“Okudidi Vana Vena Yave”

1, 2. Nkia ntangwa Samuele kavova kwa nkangu a Isaele? Ekuma diavavila vo kabasadisa baviluka e ntima?

SAMUELE watalanga ye sungididi kiawonso vana ndose za nkangu andi. E zula kiakutakana vamosi muna mbanz’a Ngilengale, babokeleswa kwa muntu ndioyo wa nkwa kwikizi wasalanga nze ngunza ye mfundisi tuka mvu miayingi. Mu ngonde a Mayu yovo Yuni diavangama mun’owu wa manaka ma lumbu yeto, muna nsungi a mbangala. Nsungi a kutik’a mbongo yakaka. O nkangu wawonso wakala e pii. Aweyi o Samuele kadi simbila e ntima miau?

² O nkangu ke wabakulanga ko vo mu vonza bakala. Bakwamanana lomba vo basolelwa o ntinu ona balenda mona. Ke babakulanga ko vo Yave wa Nzambi au babembolanga kumosi ye ngunz’andi. Ke bazolanga diaka ko vo Yave kakala Ntinu au. Adieyi Samuele kadi vanga mu fila nkangu wau mu viluk’o ntima?

3, 4. (a) Ekuma Samuele kayikila oma ma kileke kiandi? (b) Ekuma mbandu a lukwikilu lwa Samuele inina o mfunu kwa yeto?

³ Samuele wavovesa nkangu vo: “Ndunuvini kwame, i nkwa mvu.” E nsuki zandi zampembe zakudikilanga o zitu muna mvovo miandi. I bosi wavova vo: “Ndiatidi vovo nwina tuka kileke kiame yamu unu.” (1 Sam. 11:14, 15; 12:2) Kanele vo Samuele wanuna, kavilakana kileke kiandi ko. Watoma sungamenanga e lumbu yayina. E nzengo kabaka muna kileke kiandi, zamfila mu kala ye lukwikilu ye vumi muna Yave wa Nzambi andi.

⁴ Samuele wasonga lukwikilu, kana una vo wazinga yo wantu bakondwa lukwikilu ye kwikizi. O unu mpe, diampasi dikalanga mu songa lukwikilu, kadi mu nza yakondwa lukwikilu ye yambi tuzingilanga. (Tanga Luka 18:8.) Yambula twazaya dina tulenda longoka muna mbandu a Samuele tuka muna kileke kiandi.

‘Wasadila Vana Vena Yave Muna Kileke’

5, 6. Kileke kia Samuele aweyi kiakadila kiaswaswana y’akaka? Ekuma mase mandi bakadila ye ziku vo mwan’au otoma lungwa-lungwa?

⁵ Kileke kia Samuele kiaswaswana kiakala. Ke vavioka kolo ko vava katauka, nanga mvu ntatu ye ndambu kakala miau, wayantika sadila muna saba kiavauka kia Yave kuna Silo, vioka 30 ma kilometa ye Rama kuna kwakala e nzo au. E mase mandi Elekana yo Kana, bamvana kwa Yave mu sala e salu kiamfunu, yo kituka se Mvambuki (nazireu) muna zingu kiandi kiawonso.a Nga ediadi disongele vo mase ma Samuele ke banzolanga ko? Nga bembola bambembola?

⁶ Ve kikilu. Bazaya wo vo mwan’au kuna Silo otoma lungwa-lungwa. Ka lukatikisu ko vo Ele wa Ngang’ambuta watoma kunsiang’e sungididi, kadi wasalanga entwadi yo Samuele. Kuna saba, kwakala mpe y’akento ayingi ana basalanga salu yakaka muna mpila yatoma sikidiswa.—Luv. 38:8; Afu. 11:34-40.

7, 8. (a) Mase ma Samuele aweyi bankasakeselanga konso mvu? (b) O unu, adieyi mase balenda longoka muna mbandu a mase ma Samuele?

⁷ Vana ntandu, Kana yo Elekana ke bavilakana mwan’au antete anzolwa ko, kadi e ngutuk’andi i mvutu za sambu kiau. Kana mwana kalomba kwa Nzambi yo sia nsilu vo okumvana kwa Nzambi mu sala salu kiavauka muna zingu kiandi kiwonso. Konso mvu, Kana wayendanga kingula Samuele yo kunatina mvwatu kantungilanga kimana kavwatanga muna salu kiandi muna saba. Kieleka, mwana wayangalelanga kikilu e nkingula zazi. Ka lukatikisu ko vo lukasakeso ye luludiku lwa mase ma Samuele lwansadisa mu toma nungunuka. Bansungamesanga elau diampwena kakala diau dia sadila Yave muna saba.

⁸ O unu, amase balenda longoka mayingi muna mbandu a Kana yo Elekana. Mase mayingi bevanganga mawonso mu lungisa nsatu za nitu za wan’au yo vilakana e nsatu za mwanda. Kansi, mase ma Samuele basianga ngwizani au yo Yave vana fulu kiantete. Ediadi diasadisa mwan’au mu kituka nkwa kwikizi.—Tanga Ngana 22:6.

9, 10. (a) Yika una wakala e saba ye una o nleke Samuele kamonanga mu kuma kia fulu kiaki kiavauka. (Tala mvovo mina vana yanda lukaya.) (b)Nkia salu yakaka kasalanga Samuele? Aweyi aleke o unu balenda tanginina e mbandu andi?

⁹ Yindula ekolo mwana kakolanga yo kwenda kangala muna miongo mia Silo. Ekolo katalanga e mbanza ye ndimba miakala kuna nim’a miongo, nanga ntim’andi wayangalalanga vava kamonanga e saba kia Yave. E saba kiakina fulu kiavauka kikilu kiakala.b Tezo kia mvu 400 miavioka tuka kiatungilwa muna lutumu lwa Mose, i fulu kimosi kaka kiasambidilwanga Yave mu nza yawonso.

¹⁰ O nleke Samuele wazolanga kikilu e saba. Muna lusansu kasoneka kuna kwalanda, tutanganga vo: ‘O Samuele kasadila vana vena Yave, se nleke kwandi, kidukula (yovo yunga) kia lino kavwatanga.’ (1 Sam. 2:18) E yunga kiakina kiakondwa e moko kiasonganga vo Samuele wasadisanga anganga muna saba. Kana una vo kakala mu luvila lwa kinganga ko, Samuele wasalanga eyaka salu muna saba nze ziula mielo miakotelwanga kuna yanzala muna mene yo sadisa Ele wa nunu. Kanele vo wayangalelanga elau diandi, kuna kwalanda o ntim’andi wakendalala kikilu. Diambu diambi diavangamanga muna nzo a Yave.

Wakala Wavelela Kana una vo Wazinganga ye Yimpumbulu

11, 12. (a) O Kofene yo Finekase nkia fu bakala kiau? (b) O Kofene yo Finekase nkia mambu mambi bavanganga muna saba? (Tala mvovo mina vana yand’a lukaya.)

¹¹ Vava kakala nleke, Samuele wamona mambu mayingi mambi. Ele wana wole amakala kakala yau, Kofene yo Finekase. Muna lusansu lwa Samuele tutanganga vo: “O wan’a Ele yimpumbulu kwau; ke bazeye Yave ko.” (1 Sam. 2:12) Ngwizani ina vana vena mvovo miole mia sono kiaki. Kofene yo Finekase “yimpumbulu” bakala, muna mvovo miakaka “wana bakondwa o mfunu,” kadi ke bazitisanga Yave ko. Bavezanga e nsiku ye nkanikinu miandi miansongi. Ediadi diabafila mu vanga masumu makaka.

¹² Yave wasikidisa Nsiku mu kuma kia salu ki’anganga ye una bafwete kelela yimenga muna saba. Kuma kiasikila kakala kiau. Yimenga yayi, nkubik’a Nzambi yasunzulanga ya loloka masumu kimana wantu bavwa edienga dia Nzambi yo vwa nsambu yo luludiku lwandi. Kansi, Kofene yo Finekase bafilanga akwau anganga mu veza yimenga yayi.c

13, 14. (a) O wantu aweyi bamona mu kuma kia bi wavangamanga muna saba? (b) Aweyi Ele kalembi lungisila e mbebe andi ya kise ye ngang’ambuta?

¹³ Yindula una o nleke Samuele kamonanga vava bavanganga mambu mama mambi lembi simwa kwa muntu. Wamonanga wantu ayingi, asukami, asakaladi kumosi y’awana babangikwanga, bayizanga muna saba kiavauka ye vuvu kia vwa lufiaulwisu yo kumikwa muna mwanda, kansi bavaikanga mo kuna lukendalalu ye mpasi muna ntima yovo bavezwanga. Yindula una kamona vava kazaya vo Kofene yo Finekase bavezanga nsiku mia Yave wau bavukananga y’akento basadilanga muna saba. (1 Sam. 2:22) Nanga wavingilanga vo Ele kavanga diambu mu singika mambu mama.

¹⁴ Ele, yandi wakala ye wisa kia singika mambu mama, kadi mawokelanga e lumbu yawonso. Wau vo ngang’ambuta, mbebe kakala yau muna mambu mawonso mavangamanga muna saba. Wau vo yandi i se, wakala ye mbebe ya singika wan’andi. Vana ntandu, ke basianga kaka zingu kiau mu vonza ko, kansi ye kia wantu ayingi muna nsi. Muna kuma kiaki, Ele kalungisanga mbebe andi ko ya kise ye ngang’ambuta. Kalendanga kubatumba ko una ufwene. (Tanga 1 Samuele 2:23-25.) Kansi, wan’andi tumbu kiasikila kikilu bavwanga o mfunu. Bavolanga masumu mafwanukini tumbu kia lufwa.

15. Yave nkia nsangu zankuma katwikila Ele? Adieyi esi nzo a Ele bavanga muna lulukisu lwalu?

¹⁵ Wau vo mambu masaka kikilu o yiva, Yave watwika “muntu a Nzambi” kwa Ele, ngunza yalembi zayakana e nkumbu, mu kwenda kunzayisa nsangu zankuma za mfundisa. Yave wavovesa Ele vo: ‘Oluta zitisa wan’aku ke mu mono ko.’ Muna kuma kiaki, Nzambi wasakula vo e yimpumbulu ya wan’a Ele lumbu kimosi befwa, esi nzo a Ele mpasi zayingi bemona, bevidisa elau diau dia sala se anganga. Nga lulukisu lwalu lwasoba e fu kia esi nzo yayi? O lusansu lwa Nkand’a Nzambi lusonganga vo Ele yo wan’andi ke basoba ko. —1 Sam. 2:27–3:1.

16. (a) Adieyi tutanganga mu kuma kia lunungunuku lwa nleke Samuele? (b) Nga lusansu lwalu lwa lukasakeso? Sasila. 

¹⁶ Mambu mama mawonso adieyi mavanga kwa nleke Samuele? Muna lusansu lwalu lwawonso, tuwananga mpe nsangu zambote mu kuma kia nsansuk’a Samuele ye lunungunuku lwandi. Sungamena vo muna 1 Samuele 2:18, tutanganga vo Samuele ‘wasadila vana vena Yave, vava kakala nleke’ ye kwikizi kiawonso. Kana una vo nleke, wasianga e salu kia Yave vana fulu kiantete ye zingu kiandi. Muna tini kia 21 kia kapu kiaki, tutanganga diambu dialukasakeso: “O nleke Samuele okudidi vana vena Yave.” Ekolo kakulanga, e ngwizani andi yo S’andi ezulu yawokelanga. E ngwizani kakala yau yo Yave yantaninanga mu lembi kuyisia muna mambu mambi.

17, 18. (a) Aweyi aleke Akristu balenda tanginina mbandu a Samuele vava bemonanga masumu m’akaka? (b) Adieyi disonganga vo Samuele nzil’ambote kasola?

¹⁷ Diasazu diadi kala kwa Samuele mu yindula vo, wau vo ngang’ambuta yo wan’andi bavanganga masumu, oyandi mpe wafwana kwandi vanga konso dina kazolele. Kansi, masumu ma wantu akaka, musungula awana bena ye wisa, ke mafwete kutufila ko mu vanga esumu. O unu, aleke ayingi Akristu belandanga mbandu a Samuele yo kwamanana ‘nungunuka vana vena Yave,’ yo kala ye ngwizani ambote yo yandi, kana nkutu vava akaka muna zunga kiau ke besonganga mbandu ambote ko.

¹⁸ Nkia nluta kavwa Samuele wau kalemvokela Yave? Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “O nleke Samuele okudidinge aka, kakala y’edienga kwa Yave yo wantu.” (1 Sam. 2:26) Muna kuma kiaki, Samuele watoma yangalelwanga kwa wantu, musungula kw’awana bavwanga e ngindu zandi o mfunu. Yave mpe watondanga nleke ndioyu mu kuma kia kwikizi kiandi. Kieleka, Samuele wazaya wo vo Nzambi andi osinga fokola o bi wawonso wavangamanga kuna Silo. Kansi, nanga wakiyuvulanga kana nkia ntangwa divangama. Lumbu kimosi muna fuku, e kiuvu kiaki kiavaninwa e mvutu.

“Vov’aka, o Nleke aku Owa”

19, 20. (a) Yika dina diabwila Samuele muna fuku kuna saba. (b) Aweyi Samuele kazayila ona wambokelanga? Aweyi kakadilanga yo Ele?

¹⁹ Diambu dimosi diavangama una kuma ke kwatomene kia ko, o mwind’a saba wakinu wakwama. Ke mwakala mazu ko, Samuele wawá ndinga yambokelanga. Edi kabanza vo Ele wambokela, ona wakala vo se nunu ye katoma monanga diaka ko. Samuele otelamene, wele ‘lundumuka’ kwa mbuta muntu. Nga olenda yindula kingyana-ngyana kiakondwa e nsampatu, kikwenda zaulanga mu zaya dina Ele kambokelela? Diakiese kikilu dia zaya vo Samuele wazitisanga Ele yo kunsonga e ngemba. Kana una vo Ele bi wayingi kavanga, wakwamanana kala se ngang’ambuta a Yave.—1 Sam. 3:2-5.

²⁰ Samuele wasikamesa Ele yo vova vo: “Mono oyu; kadi umbokele.” Kansi, Ele wavovesa Samuele vo kambokele ko yo kunzayisa vo kavutuka kuna mfulu. E diambu diadi nkumbu miole diaka diavangama. I bosi, Ele wabakula dina diavangamanga. Se kolo kiayingi kiavioka, Yave kasadilanga diaka mona-meso ko ngatu ungunza mu vova kwa nkangu andi. Ke diampasi ko mu zaya e kuma. Kansi, Ele wazaya wo vo Yave wayantika diaka vova, kansi owau kwa nleke ndioyo. Ele wavovesa Samuele vo kenda leka diaka yo kumvana luludiku mu mpila kalenda vanina e mvutu kwa Yave vava kekumbokela diaka. Samuele walemvokela luludiku lwalu. Ke kolo ko, wawá ndinga yambokelanga vo: “E Samuele, e Samuele. O Samuele ovutwidi vo, vov’aka, o nleke aku owa.”—1 Sam. 3:1, 5-10.

21. Aweyi tulenda wila nding’a Yave o unu? Ekuma dinina diamfunu mu vanga wo?

²¹ Owau, Yave wakala ye selo kuna Silo, ona wawanga e nding’andi. O Samuele wakwamanana wo vanga muna zingu kiandi kiawonso. Ongeye mpe nga i wau ovanganga? Ka tufwete vingila ko vo twawá nding’a Nzambi mu mpil’esivi muna fuku. O unu mpe, tuwanga e nding’a Nzambi. E ndinga yayi ina muna Nkand’a Nzambi. Ekolo tuwilanga Nzambi yo kunlemvokela, o lukwikilu lweto lusikila. I diau diavangama kwa Samuele.

22, 23. (a) E nsangu zina Samuele kamwena wonga wa samuna kuna lubantiku aweyi zalunganena? (b) Adieyi disonganga vo kwikizi kia Samuele ke kiakuluka ko?

²² Muna fuku wauna kuna Silo, diambu diamfunu diavangama muna zingu kia Samuele. Tuka muna ntangwa yayina, e ngwizani andi yo Yave yawokela kikilu kadi wakituka se ngunza ye nkunzi a Nzambi. Kuna lubantiku, o nleke Samuele wonga kakala wau wa zayisa e nsangu za Yave kwa Ele, kadi ezazi i nsangu zansuka zayika vo ungunza mu kuma kia esi nzo yayina ke kolo ko ulungana. Kansi, o Samuele wavanga e ngolo za zayisa e nsangu zazi. Kuna lulembamu lwawonso, Ele watambulwila e mfundis’a Nzambi. I bosi, ke vavioka kolo ko, mawonso kavova Yave malungana. Isaele yanwana vita y’Afelesetia, Kofene yo Finekase bafwa mu lumbu kimosi. Ele mpe wafwa vava kawá vo e Nkel’avauka ya Yave yanatwa.—1 Sam. 3:10-18; 4:1-18.

²³ Kansi, e kwikizi kia Samuele nze ngunza ke kiakuluka ko. O lusansu luvovanga vo “Yave kakala yandi.” Lusonganga mpe vo Yave walungisanga ungunza wawonso wa Samuele.—Tanga 1 Samuele 3:19.

“O Samuele Obokele kwa Yave”

24. Nkia nzengo Aneyisaele babaka kuna kwalanda? Ekuma diakadila s’esumu diampwena?

²⁴ Nga Aneyisaele balanda mbandu a Samuele yo finama Yave yo songa kwikizi? Ve. Kuna kwalanda, ke bazola diaka ko vo bafundiswanga kwa ngunza. Bazola tanginina zula yakaka yo kala yo ntinu wafwana kubayala. Muna luludiku lwa Yave, Samuele watambulwila e ndomb’au. Kansi, wasonga kwa Isaele e vonza ki’esumu diau. Yave babembolanga, ke muntu ko. Muna kuma kiaki, Samuele wakutakesa nkangu kuna Ngilengale.

25, 26. Kuna Ngilengale, aweyi Samuele wa nunu kasadisila nkangu mu mona e vonza ki’esumu diau kwa Yave?

²⁵ Yambula twavutula e ngindu kuna lubantiku lwa kapu vava Samuele kavovananga ye Isaele kuna Ngilengale. Vana fulu kiaki, Samuele una vo se nunu osungamesanga Aneyisaele una kasongela lukwikilu ye kwikizi kwa Yave. I bosi, “Samuele obokele Yave,” yo lomba vo kafila mwandazi.—1 Sam. 12:17, 18.

²⁶ Ke vena mutu ko wamona kala e mwandazi mu nsungi a mbangala. Avo vakala yo wantu basevanga yo katikisa Samuele, nanga kebavanga wo mu kolo kianda ko. Vana vau ezulu dialomboka. E tembwa kiabetomonanga masa muna mpatu. Bawá miandazi miangolo miakakanga matu mau. I bosi, mvula yanoka. Adieyi nkangu bavanga? “Nkangu awonso uvumini Yave yo Samuele.” Kuna mfoko, bamona e vonza ki’esumu diau.—1 Sam. 12:18, 19.

27. Yave aweyi kemonanga mu kuma ki’awana betangininanga lukwikilu lwa Samuele?

²⁷ Ke Samuele ko, kansi Yave wa Nzambi andi wasimba e ntima mia akolami awaya. Tuka kileke kiandi yakuna kinunu, Samuele wasonga lukwikilu muna Nzambi andi. Muna kuma kiaki, Yave wansambula. Mu lumbu yeto mpe Yave kasoba ko. Okwamanananga sambula awana betangininanga lukwikilu lwa Samuele.