Abidi

Aresetako, Nkristu wa musi Makedonia kakala, kuna mbanz’a Tesalonika. Wasonga vo nkundi ambote a Paulu wa ntumwa kakala. E nkumbu antete tutanganga mu kuma kia Aresetako i vava Paulu kakingula e mbanz’a Efeso muna nkangalu andi watatu muna salu kia kimisionario. Ekolo kakangalanga yo Paulu, Aresetako wabakama kwa yimpumbulu. (Mav. 19:29) Vava kayambulwa, kavava tanina moyo andi ko, kansi wasala kumosi yo Paulu ye kwikizi kiawonso. Vioka ngonde tatu, kuna Grécia, Aresetako wakwamanana kumosi yo Paulu kana una vo e mbeni bavavanga vonda Paulu. (Mav. 20:2-4) Nanga muna mvu wa 58 wa T.K., vava Paulu kasindikwa kuna Roma nze mbakami, Aresetako wayenda yandi kumosi muna nkangalu wau wandá. Yau awole bazizidila e mpasi ekolo nzaza yadimuka. (Mav. 27:1, 2, 41) Vava balwaka kuna Roma, nanga Aresetako wakala kumosi yo Paulu muna pelezo mu fikolo. (Kol. 4:10) Kieleka, Paulu wakasakeswa kwa nkundi ndioyo wa kwikizi! Nze Aresetako, tulenda kala akundi akwikizi muna kalanga vamosi ye mpangi zeto kiakala mu ntangw’ambote yovo mu “ntangw’ampasi.” w20.01 9 ¶4-5

O Nkristu okusilu muna mwanda olenda kuyimwena vo kafwana ko mu tambula e lau diadi. Kana una vo i wau, ke kalanga ye lukatikisu ko vo Yave unsolele. Kiese kiayingi kekalanga kiau yo tonda Nzambi mu kuma kia vuvu kia kwenda zingila kuna zulu. (1 Pet. 1:3, 4) Nga diadi disongele vo Akristu akuswa luzolo lwa fwa bekalanga lwau? Paulu wa ntumwa wavan’e mvutu za kiuvu kiaki. Watezanesa e nitu au ya kimuntu ye saba yo vova vo: “Ozevo, oyeto tuna mu saba kiaki tubumanga ye zitu, e kuma kadi ke tuzolele kio vula ko, kansi tuzolele vuata kiankaka, kimana kina kifwanga kiavingiswa eki kia moyo.” (2 Kor. 5:4) Ke disongele ko vo Akristu awaya ke beyangalelanga diaka zingu ova ntoto ko yo vava vo bafwa kwau mu nzaki. Kansi, beyangalelanga e zingu ova ntoto ye bazolele sadila Yave lumbu ke lumbu kumosi ye yitu ye akundi au. Kieleka, kiakala nkia salu besalanga, besungamenanga o nsendo una Nzambi kabasila o nsilu.—1 Kor. 15:53; 2 Pet. 1:4; 1 Yoa. 3:2, 3. w20.01 23 ¶12-13

Ezak’e ntangwa, muna kutulonga divavanga vo Se dieto dianzodi katuvana e tumbu, ovangilanga wo mu mpila zayingi. Muna bong’e nona, tulenda tanga diambu muna Bibila yovo wá longi muna lukutakanu yo bakula vo tufwete soba e ngindu ye mavangu meto. Yovo akuluntu balenda kutuvana lusadisu tuvuidi o mfunu. Kiakala nkia mpila ina Yave kekututumbilanga, ovanganga wo kadi zola ketoma kutuzolanga. (Yer. 30:11) Yave okutusadisanga vava tunuananga ye mpasi. Nze una se dianzodi kesadisilanga wan’andi mu ntangw’ampasi, o Se dieto dia zulu mpe okutusadisanga vava tunuananga ye mpasi. Yave osadilanga mwand’andi avelela muna kututanina muna konso diambu dilenda sia e ngwizani eto yo yandi mu vonza. (Luka 11:13) Yave okutusadisanga mpe vava tukendalalanga. Kasikil’owu, okutuvananga e vuvu kiasikila mu kuma kia kusentu. E vuvu kiaki kikutusadisanga mu zizidila e mpasi. Yindula e diambu edi: Kana nkutu nkia mpasi zitubwididi, o Se dieto dianzodi osukisa mambu mawonso mampasi. Konso mpasi tunuananga zau owau, za kolo kiandwelo kwandi. Kansi e nsambu za Yave zikwamanana yakwele mvu.—2 Kor. 4:16-18. w20.02 5 ¶14-15

Tulenda kweto sunda e kimpala. Badika diaka e nona kia mpangi za Yosefe. Vava vavioka mvu miayingi, bawanana yandi kuna Engipito. Vitila Yosefe kayisengomona kwa mpangi zandi, wabatonta kimana kazaya kana vo ke bakala diaka ye kimpala ko. Ekolo badianga, Yosefe wavana ulolo wa madia kwa Benyamini wa nleke andi lutila mpangi zandi zankaka. (Tuku 43:33, 34) Kana una vo i wau, ke vena ye ziku ko kisonganga vo e mpangi zandi bamwena Benyamini e kimpala. Kansi, basonga vo batoma zolanga Benyamini wa nleke au yo Yakobo wa se diau. (Tuku 44:30-34) Wau vo mpangi za Yosefe balenda sunda e kimpala, ediadi diabasadisa mu tatidila luvuvamu muna nzo au. (Tuku 45:4, 15) Diau dimosi mpe, avo tuvengele konso ngindu za kimpala, tutatidila luvuvamu muna nzo ye muna nkutakani zeto. Yave ozolele vo twavenga e kimpala yo tatidila luvuvamu. Avo tukedi ye lulembamu yo yangalela ina tuna yau yo vuanga akaka o mfunu, ke tukala akwa kimpala ko. w20.02 19 ¶17-18

E mpila yankaka olenda vutulwila matondo muna zola kekusonganga o Yave, i mokenanga yandi muna sambu. O zola kwaku muna Yave kuwokela ekolo okunzayisanga mawonso mekutokanesanga yo kumvutula matondo muna mawonso kevanganga muna wete diaku. E kikundi kiaku yo Yave kikumama vava omona una Yave kevaninanga e mvutu za sambu yaku. Ediadi dikukwikidisa vo Yave otoma kubakulanga. Kansi, muna kwamanana kumika e kikundi kiaku yo Yave, ofwete toma bakula e mpila ina kebadikilanga o mambu yo zaya dina kazolele mu kuma kiaku. Muna zaya e mambu mama mawonso, ofwete longoka e Bibila. Muna kuma kiaki, Songanga luyangalalu muna Bibila. Muna Bibila kaka mwasonama e ludi mu kuma kia Yave ye kani diandi mu kuma kiaku. Muna songa luyangalalu lwaku muna Diambu dia Nzambi, tanganga dio e lumbu yawonso, kubikanga mana olongoka yo nlongi aku yo sadila mana olongokanga. (Nku. 119:97, 99; Yoa. 17:17) Nga programa ya ntangilu a Bibila una yau? Nga otanganga e Bibila lumbu yawonso? w20.03 5 ¶8-9

Avo kulendanga kangala kwayingi ko, olenda fonga vana fulu kiviokelanga wantu ayingi yo kubasila umbangi. Olenda mpe sila umbangi mu kinsalukisa, soneka nkanda yovo sila umbangi muna telefone. Ateleki ayingi ana ke belendanga diaka vaika mu salu kia nzo ye nzo ko mu kuma kia kimbevo yovo mambu mankaka mampasi, bekalanga ye kiese kia sila umbangi mu mpila zankaka. Kana nkutu vo kuna ye vimpi wambote ko, olenda kwaku lungisa uselo waku una ufwene. Badika diaka e nona kia Paulu wa ntumwa. Wavova vo: “Muna mambu mawonso ngina ye nkuma muna ndiona okunkumikanga.” (Fili. 4:13) Paulu nkuma wau kavuanga o mfunu vava kabakama kimbevo ekolo kakala mu nkangalu wa salu kia kimisionario. Paulu wavovesa esi Ngalatia vo: “Nuzeye wo vo mu kuma kia kimbevo kiame yavuila e lau diantete dia kunusamunwina e nsangu zambote.” (Ngal. 4:13) Nze Paulu, avo obakamene kimbevo, olenda sadila e lau diadi muna samuna e nsangu zambote kw’akaka, nze madotolo, afelemi ye awana bekulunga-lunganga. Ayingi muna wantu awaya ku salu bekalanga vava ateleki besilanga umbangi mu nzo ye nzo. w19.04 4-5 ¶10-11

Muna mvu wa salu 2018, tezo kia 223.000 ma ateleki bazingilanga mu nsi zina vo e salu kieto kiasimwa yovo kiasiwa nkaku. Ediadi ke diasivi ko kwa yeto. Akristu Akieleka bazeye wo vo bangikwa bebangikwa. Kiakala nkia fulu tuzingilanga, ayadi balenda baka e nzengo za kinsalukisa yo kutusima vo twayambula sadila Yave wa Nzambi eto anzodi. Avo ayadi basimini e salu kieto, tulenda yindula vo Nzambi utuvilakene. Kansi, sungamena vo lubangamu ke lusonganga ko vo Yave ke kutuyangalelanga diaka ko. Kasikil’owu, yindula e mbandu a Paulu wa ntumwa. Ke tuna ye lukatikisu ko vo Nzambi watoma kunyangalelanga. Wakala ye lau dia soneka nkanda 14 mia Sono ya Kingerekia ya Kikristu yo solwa kimana kakala se ntumwa kwa esi zula. Kana una vo i wau, Paulu wasiwa kitantu yo bangikwa. (2 Kor. 11:23-27) E mbandu a Paulu itulongele vo Yave olenda yambula vo selo yandi yakwikizi babangikwa. w19.07 8 ¶1, 3

Yave i Nzambi a zola ona otokanenanga e wete dia selo yandi. Muna kuma kiaki, okutusadisanga mu sunda e mbeni zeto. E mbeni zeto zantete i Satana ye nkuya miandi. Yave okutulukisanga mu kuma kia mbeni zazi yo kutuvana ina tuvuidi o mfunu muna lembi vukumunua. (Efe. 6:10-13) Avo tutambulwidi lusadisu lwa Yave yo kumbunda e vuvu kieto kiawonso, tulenda sia Nkadi ampemba e kitantu. Tulenda kala ye vuvu nze kina Paulu wa ntumwa kakala kiau. Wasoneka vo: “Avo Nzambi una yeto, nani okututelamena?” (Roma 8:31) Wau vo tu Akristu akieleka, ke tufwete sianga sungididi kiasaka ko kwa Satana ye nkuya miandi. Tufwete sianga e sungididi kieto muna longoka oma ma Yave ye mpila tulenda kunsadila. (Nku. 25:5) Kansi, diamfunu twazayanga e ntambu mia Satana. Ekuma? Kadi dikutusadisa mu lembi vukumunua kwa yandi.—2 Kor. 2:11; mvovo vana yand’a lukaya. w19.04 20 ¶1-2

Vava tumokenanga yo muntu wakendalala, nga tukalanga ye fu kia toma winikina? Mayingi mevavuanga muna toma winikina ke kala kaka wadingalala ko yo tala o muntu lembi vova diambu. Tulenda songa e nkenda ekolo mpangi kevovanga. Ezak’e ntangwa, o sadila e mvovo miangemba dilenda sadisa o muntu mu zaya una tumonanga mu kuma kia dina dimbwididi. Tulenda vova vo: “Diankenda kikilu mu zaya vo diambu diadi dibwididi.” Muna kala ye ziku vo otomene bakula mana kavovele, olenda kunyuvula kiuvu kimosi yovo yuvu yole nze: “Nga olenda kunsadisa yatoma bakula dina ovovele?” yovo “Vava ovovele e diambu diadi, edi mbakwidi vo . . . Nga i wau kikilu?” E mvovo miami miangemba milenda songa kwa muntu vo mu toma winikinanga wina mana kevovanga yo vava bakula e ngindu zandi. (1 Kor. 13:4, 7) Ke tufwete kalanga ye ‘nzaki za vova ko.’ Vava o muntu kevovanga, kufwete kumvunzanesa ko kimana wamvana e longi yovo singika e ngindu zandi. Kala ye luzindalalu! Vana fulu kia kunzayisa dina kafwete vanga, diambote twasonga e nkenda ye ngemba.—1 Pet. 3:8. w19.05 17-18 ¶15-17

O yakala kafwete zolanga o nkaz’andi nze ‘una Kristu kezolelanga e nkutakani.’ (Efe. 5: 28, 29) Muna tanginina e nzol’amvevo a Kristu, o yakala kafwete sianga e nsatu za nkaz’andi vana fulu kiantete ke mu nsatu za yandi kibeni ko. Diampasi dikalanga kwa akala akaka mu songa e nzol’amvevo kwa akazi au. Nanga mu nzo yakondwa zola ye unsongi basansukila. Kiaki i kuma besongelanga e fu ina vo ke yambote ko. Kansi muna lemvokela o nsiku a Kristu, bafwete vanga e nsobani. Vava yakala kesonganga e nzol’amvevo, diasazu dikalanga kwa nkaz’andi mu kunzitisa. O se ona otoma zolanga wan’andi ovenganga kubakendeleka muna mvovo ye mavangu mandi. (Efe. 4:31) Kansi, okubasanisinanga yo kubasonga o zola. Ediadi disadisanga o wana mu kala ye kiese yo luvuvamu. Diasazu mpe dikala kwa wana mu kunzitisa yo kumbunda e vuvu. w19.05 6 ¶21

Aweyi Maria kabakulwila e mvovo miami? Nga wayindula vo Ngambiele edi kazola vova vo Yave okituka se Ntinu a Isaele vana fulu kia Erodi yovo mosi muna awana bavinga vana fulu kiandi? Avo Yesu okitukidi se ntinu, Maria wadi kituka se ngudi a ntinu, e kanda diandi diadi kwenda zingila kuna lumbu lwa ntinu. Kansi, ke vena fulu ko muna Nkand’a Nzambi kisonganga vo Maria fulu kiatunda kalomba muna Kintinu. Maria nlembami kikilu kakala. Yambula twasungamenanga vo e kani diantete tufwete kala diau vava tutanganga Nkand’a Nzambi ye nkanda mieto i siamisa kikundi kieto yo Yave. Vana ntandu, tuzolele toma zaya e mpil’a wantu twina ye mana tufwete singika muna yangidika Nzambi. (Yak. 1:22-25; 4:8) Muna kuma kiaki, vitila twayantika longoka, tufwete samba kwa Yave kimana katuvana o mwand’avelela. Tufwete kundodokela kimana katusadisa twatoma bakula mana tutanganga yo zaya mana tufwete singika. w19.05 31 ¶18-19

Ezak’e ntangwa, tulenda bwilwa mambu mayingi mampasi mu nkumbu mosi. Tala e nona ilende. Mpangi mosi una ye nkumbu a John, kimbevo kilembi sasukanga keyelanga kiyikilwanga vo esclerose múltipla. Vana ntandu a kimbevo kiaki, o mpangi wakendalala kikilu vava nkaz’andi kambembola ku nim’a mvu 19 mia lukazalu. Ke vavioka kolo ko, wan’andi wole amakento bayambula sadila Yave. Mpangi Bob yo nkaz’andi Linda mpasi zankaka zababwila. Yau awole bakatulwa mu salu. Wau vo ke bakala diaka ye nzimbu za futila e nzo ko, bavaikiswa muna nzo bazingilanga. Vana ntandu a mambu mama, Linda wabakama kimbevo kia ntima ye kimbevo kiankaka kiayantika kunyoyesa e nitu. Tulenda kala ye ziku vo Yave wa Mvangi eto ye Se dieto dianzodi obakulanga una tumonanga vava tubwilwanga e mpasi. Ozolele kutusadisa kimana twazizidila e mpasi zikutubwilanga. (Fil. 4:6, 7) Nkand’a Nzambi uyikanga nona ya selo yayingi ya Yave babwilwa e mpasi kuna nz’ankulu. Usonganga mpe una Yave kabasadisila mu zizidila e mpasi zazi. w19.06 14 ¶2-3

Kana nkutu mu mambu makete, tulenda songa kwa awana ke bena diaka ye akazi ko vo zola tukubazolanga. Wau vo yau mosi kaka bena, akundi ambote bavuidi o mfunu. Aweyi olenda songela vo u nkundi ambote? Olenda kubabokela benda dila kuna nzo aku. Olenda vaika yau muna salu kia umbangi yovo kwenda viokesa ntangwa kumosi muna vuvika e ngindu. E mpila yankaka olenda wo vangila i bokela o muntu kimana kakala yeno muna nsambila ya esi nzo. Avo ovangidi wo, oyangidika Yave kadi yandi ‘ofinamanga awana babudik’e ntima.’ Una mpe se ‘ntanini kuna kwa akento bafwilw’akala.’ (Nku. 34:18; 68:5) Ke kolo ko, e Kintinu kia Nzambi kiyala e nza. ‘E mpasi zawonso zivilakanua.’ Tuvingilanga e ntangwa ina ikala vo “oma mantete ke meyindulwa ko, ngatu kota muna ntima.” (Yes. 65:16, 17) Yavana e lumbu kiaki kilwaka, tufwete kwamanana sadisa muntu yo nkwandi. Muna kuma kiaki, tufwete songanga muna mvovo ye mavangu meto vo tutoma zolanga e mpangi zeto.—1 Pet. 3: 8. w19.06 25 ¶18-19

Se vioka mvu miayingi, Eyingidilu diavova vo: “Ndiona otomene zaya Nzambi, okumbunda e vuvu muna ntangw’a lubangamu.” Ediadi dialudi kikilu! Muna zizidila lubangamu, tufwete zola Yave yo kumbund’e vuvu. (Mat. 22:36-38; Yak. 5:11) Tanganga Nkand’a Nzambi lumbu yawonso ye kani dia kumika kikundi kiaku yo Yave. (Yak. 4:8) Ekolo otanganga o Nkand’a Nzambi, sianga e sungididi muna fu ya Yave. Vava bakula o zola yo walakazi wa Yave muna mawonso kevovanga yo vanga. (Luv. 34:6) Diampasi dikalanga kwa akaka mu kwikila vo Nzambi okubazolanga kadi ke vena muntu ko okubasonganga o zola. Avo ngindu zazi okalanga zau, sonekanga konso lumbu e mambu mambote kevanganga o Yave mu kuma kiaku. (Nku. 78:38, 39; Roma 8:32) Avo oyindwidi mana mabwila kala muna zingu yo badika mana otanganga muna Diambu dia Nzambi, olenda soneka mambu mayingi mana Yave kevanganga muna wete diaku. O songa luyangalalu muna mawonso Yave kevanganga muna wete diaku dikumika e kikundi kiaku yo yandi.—Nku. 116:1, 2. w19.07 2-3 ¶4-5

Yave katuvana wisa ko kia bakila akaka e nzengo. Ndiona una ye fu kia sikidisa nsiku miakondw’o mfunu ke taninanga mpangi zandi ko, kansi ovavanga kituka se mfumu a lukwikilu lwa mpangi zandi. Satana wa Nkadi ampemba ke vuenanga bangika selo yakwikizi ya Yave ko. (1 Pet. 5:8; Lus. 2:10) Satana ye awana bekunyikamanga bevavanga sima e nsambil’eto. Kansi, ke tufwete mona wonga ko ngatu yambula sadila Yave. (Nsi. 7:21) Wau vo Yave una yeto, okwamanana kutusadisa kana nkutu vo e salu kieto kisiminu. (2 Tus. 32:7, 8) Tufwete baka e nzengo nze zina Akristu a tandu kiantete babaka vava bavova kwa ayadi vo: “Avo diansongi vana ndose a Nzambi edi dia kunuwila ke mu Nzambi ko, nubak’e nzengo yeno kibeni. Kansi oyeto, ke tulendi yambula vova mana twamona yo wá ko.”—Mav. 4:19, 20. w19.07 13 ¶18-20

Vava tusilanga o umbangi, tufwete vanganga e ngolo za bakula e kuma wantu tuwanananga yau muna salu kia umbangi benena ye ngindu zaswaswana. Paulu wa ntumwa wasansuka vamosi ye Ayuda. Kansi, muna sila umbangi kwa wantu a zula yankaka, ana ke bazaya mayingi ko mu kuma kia Yave ye Nkand’a Nzambi, diavavanga vo kasoba e mpil’andi ya sila umbangi. Diau dimosi mpe, muna toma bakula e ngindu za wantu a zunga kieto, tulenda vavulula. (1 Kor. 9:20-23) E kani dieto i solola ‘akwa luzolo lwambote.’ (Mat. 10:11) Muna kuma kiaki, diambote twalombanga kwa muntu katuzayisa e ngindu zandi yo kunwinikina ekolo kevovanga. Mpangi mosi kuna Inglaterra oyuvulanga wantu mu zaya e ngindu zau muna diambu ditadidi kala ye longo lwakiese, sansa o wana yovo una balenda zizidila e mambu mambi mevangamanga. Vava kewá e mvutu za muntu, oyuvulanga vo: “Adieyi obenze mu kuma kia luludiku lwalu lwasonama se vioka 2.000 ma mvu?” I bosi lembi sadila o mvovo “Nkand’a Nzambi,” okunsonganga sono ya Nkand’a Nzambi muna telefone andi. w19.07 21-22 ¶7-8

Yamu nkia tezo tufwete zolela Nzambi? Yesu wavana e mvutu za kiuvu kiaki vava kavovesa Mfarisi mosi vo: “Zola Yave wa Nzambi aku muna nsi a ntim’aku yawonso, muna kiwuntu kiaku kiawonso ye muna nyindu aku wawonso.” (Mat. 22:36, 37) Tufwete zola Yave ye nsi a ntim’eto yawonso. O zola kweto kufwete kwamanana wokela lumbu ke lumbu. Muna zola Nzambi, divavanga vo twatoma kunzaya. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Ndiona olembi zolanga kazeye Nzambi ko, kadi o Nzambi i zola.” (1 Yoa. 4:8) Paulu wa ntumwa wavova vo zola kweto muna Nzambi kuwokela avo tukedi yo zayi wasikila mu kuma kiandi yo bakula una kebadikilanga o mambu. (Fili. 1:9) Vava twayantika longoka o Nkand’a Nzambi, twayantika zola Nzambi kana una vo ke twazaya mayingi ko mu kuma kiandi. Vava o zayi weto muna Yave wayantika wokela, o zola kweto mpe muna yandi kwayantika wokela. Ekiaki i kuma dinina diamfunu mu longokanga o Nkand’a Nzambi yo badika mana tutanganga.—Fili. 2:16. w19.08 9 ¶4-5

Avo ofidilu ku zunga kiankaka, ofwete vanga yikundi yampa. Sungamena vo muna kala ye akundi, divavanga vo wakala nkundi ambote. Zayisanga kw’akaka una Yave kekusambulwilanga. Yambula vo akaka bamona e kiese omonanga muna salu kia Yave. Ezak’e ntangwa, divavanga vo akazi bayambula e salu kia ntangwa ke ntangwa avo mosi muna yau obakamene kimbevo. Avo e diambu diadi dinubwididi, kutumbi nkaz’aku ko. Kuna diak’e sambu, avo ngeye obakamene kimbevo, kuyitumbi ko ngatu yindula vo nkaz’aku okendelekele. Sungamena vo nu “nitu mosi,” nsilu nuasia kwa Yave vo nulunga-lunga muntu yo nkwandi, kana nkutu nkia diambu dilenda kunubwila. (Mat. 19:5, 6) Akazi balenda mpe yambula e salu kia ntangwa ke ntangwa avo nkento oyimiti lembi wo kana. Avo e diambu dia mpila yayi dinubwididi, nusadisa mwan’eno kabakula vo yandi osundidi o mfumu ke mu kiyekwa nuakala kiau ko. Nuzayisanga o mwan’eno vo yandi i “nsendo” watuka kwa Nzambi. (Nku. 127:3-5) Nunzayisanga mpe e mambu makiese nuawanana mau muna salu kia ntangwa ke ntangwa. Ediadi dilenda kunkasakesa mu kota muna salu kia ntangwa ke ntangwa. w19.08 22 ¶10-11

Babele Anene, i sia vo, kintwadi kia nsambila zawonso zaluvunu ifilanga wantu ayingi mu lembi zitisa diaka nkumbu a Nzambi. Luvunu ilonganga mu kuma kia Nzambi. Nze nkembi, e nsambil’a luvunu ke isonganga kwikizi ko muna Yave, kadi ikanganga makangu ye ayadi a nza. Osadilanga nkum’andi mu vukumuna wantu yo yiya e nzimbu zau yo bungula menga mayingi, musungula e menga ma selo ya Nzambi. (Lus. 18:24; 19:2) Yave osadila “mpaka kumi” za “bulu kiansisi kiambwaki” muna fwasa “nkembi anene.” E bulu kiaki kiansisi Nações Unidas kisunzulanga. E mpaka kumi tuyalu twawonso tuyikamanga e nkubika ya Nações Unidas zisunzulanga. Muna ntangwa kasikidisa o Nzambi, tuyalu twatu tunuanisa e Babele Anene. ‘Bekunsanza yo kunsisa e nkonga,’ besanza mavua mandi yo senzeka o bi wandi. (Lus. 17:3, 16) O lufwasu lwalu mu nzaki luvangamena, dikala nze mu lumbu kimosi luvangamena. Awana beyikamanga e nsambil’aluvunu besivika. Kadi Babele Anene yakisananga vo: “kidila nkutu ko.”—Lus. 18:7, 8. w19.09 10 ¶10-11

Yeto awonso tulenda wo vanga, kadi Yesu kalendi bembola muntu ko ozolele sadila Nzambi. (Yoa. 6:37, 38) Alandi awonso a Kristu, batambula e lau dia sala e salu kina Yave kavana kwa Yesu. Tulenda kala ye ziku vo Yesu okala kaka yeto muna kutusadisa twasala e salu kiaki. (Mat. 28:18-20) Alembami bazolanga kala vana ndambu a Yesu. (Mat. 19:13, 14; Luka 7:37, 38) Ekuma? Kadi Yesu waswaswana kakala ye Afarisi. E mfumu zazi za mabundu, ke basonganga zola ko, akwa lulendo bakala. (Mat. 12:9-14) Kansi, Yesu nkwa zola ye nlembami kakala. Muna kuma kia vava e tunda yo lulendo, Afarisi bayimwenanga vo basundidi akaka. Yesu wavovesanga wantu vo bayambula e fu kia vava e tunda. Walonga alongoki andi vo bakala alembami yo sadilanga akaka. (Mat. 23:2, 6-11) Afarisi bazolanga vumisa akaka kimana babalemvokela. (Yoa. 9:13, 22) Kansi, Yesu wakumikanga o wantu muna sadila mvovo miangemba yo zola. Nga walongoka o mama mambu muna mbandu a Yesu? w19.09 20 ¶1; 21 ¶7-8; 23 ¶9

O tukutakanu tukutusadisanga mu finama Yave. E mpila tubadikilanga tukutakanu tweto isonganga kana yamu nkia tezo tulenda zizidila lubangamu tusinga wanana lwau kuna ntwala. (Ayib. 10:24, 25) Ekuma tulenda wo vovela? Avo tuyambwidi vo e mambu makete-kete matukakidila mu kwenda muna tukutakanu owau, adieyi divangama kuna ntwala avo dikitukidi se dia vonza mu lungana vamosi ye mpangi zeto? Kuna diak’e sambu, avo twayibakila kala e nzengo za lembi kondwanga muna tukutakanu, ke tuyambula wo vanga ko avo atantu batusimini twayambula lungana ye mpangi zeto. Eyayi i ntangwa tufwete yima e fu kia yangalela tukutakanu tweto. Avo tuyangalelanga tukutakanu tweto, ke vekala mbeni ko ngatu nsiku wa luyalu ulenda kutufila mu yambula lemvokela Nzambi, vana fulu kia lemvokela wantu. (Mav. 5:29) Lundanga muna ntu e sono ya Nkand’a Nzambi otoma zolanga. (Mat. 13:52) Wau vo tomfo twaku ke twalunga ko, olenda vilakana. Kansi, Yave olenda sadila o mwand’andi avelela muna kusungamesa e sono yayi. (Yoa. 14:26) E sono yayi ikusadisa mu finama Yave yo sikila ye kwikizi. w19.07 3 ¶5; 4 ¶8-9

Nga ku nim’a mvu wa 1914 wawutuka? Avo i wau, mu “lumbu yambaninu” ya tandu kiaki ozingilanga. Yeto awonso tumonanga yo wá mana Yesu kasakula mu kuma kia ntangwa yayi, i sia vo, vita, mvengele, nzakama za ntoto, vuku, wokela kwa umpumbulu yo lubangamu lwa nkangu a Yave. (Mat. 24:3, 7-9, 12; Luka 21:10-12) Tumonanga mpe e kadilu kina o wantu besonganga nze una Paulu wa ntumwa kasakula. Yeto Mbangi za Yave tuna ye ziku vo mu “lumbu yambaninu” tuzingilanga. (Mika 4:1) Wau vo se kolo kiayingi kiviokele kala tuka muna mvu wa 1914, owau tuzingilanga kikilu ku mfoko a ‘lumbu yambaninu.’ Ekolo e mbaninu a tandu kiaki ifinamanga, tufwete zaya e mvutu za yuvu eyi yamfunu: Nkia mambu mevangama ku mfoko a “lumbu yambaninu”? Adieyi Yave kevavanga vo twavanga ekolo tuvingilanga e mambu mama? w19.10 8 ¶1-2

Ke tufwete songa kaka o luzindalalu ko mu ntangwa kiese, kansi mpe muna ntangwa mpasi. Tulenda siamisa luzindalalu lweto muna bundanga e vuvu kwa Yave. (Roma 12:12) O nsilu wa Yesu omu sono kia unu usonganga vo tufwete sikila ye kwikizi kana nkutu nkia mpasi tuwanana zau. Avo tuzizidila konso mpasi owau, tukala ye nkuma, ke tuyoya ko muna kolo kia mpasi zayingi. Nze luzindalalu, o unkabu wakieleka utukanga muna bunda e vuvu kwa Yave. Aweyi tulenda kumikina e vuvu kieto muna Yave? Muna tanganga e Diambu diandi lumbu yawonso yo badika una Yave kavuluzila o nkangu andi kuna nz’ankulu. (Nku. 68:20; 2 Pet. 2:9) Vava e zula bekutunuanisa muna kolo kia mpasi zayingi, divava vo twawokesa songa unkabu yo bunda e vuvu kwa Yave. (Nku. 112:7, 8; Ayib. 13:6) Avo tubundidi e vuvu kwa Yave owau, tukala yo unkabu tuvua o mfunu vava e Ngonge kekutunuanisa. Tuna ye ziku vo tulenda sikila muna lutaninu lwa Yave mu kuma kia zola kwandi.—1 Kor. 13:8. w19.10 18 ¶15-16

O Nkadi ampemba oyalanga e nza yayi, osadilanga yo mu kitula e lekwa ina o wantu beyangalelanga vo isundidi o mfunu muna zingu kieto yo kitula e zolela yeto yambi se yampasi mu zizidila. (Efe. 2:1-3) Ozolele mpe vo twazola e lekwa yankaka vana fulu kia zola kaka Yave. Vava kasoneka mu kuma kia mfoko a nza ya Satana ye ngiz’a nz’ampa, Petelo wa ntumwa wavova vo: “Azolwa, wau nuvingilanga mambu mama, nuvanga mawonso kimana kanuwana kuna luvuvamu, nuakondwa e tona ye twangu.” (2 Pet. 3:14) Vava tulemvokelanga luludiku lwalu yo vanga mawonso tulenda mu zingila yo sambila Yave mu mpila ina ketondanga, tusonganga vo twakivana emvimba kwa yandi. Satana ye nz’andi ikwamanana kutuvukumuna twayambula sia e mambu ma Yave vana fulu kiantete muna zingu kieto. (Luka 4:13) Kiakala nkia mpasi tulenda wanana zau, ke tuyambula ko vo konso muntu yovo konso diambu diakala vana fulu kiantete muna ntima mieto ke mu Yave ko. E kani dieto i vana kwa Yave kina kimfwanukini, i sia vo, sambila kaka yandi. w19.10 27 ¶4; 31 ¶18-19

E ntokani zankaka zambote kwandi. Kasikil’owu, diambote mu tokanenanga mambu tufwete vanga muna yangidika Yave yo Yesu. (1 Kor. 7:32) Avo tuvolele e sumu diampwena, diambote twatokanenanga e mpila tulenda vutulwisila e ngwizani eto yo Nzambi. Diambote mpe twatokanenanga e mpila tulenda yangidikila nkaz’eto ye una tulenda lungila-lungila esi nzo eto ye mpangi zeto muna nkutakani. (1 Kor. 7:33; 2 Kor. 11:28) Kansi, e ntalamu a moyo ilenda kutufila mu tokana e ntangwa zawonso mu kuma kia madia ye mvuatu. (Mat. 6:31, 32) Muna sunda e ntokani zazi, nanga divava vo twakivana emvimba muna vava mavua mayingi. Avo tuyambwidi vo ediadi diatubwila, o lukwikilu lweto muna Yave luyoya yo fwasa emvimba e ngwizani eto yo yandi. (Maku 4:19; 1 Tim. 6:10) Tulenda bakama mpe mu ntambu wankaka wa tokana kwayingi mu vava tondakana kwa wantu. Vana fulu kia kala yo vumi wa Yave, tulenda mona wonga wa luvezo yovo lubangamu lwa wantu. Muna kuyitanina muna vonza kiaki, tufwete dodokelanga Yave katuvana lukwikilu yo unkabu tuvuidi o mfunu muna zizidila e ntonta zazi.—Nga. 29:25; Luka 17:5. w19.11 15 ¶6-7

E nzengo zankaka zamfunu ke zifwete sobwa ko. Kasikil’owu, tutatidilanga e nzengo zeto za sadila Yave yo kwamanana kala ye kwikizi kwa akazi eto. (Mat. 16:24; 19:6) Kansi, vena ye nzengo zankaka zilenda sobwa. Ekuma? Kadi e mambu soba mesobanga. Nkia mambu malenda kutusadisa mu baka nzengo zambote? Lombanga e ngangu muna sambu. Yeto awonso ‘ke tuna ye ngangu’ ko za zaya mambu mawonso. Muna kuma kiaki, bunda Yave e vuvu avo zolele baka e nzengo ye avo zolele fimpulula e nzenzo zazi. Yave okusadisa mu baka e nzengo zambote. Toma vavululanga. Tanganga e Diambu dia Nzambi, nkanda mivaikiswanga muna nkubik’a Yave ye mokenanga yo wantu ana obundanga e vuvu. (Nga. 20:18) O vavulula mfunu kwina vitila wabaka e nzengo za soba e salu, yaluka yovo longoka e salu kilenda kusadisa mu kwamanana muna salu kia Yave. w19.11 27 ¶6-8

Diakiese mu zaya vo Nzambi wavanga e nkubika muna kutukûla yovo kutuvevola muna sumu. Yesu i nsabi muna luvevoko lwalu. Tezo kia mvu 700 vitila Yesu keza ova ntoto, Yesaya wa ngunza wasakula luvevoko lwampwena. Mambu mana melungana muna luvevoko lwalu masundidi mana malungananga muna Mvu wa Luvevoko una Aneyisaele bakembelelanga. Yesaya wasoneka vo: “O mwand’a Mfumu Yave wina yame, kadi o Yave unkusidi o mazi yasamuna e nsangu zambote kwa alembami. Untumini yawuka awana babudikwa e ntima, yasamuna luvevoko kwa abakami.” (Yes. 61:1) Ungunza wau nani uyikanga? Ungunza wau wamfunu wayantika lungana vava Yesu kayantika e salu kiandi kia umbangi. Vava kayenda kuna sambilu diakala kuna Nazarete, Yesu watangila e mvovo miami mia Yesaya kwa Ayuda ana bakala mo, wasasila mpe vo e mvovo miami yandi miayikanga.—Luka 4:16-19. w19.12 9-10 ¶6-8

Muna zizidila lubangamu, unkabu ovuidi o mfunu. Adieyi olenda vanga avo mwene vo kuna ye unkabu ko? Sungamena vo unkabu wakieleka ke ukwizilanga mu kuma kia ntela ko yovo nkuma ngatu ngangu. Badika e nona kia nleke Davidi vava kanuana ye Ngoleyate. Avo tutezanese Davidi ye Ngoleyate, tumona vo Davidi wakete kikilu ye kakala watoma kubama ko muna nuana. Davidi kakala nkutu ye nsosolo ko. Kana una vo i wau, nkwa unkabu kakala. Kuna unkabu wawonso, Davidi wanuana ye Ngoleyate wakala vo bamb’a ngolo. Ekuma Davidi kakadila ye unkabu? Kadi wakwikilanga vo Yave wakala yandi. (1 Sam. 17:37, 45-47) Davidi kasia sungididi mu ntel’a Ngoleyate ko ngatu kuyitezanesa yo yandi. Kansi, wazaya wo vo Ngoleyate wakete kakala vana meso ma Yave. Adieyi tulenda longoka muna lusansu lwalu? Tulenda kala ye unkabu avo tukedi ye ziku vo Yave una yeto yo sungamena vo atantu eto akete bena vana meso ma Nzambi wa Mpungu-ngolo.—2 Tus. 20:15; Nku. 16:8. w19.07 5 ¶11-13

Tikiko, nkundi akwikizi kakala kwa Paulu wa ntumwa. (Mav. 20:4) Muna mvu wa 55 wa T.K., Paulu wavanga e nkubika mu kutika e tukau twamvevo muna sadisa Akristu muna Yuda. Nanga Paulu wayambula vo Tikiko kalunga-lunga e salu kiaki kiamfunu. (2 Kor. 8:18-20) I bosi, vava Paulu kakala muna pelezo kuna Roma mu nkumbu antete, Tikiko wasala se kimpovela kiandi. Wanatanga e nkanda ye nsangu za lukasakeso za Paulu muna nkutakani zakala kuna mvivu wa Asia. (Kol. 4:7-9) Tikiko wakwamanana bundwa e vuvu kwa Paulu wa nkundi andi. (Tito 3:12) Ke Akristu awonso ko babundwanga e vuvu nze Tikiko. Muna mvu wa 65 wa T.K., ekolo kakala mu pelezo mu nkumbu wanzole, Paulu wasoneka vo Akristu ayingi muna mvivu wa Asia ke bazola kala yandi vamosi ko, nanga wonga wa atantu bakala wau. (2 Tim. 1:15) Kansi, Paulu wabundanga e vuvu kwa Tikiko, wamvana nkutu kiyekwa kiankaka. (2 Tim. 4:12) Kieleka, Paulu wayangalela kala yo nkundi nze Tikiko. w20.01 10 ¶7-8

Nga oyindulanga vo wakuswa muna mwand’avelela? Avo i wau oyindulanga, badika yuvu eyi yamfunu: Nga okalanga ye tima dia vanga luzolo lwa Yave? Nga vema kwayingi okalanga kwau muna salu kia umbangi? Nga oyangalelanga longoka Bibila yo fimpa “mambu masina ma Nzambi”? Nga omonanga vo Yave otoma kusambulanga muna salu kia umbangi? Nga omonanga vo mbebe ampwena una yau ya sadisa akaka bazaya Yave? Nga omonanga una Yave kekusadisilanga mu mambu mayingi ma zingu kiaku? Avo e mvutu zaku muna yuvu yayi elo, nga disongele vo mboka watambula ya kwenda kuna zulu? Ve, ke wau ko. Ekuma? E kuma kadi e selo yawonso ya Yave i wau mpe bemonanga, kiakala vo Akristu akuswa yovo ve. Vana ntandu, Yave olenda sadila mwand’andi avelela mu vana nkuma kwa konso selo kiandi, kiakala nkia vuvu kena kiau. Muna kuma kiaki, avo lukatikisu una lwau kana vo ku zulu okwenda, disongele vo kwakuswa ko. Awana bakuswa kwa Yave, ke bekalanga ye lukatikisu ko. Batomene wo zaya! w20.01 23 ¶14