Bana mpe basite samu na kusolola na bantu na internet—Kitini 1: Mwana ya munu me bonga kwandi kusolola na bantu na internet?

Bantu ya mayela me kwiza tala ti bantwenya mingi ke sololá na bantu na internet. Mwana ya nge ke mpe na kati? Kana ni yawu, tala mwa bamambu yina nge me bonga kufungula meso na yawu.

Na disolo yayi

• Ntangu yina mwana ya nge ke lutisá na kusolola na bantu na internet

• Mwana ya nge ke zaba kwandi banani kele bandiku ya tsyeleka?

• Yinki ya ke sala na makanisi ya mwana ya nge?

• Yinki mwana ya nge ke talá mpe ke tulá na internet?

• Muntu lenda vanda kwandi na kilengi ata yandi ke sololá ve na bantu na internet?

• Yina bibuti ya nkaka ke zonzaka

Ntangu yina mwana ya nge ke lutisá na kusolola na bantu na internet

Site mosi (HelpGuide.org.) me zonza: “Ba yina ke yidiká basite samu na kusolola na bantu na internet ke salak’ yawu samu ya kudya ntangu ya beto, beto vanda kaka kuna, mpe beto vanda ntangu nyonso na nsatu ya kutala kana ba me tula kima ya malu-malu.”

“Ntangu mu ke bandá kutala bima yina bampangi ke tulá na internet, mu ke talá dyaka ve ntangu. Ya ke vandá mpasi na munu na kubika téléphone mpe kusala bima ya nkaka ya mfunu.”—Lynne, ntwenya ya bamvula 20.

Nge lenda yufula: Mwana ya munu ke lenda kwandi kukutika nzutu samu na kulanda misiku yina mu pesak’ yandi na yina me tadila ntangu yina yandi ke lutisá na kusolola na bantu na internet? Mwana ya munu ke kwandi ya kuyela samu na kuzaka yandi mosi ntangu yina yandi me bonga kulutisa na kusolola na bantu na internet, mpe kubasika na internet na ntangu yina yandi zonzaka?

Dilongi ya Biblia: “Beno sala keba na mutindu ya beno ya kuzinga. [. . .] Beno zinga mutindu bantu ya ndwenga yina zaba kusadila ntangu.”—Baefeze 5:15, 16.

Mwana ya nge ke zaba kwandi banani kele bandiku ya tsyeleka?

Ba yina ke yidiká basite samu na kusolola na bantu ke sosá kunata bantu na kutala ti ba ke na bandiku mingi. Kasi, bambala mingi, bandiku yina ke kaka bandiku ya zulu-zulu.

“Bantwenya mingi ke kanisá ti kana ya ke na bantu mingi yina ke talá bima yina ba ke tulá na internet to ke “like” yawu, ya zola zonza ti ba ke sepelá na bawu. Mambu ya tsyeleka ke ti, ba zaba ve bantu yina.”—Patricia, ntwenya ya bamvula 17.

Nge lenda yufula: Mwana ya munu ke kwandi ya kuyela samu na kuzaba ti kuvanda ya kuzabana ke ve mfunu? Yandi zaba kwandi kusala kindiku na bantu kana yandi sadila ve basite samu na kusolola na bantu na internet?

Dilongi ya Biblia: ‘Ndiku ya tsyeleka ke zolaka konso ntangu, mpe yandi kele mpangi yina me butukaka samu na bantangu ya mpasi.’—Bingana 17:17.

Yinki ya ke sala na makanisi ya mwana ya nge?

Bantu ya mayela me kwiza tala ti ba yina ke sadilá mingi basite samu na kusolola na bantu na internet, ke talá ti ba ke bawu mosi, ba ke na manyongi, mpe ba ke ya kulemba na makanisi.

“Ntangu nge ke talá bafoto yina ke lakisá mutindu bandiku ya nge ke lutisá ntangu kintwadi, kasi ba bokilá ve nge, ya ke salá ve kilengi.”—Serena, ntwenya ya bamvula 19.

Nge lenda yufula: Mwana ya munu ke kwandi ya kuyela samu na kukanisa ve kaka na yandi mosi, kusosa ve kulutila bampangi, to kuvanda ve na manyongi na manima ya kutala bima yina bampangi ke tulaka?

Dilongi ya Biblia: “Beto fwana kuvwanda ve na lunangu ! Beto bika na kusombola bampangi mpe na kuvwanda beto na beto na musoki.”—Bagalate 5:26.

Yinki mwana ya nge ke talá mpe ke tulá na internet

Na basite samu na kusolola na bantu, ya ke ve mpasi na kukwamisa muntu, na kufilisa ba messages mpe bizizi ya nsoni mpe ya mvindu, to na kutala bizizi yina ke vumbulá nsatu ya kuvukisa nzutu. Ata ti mwana ya nge ke ve na nsatu ya kusala bamambu yayi, kasi yandi lenda kutana na yawu kuna.

“Me kwiza tala ti, na basite samu na kusolola na bantu, masolo lenda beba na mbangu. Bantu ke zonzá mingi bamambu ya nganzi, banzimbu ya mvindu mpe kele.”—Linda, ntwenya ya bamvula 23.

Nge lenda yufula: Mwana ya munu ke kwandi ya kuyela samu na kuzaba kusadila internet? Yandi ke kwandi na ngolo mpe bukindi ya kukatula meso na bima ya mvindu?

Dilongi ya Biblia: “Kindumba, busafu mpe bansatu ya kuzwa bimvwama fwana kutalana ve na sika ya beno. Ya kele mbote ve ti beno zonza mpe mambu ya nsoni, ya buzoba to ya yimbi.”—Baefeze 5:3, 4.

Muntu lenda vanda kwandi na kilengi ata yandi ke sololá ve na bantu na internet?

Ee. Na kuzinga to kuvanda na kilengi na luzingu, beto ke ve na nsatu ya basite samu na kusolola na bantu na internet. Bantwenya mingi me soola na kusadila ve basite yango. Na kati ya bawu, ya ke na ba yina vandá sadilak’ yawu na ntama, kasi ba me bika kusadila yawu.

“Ntangu mu talá bampasi yina yaya ya munu ya kento kuzwá na kusadilá basite samu na kusolola na bantu na internet, mu baká mukanu ya kubika kusadila yawu. Banda ntangu yina tii bubu yayi, mu ke na kilengi mingi, mpe me kwiza tala ti mu ke na bamambu mingi ya kitoko na luzingu ya munu.”—Nathan, ntwenya ya bamvula 17.

Mambu ya kusimba: Tekila nge bika mwana ya nge solola na bantu na internet, nge me bonga kutala kana yandi ke ya kuyela samu na kulutisa ve bandilu na yina me tadila ntangu, kana yandi zaba kuvanda na bandiku ya tsyeleka, mpe kana yandi lenda manga kutala bima ya mvindu.

Dilongi ya Biblia: ‘Muntu ya mayela ke tadilaka konso kitambi ya yandi.’—Bingana 14:15.