Yuli

Yave watuvana o lukau lwa vova. Kansi, e mvovo miayantika sadilwa mu mpila yambi. Satana wa Nkadi ampemba wavuna Eva. O luvunu lwalu lwafila wantu mu sumu. (Tuku 3:1-4) Adami mpe wasadila e mvovo miandi mu mpila yambi vava katumba Eva kumosi yo Yave mu kuma kia vilwa wandi. (Tuku 3:12) Kaini wavuna Yave vava kavonda Abele wa mbunzi andi. (Tuku 4:9) O unu, filme zayingi mvovo miansoni zitoma sadilanga. Alongoki bewanga e mvovo miansoni kuna sikola, vo i ambuta bewanga e mvovo miami kuna salu. Avo ke tuyikebele ko tulenda yantika kulukilwa e mvovo miambi yo mona vo ke diambi ko mu sadila mio. Kieleka, wau vo tu Akristu, tuzolele yangidika Yave. Muna kuma kiaki, ke tufwete sadilanga mvovo miambi ko. Tuzolele sadila lukau lwa vova mu mpila yambote, i sia vo, muna kembelela Nzambi eto. w22.04 4 ¶1-3

Yesu mpe wakalanga ye tezo muna mpila kabadikilanga mavua. Wazolanga madia mambote yo nua vinyo ezak’e ntangwa. (Luka 19:2, 6, 7) Muna sivi diantete kavanga, Yesu wakitula maza se vinyo yambote-mbote. (Yoa. 2:10, 11) Muna lumbu kia lufwa lwandi, mvuatu wantalu kikilu kakala wau. (Yoa. 19:23, 24) Kansi, Yesu kayambula ko vo mavua makala se lekwa kisundidi o mfunu muna zingu kiandi. Yesu walonga vo avo tusidi e Kintinu va fulu kiantete muna zingu kieto, Yave okutuvana lekwa yawonso tuvuidi o mfunu. (Mat. 6:31-33) Ndonga bevuanga nluta muna lemvokela malongi ma Nzambi mu kuma kia nzimbu. Badika e nona kia mpangi Daniel una vo mpumpa. Wavova vo: “Vava yakala nleke, yabaka nzengo vo osadila Yave i diambu disunda o mfunu muna zingu kiame.” Wau kavevola e zingu kiandi, mpangi Daniel osadilanga ntangwa ye ngangu zandi muna sadisa awana bebwilanga e sumbula yo sadila mpe kuna Betele. Mpangi Daniel wavova diaka vo: “Ke vena nzimbu ko ova nza zilenda tezaneswa ye nsambu itambulanga kwa Yave.” w22.05 21-22 ¶6-7

Tusonganga vo tuzolanga e ludi muna longokanga e Bibila lumbu yawonso kumosi ye nkanda mieto. Kana nkutu mvu miayingi se twina muna ludi, vena kaka ye mambu mampa tulenda longoka.Ngolo zayingi zivavuanga muna longoka. Kansi, e ngolo zazi ke zankatu ko. Ke yeto awonso ko tuzolanga tanga yo longoka. Kansi, Yave okutubokelanga vo ‘twakwamanana vava’ yo “satulula” kimana twatoma bakula e ludi kia Bibila. (Nga. 2:4-6) Vava tusianga e ngolo zazi, nluta kaka tuvuanga. Mpangi Corey wavova vo konso ntangwa ketanganga e Bibila, osianga e sungididi muna konso tini kia kapu ketanganga. Wasasila vo: “Vava itanganga e Bibila, itanganga mpe mvovo miawonso mina vana yanda, sono yawonso isasilanga e sono ngina tanga yo vavulula mambu mankaka. . . . Muna sadila e ndekwa zazi, mambu mayingi ilongokanga.” Kiakala nkia ndekwa tusadilanga muna ntangilu eto ya Bibila, tusonganga luyangalalu lweto muna ludi vava tuvaulanga e ntangwa yo sia e ngolo muna tanga e Diambu dia Nzambi lumbu yawonso.—Nku. 1:1-3. w22.08 17 ¶13; 18 ¶15-16

Vava Yesu kakala ova ntoto, wasadila o nsema muna longa alongoki andi mu kuma kia Se diandi. Badika maka mambu mana kalonga. Yave osonganga o zola kwandi kwa wantu awonso. Muna Longi diandi vana Mongo, Yesu watunta e sungididi kia alongoki andi muna mambu mole ma nsema mana wantu ayingi batoma zaya nze, mpaika ntangwa ye mvula. E mambu mama mamfunu kikilu kimana yeto wantu twakala moyo. Yave wadi baka e nzengo zavana e lekwa yayi kwa awana kaka bekunsadilanga. Kansi, kuna zola kwawonso, ovananga e ntangwa ye mvula kwa wantu awonso. (Mat. 5:43-45) Yesu wasadila e lekwa yayi muna sadisa alongoki andi bazaya Yave, ozolele mpe vo twasonganga o zola kwa wantu awonso. Vava tumonanga e ndimuk’a ntangwa ye mvula, dikutusungamesanga vo Yave ozolanga wantu awonso. E mbandu andi, ifwete kutufila mu songa zola kwa mpila yayi muna samunanga e nsangu zambote kwa wantu awonso. w23.03 17 ¶9-10

Nkia diambu diasivi kamona Yoane wa ntumwa? Wamona nkento mosi wafonga vana ntandu a bulu kiansisi kiambwaki. O nkento ndioyo i “nkembi anene,” oyikilwanga vo “Babele Anene.” Otanga e “zumba” ye “atinu a nza.” (Lus. 17:1-5) Nani i “Babele Anene”? O nkento ndioyo kesunzulanga nkubika za tuyalu ko, kadi o nkand’a Lusengomono uvovanga vo otanga e zumba ye ayadi awonso a nza. (Lus. 18:9) Wau vo o nkento ndioyo ofongele vana ntandu a bulu kiaki, disongele vo yandi ofilanga ayadi awaya. Vana ntandu, o nkento ndioyo ke yandi ko osunzulanga e nkubika ya yinkita ya nza yayi ya Satana. E nkubika yayi iyikwanga muna sono yankaka ya nkand’a Lusengomono yo yikilwa vo “akiti a nza.” (Lus. 18:11, 15, 16) Kuna nz’ankulu, e mbanz’a Babele yakala se tuku dia nsambil’aluvunu. Muna kuma kiaki, e Babele Anene isunzulanga kintwadi kia nsambila zawonso zaluvunu ova nza.—Lus. 17:5, 18. w22.05 11 ¶14-16

Ezak’e ntangwa, o ngudi olenda tokana kana vo mwan’andi obaka e nzengo za sadila Yave yovo ve. O mase bazeye mpe e ntonta zawonso wan’au bewanananga zau mu nza yayi ya Satana. Vana ntandu, ngudi zayingi benuananga ye mpasi za sansa wan’au kondwa akala yovo bena ye akala kansi ke Mbangi za Yave ko. Ampangi ana bena vo akazi au ke Mbangi za Yave ko, ke yau kaka ko benuananga ye mpasi za sadisa wan’au bazola Yave. Kana nkutu vo mase Mbangi za Yave, dilenda kala diampasi kwa yau mu longa wan’au mu kituka selo yakwikizi ya Yave. Avo diambu diadi onuananga diau, kutokani ko. Yave okusadisa. Olenda yuvula mase mazikuka una besadilanga e salanganu bena yau muna nsambil’au ya esi nzo. (Nga. 11:14) Yave mpe olenda kusadisa mu zaya toma mokena yo wan’aku. Unlomba kimana kasadisa mu zaya mana wan’aku beyindulanga ye mana mena muna ntima miau.—Nga. 20:5. w22.04 17 ¶4, 7; 18 ¶9

Yesu watanginina e fu ya Yave mu mpila yalunga. Muna kuma kiaki, avo tutomene zaya Yesu, o zola kweto mpe muna Yave kuwokela. (Ayib. 1:3) E mpila yambote tulenda toma zayila Yesu ilongokanga lusansu lwandi lwasonama muna nkand’a Matai, Maku, Luka ye Yoane. Avo kuna ye fu kia tanga Bibila ko lumbu yawonso, olenda kwaku yantika o unu kiaki muna tanganga tusansu mu kuma kia Yesu. Ekolo otanga tusansu twatu, toma sia e sungididi muna fu ya Yesu. Wantu batoma zolanga Yesu ye diasazu diakalanga muna mokena yandi. Kuna zola kwawonso, wanatanga wan’akete muna nkat’andi. (Maku 10:13-16) Yesu nkundi ye nkwa zola kakala, dianu alongoki andi ke bakadilanga yo wonga ko muna kunzayisa una bamonanga muna ntima. (Mat. 16:22) Muna mpila yayi, Yesu wasonga vo Se diandi una kuna zulu katangininanga. O Yave mpe Nzambi azola ye diasazu mu mokena yandi. Tulenda samba kwa yandi yo kunzayisa mawonso tuna mau muna ntima. Tuna ye vuvu vo ke kutufundisa ko. Kadi zola kekutuzolanga ye mfunu ke kutuvuanga.—1 Pet. 5:7. w22.08 3 ¶4-5

Wau vo Yave i Mvangi eto, ozeye mawonso mu kuma kieto. Tusivikanga kikilu mu zaya vo Yave otomene zaya kana nkutu mambu makete-kete ma zingu kia konso muntu ova ntoto. (Nku. 139:15-17) Muna kuma kiaki, Nzambi olenda mona usumuki wawonso twasambukila kwa mase meto. Ozeye nkutu mambu mawonso twawanana mau kala muna zingu mana matufila mu kala e mpila wantu twina owau. Adieyi Yave kevanganga wau katomene zaya e mpila twavangilwa? Okutufwilanga e nkenda. (Nku. 78:39; 103:13, 14) Yave osonganga e ziku vo una kikilu ye luzolo lwa kutuloloka. Obakulanga vo, mu kuma kia sumu dia muntu antete, i sia vo, Adami, yeto awonso twasambukila e sumu yo lufwa. (Roma 5:12) Ke vakala yo muntu ko vana kati kweto yovo diambu twafwana vanga muna kuyikûla muna sumu yo lufwa. (Nku. 49:7-9) Kansi, Nzambi eto azolwa watufwila e nkenda yo vanga e diambu muna kutukûla. Nze una usonganga Yoane 3:16, Yave wafila Mwan’andi mosi kaka kimana kafwa mu kuma kieto.—Mat. 20:28; Roma 5:19. w22.06 3 ¶5-6

Dina Yave katulonga vava kamokena yo Yobi wa selo kiandi, dikutukiesesanga vo avo tulolokanga akaka, Yave mpe okutuloloka. O muntu ndioyo wa nkwa kwikizi wakendalala kikilu muna mpila kalwekelwa o ntima kwa wantu tatu, i sia vo, Elefaze, Biledade yo Sofa. Yave wavovesa Yobi vo kasamba muna wete diau. Vava Yobi kavanga wo, Yave wansambula. (Yobi 42:8-10) O lunda makasi dia vonza kikilu. Tulenda tezanesa makasi ye zitu diampwena. Yave ozolele vo twakala ye luvuvamu lwa ntima muna lembi lundanga makasi. (Ef. 4:31, 32) Okutulukisanga vo ‘twayambula makasi, twatina e nganzi.’ (Nku. 37:8) O lemvokela luludiku lwalu dikutusadisa kikilu. Kadi avo tulundidi makasi mu kuma kia diambu diambi batuvangidi dilenda sia vimpi weto mu vonza. (Nga. 14:30) Avo tukwamanene lundila muntu makasi, yeto kibeni tumona e mpasi. Dikala nze yeto tunuini má kiampondi yo vingila vo ndiona utuvangidi e mbi kafwa. Muna kuma kiaki, vava tulolokanga akaka, dina nze yeto kibeni tuyivene lukau, i sia vo, wete tukuyivanganga. Tukala ye luvuvamu lwa ntima yo kwamanana sadila Yave ye kiese kiawonso. w22.06 10 ¶9-10

E vuvu kieto kina nze mpu a vita, kitaninanga e mpila eto ya yindulwila yo kutusadisa mu lembi sia kaka e zolela yeto va fulu kiantete yo fwasa e ngwizani eto yo Yave. (1 Kor. 15:33, 34) E vuvu kieto mpe kilenda kutusadisa mu venga e ngindu za sia vo ke dina kwandi mfunu ko mu yangidika Yave. Kansi, nga osungamene kana nani wasadila e mvovo mia mpila yayi kwa Yobi? I Elefaze wa nkundi andi mosi waluvunu. Wavova vo: “O muntu nga olenda kala wavelela vana meso ma Nzambi?” I bosi, Elefaze wavova mu kuma kia Nzambi vo: “Ke bundanga vuvu kwa mbasi zandi ko, kana nkutu e zulu ke diavelela ko vana meso mandi.” (Yobi 15:14, 15) Ekwe o luvunu lwampwena Elefaze kavova! E ngindu za mpila yayi kwa Satana zitukanga. Kadi ozeye wo vo avo o muntu okwamanene yindula mu mpila yayi, e vuvu kiandi dimbuka kidimbuka. Muna kuma kiaki, venga luvunu lwa mpila yayi. Kukadi yo lukatikisu ko vo Yave ozolele vo wazinga yakwele mvu ye okusadisa muna lungisa e kani diadi.—1 Tim. 2:3, 4. w22.10 25-26 ¶8-10

Satana wazola kwikidisa Yobi vo wamonanga e mpasi kadi kakala diaka ye dienga dia Yave ko. Kasikil’owu, Satana wasadila e tembwa kiangolo kiabwisa e nzo yakala wana kumi a Yobi ekolo badilanga vamosi. (Yobi 1:18, 19) Satana mpe watwika e tiya twatuka kuna zulu yo vonda e twelezi ye selo ya Yobi ana balunga-lunganga yo. (Yobi 1:16) Wau vo e tembwa yo tiya ku zulu twatuka, Yobi wayindula vo Yave wa Nzambi watwika to. Muna kuma kiaki, Yobi wakwikila vo nanga diambu kavanga diakendeleka Yave. Kana una vo i wau, o Yobi kazola siba Se diandi dia zulu ko. Yobi wazaya wo vo muna zingu kiandi kiawonso, lekwa yayingi katambula kwa Yave. Ozevo, edi kayindula vo avo wakala ye kiese kia tambula e lekwa yambote kwa Nzambi, kafwete tambulwila mpe bwila mambu mambi. Muna kuma kiaki, wavova vo: “Yambula nkumbu a Yave yakwamanana kembelwa.”—Yobi 1:20, 21. w22.06 21 ¶7

Vava kakala ova ntoto, Yesu wavana mpe lulukisu lwalu kwa alandi andi, lwasonama muna Yoa. 17:14. Kieleka, tumonanga e ndungan’a ungunza wau, musungula mu mvu 100 miviokele kala. Mu nkia mpila? Ke vavioka kolo ko vava Yesu katumbikwa se Ntinu a Kintinu kia Nzambi muna mvu wa 1914, Satana wayingwa kuna zulu. Vava ntoto keyunganenanga ekolo kevingilanga e ntangwa kefwaswa. (Lus. 12:9, 12) Kansi, Satana ke vingilanga kaka ko lembi vanga diambu. Wau vo kena ye vuvu ko, makasi mayingi kena mau ye onuanisanga nkangu a Nzambi. (Lus. 12:13, 17) Kiaki i kuma e nza ya Satana iwokeselanga menga o nkangu a Nzambi. Kansi, ke tuna ye kuma ko kia mwena Satana wonga ye alandi andi. Muna vova e ludi, tuna ye ziku nze kina Paulu wa ntumwa kakala kiau vava kasoneka vo: “Avo Nzambi una yeto, nani okututelamena?”—Roma 8:31. w22.07 18 ¶14-15

Yesu wakala ye ziku vo muna lumbu yambaninu mu kala ye asadi afwana muna sala e salu kia samuna e nsangu zambote. Wazaya wo vo o ungunza wasonama muna Nkunga lungana ulungana. Uvovanga vo: “Nkangu aku ukuyivana kuna mvevo muna lumbu kia nkum’a makesa maku.” (Nku. 110:3) Avo ngeye mpe osalanga e salu kia samuna e nsangu zambote, zaya wo vo oyikamanga Yesu yo ntaudi akwikizi yo sadisa kimana ungunza wau walungana. Kansi, ekolo e salu kiaki kinungunukanga, tuwanananga mpe ye mambu mampasi. Dimosi muna mambu mampasi ateleki a Kintinu bewanananga mau i siwa kitantu. Avengomoki, afidi a mabundu ye ayadi besayanesanga e nsangu zaluvunu mu kuma kia salu kieto. Vava yitu yeto, akweto a salu ye wantu ankaka bekwikilanga muna nsangu zazi zaluvunu, balenda kutukomekena vo twayambula sadila Yave yo yambula samuna e nsangu zambote. Muna nsi zankaka, e mbeni zeto bebangikanga mpangi zeto muna kubavumisa, kubawanda yo kubasia mu pelezo. w22.07 8 ¶1; 9 ¶5-6

Yave ozolele vo twavaulanga e ntangwa muna tanganga yo longoka e Bibila yo badika mana tutanganga. Vava tusadilanga mana tulongokanga, lukwikilu ye ngwizani eto yo Yave ikumamanga. Muna mpila yayi, twakubama tukala mu zizidila konso mpasi tuwanana zau. Yave ovananga mpe mwand’andi avelela kw’awana besonganga muna zingu kiau vo bebundanga e vuvu muna Diambu diandi. O mwanda wau, ulenda kutuvana “ulolo wa nkuma” muna zizidila konso mpasi. (2 Kor. 4:7-10) Muna lusadisu lwa Yave, “ntaudi akwikizi yo lulungalalu” ovaikisanga malongi, video ye nkunga milenda kutusadisa mu kumika lukwikilu lweto yo kwamanana kala ye ngwizani yambote yo Yave. (Mat. 24:45) Yave olonganga nkangu andi mu zola yo fiaulwisanga muntu yo nkwandi muna ntangw’a mpasi. (2 Kor. 1:3, 4; 1 Tes. 4:9) E mpangi zeto bazolele kutusadisa kimana twasikila ye kwikizi vava tuwanananga ye mambu mampasi. w22.08 12 ¶12-14

Muna vovelanga e fu yambote ya mpangi zeto, tusiamisa kikundi yo zola ye mpangi zeto muna nkutakani. Ezak’e ntangwa, valenda bwa ntantani vana vena mpangi zole zazikuka. I diau diavangama kwa Paulu wa ntumwa yo nkundi andi Banaba. E mpangi zole zazi, batantana kwayingi kana vo balenda nata Maku muna salu kiau kia kimisionario yovo ve. E “ntantani zangolo” zabwa vana vena Paulu yo Banaba zabafila mu vambana. (Mav. 15:37-39) Kansi, Paulu, Banaba yo Maku bavutulwisa e ngwizani au. Kuna kwalanda, Paulu wavovela fu yambote ya Banaba yo Maku. (1 Kor. 9:6; Kol. 4:10) Yeto mpe tufwete vanganga mawonso muna singika konso ntantani ye mpangi zeto muna nkutakani yo kwamanana sia e sungididi muna fu yau yambote. Muna mpila yayi, tusiamisa luvuvamu yo ungudi muna nkutakani. w22.08 23 ¶10-11

Dialudi vo tusianga e ngolo za zingila e ngwizani ye nkanikinu miansongi mia Yave. Kansi, tufwete venga e fu kia tezanesa mana yeto tuvanganga muna salu kia Yave ye mana mpangi zeto bevanganga yo yindula vo tubasundidi. Kadi Yave i “Mfundisi a nza yawonso.” (Tuku 18:25) Yave katuvana e salu kia fundisa akaka ko. Badika e nona kia Yosefe wa muntu ansongi. Wavenga e fu kia fundisa akaka, kana nkutu vava bamvanga e mbi. E mpangi zandi banwanda, banteka se mbundu yo kwikidisa se diau vo Yosefe wafwa. Muna mvu mialanda, Yosefe wawanana diaka ye mpangi zandi. Muna kolo kiaki, Yosefe nkwa wisa kikilu kakala muna nsi ye wadi sadila lau diadi muna bangika mpangi zandi yo kubalanda e kunda. Mpangi za Yosefe bakala yo wonga vo nanga i diau kekubavanga kana una vo baviluka kikilu o ntima muna dina bavanga kwa nleke au. Kansi, Yosefe wabavuvika o ntima muna vova vo: “Ke numoni wonga ko. Nga mono i Nzambi yanufundisa e?” (Tuku 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) Kieleka, kuna lulembamu lwawonso, Yosefe wayambula e mfundisa vana moko ma Yave. w22.08 30 ¶18-19

Nga ozeye wo vo Yave olenda kusadila muna vana e mvutu za sambu ya selo yandi? Kiakala vo, u nkuluntu, selo kia salu, mviti a nzila, nteleki muna nkutakani, nleke yovo mbuta, yakala yovo nkento, Yave olenda kusadila muna vana e mvutu za sambu ya selo yandi. Vava muntu ozolanga Yave kekunlombanga lusadisu, nkumbu miayingi Nzambi osadilanga akuluntu ye selo yandi yankaka ya kwikizi mu kala se “nto a lufiaulwisu” kwa muntu ndioyo. (Kol. 4:11) Ekwe lau diampwena tuna diau mu sadila Yave ye mpangi zeto mu mpila yayi! Tulenda vana lusadisu kwa mpangi zeto, vava vebundumukanga vuku, vava vebwanga sumbula yovo lubangamu.Tulenda kala mpe ye luzolo lwa sadisa akaka, kansi dilenda kala diampasi avo mosi muna yitu kieto mpe una nuana ye diambu diampasi. Kana una vo i wau, tuzolele kwamanana sadisa mpangi zeto. Vava tuvanganga mawonso tulenda muna sadisa, tuyangidikanga Yave.—Nga. 19:17. w22.12 22 ¶1-2

O zola i nsabi avo tuzolele vo akaka batubunda e vuvu. Yesu wavova vo o zola kweto muna Yave ye muna mfinangani zeto, i nkanikinu miole misundidi o mfunu. (Mat. 22:37-39) Kieleka, o zola kweto muna Yave kukutufilanga muna kuntanginina kimana twakala mpe wantu balenda bundwa e vuvu kwa akaka. Kasikil’owu, o zola kweto mpe muna mpangi zeto kukutufila mu lembi sengomona e mambu mena vo ma mbumba mu kuma kiau. Ke tuzolele mpe kendeleka mpangi eto ko yovo kumfusulwisa e nsoni muna sengomona e mbumba katuzayisi. O lulembamu mpe lulenda fila akaka mu kutubunda e vuvu. Kasikil’owu, o mpangi una vo nlembami ke filanga wantu ko bayindula vo yandi i muntu antete osengomonanga e mambu ma mbumba. (Fili. 2:3) Ke filanga mpe akaka ko bayindula vo mambu ma mbumba kazeye mana kalendi sengomona ko. O lulembamu mpe lukutusadisa mu lembi banzikisa e mambu mana e Bibila ye nkanda mieto ke misasilanga ko. w22.09 12 ¶12-13

Mbasi mosi wavovesa Daniele vo e mvovo mia ungunza wau mitoma bakulwa kwa nkangu a Nzambi o unu. Kansi, “kavena kimpumbulu ko osinga bakula.” (Dan. 12:10) Eyayi i ntangwa tufwete songa muna mavangu meto vo ke tu wantu ambi ko. (Mal. 3:16-18.) Kadi owau Yave oyikakesanga o wantu ana kebadikilanga vo ‘lusalu lwandi lwa kuyivuila’ yovo wantu bena vo bantalu kikilu kwa yandi. Kieleka, oyeto tuzolele kala muna buka kia wantu awaya. Kieleka, mu ntangwa a kiese kikilu tuzingilanga. Tuvingilanga mpe mambu mayingi makiese mevangama kuna ntwala. Ke kolo ko, tumona o lufwasu lwa wantu awonso ambi. I bosi, tumona e ndungana a nsilu una Yave kasia kwa Daniele vo: “Kuna mbaninu a lumbu, otelama, watambula e kunku kiaku.” (Dan. 12:13) Kieleka, olakukilanga o moyo e lumbu kina Daniele, yitu yaku ye akundi aku “betelama” diaka, i sia vo, befuluka. Ozevo, vanga mawonso owau kimana wakala selo kia kwikizi kia Yave, muna mpila yayi okala ye ziku vo e nkumbu aku ikwamanana kala yasonama muna lapiseira muna nkand’a moyo. w22.09 24 ¶17; 25 ¶19-20

E mvovo miami miatoma kumika Yezekele. Ekuma? Nanga wasungamena vo Yave wasadila mvovo miau mimosi vava katuma Mose yo Yesaya se ngunza zandi. (Luv. 3:10; Yes. 6:8) Yezekele wazaya wo mpe vo Yave wasadisa kala e ngunza zole zazi mu sunda lubangamu. Muna kuma kiaki, vava Yave kazayisa diaka Yezekele nkumbu miole vo: “Itumini,” wakala ye kuma kia sikila muna bunda e vuvu muna lusadisu lwa Yave. Vana ntandu, muna nkand’a Yezekele nkumbu miayingi tusololanga mo e mvovo emi: “E diambu dia Yave dizidi kwa mono.” (Yez. 3:16) Nkumbu miayingi Yezekele wasoneka vo: “E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono.” (Yez. 6:1) Kalukatikisu ko vo Yezekele wakala ye ziku vo Yave wantuma. Vana ntandu, Yezekele mwan’a nganga kakala, nanga walongwanga kwa se diandi vo Yave wasikidisanga ngunza zandi vo okubasadisa. Kasikil’owu, Yave wavovesa Isaki, Yakobo yo Yeremiya vo: “Ngina yaku.”—Tuku 26:24; 28:15; Yer. 1:8. w22.11 2 ¶3

Kana una vo Adami yo Eva basumuka yo sambukisa lufwa kwa wan’au, Yave kasoba kani diandi ko. (Yes. 55:11) Yave wakinu ye kani diakutuvana e lau diazinga yakwele mvu. Yindula mana kevovanga ye mana kevanganga muna lungisa e kani diandi. Yave wasia nsilu vo ofutumuna mafwa yo kubavana e lau dia zinga yakwele mvu. (Mav. 24:15; Tito 1:1, 2) O Yobi wa nkwa kwikizi wazaya wo vo o Yave olakukilanga o moyo wafula awana bafwa. (Yobi 14:14, 15) Daniele wa ngunza wazaya wo mpe vo wantu befulwa yo vewa e lau dia zinga yakwele mvu. (Nku. 37:29; Dan. 12:2, 13) Ayuda mpe muna lumbu ya Yesu bazaya wo mpe vo Yave ovana o “moyo a mvu ya mvu” kwa selo yandi yakwikizi. (Luka 10:25; 18:18) Yesu mpe nkumbu miayingi wavovelanga o nsilu wau, yandi kibeni mpe wafulwa kwa Se diandi.—Mat. 19:29; 22:31, 32; Luka 18:30; Yoa. 11:25. w22.12 4-5 ¶8-9

Yave okutubokelanga vo twamfinama. (Yak. 4:8) Ozolele kala Nzambi eto, Se dieto ye Nkundi eto. Ovananga e mvutu za sambu yeto ye okutusadisanga muna ntangw’ampasi. Osadilanga e nkubik’andi muna kutulonga yo kututanina. Tulenda finama Yave muna sambanga kwa yandi, tanga e Diambu diandi yo badika mana tutanganga. Ediadi diwokesa o zola yo luyangalalu lweto muna yandi. Dikutufilanga mpe muna kunlemvokela yo kumvana o nkembo. (Lus. 4:11) Ekolo tutoma zayanga Yave, tuwokesanga diaka e vuvu kieto muna yandi ye muna nkubik’andi ina kesadilanga muna kutusadisa. Nkadi ampemba malembe-malembe ovavanga kutufila twadimbula e vuvu kieto muna Yave ye muna nkubik’andi. Kansi, tulenda sunda e ntambu wau. Avo lukwikilu lweto lwakumama ye vuvu kieto kiasikila, ke vekala diambu ko dikutuvambanesa yo Nzambi ye nkubik’andi.—Nku. 31:13, 14. w22.11 14 ¶1-3

Akristu akieleka besianga luvevoko lwau mu vonza kadi Yave wa Nyadi au bezolanga. Besikilanga ye kwikizi nze una bavanga matoko tatu ma Ayibere ana bavuluzwa muna soka dia tiya wau basikila ye kwikizi muna Yave wa Mpungu. Davidi wa ntozi a nkunga, wavovela o mfunu wa sikila ye kwikizi muna Nzambi. Wasoneka vo: “Yave ofundisa minkangu. Umfundisa, e Yave, mun’owu wa unsongi wame, mun’owu wa ziku kiame.” (Nku. 7:8) Davidi wasoneka diaka vo: “E kwikizi ye unsongi, yambula wantanina.” (Nku. 25:21) E mpila yambote tulenda natina e zingu kieto i sikila ye kwikizi muna Yave. Avo tuvangidi wo, tumona nze una Davidi kamona vava kasoneka vo: “Akwa kiese awana bena ye kwikizi, ana bekangalelanga muna nsiku a Yave.”—Nku. 119:1, mvovo vana yanda. w22.10 17 ¶18-19

Muna moko yawonso Yobi kakala yau muna zingu kiandi, kimosi kaka kiatoma simba ntim’andi, i moko kina kakala kiau yo Yave wa Nzambi. Muna moko kiaki, Yave wavovesa Yobi vo katala mavangu mandi masivi. Ediadi diadi sadisa Yobi mu zaya vo Yave nkwa ngangu kikilu ye diadi kumika e vuvu kiandi vo Yave ovana lekwa yawonso ina selo yandi bavuidi o mfunu. Kasikil’owu, Nzambi mpe wasungamesa Yobi vo otoma lunga-lunganga e bulu. Muna kuma kiaki, otoma mpe kunlunga-lunga. (Yobi 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Muna talanga o nsema, Yobi walongoka e fu ya Nzambi andi. Oyeto mpe tulenda longoka mayingi mu kuma kia Nzambi eto, muna talanga e lekwa ina kasema. Kansi, nkumbu miayingi diampasi dikalanga muna wo vanga. Ediadi divangamanga musungula avo muna mbanza tuzingilanga, ke tutoma monanga nsema ko e lumbu yawonso. Kansi, kana nkutu vava tuzingilanga muna mbanza ina vo diasazu mu mona o nsema, tulenda mona vo diampasi mu vaula e ntangwa muna talanga o nsema, kansi tufwete valanga e ntangwa yo vanga e ngolo muna talanga o nsema. w23.03 15 ¶1-2

Yesu wavova vo, mukala “nzakama zangolo za ntoto” ye sumbula yankaka vitila e mbaninu yiza. (Luka 21:11) Yesu wavova mpe vo ‘wantu ayingi bekulula o nsiku,’ ediadi dimonekanga muna wokele kwa umpumbulu ye mavangu ma nsoki. (Mat. 24:12) Yesu kavova ko vo awana ke besadilanga Yave ko yau kaka bebwila e sumbula yayi. Ozevo, ayingi muna selo ya kwikizi ya Yave bebwilanga mpe e sumbula yayi. (Yes. 57:1; 2 Kor. 11:25) O Yave ke vanga masivi ko muna kututanina muna sumbula yayi yawonso, kansi tulenda kala ye ziku vo okutuvana mawonso tuvua o mfunu muna kulula e ntokani yo kala mu luvuvamu. Vava tukubamanga vitila e sumbula kiabwa, dikutusadisanga mu zaya dina tufwete vanga. Kansi nga ediadi disongele vo ke tuna yo lukwikilu ko muna Yave? Ve, ke wau ko. Kieleka, vava tukubamanga mu kuma kia sumbula tusonganga vo tukwikilanga muna nkum’a Yave wakutulunga-lunga. Mu nkia mpila? E Diambu dia Nzambi dikutulukisanga vo twakalanga twakubama vitila e sumbula kiabwa. w22.12 18 ¶9-10

Ekolo Yosefe kakala muna pelezo, Yave walotesa Faro wa ntinu Engipito e ndozi zole zampimpita. Vava kazaya wo vo Yosefe wakala ye ngangu muna sasila e ndonzi zandi, wambokelesa tuka muna pelezo kakala. Muna lusadisu lwa Yave, Yosefe wasasila e ndozi zazi yo vana luludiku luna lwasivikisa Faro. Wau kabakula vo Yave wakalanga yo yosefe, Faro wantumbika se nkengi a malundilu mamadia ma Engipito yawonso. (Tuku 41:38, 41-44) Kuna kwalanda, o mvengele wakota, ke mu Engipito kaka ko kansi kuna Kenani e nsi ina yazingilanga e yitu ya Yosefe. Muna mpila yayi, Yosefe wakala wakubama muna vuluza esi nzo andi yo tanina luvila luna lwadi wutukila Masia. Ke lukatikisu ko vo Yave wasambulanga Yosefe muna mambu mawonso ma zingu kiandi. Kana una vo Yosefe wavava kotwa nsoki kwa mpangi zandi, kuna mfoko Yave wasoba mambu mawonso muna zingu kia Yosefe kimana kalungisa luzolo lwandi. w23.01 17 ¶11-12

O muntu osianga e sungididi kwa yandi kibeni, osianga e sungididi muna konso diambu dilenda fwasa e ngwizani andi yo Yave ye ovanganga mawonso muna venga e diambu diadi. Muna mpila yayi, okwamanananga muna zola kwa Nzambi. (Nga. 22:3; Yuda 20, 21) Paulu wa ntumwa wavovesa Akristu vo basia e sungididi kwa yau kibeni. Kasikil’owu, walukisa Akristu kuna Efeso vo: “Nutoma tala e mpila nukangalelanga, ke nukangadi nze mazowa ko, kansi nze akwa ngangu kaka.” (Efe. 5:15, 16) Ntangwa zawonso, Satana ovavanga fwasa e ngwizani eto yo Yave, muna kuma kiaki, e Bibila kikutukasakesanga vo ‘twavavanga zaya owu wina luzolo lwa Yave.’ (Efe. 5:17) Muna baka e nzengo zambote, tufwete zaya o “luzolo lwa Yave.” Tulenda wo vanga muna longokanga e Diambu dia Nzambi ntangwa zawonso yo badika dio. Ekolo tutoma bakulanga luzolo lwa Yave yo yima o “nyindu a Kristu,” tukangalela “nze akwa ngangu” kana nkutu vo ke vena yo nsiku wasikididi ko ulenda kutuzayisa dina tufwete vanga.—1 Kor. 2:14-16. w23.02 16-17 ¶7-9

Nkumbu kwa ovelelesanga e nzo aku? Nanga vitila wavaika otoma yo velelesanga. Kansi adieyi divangama avo oviokese kolo kiandá lembi yo velelesa? Nze una ozeye, e mbundukutu a ntoto ye mvindu ilenda wokela vana vau. Avo zolele vo e nzo aku yakalanga yakubama, ofwete yo velelesanga ntangwa zawonso. Diau dimosi mpe kwa yeto, tufwete sianga e ngolo muna kwamanana soba e ngindu ye kiwuntu kieto. Dialudi vo vitila twavubwa twavanga mawonso muna vanga e nsobani muna zingu kieto kimana “twayivelelesa muna usafu wawonso wa nitu ye wa mwanda.” (2 Kor. 7:1) Owau tufwete lemvokela luludiku lwa Paulu wa ntumwa luvovanga vo: “Nukwamanana vanguluka muna nyindu mieno.” (Efe. 4:23) E mbundukutu ye mvindu a nza yayi, i sia vo, umpukumuni wa nza yayi yambi ulenda kutufunzulwisa vana meso ma Yave. Avo tuzolele kwamanana yangidika Yave, ntangwa ke ntangwa tufwete fimpanga e ngindu, kiwuntu ye zolela yeto. w23.01 8 ¶1-2

Yindula una o wantu bamonanga vava bawanga malongi ma Yesu. Nkumbu miayingi wayikanga e Sono Yavauka, ina kalunda muna ntu andi. Muna kolo kavubwa ye vava kakuswa muna mwand’avelela, o Yesu nanga wasungamena mambu mawonso ma zingu kiandi kuna zulu. Yesu wasadila e Sono muna mvovo miandi miantete kuna nima luvubu ye vitila lufwa lwandi. (Nsi. 8:3; Nku. 31:5; Luka 4:4; 23:46) Muna kolo kia mvu tatu ye ndambu kakala ova ntoto, Yesu wayikanga e sono, tanga yo sasila yo vana fulu kia ndonga. (Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luka 4:16-20). Muna mvu mialanda vitila kayantika e salu kiandi kia umbangi, Yesu watanganga yo wá e Diambu dia Nzambi nkumbu miayingi. Ke lukatikisu ko vo, Yesu wawanga Maria yo Yosefe vava bayikanga yo sadila e Sono. (Nsi. 6:6, 7) Yesu mpe wayendanga muna sambilu mu Lumbu kia Vundu kumosi ye mase mandi. (Luka 4:16) Muna sambilu, Yesu watoma sianga e sungididi vava e Sono yatangwanga. w23.02 8 ¶1-2

Ovuidi kuma yayingi ifwete kufila muna zola Yave. Kasikil’owu, walongoka vo yandi i “nto a moyo” ye Mvani a “konso lukau lwambote ye konso lukau lwalunga.” (Nku. 36:9; Yak. 1:17) E lekwa yawonso yambote tuna yau, Nzambi eto anzodi watuvana yo kuna mvevo wawonso. O lukûlu i lukau lusundidi o mfunu luna Yave katuvana. Ekuma tuvovele wo? Yindula e ngwizani ina vana vena Yave yo Mwan’andi. Yesu wavova vo: ‘O Se okunzolanga,’ omono mpe “izolanga o Se.” (Yoa. 10:17; 14:31) Yave yo Yesu, mafunda ye mafunda ma mvu bazinga entwadi. Kiaki i kuma benena ye ngwizani ambote. (Nga. 8:22, 23, 30) Owau, yindula e ntantu kamona o Nzambi muna yambula vo mwan’andi kamona e mpasi yo fwa. Wau vo Yave ozolanga wantu awonso kumosi yo ngeye, wayambula vo Mwan’andi kafwa, kimana twakala ye lau diazinga yakwele mvu. (Yoa. 3:16; Ngal. 2:20) Kiaki i kuma kisundidi o mfunu tuzolelanga Nzambi. w23.03 4-5 ¶11-13

Tufwete tina malongi ma avengomoki. Yesu watumba mpangi zankaka kuna Pengamo ana basayanesanga e ngindu za yau kibeni yo wokesa e fu kia sia mpambula muna nkutakani. (Lus. 2:14-16) Kansi, wasanisina ampangi kuna Tuatira ana batinanga “mambu masina ma Satana” yo kubakasakesa vo ‘basimbinina’ e ludi. (Lus. 2:24-26) Akristu muna nkutakani zazi ana bayoya wau bayantika o landa malongi maluvunu, diavavanga vo baviluka o ntima. Adieyi tulongokele? Tufwete venganga malongi mawonso ke mena ngwizani ko ye luzolo lwa Yave. Kadi avengomoki bena nze yau “bevuminanga Nzambi,” i sia vo, nze yau betondanga mana Bibila kivovanga kansi, mavangu mau mesonganga vo ke belemvokelanga malongi ma Bibila ko. (2 Tim. 3:5) Diasazu mu bakula yo bembola malongi maluvunu avo tuna ye fu kia toma longokanga e Diambu dia Nzambi. (2 Tim. 3:14-17; Yuda 3, 4) Tufwete kalanga ye ziku vo tusambilanga Yave muna mpila itondakananga kwa yandi. Avo tuvangidi diambu dilenda fila Yave mu lembi tonda e nsambil’eto, tufwete vanga nsobani vana vau kimana twavua e dienga diandi.—Lus. 2:5, 16; 3:3, 16. w22.05 4 ¶9; 5 ¶11