Bambangi ya Yehova yikua nge mezaba? Bayankaka kati na beto lenda vuanda bampangi ya nge ya kartye, to bankundi ya nge ya kisalu to ya lukolo. To beto mesololaka na nge masolo ya Biblia. Na matsyeleka, beto kele banani, mpe samu na yinki beto ketubilaka bantu nyonso mambu yina beto kendiminaka?

Beto kele kaka mutindu bantu nyonso. Beto kele bantu ya buala mutindu na mutindu, bamputu na bamvuama. Bayankaka kati na beto bavuandaka na mabundu ya nkaka, mpe bayankaka vuandaka ndimina Nzambi ve. Kansi, mosimosi na kati na beto tadilaka ntete yandi mosi malongi ya Biblia mbotembote. (Bisalu 17:11) Beto ndimaka mambu yina beto longukaka, mpe na manima, mosimosi na beto solaka kusambila Yehova Nzambi.

Kulonguka Biblia kenatinaka beto mambote. Beto mpe kekutanaka na mambu ya mpasi, mpe beto kevuandaka na mambu yina kekuamisaka beto mutindu bantu nyonso. Kansi, mutindu beto kesalaka ngolo na kusadila malongi ya Biblia na luzingu ya beto ya kilumbu na kilumbu, yau mebongisa mingi luzingu ya beto. (Nkunga 128:1, 2) Ya kele mpe mosi ya mambu yina ketumisaka beto beto tubila bayankaka mambu ya mbote yina beto melonguka na Biblia.

Beto kelandaka minsiku ya Nzambi na luzingu na beto. Minsiku yina Biblia kelongaka yau kesadisaka beto beto zinga mbote, kuzitisa bayankaka mpe beto lakisa bandiatulu mutindu kukuikama mpe bumbote. Bandiatulu yango kesadisaka beto na kuvuanda na mavimpi ya mbote, beto vuanda bantu yina mezaba kusala kisalu mbotembote, mpe beto vuanda na bumosi na dibuta mpe na bandiatulu ya mbote. Mutindu beto kendimaka ti ‘Nzambi kesolaka na meso ve,’ yau yina beto kele tsyeleka dibuta ya bampangi yina mekatuka na yinza ya mvimba. Beto kele ya kukabuka ve samu na makanda to na politiki. Ata ti beto kele kaka mutindu bantu nyonso, beto kele dibuta mosi yina mefuanana na dibuta ya nkaka ve na yinza ya mvimba.​—Bisalu 4:13; 10:34, 35.

• Na wapi mambu Bambangi ya Yehova kele mutindu bantu yankaka?

• Wapi bandiatulu Bambangi ya Yehova kele na yau yina bamelonguka na Biblia?

Bantu mingi kekanisaka ti Bambangi ya Yehova kele nkumbu ya dibundu mosi ya malumalu. Kansi, bamvula kuluta 2 700, Nzambi ya kedika bokilaka bisadi na yandi “bambangi.” (Izaya 43:10-12) Tii na mvula 1931, bavuandaka bokila beto Balonguki ya Biblia. Kansi, samu na yinki bakumaka kubokila beto Bambangi ya Yehova?

Nkumbu yango kelakisaka nani kele Nzambi ya beto. Na bamaniskri ya ntama ya Biblia, nkumbu ya Nzambi, Yehova, ketalanaka mbala 7000, lenda fuana. Na bambangudulu mingi ya Biblia, na kisika ya nkumbu yango, bametulaka ni batitre, na kifuani Mfumu to Nzambi. Kansi, Nzambi ya kedika talanaka yandi mosi na Moize na nkumbu na yandi ya matsyeleka, Yehova, mpe yandi tubaka mutindu yayi: “Yina kele nkumbu ya munu samu na mvula na mvula.” (Kubasika 3:15, NW) Na mutindu yina, yandi kikusuasikisaka na banzambi nyonso ya nkaka ya luvunu. Kubokila beto na nkumbu ya santu ya Nzambi kele lukumu samu na beto.

Nkumbu yango kelakisaka wapi yina kele kisalu ya beto. Kubanda na Abele, muntu ya kukuikama, yau kele na mulonga ya yinda ya bantu ya ntama bayina samunaka ti bau kendiminaka Yehova. Na manima ya bamvula, Noa, Abrahami, Sara, Moize, Davidi, mpe bantu ya nkaka kotaka na mulonga ya ‘dituti ya nene ya bambangi.’ (Baebre 11:4–12:1) Mutindu muntu kepesaka kimbangi na tribinale samu na muntu yina kele na diambu ve, beto mpe beto kele na luzolo ya kutubila bantu kedika metala Nzambi.

Beto kelandaka kifuani ya Yesu. Na Biblia, bakebokilaka Yesu “temwe ya kieleka.” (Luzabusu 3:14) Yesu tubaka yandi mosi ti yandi ‘zabisaka nkumbu ya Nzambi’ mpe yandi ‘pesaka’ ntangu nyonso ‘kimbangi samu na kedika’ metadila Nzambi. (Yoane 17:26; 18:37) Yau yina balongoki ya kedikakedika ya Klisto bamefuana kubaka nkumbu ya Yehova mpe kuzabisa bantu nkumbu yango. Yau yina diambu Bambangi ya Yehova kesalaka ngolo na kusadila yau.

• Samu na yinki Balongoki ya Biblia mekumaka na nkumbu Bambangi ya Yehova?

• Kubanda wapi ntangu Yehova kele na bambangi awa na ntoto?

• Nani kele Mbangi ya Yehova yina meluta bambangi nyonso?

Biblia samunaka ti na manima ya lufua ya Klisto, balongi ya luvunu kebasika na kati ya baklisto ya ntete mpe bakebebisa malongi ya kedika. (Bisalu 20:29, 30) Na manima, yau salamaka tsyelaka mutindu yina. Balongi yango ya luvunu bavukisaka malongi ya Yesu na bangindu ya bapakano, mpe yau basisaka buklisto ya luvunu. (2 Timote 4:3, 4) Kansi bubu yayi, wapi mutindu beto lenda tsyeleka kuzaba yina Biblia kelongaka?

Ntangu fuanaka samu Yehova lakisa kedika. Yehova samunaka ti na ‘ntangu ya nsuka, nzayilu ya kedika kekuma mingi.’ (Danyele 12:4) Na mvula 1870, mua kimvuka ya bantu yina vuandaka kusosa kuzaba kedika batalaka ti malongi mingi ya mabundu katukaka na Biblia ve. Yau yina babandaka kusosa kuzaba mutindu malongi ya Biblia vuandilaka tsyeleka na mbandukulu, mpe Yehova sadisaka bau kuzaba mfunu ya Masonukua.

Bantu yina longukaka Biblia mbotembote na ntima mosi. Balongoki yina ya luvema basadilaka mutindu mosi ya kulonguka Biblia yina beto mpe kesadilaka bubu yayi. Bau vuandaka longuka Biblia dilongi mosimosi. Kana babakula ve dilongi mosi ya Biblia, bau vuandaka tadila baverse ya nkaka samu na kubakula mbangudulu na yau. Kana bau nyonso mendima ti mbangudulu yina bamebaka yakele na nguisani na bitini ya nkaka ya Biblia, bavuandaka sonika yau. Mutindu bau vuandaka bika Biblia yakikubangula yau mosi, bakuizaka zaba kedika metala nkumbu ya Nzambi mpe Kimfumu na yandi, luzolo na yandi samu na bantu mpe ntoto, kedika samu na bantu ya kufua mpe kivuvu ya kuvumbuka na bafua. Nzayilu yina babakaka na kusosasosa na bau yabasisaka bau na boloko ya bindimeli mpe bisalu mingi ya luvunu.​—Yoane 8:31, 32.

Na 1879, Balongoki ya Biblia bakulaka ti ntangu fuanaka samu na kusamuna kedika na yinza ya mvimba. Yau yina na mvula yango babasisaka mukanda Nkengidi Yau Ketubilaka Kimfumu ya Yehova, yina beto kebasisaka tii bubu yayi. Bubu yayi, beto kena kuzabisa kedika ya Biblia na babuala kuluta 240 mpe na bandinga kuluta 750. Nzayilu ya kedika mesala kuma ntete mingi mutindu yayi ve!

• Yinki kuminaka malongi ya kedika ya Biblia na manima ya lufua ya Klisto?

• Yinki sadisaka beto beto tala diaka kedika ya Mpova ya Nzambi?

Bamvula mingi zingilaka, Bambangi ya Yehova vuandaka sadila, kubasisa na masini mpe kukabula bambangudulu ya Biblia mutindu na mutindu. Kansi beto kuizaka tala ti fuana basisa mbangudulu mosi ya Biblia yina kesadisa bantu babaka ‘nzayilu ya sikisiki ya kedika,’ mutindu Nzambi mezodila samu na muntu nyonso. (1 Timote 2:3, 4) Yau yina na mvula ya 1950, beto bandaka kubasisa bitini ya Biblia Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa, na Anglais ya nzonzolo ya bilumbu ya beto. Biblia yango bamebangula yau na kukuikama mpe busikisiki na bandinga kuluta 130.

Yau lombamaka kubasisa Biblia mosi na nzonzolo ya pete. Bandinga bantu ketubaka kekuizaka suasakana na manima ya bilumbu, mpe bambangudulu mingi ya Biblia kesadilaka nzonzolo ya ntama, to yina basisaka mbotembote ve bangindu. Mpe, bamaniskri ya ntama ya Biblia yina mefuanana tsyeleka na mikanda ya mbandukulu mpe yina basonikaka mua fioti na manima ya yina ya mbandukulu yakuizaka talana. Yau sadisaka bantu bazaba mingi kuluta ndinga ya Ebreo, Arameye mpe ya Greki yina basonikaka Biblia na mbandukulu.

Yau lombamaka mbangudulu mosi yina kele na nguisani tsyeleka na Mpova ya Nzambi. Na kisika ya kubuela to kukatula mambu ya nkaka na masonukua ya Nzambi, bambangudi ya Biblia fuana basisa ni na kukuikama nyonso bangindu ya masonukua ya mbandukulu. Kansi, na bambangudulu mingi ya Masonukua ya longo, nkumbu ya Nzambi, Yehova, kele ve.

Yalombamaka kubasisa Biblia mosi yina kepesa Mfumu na yau lukumu. (2 Samuele 23:2) Biblia Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa mevutula nkumbu Yehova lenda vuanda mbala 7000 na bisika yina yavuandaka na bamaniskri ya ntama ya Biblia, mutindu kifuani yayi na yinsi melakisa yau. (Nkunga 83:18, NW) Bambangudi ya Biblia Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa basosasosaka bamvula mingi samu na kubasisa mbangudulu yina kepesaka kilengi na kutanga mpe kebasisaka mbotembote bangindu ya Nzambi. Yau vuanda nge kele na Biblia Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa na ndinga nge ketubaka to ve, beto mekindisa nge nge tangaka Mpova ya Yehova kilumbu na kilumbu.​—Yosua 1:8; Nkunga 1:2, 3.

• Samu na yinki beto talaka ti beto fuana basisa mbangudulu mosi ya malumalu ya Biblia?

• Wapi diambu muntu yina kena nsatu ya kulonguka luzolo ya Nzambi fuana sala kilumbu na kilumbu?