Okutoba

Yave i “Nzambi ona ovananga luzindalalu ye lufiaulwisu.” (Roma 15:5) Yandi kaka otoma bakulanga mpasi zeto, ngindu zeto ye mana matubuila kala. Muna kuma kiaki, otomene zaya dina tuvuidi o mfunu muna zindalala. Kansi, aweyi Nzambi kevaninanga e mvutu za sambu kieto vava tulombanga vo katuvana nkuma? Vava tulombanga kwa Yave vo katusadisa mu zindalala, okutusianga nsilu vo ‘oteta e nzila.’ (1 Kor. 10:13) Aweyi kevangilanga wo? Ezak’e ntangwa, Yave olenda vengomona lubangamu. Kansi, nkumbu miayingi okutuvananga o nkuma ‘kimana twalenda zizidila mawonso kuna kiese.’ (Kol. 1:11) Wau vo Yave otomene zaya e nitu ye ngindu zeto, ke singa yambula ko vo twabuila diambu dina ke tulenda zizidila ko. w16.04 2:5, 6

Nkand’a Nzambi ukutulonganga vo twalemvokelanga ayadi a nza. Kansi, ukutuvovesanga mpe vo twalemvokela Nzambi. (Mav. 5:29; Tito 3:1) Aweyi tulenda wo vangila? Yesu wayika nkanikinu ukutusadisanga mu zaya awana tufwete lemvokela vava kayika e mvovo mia sono kia unu. Tuvananga kwa “Kaisa ina ya Kaisa” vava tulemvokelanga e nsiku mia luyalu, zitisa ayadi yo futa e mpaku. (Roma 13:7) Kansi, avo ayadi batuvovese vo twavanga diambu dina Nzambi kesimanga, kuna luzitu lwawonso ke tutambulwilanga ko. Tukuyivambulanga ye mambu ma tuyalu. (Yes 2:4) Wau vo Yave oyambulanga vo wantu bayala, ke tukubakolamenanga ko. Tuvenganga mpe yikama konso nkinzi mia tuyalu. (Roma 13:1, 2) Ke tuvavanga mpe soba tuyalu ko ngatu vava tumina ayadi. Ke tukuyisianga mu nsola za ayadi ko ngatu kituka mfumu za tuyalu. w16.04 4:1, 2

Ntantani zayingi zibwanga vana vena Akristu wole zilenda singikwa vana va yau kaka. Kansi, ezak’e ntangwa ke dilendakana ko. Vena ye mambu mankaka mevavanga vo twalomba lusadisu lwa wantu ankaka. (Mat. 18:15-17) E sumu kayika o Yesu mu sono kiaki ke mambu makete-kete ko mefilanga Akristu mu tantana. Aweyi tuzayidi wo? Yesu wavova vo vava mpangi kekwenda mokena yo nsumuki vana va yau kaka, yovo vana meso ma wantu balenda sia kimbangi ye vana vena ampangi bevitang’o ntu, kansi kavilukidi ntima ko, o muntu ndioyo kafwete badikilwa “nze mwisi zula ye mvakulwisi a mpaku.” O unu, ediadi disongele vo kafwete vaikiswa muna nkutakani. E ‘sumu’ diadi dilenda kala umpuki yovo makumbu, kansi ke sumu ko nze tá zumba, vukana yakala yo yakala yovo nkento yo nkento, umpengomoki yovo sambila teke. O mambu tatu kayika o Yesu muna Matai 18:15-17 mesadilwa kaka avo vena ye kuma kia vanga wo. w16.05 1:14

Nkand’a Nzambi ke usikidisanga nsiku mu mambu mawonso ko ma zingu kieto. Kasikil’owu, ke vena nsiku wasikididi ko muna Nkand’a Nzambi usonganga e mpila tufwete vuatilanga. Ediadi disongele vo Yave ovuidi ngangu zayingi. Kana una vo wantu ova nza mvuatu miaswaswana bevuatanga ye bakinu soba e mpila ya vuatila, o Nkand’a Nzambi ke uviokelanga ntangwa ko. Ke muna mpe ye ulolo wa nsiku ko mu kuma kia salu yovo nsaka zina tufwete sola yovo dina tulenda vanga mu kala yo vimpi wambote. Vava Nkand’a Nzambi ke uvovanga ko dina tufwete vanga, aweyi tulenda bakila nzengo zambote? Vana fulu kia vanga kaka mana tumwene vo mambote, tufwete toma yindula dina dilenda kutubwila yo baka e nzengo zina ziyangidika Yave. Muna mpila yayi, tukala ye ziku vo Yave okutusadisa mu baka e nzengo zambote.​—Nku. 37:5. w16.05 3:2, 6

Nanga yeto awonso tuna ye sono ya Nkand’a Nzambi tutoma yangalelanga. Akaka bezolanga tanga nkanda mina ye nsangu zambote mu kuma kia Yesu, kadi misonganga kiwuntu kia Yave. (Yoa. 14:9) Akaka bezolanga tanga e nkanda nze Lusengomono, owu usonganga “mambu mevangama ke kolo ko.” (Lus. 1:1) Akaka befiaulwiswanga vava betanganga nkand’a Nkunga, akaka beyangalelanga tanga malongi mena muna nkand’a Ngana. Kieleka, Nkand’a Nzambi wasonekwa mu kuma kia wantu awonso. Wau vo tuzolanga Nkand’a Nzambi, tuzolanga mpe nkanda mieto mitukanga muna Diambu dia Nzambi. E nkanda miawonso tutambulanga i nkubika kevanganga o Yave muna wete dieto. E nkanda miami mikutusadisanga mu kala ye ngwizani ambote yo Yave yo kumika lukwikilu lweto.​—Tito 2:2. w16.05 5:1-3

O mwand’avelela ulenda kutuwumba mu mpila zayingi. Kasikil’owu, ulenda kutusadisa mu tanginina kiwuntu kia Yesu yo songa fu yawonso ya mbongo a mwanda. Kimosi muna fu kiaki i zola. Tuzolanga Nzambi ye tuzolele kunlemvokela yo yambula vo katuwumba kadi tuzeye wo vo e nkanikinu miandi nluta mikututwasilanga. Vana ntandu, mwand’avelela ulenda kutusadisa mu lembi tanginina fu ya nza yayi yambi. (Efe. 2:2) Vava Paulu wa ntumwa kakala nleke, wasambukila fu kia lulendo kia afidi a nsambila a Kiyuda. Kansi, mwand’avelela wansadisa mu vanga e nsobani. Kuna kwalanda, wasoneka vo: “Muna mambu mawonso ngina ye nkuma muna ndiona okunkumikanga.” (Fili. 4:13) Yeto mpe tufwete lombanga mwand’avelela yo kala ye ziku vo Yave ovana e mvutu za sambu yeto yaziku.​—Nku. 10:17. w16.06 1:12

Yave kaka i Nzambi eto. Tusonganga vo tukumvuminanga vava tusambilanga kaka yandi. Ke tulendi sambila nzambi zankaka ko ngatu sanganesa ngindu zabendomoka ye mavangu mambi muna nsambil’a Yave. Yave ke mpasi nzambi ko ona osundidi nzambi zawonso yovo ona osundidi o nkuma. Yandi i Nzambi aludi. Yave kaka tufwete sambila. Tufwete sianga Yave va fulu kiantete muna zingu kieto. Avo tuzolele sambila kaka Yave, tufwete kuyikebanga kimana twalembi sia lekwa yankaka vana fulu kiandi. Nkia lekwa yayi? Muna Nsiku Kumi, Yave wavova vo nkangu andi ke bafwete sambila nzambi zankaka ko. Ke bafwete sambila konso teke ko. (Nsi. 5:6-10) O unu, vena ye nsambila za teke za mpila mu mpila, dilenda kala diampasi mu zaya zawonso. Kansi, Yave ke sobanga nkanikinu miandi ko. Wakinu “Yave mosi” kaka yamu wau.​—Maku 12:29. w16.06 3:10, 12

Vava Petelo kayuvula Yesu kana vo tufwete lolokanga muntu “nkumbu nsambwidi,” Yesu wavutula vo: “Kivovese ko vo yamuna nkumbu nsambwadi, kansi yamuna nkumbu 77.” Yesu watulonga vo tufwete lolokanga akaka. (Mat. 6:15; 18:21, 22) Sungamenanga vo yeto awonso vilwa tuvanganga. Ongeye mpe olenda kendeleka akaka. Muna kuma kiaki, avo diambu diambi ovangidi kwa muntu, landa luludiku lwa Nkand’a Nzambi. Unlomba e ndoloki yo vutulwisa luvuvamu. (Mat. 5:23, 24) Kiese tumonanga vava akaka bekutulolokanga. Yeto mpe tufwete vanganga diau dimosi. (1 Kor. 13:5; Kol. 3:13) Avo tulolokele akaka, Yave mpe okutuloloka. Muna kuma kiaki, vava akaka bekutuvanganga e mbi, tufwete kubalolokanga nze una Yave wa Se dieto kekutulolokelanga.​—Nku. 103:12-14. w16.06 4:15, 17

Mu lumbu yayi yambaninu, nkangu a Yave bena ye mbebe ya samuna “e nsangu . . . zambote za Kintinu . . . mu nza yawonso muna umbangi kwa zula yawonso.” (Mat. 24:14) E nsangu zambote za Kintinu, zina mpe se “nsangu zambote za nsambu (yovo nkenda) za Nzambi.” Mu nkia mpila? E nsambu zawonso tutambula muna Kintinu kia Nzambi, i mu kuma kia nkenda za Yave. (Mav. 20:24; Efe. 1:3) Paulu wavutulanga matondo muna nkenda za Yave muna samunanga e nsangu zambote yo vema kwawonso. Nga tutangininanga e mbandu a Paulu? (Roma 1: 14-16) Wau vo tu wantu alembi lunga, nluta miayingi tuvuanga, tuna ye mbebe ya longa akaka una Yave kesongelanga o zola kwandi ye una balenda vuila nluta. w16.07 4:4, 5

Vava kiafinamanga lufwa lwandi, Yesu nkumbu ntatu kasungamesa alongoki andi e diambu diadi. (Yoa. 12:31; 14:30; 16:11) Nkadi ampemba osadilanga nsambila zaluvunu mu vunginika wantu. Kiaki i kuma wantu ayingi ke bekwikidilanga ko muna ungunza wa Nkand’a Nzambi usonganga vo e mbaninu a nza yayi ifinamene. (Sef. 1:14) Elo, Satana “ovondanga meso ma ntima mia mindembi-kwikila.” (2 Kor. 4:3-6) Vava tuvovesanga wantu vo e mbaninu a nza yayi ifinamene, o Kristu mu yala se kena, ayingi ke bezolanga kutuwá ko. Kana una vo wantu ayingi ke bekwikilanga mu ungunza wa Nkand’a Nzambi ko, ke tufwete yambula ko vo batuyoyesa. Tuzeye e kuma tufwete kwamanena yingila. w16.07 2:11, 12

Muna lumbu kia lukazalu, toko yo ndumba ansompi kiese kiayingi bekalanga kiau. Yave wa Tuku dia longo, ozolanga vo akazi bakala ye longo lwakiese. Muna kuma kiaki, luludiku lwamfunu kevananga muna Nkand’a Nzambi una vo i Diambu diandi. (Nga. 18:22) Kana una vo i wau, Nkand’a Nzambi uvovanga vo wantu alembi lunga ana basompa “mpasi bemona muna nitu.” (1 Kor. 7:28) Adieyi akazi balenda vanga muna kulula e mpasi zazi? Aweyi Akristu balenda kadila ye longo lwakiese? Nkand’a Nzambi ukutulonganga vo o zola fu kiamfunu kikilu. Kansi, vena ye mpila zayingi za zola bafwete songanga akazi muna longo lwau. Kasikil’owu, vana ntandu a nzol’a kimakangu, divavanga mpe vo bakala yo zola muna esi nzo, musungula avo wana bena yau. Kansi, edi disadisa akazi mu kala ye longo lwakiese i zola kutukanga muna nsiku mia Nzambi. w16.08 2:1, 2

Timoteo wakikadila nlongi mu mvu miayingi. Ozevo, ekuma diavavila vo katomesa mpil’andi ya longela? Timoteo wazaya wo vo wantu soba besobanga kumosi ye zingu kiau. Wazolanga vo wantu bakwamanana wá malongi mandi. Muna kuma kiaki, diavavanga vo kakwamanana tomesa yovo soba e mpila kabalongelanga. O unu, tufwete vanganga diau dimosi vava tusamunanga e nsangu zambote. Muna fulu yayingi, wantu ayingi ke bekalanga ku nzo ko vava tusilanga umbangi mu nzo ye nzo. Muna fulu yankaka, wantu balenda kala muna nzo zau, kansi ke tulendi lwaka mu nzo zazi ko kadi e fulu bezingilanga ke ikotwanga kwa wantu awonso ko. Avo i diau divangamanga muna zunga kieno, nga olenda teza ndekwa zankaka muna mokena yo wantu? Mpangi zayingi bezolanga sila umbangi mu fulu ya ndonga. Kasikil’owu, bekwendanga mu fulu iningamenanga makumbi ma ntoto, makalu ye muna mazandu mu vava wantu balenda sila umbangi. w16.08 3:14-16

Yave watuvana kintwadi kia wan’angudi omu nza yawonso ana balenda kutukasakesa. (Ayib. 12:12, 13) Akristu ayingi a tandu kiantete batambula lusadisu lwa mpila yayi kwa mpangi zau. Diau dimosi mpe o unu. Adieyi tufwete vanga? Yindula una Arone yo Kure bakumikina moko ma Mose muna mo simbinina ekolo banuananga ye Aneyamaleke. (Luv. 17:8-13) O unu, yeto mpe tulenda vava e mpila tulenda kumikina yo sadisa akaka. Akaka muna mpangi zeto benwananga ye mpasi mu kuma kia kinunu, mayela, bangikwa kwa yitu, lukendalalu yovo lufwa lwa nzolw’au. Tulenda mpe kumika aleke ana bekomekenwanga mu vanga oma mambi yovo mu vava e tunda mu nza yayi. (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14) Vavanga una olenda kasakesela akaka muna Seka dia Kintinu, muna salu kia umbangi, vava nudianga vamosi yovo vava numokenanga muna telefone. w16.09 1:13, 14

Mfuka tuna yau kwa Nzambi eto avelela, kwa mpangi zeto ye kwa wantu a zunga kieto, ya vuatilanga mu mpila ina ivananga nkembo kwa Yave ye nsangu zina tusamunanga. (Roma 13:8-10) E mvuatu mina tuvuatanga mfunu kikilu mina, musungula vava tukwendanga muna tukutakanu yovo muna salu kia umbangi. Tufwete vuatilanga mu mpila ina ifwanukini o nkangu usambilanga Nzambi. (1 Tim. 2:10) Kansi, vena ye mvuatu milenda monekena vo miambote omu nsi eto, kansi muna nsi zankaka ke miambote ko. Muna kuma kiaki, kiakala nkia fulu tuzingilanga, wau vo tu Mbangi za Yave, tufwete venganga tesesa akaka e sakuba mu mpila ina tuvuatilanga. Vava tukwendanga mu tukutakanu twa zunga yovo twa mvivu, e mvuatu mieto mifwete kalanga miambote ye mia luzitu. Ke tufwete tangininanga ko e mpila yambi bevuatilanga o wantu a nza. Muna mpila yayi, ke tukala ye nsoni ko za kuyisunzula vo tu Mbangi za Yave ye twakubama tukala mu sila umbangi konso ntangwa. w16.09 3:7, 8

Dialudi, konso nzo kwa muntu ikubikwanga yo tungwa. E diadi disonganga vo e lekwa yamoyo eyi isundidi e nzo, vena yo muntu wavanga yo. Avo muntu lukatikisu kena lwau mu kuma kia Nkand’a Nzambi, aweyi olenda kunsadisila? Entete unyuvula mana kekwikilanga. Vava mpe zaya mana ketoma yangalelanga. (Nga. 18:13) Avo mambu ma ngangu za nza keyangalelanga, yika nona ya Nkand’a Nzambi mu kunsonga vo mana uvovanga mu kuma kia ngangu za nza maludi kaka mekalanga. Avo lusansu keyangalelanga, olenda yika diambu dimosi dina muna nkanda mia tusansu yo kunsonga una Nkand’a Nzambi wasakulwila e diambu diadi mvu miayingi vitila diavangama. Akaka balenda kala ye luzolo lwa kuwá avo ubasongele diambu muna Nkand’a Nzambi dilenda soba e zingu kiau nze luludiku kavana o Yesu muna longi diandi vana Mongo. Sungamena vo e kani dieto ke dia tantana ko yo wantu. Tuzolele kubasadisa mu kala ye kiese kia mokena yeto yo longoka oma ma Nkand’a Nzambi. Muna kuma kiaki, yuvulanga e yuvu kuna luzitu lwawonso yo toma winikina e mvutu. Vava ovovelanga mana okwikilanga, kalanga ye luzitu, musungula avo mbuta omokenanga yandi. Avo ozitisi akaka, yau mpe bekuzitisa. w16.09 4:14-16

Muna sadisa awana batuka mu nsi zakaka bamona vo zolwa bezolwanga muna nkutakani, ukiyuvula ye ziku kiawonso vo: ‘Kele vo yakala mu nsi ya kinzenza, aweyi yadi zola vo wantu bakadila yame?’ (Mat. 7:12) Ntangwa divavanga muna kulukilwa e zingu muna nsi ya kinzenza. Muna kuma kiaki, kalanga yo luzindalalu muna wantu. Kuna lubantiku, dilenda kala diampasi mu bakula emvimba e mpila ina bebadikilanga yovo bevangilanga mambu. Kansi, vana fulu kia vingila vo bavangila mambu nze una wantu a nsi eto bevangilanga mo, tufwete kubatambulwila muna mpila ina bena. Avo tuvaudi e ntangwa mu longoka mambu ma nsi ye fu ya kisi nsi au, dilenda kutusadisa mu toma kubazaya. Muna nsambila ya esi nzo, tulenda vavulula maka mambu mu kuma kia fu ya kisi nsi ya wantu bena muna nkutakani yovo zunga kieto. E mpila yankaka tulenda zayanena ye nzenza, i kubabokelanga kuna nzo eto mu dia yeto vamosi. Yave ‘waziulwila esi zula mwelo a lukwikilu.’ Muna kuma kiaki, yeto mpe tufwete ziulanga e mwelo a nzo eto mu kuma kia nzenza ana “tuna yau entwadi muna lukwikilu.”​—Mav. 14:27; Ngal. 6:10; Yobi 31:32. w16.10 1:15, 16

Yesu Kristu yandi waluta mweswa e mpasi, kansi wasikila ye kwikizi muna Yave. Adieyi diansadisa mu zizidila e mpasi zazi? Paulu wavova vo: “Kadi muna kiese kasidilwa i kazizidila nti a mpasi, waveza e nsoni yo vuanda kuna koko kwalunene kwa kunda kia Nzambi.” (Ayib. 12:2) I bosi, Paulu wakasakesa Akristu mu “toma badika” e mbandu a Yesu. Nze Yesu, Akristu ayingi muna tandu kiantete bafwa mu kuma kia kwikizi kiau muna Yave. Mosi muna yau i Antipa. (Lus. 2:13) Akristu awaya batambula kala o nsendo au, nswaswani ye selo yankaka ya Nzambi ana bakala ye vuvu kia zingila ova ntoto. (Ayib. 11:35) Ke vavioka kolo ko vava Yesu kayadikwa se Ntinu, Akristu akuswa ana bafwa bafulwa mu vuila zingu kilembi suka kuna zulu. Besinga yala yo Yesu e nza yawonso.​—Lus. 20:4. w16.10 3:12

Mase mankaka ke bekasakesanga wan’au ko kadi yau mpe ke bakasakeswanga ko kwa mase mau. Ambuta mpe bevavanga vo bakasakeswa, kansi ediadi nkumbu miayingi ke divangamanga ko. Kasikil’owu, ayingi beyidimanga wau vo ke besanisinwanga ko mu kuma kia mana bevanganga kuna salu. Tulenda kasakesa akaka muna kubasanisinanga mu diambu dimosi batomene vanga. Tulenda mpe kasakesa akaka muna kubazayisanga vo fu yambote bena yau yo kubafiaulwisa vava bekendalalanga. (1 Tes. 5:14) Wau vo nkumbu miayingi tukalanga ye mpangi zeto, malau mayingi tuna mau mu kubavovesa diambu dia lukasakeso. (Kim. 4:9, 10) Muna kuma kiaki, ukiyuvula vo: ‘Nga izayisanga akaka e kuma ikubazitisilanga yo kubazola? Nga ivanganga wo konso ntangwa ivuanga e lau?’ Yindula dina Nkand’a Nzambi uvovanga: “E diambu muna ntangw’andi, kuna kwa wete.”​—Nga. 15:23. w16.11 1:3-5

Nzambi wasakula mu kuma kia nkangu andi vo: “Ikubabundakesa nze mameme ma Bosera.” (Mika 2:12) Yave wasakula mpe vo nkangu andi belongoka e ludi kia Nkand’a Nzambi yo kunsadila mu kintwadi. Wavova vo: “Mvana befo yavelela kwa nkangu, awonsono bavovelela nkumbu a Yave yo kunsadila kumosi.” (Sef. 3:9) Tuvutulanga kikilu matondo wau vo tusambilanga Yave mu kintwadi. Ka lukatikisu ko vo vava Akristu muna tandu kiantete balemvokelanga luludiku lwa Nkand’a Nzambi, e nkutakani zau zavelela, mu luvuvamu ye kintwadi zakalanga. (1 Kor. 1:10; Efe. 4:11-13; 1 Pet. 3:8) O unu mpe, selo ya Yave mu kintwadi bena ye batoma kubama, besamunanga nsangu zambote mu nza yawonso. w16.11 2:16, 18

Mvu miayingi kuna nim’a lufwa lwa Kristu, wantu ayingi batanganga Nkand’a Nzambi muna ndinga Kingerekia yovo muna Latim. Batezanesanga malongi ma Diambu dia Nzambi ye malongi ma mabundu. Vava akaka babakulanga vo malongi ma mabundu maluvunu, babembolanga mo vana vau. Kansi, diavonza diakala mu zayisa mana balongokanga kw’akaka kadi avo bavangidi wo balenda nkutu vondwa. Ekolo mvu miaviokanga, wantu akete kaka bavovanga Kingerekia yovo Latim. Afidi a mabundu ke bayambulanga ko vo Diambu dia Nzambi diasekolwa mu ndinga zina wantu bavovanga. Konso ona katambulwilanga ko malongi ma dibundu, wavewanga tumbu kiangolo. Diavavanga vo Akristu akuswa akwa kwikizi bakutakananga mu buka yakete muna nzo z’ampangi. Akaka nkutu ke balendanga kutakana ko. Akuswa, i sia vo, mfumu za nganga,” ke balendanga sambila Nzambi ko mu mpila ina yasikidiswa. Babele Anene wisa kiayingi kakala kiau muna wantu. w16.11 4:8, 10, 11

Tufwete venganga masumu mampwena mana bavanga akaka muna Korinto. Avo tukwamanene vanga mambu mama, ke tulendi vingila ko vo Nzambi katusonga nkenda zandi yo kutuloloka. Adieyi tuvova mu kuma kia masumu mana akaka balenda badikila vo makete kwandi? Nga tuvanga e ngolo mu lemvokela Yave muna mawonso? (Roma 6:14, 17) Yindula mbandu a Paulu wa ntumwa. Wasoneka vo: “Omono i muntu a kinitu, yatekwa muna sumu. Kadi kizeye dio ko dina ivanganga. Kadi dina nzolele, ke diau ko ivanganga, dina kizolele ko i diau ivanganga.” (Roma 7:14, 15) Kana una vo kavanganga mana masonama muna 1 Kor. 6:9-11 ko, Paulu watambulwila vo sumuka kasumukanga. Wakala yo luzolo lwa yangidika Yave. Muna kuma kiaki, wasianga e ngolo mu venga mambu mambi. (Roma 7: 21-23) Yambula twatanginina mbandu andi yo vanga mawonso tulenda mu lemvokela Yave. w16.12 1:15, 16

Vava okalanga ye ntokani, o Se diaku dianzodi una kuna zulu ozolele vo wanzayisa mawonso mekutokanesanga. Avo ovangidi mawonso olenda mu singika diambu onuananga diau, e diambu diankaka dilenda kusadisa i samba kwa Yave ye nsi a ntima wawonso, vana fulu kia kwamanana tokana. (Nku. 94:18, 19) Nze una sono kia Filipi 4:6, 7 kisonganga, Yave ovananga e mvutu za sambu yeto. Olenda kutusadisa mu vuvika ntima yo venga e ngindu zambi. Vana fulu kia tokana yo mona wonga, Nzambi okutusadisa mu kala yo luvuvamu lwa ntima. Ayingi muna mpangi zeto bemonanga luvuvamu lwalu. Ngeye mpe olenda vua luvuvamu lwalu. O “luvuvamu lwa Nzambi” lulenda kusadisa mu zizidila konso mpasi. Olenda bunda e vuvu muna nsilu owu wa Yave: “Kuvengozioka ko, kadi omono i Nzambi aku; ikuvamisa; elo, ikusadisa.”​—Yes. 41:10. w16.12 3:3, 4

Mose wabembola mavua ma Engipito yo sola “bangikwa kumosi yo nkangu a Nzambi, ke mu mona wete wa sumu ko muna kolo kiandwelo.” (Ayib. 11:25, 26) Yambula twatanginina kwikizi kia wantu nze Mose muna yangalelanga o nswa wa kuyisolela twavewa yo sadila lukau lwalu mu vanga luzolo lwa Nzambi. Dilenda kala diasazu mu yambula vo muntu ankaka katubakila e nzengo. Kansi avo tuvangidi wo, tuvidisa e nsambu zitukanga muna nswa wa kuyisolele. Nkia nsambu? Nkand’a Nzambi uyikanga nsambu zazi muna Nsiku 30:19, 20. Muna tini kia 19, tutanganga vo Nzambi wavovesa Aneyisaele vo basola. Muna tini kia 20, tulongokele vo Yave wabavana e lau dia songa kana vo zola kikilu bekunzolanga. Yeto mpe tulendasola sambila Yave. Tuna mpe ye lau dia sadila o nswa tuna wau wa kuyisolela mu kembelela Yave yo songa vo zola kikilu tukunzolanga. w17.01 2:10, 11

Yave ovingilanga vo twasadila e ngangu zeto mu mpila yambote. Ekuma? E kuma kadi zola kekutuzolanga, ozeye wo vo kiese tukala kiau avo tusadidi tukau katuvana. Yave ozolele vo twasadilanga ngangu zeto, kansi ozeye wo mpe vo ke tulendi vanga mawonso ko tuzolele. Kasikil’owu, ke tulendi katula usumuki weto ko ngatu sumu yovo lufwa. (1 Nti. 8:46) Ke tulendi mpe tumina akaka ko kadi konso muntu una yo nswa wa baka nzengo yandi kibeni. Kana nkutu vo zayi yovo ngangu zayingi tuna zau, ke zilendi fwanana ye za Yave ko. (Yes. 55:9) Tufwete yambulanga vo Yave katufila yo kala ye vuvu vo okutusadisa yo vanga mana yeto kibeni ke tulendi vanga ko. Kansi, Yave ozolele mpe vo twayindulanga dina tulenda vanga mu singika ntantani yo sadisa akaka. Tufwete ‘bundanga e vuvu muna Yave yo vanga wete.’ Tufwete ‘kalanga akwa ziku.’ w17.01 1:2-4

Davidi wavovesa Bazilai vo kenda zingila kuna lumbu lwa ntinu. Kana una vo lau diampwena diakala, Bazilai wavova vo diambote bavana lau diadi kwa toko dimosi wakala ye nkumbu a Kimami. Nanga toko diadi mwan’andi kakala. (2 Sam. 19:31-37) Ekuma Bazilai kalembi tambulwila e mboka yayi? Nga salu katina? Nga luvevoko kazolanga? Ve. Bazilai katambulwila mboka yayi ko kadi nkwa lusakalalu kakala. Wazaya wo vo e mambu ma zingu kiandi masoba. Wazaya mpe tezo kiandi. (Ngal. 6:4, 5) Nze Bazilai, tufwete kalanga ye lusakalalu. Vana fulu kia sianga zolela yeto va fulu kiantete yovo kuyitezanesa ye akaka, tufwete sadilanga Yave mun’owu wa tezo kieto. O vanga wo disundidi o mfunu ke mu vava kala ye kiyekwa kiampwena ko yovo toma zayakana. (Ngal. 5:26) Avo tukedi ye lusakalalu, tusala entwadi ye mpangi zeto mu kembelela Yave yo sadisa akaka.​—1 Kor. 10:31. w17.01 4:5, 6

Yave i Mvangi ona ofwanukini vumi weto. E lekwa yawonso kavanga yambote-mbote. (Yer. 10:12) Mu kuma kia zola kwandi, Yave wasia e nkendelo muna nsem’andi wawonso. Wasia nsiku mia nsema ye nsiku mia nkal’ambote. Wasia e nsiku miami kimana e lekwa yawonso mu nza yasalanga entwadi. (Nku. 19:7-9) Konso lekwa kina mu nsema kivuidi fulu kiandi yo mfunu andi. Kasikil’owu, o nsiku uyikilwanga vo gravidade usadisanga kimana e tembwa kiakala lukufi yo ntoto, utaninanga mpe mbu ye mavuku. Kondwa kwa nsiku wau, e nza ke yadi kala ye lekwa yamoyo ko. E nsiku kasia o Yave muna nsema misadisanga kimana e lekwa yawonso yasala mu mpila yambote. Ediadi disonganga vo Nzambi kani diasikila kakala diau vava kavanga ntoto yo wantu. Muna salu kieto kia umbangi, tulenda sadisa akaka mu zaya o Mvangi a lekwa yayi yambote-mbote.​—Lus. 4:11. w17.02 1:4, 5

Nkand’a Nzambi uvovanga vo ‘nkuluntu a vu kia Yave,’ i sia vo mbasi, wasadisa Yosua mu sunda e vita ye esi Kenani. (Yos. 5:13-15; 6:2, 21) Kuna kwalanda, vava Kizekeya wa Ntinu kafilanga nkangu a Nzambi, e vu kia makesa ma Asuri bavava fwasa Yerusaleme. Lumbu kimosi muna fuku, ‘mbasi a Yave wavaika yo vonda 185.000 ma makesa.’ (2 Nti. 19:35) Ambasi vangwa yalunga. Kansi o wantu ana basadisa, wantu alembi lunga. Kasikil’owu, lumbu kimosi Mose kavana nkembo kwa Yave ko. (Nta. 20:12) Yosua kayuvula Nzambi ko dina kafwete vanga vava esi Ngibone bazola vanga yau kikundi. (Yos. 9:14, 15) Vakala ye ntangwa ina Kizekeya kasonga lulendo. (2 Tus. 32:25, 26) Kana una vo wantu awaya wantu alembi lunga bakala, diavavanga vo Aneyisaele balemvokelanga luludiku lwau. Aneyisaele bamona una Yave kasadilanga ambasi mu sadisa wantu awaya. Kieleka, Yave wafilanga nkangu andi. w17.02 3:7-9

Aweyi tuvaninanga zitu kwa wantu? Tuvanganga wo vava tukubavuminanga yo kubalemvokela. Nkumbu miayingi, tuvananga zitu kw’awana bevanganga diambu dimosi dianene yovo awana bena ye kiyekwa kiamfunu. Muna kuma kiaki, tufwete vavanga zaya awana tuvana o zitu ye kuma tufwete wo vangila. E sono kia Lusengomono 5:13 kivovanga vo “Ndiona ovuende vana kunda” yo “Mwan’a meme” zitu bafwanukinu. “Ndiona ovuende vana kunda,” i Yave. Muna Lusengomono kapu kia 4, e vangwa ya mwanda kuna zulu bayika e kuma Yave, ‘ona ozinganga yamu mvu ya mvu,’ kafwanukinu tambula zitu. Bavova vo: “E Yave wa Nzambi eto, ngeye ofwene tambula nkembo yo zitu ye ngolo, e kuma kadi ngeye wasema lekwa yawonso, muna luzolo lwaku inina yo semwa.”​—Lus. 4:9-11. w17.03 1:1, 2

O unu, wantu ayingi belandanga e ntima miau vava bebakanga e nzengo. Kansi, ediadi dilenda twasa vonza. Nkand’a Nzambi ukutulukisanga vo twalembi bundanga e vuvu muna ntima yovo ngindu zeto zalembi lunga vava tubakanga e nzengo. Ka tufwete bundanga vuvu mu ntim’eto ko kadi “o ntima usundidi mawonso o tekama, wayela kikilu.” (Yer. 17:9) Vena ye nona yayingi muna Nkand’a Nzambi isonganga e vonza kia bunda e vuvu muna ntima walembi lunga. (1 Nti. 11:9; Yer. 3:17; 13:10) Muna kuma kiaki, adieyi dilenda bwa avo tulende o ntim’eto vava tubakanga e nzengo? Kasikil’owu, diampasi dikalanga kwa muntu una ku makasi mu baka nzengo zambote. (Nga. 14:17; 29:22) Diampasi mpe dikalanga kwa muntu una mu lukendalalu mu baka e nzengo zambote. (Nta. 32:6-12; Nga. 24:10) Vava tubakanga e nzengo zamfunu, ke tufwete yambulanga ko vo e ngindu zeto zatufila. w17.03 2:12, 13

Yeto awonso tu wantu alembi lunga, vilwa tuvanganga. Tuvutulanga kikilu matondo kwa Yave wau kakubika lukûlu ye wakubama kena mu kutuloloka. Muna kuma kiaki, avo tukedi ye lulembamu yo viluka o ntima, tulenda kunlomba e ndoloki. Tulenda kala ye ziku vo Yave ke kutuvutulwila “mun’owu wa masumu meto ko.” (Nku. 103:10) Kansi, tufwete ‘kunsadila ye ntim’asikila.’ (1 Tus. 28:9) O muntu ona osadilanga Yave ye “ntim’asikila,” otoma zolanga Yave yo sambila kaka yandi yakwele mvu. Muna Nkand’a Nzambi, o mvovo “ntima” nkumbu miayingi uyikanga kiwuntu kieto kiakati, nze mana tuyindulanga, mana tuzolanga, mana tuzolele vanga muna zingu kieto ye dina dikutufilanga mu vanga mambu. Kana una vo tu wantu alembi lunga, tulenda sadila Yave yo ntim’asikila. Tukunsadilanga kadi i diau kikilu tuzolanga, ke mu kuma kia sia ko vo i diau tufwete vanga yovo i diau twakulukwilwa vanga.​—2 Tus. 19:9. w17.03 3:1, 3

Mana tuvanganga malenda sengomona mana mena muna ntim’eto. Kasikil’owu, dilenda kala vo mpangi ovangidi ngolo za kubika longi yo fila e longi diadi vana vena ulolo wa wantu. Ayingi bansanisini mu kuma kia longi kafididi. Adieyi kevanga muna lusanisinu lwalu? Tufwete sungamenanga mana Yesu kavova vo: “Oyeno avo nuvangidi mawonso nuvoveso, nuvova vo: ‘Yeto tu ntaudi zakondwa mfunu. Tuvangidi mana tufwete vanga.’” (Luka 17:10) Tulenda longoka diambu muna mbandu a Kizekeya vava kakituka nkwa lulendo, kavutula matondo ko mu mpila ina Yave kansadisila. (2 Tus. 32:24-27, 31) Muna kuma kiaki, avo akaka batusanisini mu kuma kia longi tufididi, adieyi tuvanga mu kwamanana kala alembami? Tulenda yindula mana Yave kevanganga muna wete dieto. Tulenda songa una kekutusadisilanga. w17.03 4:12-14