Ruha 6
Karunga kupanda maukarelikarunga nagenye ndi?
1. Mokukwama Nonkango daKarunga, maukarelikarunga musinke gavali ga kara po tupu?
JESUS kwa tente asi: “Omu hwililire mevero lyenunu, yeeyi evero kwa nenepa, ano nzira kwa ngwanyunuka, ezi azi twara kokudona. Sinzi sovantu yimo ava gendi. Nye evero ko enunu, ano nzira kwa likokera, ezi azi twara komwenyo, ano ava ava zi gendi vasesu.” (Mateusa 7:13, 14) Kukwama Nonkango daKarunga, apo kwa kara po tupu maukarelikarunga gavali: umwe wosili, ano umwe woyimpempa; umwe wouhunga, ano umwe wepuko; umwe kutwaredera komwenyo, ano umwe kutwaredera kezonauko.
2. Ngapi omu ga likida Matjangwa asi kapisi maukarelikarunga nagenye aga hafesa Karunga?
2 Vantu vamwe kugazara asi maukarelikarunga nagenye kuhafesa Karunga. Novelise doBibeli edi dina kukwama ko tadi ka likida asi eyi kapisi yosili:
● “Vaisraeli tava zono tupu hena kwaHOMPA. Ngava kerere Vabara noVaasitarete, vakarunga vaSiliya naSidoni naMowaba naAmoni naFilisiti. Awo kwa zumbire HOMPA, tava hageke kumukerera, HOMPA makura ta handukire Vaisraeli.” (Vapanguli 10:6, 7) Nsene ose tu karera yikarunga ya hana asi Karunga gosili, ose kapi ngatu kara nepando lyaJehova.
● “Mbunga ezi kufumadekesa nge [Karunga] konomurungu, nye nomutjima dawo ure name da kara. Mawoko-woko ava fumadeke nge, erongo lyawo, nompangera dosintu.” (Marukusa 7:6, 7) Nsene vantu ava ava tanta asi kukarera Karunga va ronga magano gavene mevango lyeyi azi rongo Bibeli, ukareli wawo womawo-woko. Karunga kapi a u tambura.
● “Karunga Mpepo, ano wokumukanderera ava kanderere moMpepo nomousili.” (Johanesa 4:24) Ukareli wetu wa kona kuliza nousili woNonkango daKarunga.
Yiyimwa youkarelikarunga woyimpempa
3. Nkedi zimwe musinke omu no vhura kudimburura pokatji koukarelikarunga wosili nou woyimpempa?
3 Ngapi omu natu diva asi ukarelikarunga kuhafesa Karunga ndi hawe? Jesus kwa tente asi: “Yimo nye ngorooro asi yimi nkenye sitji sosiwa yiyimwa yoyiwa, ano sitji sosidona yiyimwa yoyidona asi yimi. . . . Yipo nye ngomu va divira koyiyimwa yawo.” Monkango zimwe asi, nsene ukarelikarunga kwa tunda kwaKarunga, awo ngau gava yoyiwa; nye nsene asi ukarelikarunga wokutunda kwaSatana, awo ngau gava yoyidona.—Mateusa 7:15-20.
4. Sikara musinke ava likida vakareli vaJehova?
4 Ukarelikarunga wosili kureta po vantu ava va lihara-hara ntani kulikida eharo kwava wopeke. Eyi kwa karera ngoso morwa Jehova mwene kwa kara Karunga geharo. Jesus kwa tente asi: “Nsene mu lihara-hara, yipo ngava divira vantu asi one sili varongwa vange.” Ngapi omu aga liyereke maukarelikarunga kompango ezi zoukareli wosili?—Johanesa 13:35; Rukasa 10:27; 1 Johanesa 4:8.
5. Ngapi omu encyclopedia zimwe za singonona erandeso lyovapika moAfrika?
5 Tarurura ko kerandeso lyovapika moAfrika. The New Encyclopædia Britannica kwa tanta asi: “Pengungunyikiro Vaafrika wokusika po-18 000 000 kwa va twere merandeso lyovapika lyoVaisilami kupitira monzira zaSahara ntani nEfuta lyaIndia pokatji konomvhura 650 na-1905. Moruha rwauvali rouye wo-15, Vaeuropa kwa tamekere kutjingisa kononkenkera doutokero waAfrika, ano pomvhura 1867, Vaafrika wokusika pokatji ko-7 000 000 no-10 000 000 kwa va twere noyikepa ngovapika koUzuni woUpe.”
6. Ukarelikarunga ngapi omu wa lihamekere mo merandeso lyovapika?
6 Mbinga musinke wa gusire ukarelikarunga posiruwo soudigu esi moAfrika apa vagara novakadi novanona va va gusire komambo nokomapata gawo, nokuvamanga momalyenge nokuvahwika noyivera yoyipyu, ntani nokuvarandesa oku tava va randa ngwendi nongombe? Bethwell Ogot kwa tjenge moDaily Nation zaNairobi, Kenya asi: “Ukriste ntani noUisilami navenye kuronga ukarelikarunga wokupura mouumwe wovantu, nye navenye kwa retesere po nonkarapamwe dokukwata vapika ava va nyengerere rudi rwawo. . . . Ose twa kona kudimburura unzoni ou va ligaunwinine Vamuslema noVakriste, pokatji koUtokero ntani noUpumezuva woPokatji, ntani nepiro lyonomukaro dokuhungama edi da twarederere kehepeko lyenene lyomomauye lyoVaafrika.”
Ukarelikarunga noyita
7. Ruha musinke va kere naro vampitisili womaukarelikarunga moyita?
7 Ukarelikarunga woyimpempa kwa likida hena yiyimwa yawo yoyidona mononkedi nadopeke. Pasihonena, nampili ngomu Bibeli za tanta asi “a kare mukweni, o mu hare,” vampitisili womaukarelikarunga mouzuni mudima kwa kwatesa ko nokusumwida yita nononkondo.—Mateusa 22:39.
8. (a) Ngapi omu vampitisili womaukarelikarunga va kwatesere ko edipago moyita yomoAfrika? (b) Yisinke ga tente ko musita gumwe kuhamena vampitisili womaukarelikarunga posiruwo soyita yonomuhoko yomoNigelia?
8 Ayo kwa yi diva nawa-nawa asi mo-1994, vasosta novaruti vamwe kwa lihamekere medipago lyovantu moRwanda. Ukarelikarunga kwa lihameka hena unene moyirwanangana nayopeke yomoAfrika. Pasihonena, posiruwo soyita yoyidigu yopanomuhoko moNigelia, maukarelikarunga komaruha nagenye kwa tumangedere vantu va rwe. Ngamoomu ya zire yita oyo komeho, musita gumwe kwa tente asi vampitisili wonongereka “vana sigi yirugana oyo ga va pa Karunga.” Age kwa tente hena asi: “Ose atu litumbura asi vakareli vaKarunga tuna kara vakareli vaSatana.”
9. Yisinke za tanta ko Bibeli kuhamena vakareli vaSatana?
9 Bibeli nazo kwa tanta ko yokufana ngesi: “NaSatana si mwene nage kulipirura, ta kara ngwendi muengeli gouzera. Eyi kapisi yokutetura, nsene asi vakereli vendi va lipirura, va lipake moukereli wouhungami.” (2 Vakolinte 11:14, 15) Ngamoomu tupu vantu wovadona wovanzi ava lininkisa ngwendi vawa, Satana kukumbagera vantu novakareli ava ava moneka ngwendi va hungama nye yirugana yawo yidona ntani yiyimwa yawo yokuwora.
10. Monkedi musinke omu vampitisili womaukarelikarunga va patana Karunga?
10 Mouzuni naunye, vampitisili womaukarelikarunga kwa zuvhisa eharo nombili ntani nouwa, nye awo kurugana nyengo noyita ntani noudinikarunga. Bibeli kwa va singonona nawa. Azo kwa tanta asi: “Awo kulikoreka asi va diva Karunga, nye awo kumupatana moyirugana yawo.”—Titusa 1:16.
Pwageni mo ‘moBabironi zonene’
11. Ngapi Bibeli omu za singonona ukarelikarunga woyimpempa?
11 Ose kuvhura tu mone asi yisinke a gazara ko Jehova kuhamena ukarelikarunga woyimpempa mokuresa buke zoBibeli zEhororo. Omo, ukarelikarunga woyimpempa kwa u fanekesa mukadi, “Babironi zonene.” (Ehororo 17:5) Nongonona po asi ngapi omu Karunga ga mu singonona:
● ‘Hondedi zonene ezi ohompa womouzuni ngava hondere nendi.’ (Ehororo 17:1, 2) Montambo zokulimburukwa kwaKarunga, ukarelikarunga woyimpempa kwa livhonga moupolitika, rorunzi kutantera mapangero asi yisinke naga rugana.
● “Moge yimo va gwana honde zovaporofete nezi zovapongoki nezi zava navenye va dipaga mouzuni.” (Ehororo 18:24) Ukarelikarunga woyimpempa kwa hepeka nokudipaga vakareli vaKarunga wokulimburukwa ntani kwa kara hena nositumbukiro komamiliyona gava va fa moyita.
● “Moomu a lifumadeke a sikise mo madowo gendi mudima.” (Ehororo 18:7) Ukarelikarunga woyimpempa kwa kara nomaungawo gomanzi, aga ava ruganesa vampitisili vawo va paruke moruyiga.
● “Umpure [wendi] yiwo wa pukisa yirongo nayinye.” (Ehororo 18:23) Kupitira momarongo gendi goyimpempa asi mwenyo kapi agu fu, ukarelikarunga woyimpempa kwa tura po mpito zankenye umpure nounganga ntani kwa retesa po utjirwe wovafe nokukarera vakurona ava va fa.
12. Erondoro musinke za gava ko Bibeli kuhamena ukarelikarunga woyimpempa?
12 Mokugava erondoro lyenene kovantu va tunde koukarelikarunga woyimpempa, Bibeli kwa tanta asi: “Pwageni mo mositata oso, one womuhoko gwange, neisi mu honena nonzo dendi, ngaga mu gwane mahepeko gendi.”—Ehororo 18:4, 5.
13. Yisinke ngayi ka horokera ukarelikarunga woyimpempa nowo ava u rugana?
13 Ntaantani tupu, Babironi Zonene, maukarelikarunga goyimpempa gouzuni mudima, tava ka mu zonagwilira po. Bibeli kwa tanta asi: “Mahepeko gendi ngaga mu wizira ezuva limwe tupu: nomfa neguwo nonzara. Age ngava mu swakerera nomundiro, yeeyi Hompa Karunga ogu nga mu pangura, munankondo.” (Ehororo 18:8) Mokupira kugwana ruha romahepeko gendi, ose twa kona kusiga maligwanekero nagenye noukarelikarunga woyimpempa, twa hana kulihameka momarugano nomahamberero ntani nomapuro aga aga dili kuhafesa Karunga. Rugana ko yuma usimbu-simbu. Eparu lyetu kuna kara mosiponga!—2 Vakolinte 6:14-18.
[Mafano pepenuno 20, 21]
Ukarelikarunga woyimpempa kwa lihameka moyita ntani nomokurandesa vapika
[Madina govafaneki]
Blessing troops: Daily Times of Nigeria; slave boat: Schomburg Center for Research in Black Culture/The New York Public Library/Astor, Lenox and Tilden Foundations; starving boy: UN PHOTO 186797/J. Isaac