Novemba

E mvovo mialutiangu, ke mina ye fulu ko kuna kwa Akristu. Kuna diak’e sambu, vena mpe ye mvovo miankaka mimonekenanga vo ke miambi kwandi ko, kansi mialutiangu. E mvovo miami Akristu ke bafwete mio sadila ko. Kasikil’owu, tufwete toma kebanga mu lembi tezanesa akaka mu mpila yambi vava tuvovelanga wantu a makanda, fu ya kisi nsi ye ndinga zaswaswana. Vana ntandu, ke tuzolele kendeleka akaka ko muna yika mambu malutiangu mu kuma kiau. Kumikanga akaka muna mvovo miaku. Sanisinanga akaka, vana fulu kia kubatumbanga ngatu yidima. Aneyisaele kuma yayingi bakala yau mu vutula matondo kwa Yave, kansi nkumbu miayingi bayidiminanga Yave. E fu kia yidima sambukila kisambukilanga. Sungamena vo vava alangi kumi batwasa e nsangu zaluvunu, ediadi diafila ‘Aneyisaele awonso mu yidimina Mose.’ (Nta. 13:31–14:4) Kuna diak’e sambu, vava tusanisinanga akaka tulenda kubasadisa mu kala ye kiese. Muna kuma kiaki, vavanga e lau muna sanisinanga ampangi ye nsi a ntima yawonso. w22.04 8 ¶16-17

Tuka kuna nz’ankulu, Yave osadisanga aleke ayingi mu kituka akundi andi. Yave olenda mpe sadisa o wan’aku banungunuka muna mwanda avo i diau bazolele. (1 Kor. 3:6, 7) Kana nkutu omwene vo o wan’aku ke bena sadila Yave ye nsi a ntima ko, Yave okwamanana kubazola. (Nku. 11:4) Avo basongele sinsu vo ‘bena kikilu ye luzolo’ lwa sadila Yave, oyandi wakubama kena muna kubasadisa kimana bakituka akundi andi. (Mav. 13:48; 2 Tus. 16:9) Yave olenda kusadisa mu vova e diambu diambote muna ntangw’ambote ina o wan’aku bevua dio o mfunu. (Nga. 15:23) Yave olenda mpe sadila ampangi muna nkutakani kimana basia e sungididi kwa wan’aku. Kana nkutu vava wan’aku bekula, Yave olenda kubasadisa mu sungamena mambu wabalonga vava bakala aleke. (Yoa. 14:26) Ozevo, avo okwamanene sadisa o wan’aku muna mvovo ye mavangu maku, Yave okusambula. w22.04 21 ¶18

Wau vo Satana kena diaka ye fulu ko kuna zulu, onuanisanga akuswa ana besunzulanga e Kintinu kia Nzambi ova ntoto ye “bena ye salu kia sia umbangi mu kuma kia Yesu.” (2 Kor. 5:20; Efe. 6:19, 20) Muna mvu wa 1918, nana muna mpangi zazi ana bavitanga o ntu muna nkubik’a Yave bavuninua o mambu yo vewa e tumbu kia kala mu pelezo mu mvu miayingi. Diamoneka vo e salu kia akuswa awaya kifokokele. (Lus. 11:3, 7-11) Kansi, kuna lubantiku lwa mvu wa 1919, ampangi awaya akuswa bavaikiswa muna pelezo yo vevolwa muna mfundu. Vana vau bavutukila e salu kia samuna e Kintinu yo longa. Kansi, ediadi ke diasima Satana ko mu kwamanana bangika nkangu a Nzambi. Tuka muna kolo kiakina, Satana otwasanga “maza” ma lubangamu kwa nkangu awonso a Nzambi. (Lus. 12:15) Muna kuma kiaki, diamfunu kikilu kwa yeto awonso mu songa “luzindalalu yo lukwikilu.”—Lus. 13:10. w22.05 5-6 ¶14-16

Muna mona-meso, Yoane wa ntumwa wamona buka yole ya wantu beyikamanga luyalu lwa Yave yo vua e nsambu za zinga yakwele mvu. E buka kiantete i kia 144.000 ma wantu. Wantu awaya va ntoto betuka yo kwenda kuna zulu mu yala kumosi yo Yesu muna Kintinu kiandi. Beyala o ntoto tuka kuna zulu. (Lus. 5:9, 10; 14:3, 4) Muna mona-meso, Yoane wamona 144.000 ma wantu batelamene kuna zulu kumosi yo Yesu, vana Mongo a Zione. (Lus. 14:1) Tuka muna tandu kiantete yamu mu lumbu yeto, vena ye wantu ayingi besolwanga mu kota muna buka kia 144.000 ma wantu. (Luka 12:32; Roma 8:17) Kansi, muna mona-meso Yoane wavoveswa vo muna 144.000 ma wantu, akete kaka bekala o moyo ova ntoto mu lumbu yambaninu. (Lus. 12:17) I bosi, muna kolo kia mpasi zayingi, akuswa ana bekala ova ntoto benatwa kuna zulu mu yikama akuswa akaka ana basonga e kwikizi yamuna lufwa. Okwakuna, bekituka se atinu yo yala kumosi yo Yesu muna Kintinu kia Nzambi.—Mat. 24:31; Lus. 5:9, 10. w22.05 16 ¶4-5

Yesu walonga alongoki andi vo bafwete kalanga ye tezo muna mpila bekuyibadikilanga. Wabavovesa vo: “Kana nkutu i nsuki zawonso za ntu mieno zamana tangwa.” (Mat. 10:30) E mvovo miami mikutufiaulwisanga kikilu musungula avo ngindu zambi tukalanga zau mu kuma kia yeto kibeni. E mvovo miami mpe misonganga vo o Se dieto dia zulu mfunu kikilu kekutuvuanga ye osianga sungididi kwa konso muntu muna yeto. Wau vo Yave yandi kibeni wayambula vo twansambila yo mona vo twafwana mu zinga yakwele mvu muna nz’ampa, ke tufwete katikisa diambu diadi ko. Se vioka 15 dia mvu, tala dina Eyingidilu dimosi diavova mu kuma kia kala ye tezo muna mpila tukuyibadikilanga: ‘Dialudi vo ke tuzolele viokesa tezo ko muna mpila tukuyibadikilanga yamu tezo kia kituka akwa lulendo, ngatu kuyisakidika kwayingi yamu tezo kia yindula vo ke tuna mfunu ko. Kansi, tufwete kalanga ye tezo muna mpila tukuyibadikilanga yo zaya vo tuvuidi fu yambote ye fu yambi.” w22.05 24-25 ¶14-16

Adieyi konso muntu mu yeto kafwete vanga muna tatidila kintwadi muna nkutakani? Muna kalanga akwa luvuvamu. (Mat. 5:9; Roma 12:18) Konso ntangwa tuvitanga o ntu muna siamisa luvuvamu ye akaka muna nkutakani, tuwokesanga o vienga kwa paradiso ya kimwanda. Tufwete sungamenanga vo Yave watunta konso muntu mu yeto muna paradiso ya kimwanda kimana kansambila mu mpila yavelela. (Yoa. 6:44) Yindula e kiese o Yave kemonanga muna ngolo tuvanganga muna siamisa luvuvamu ye kintwadi vana vena awana bena vo bantalu kwa yandi, i sia vo, selo yandi. (Yes. 26:3; Kan. 2:7)Yave lekwa yayingi yambote kevananga kwa selo yandi. Aweyi tulenda vuila e nluta muna lekwa yayi? Tulenda wo vanga muna badikanga mana tulongokanga muna Diambu dia Nzambi. Ediadi dikutusadisa mu yima e fu ya Kikristu ina ilenda kutusadisa mu songa “nzolani a ungudi” yo ‘songa walakazi kwa muntu yo nkwandi’ muna nkutakani.—Roma 12:10. w22.11 12-13 ¶16-18

Avo yeto kibeni tutambulwidi vo Yave utulolokele kikilu, ‘tuvutulwisa moyo,’ i sia vo, tukala ye luvuvamu lwa ntima ye ntona zavelela. Tumonanga luvuvamu lwalu vava kaka o Yave kekutulolokanga. (Mav. 3:19) Vava Yave kekutulolokanga, ovutulwisanga e ngwizani eto yo yandi, vika sia vo ke twasidi vanga nkutu sumu ko. Vava Yave kekutulolokanga, ke kutufundisanga diaka ko ngatu kututumba mu kuma kia sumu dina kaloloka kala. (Yes. 43:25) Yave osianga masumu meto kwandá “wauna wavavukila e fulu kivaikilanga e ntangwa ye fulu kidimukinanga e ntangwa.” (Nku. 103:12) Avo tuyindwidi una Yave kekutulolokelanga, tutoma kumvutula matondo yo kunkembelela. (Nku. 130:4) E sumu diakala diakete yovo diampwena, ke diau ko difilanga Yave mu loloka o muntu. Yave osadilanga mawonso kazeye nze Mvangi eto, Munsia-Nsiku ye Mfundisi eto muna baka e nzengo kana vo ololoka o muntu yovo ve. w22.06 5 ¶12-14

Yave ovananga e vuvu kiasikila kwa awonso ana bekunzolanga. Ke kolo ko, ofokola mayela, ntantu ye lufwa. (Lus. 21:3, 4) Osadisa “alembami” ana bekumbundanga e vuvu mu kitula o ntoto se paradiso. (Nku. 37:9-11) Muna nz’ampa, ngwizani ambote kikilu tukala yau yo Yave lutila nkutu eyi tuna yau o unu yo yandi. Ekwe vuvu kiasikila tuna kiau! Kansi, nkia ziku tuna kiau mu kwikila vo e nsilu mia Nzambi lungana kikilu milungana? Yave ke funganga ko muna lungisa e nsilu miandi. Ekiaki i kuma kiasikila tuna kiau muna “bunda e vuvu muna Yave.” (Nku. 27:14) Tusonganga wo wau tuvingilanga kuna luzindalalu ye kiese kiawonso e ntangwa ina Nzambi kelungisa e nsilu miandi. (Yes. 55:10, 11) Yambula twakwamanana songa e kwikizi muna Yave yo kala ye ziku vo osenda “awana bekumvavanga ye ziku kiawonso.” w22.06 20 ¶1; 25 ¶18

Yave i Se dieto, tulenda kala ye ziku vo ovanga dina kevovesanga kwa mase mawonso vo bavanga, nze una wasonama muna 1 Timoteo 5:8. Avo tuna ye ziku vo Yave zola kekutuzolanga kumosi ye esi nzo eto, tukwikila mpe vo okutuvana e lekwa tuvuidi o mfunu muna zinga. (Mat. 6:31-33) Yave wakubama kena muna kutuvana ina tuvuidi o mfunu. Kieleka, yandi i Mvani osundidi. Vava kasema o ntoto, mayingi diaka kavanga, katuvana kaka ko e lekwa tuvuidi o mfunu muna zinga. Kuna zola kwawonso, wazadisa o ntoto ye ulolo wa lekwa ikututwasilanga e kiese. (Tuku 2:9) Kana nkutu vo ezak’e ntangwa lekwa ina tuvuidi o mfunu kaka tuna yau muna zinga, diambote mu sungamena vo tuna ye lekwa yayi kadi Yave utuvene yo. Yave ke funganga ko muna kutuvana ina tuvuidi o mfunu. (Mat. 6:11) Tufwete sungamenanga vo konso lekwa yovo mavua twasisa muna kuyivana muna salu kia Yave, ke ilendi tezaneswa ko ye lekwa ina Nzambi eto anzodi kekutuvananga owau ye ina kekutuvana kuna sentu.—Yes. 65:21, 22. w22.06 15 ¶7-8

Ke wantu ampa kaka ko bevuanga madia mangolo ma mwanda o mfunu. Yeto awonso mfunu tuvuidi mo. Paulu wa ntumwa wasoneka vo osadila mana tulongokanga dikutusadisa “mu zaya swaswanesa edi diambote ye diambi.” Omu lumbu yayi yampasi tuzingilanga, diampasi kikilu mu lemvokela e nkanikinu mia Yave, kadi o wantu bekuyivananga muna mavangu ma zumba. Kansi, Yesu otoma kutulunga-lunganga muna kutuvana madia ma mwanda tuvuidi o mfunu muna kumika lukwikilu lweto. Madia mama metukanga muna Diambu dia Nzambi, i sia vo, muna Bibila. Tutangininanga Yesu muna vana o nkembo ufwanukinu e nkumbu a Nzambi. (Yoa. 17:6, 26) Kasikil’owu, muna mvu wa 1931, twayantika yikilwa muna nkumbu yatuka muna Bibila vo, Mbangi za Yave. Muna mpila yayi twasonga vo e nkumbu a Nzambi mfunu kikilu ina kwa yeto. (Yes. 43:10-12) Vana ntandu, e Nsekola ya Nz’ampa yavutulwisa e nkumbu a Nzambi muna fulu yawonso yakala e nkumbu yayi muna sono yankulu. w22.07 11 ¶11-12

E ludi kiankaka kina muna Bibila i nsangu zambote mu kuma kia Kintinu kia Nzambi. Yesu watezanesa e ludi kia Kintinu kiaki ye lusalu lwaswekama. Muna Matai 13:44, Yesu wavova vo: “E Kintinu kia zulu kina nze lusalu lwaswekama muna mpatu, luna muntu kasolwele yo fukidila lo diaka; muna kuma kia kiese, wele teka lekwa yawonso kakedi yau yo sumba e mpatu yoyo.” O muntu ndioyo kavavanga lusalu lolo ko. Kansi, vava kasolola lo, wavanga mawonso muna vua lusalu lolo. Wateka nkutu yawonso kakala yau. Ekuma? Kadi wazaya wo vo o lusalu kasolola lwantalu kikilu lwakala. Tuzeye wo vo ke vena lekwa ko e nza yayi ilenda kutuvana kilenda tezaneswa ye kiese kia sadila Yave tuna kiau owau kumosi ye vuvu kia zingila yakwele mvu ova ntoto vava Kintinu kia Nzambi kiyala. E ngwizani ambote tuna yau yo Yave, isundidi konso lekwa twabembola kimana twakangalela muna ludi. Ekwe kiese tukalanga kiau mu zaya vo ‘tuyangidikanga Nzambi muna mawonso!’—Kol. 1:10. w22.08 15 ¶8-9; 17 ¶12

Aweyi Yosefe kazayila vo o tá zumba, sumu kuna kwa Nzambi? Dialudi vo muna kolo kiokio ke mwakala Nsiku a Mose ko, una wavovanga vo: “Kute zumba ko,” kadi o Nsiku wau wavewa kaka vava kiavioka nkama zole za mvu. (Luv. 20:14) Kana una vo i wau, Yosefe wazaya wo vo Yave ke tondanga vangu dia zumba ko. Kasikil’owu, Yosefe wazaya wo vo Yave wasikidisa o longo lwa wantu wole kaka, i sia vo, yakala yo nkento. Wazaya mpe lusansu lwa Sara wa nkaka a se diandi, ona wazolwa sompwa kwa wantu ankaka mu nkumbu miole, kansi o Yave wantanina. (Tuku 2:24; 12:14-20; 20:2-7) Ozevo, vava Yosefe kayindula mambu mama mawonso, wabakula dina Nzambi kebadikilanga vo diansongi yovo dialembi songa. Muna kuma kiaki, o zola kwa Yosefe muna Yave ye muna nkanikinu miandi miansongi, kwansadisa mu lembi tá zumba yo nkento a Potifa. w22.08 26 ¶1-2

O ungunza wau wa Daniele ke uyikanga lufuluku lwa kimwanda ko lwa selo ya Nzambi ana befulukanga mu lumbu yayi yambaninu, nze una twabakulwilanga e sono kiaki mu mvu miavioka. Muna vova e ludi, e mvovo mia Daniele miyikanga o lufuluku luna luvangama muna nz’ampa. Ekuma tuvovele wo? Kadi o mvovo “ntoto” wasadilwa muna sono kia Daniele, wau umosi kwandi yo mvovo “Ziami” wasadilwa muna Yobi 17:16. Ediadi disongele vo e mvovo mia Daniele 12:2 miyikanga lufuluku luna luvangama vava e vita ya Armangedo ivioka. Kansi adieyi e sono kia Daniele 12:2 kizolele songa vava kiyikanga vo akaka befuluka muna “moyo a mvu ya mvu”? Ediadi disongele vo muna kolo kia 1.000 dia mvu, awana befuluka bafwete toma zaya yovo kwamanana longoka oma ma Yave yo Yesu yo kunlemvokela kimana bavua moyo a mvu ya mvu. Disongele mpe vo kana nkutu ansongi ana befuluka ngolo bevanga kimana bavua moyo a mvu ya mvu.—Yoa. 17:3. w22.09 21 ¶6-7

Ke disongele ko vo tufwete bundanga e vuvu kwa konso muntu. Kadi o muntu kafwete songa vo wafwana kikilu bundwa e vuvu. Wauna ke tulendi komekena muntu ko katuzitisa, katulendi mpe komekena muntu ko katubunda e vuvu. Kadi ntangwa divavanga muna bunda muntu e vuvu. Ozevo, aweyi olenda bundila mpangi zaku e vuvu? Muna vanga yau kikundi. Kasikil’owu, mokenanga yau vava nukalanga muna tukutakanu yo vaikanga yau muna salu kia umbangi. Kala yo luzindalalu yo kubavana e lau dia songa vo bafwana bundwa e vuvu. Kuna lubantiku, nanga dilenda kala diampasi mu zayisa kwa mpangi mambu mawonso ma zingu kiaku. Kansi, ekolo e kikundi kieno kikumamanga, olenda yantika kunzayisa mawonso mena muna ntim’aku. (Luka 16:10) Kansi, adieyi ovanga avo mpangi ndioyo uvangidi diambu difididi mu lembi kumbunda diaka e vuvu? Vana fulu kiafokola kikundi kiaku vana vau, umvana e ntangwa. Kuyambula ko mpe vo e vangu dia mpangi mosi diafila mu lembi bunda diaka e vuvu kwa mpangi zawonso. w22.09 4 ¶7-8

Mpangi Miqueas una vo nkuluntu ozingilanga kuna América do Sul wavangwa e diambu diambi. Kansi, wakwamanana lungalala yo sia e ngolo mu kala ye ngindu zasikila. Wasambanga ntangwa zawonso muna lomba mwand’avelela a Yave yo nkuma muna zizidila e diambu diadi. Wavavululanga mpe mambu muna nkanda mieto mana mansadisa. Nkia diambu tulongokele? Avo mpangi uvangidi diambu diambi, kala wavuvama yo vengomona konso ngindu zambi zilenda kulwakila. Nanga dilenda kala vo kuzeye ko e kuma kifididi o muntu muna vova yovo vanga e diambu dikendelekele. Muna kuma kiaki, samba kwa Yave yo kunlomba vo kasadisa kimana wakala ye ngindu zasikila yo badikila o mambu nze una muntu ankaka kebadikilanga mo. Omona vo mpangi aku kakedi ye kani dia kukendeleka ko ye onkunloloka. (Nga. 19:11) Sungamena vo Yave ozeye e diambu onuananga diau ye okuvana o nkuma ovuidi o mfunu muna zizidila e diambu diadi.—Kim. 5:8. w22.11 21 ¶5

Solanga akundi ana bezolanga Yave. Akundi osolanga balenda kusadisa mu nungunuka muna mwanda. (Nga. 13:20) Mpangi Juliano ona osalanga se nkuluntu wavova vo: “Vava yakala nleke, yavanganga kikundi ye ampangi ana yavaikanga yau muna salu kia umbangi. Akundi awaya akwa vema bakala ye bansadisa mu mona vo e salu kia umbangi kiese kitwasanga. . . . Yabakula mpe vo lau yaviokesa dia kala ye akundi ambote, kadi yavanganga kaka kikundi ye awana twakala yau ntela mosi.” Kansi, adieyi ofwete vanga avo omwene vo mpangi mosi muna nkutakani ke muntu ambote ko muna vanga yandi kikundi? Paulu wazaya wo vo muna nkutakani ya tandu kiantete, mwakala ye ampangi ana ke bakala ye kimwanda kiambote ko. Muna kuma kiaki, walukisa Timoteo vo kavavuka e mpangi zazi. (2 Tim. 2:20-22) E kikundi kieto yo Yave kiantalu kikilu. Ngolo zayingi tuvangidi muna kala ye ngwizani ambote yo Yave. Muna kuma kiaki, ke tuzolele vanga yikundi ko ye awana balenda fwasa e ngwizani eto ambote yo Nzambi, ina twafuntukila mu mvu miayingi. w22.08 5-6 ¶13-15

Nswaswani ye awana bebembolanga Yave, o yeto tuzolanga Nzambi ye nsiku miandi miawonso. Tukumikanga o zola kwaku vava tumonanga e nswaswani vana vena awana belemvokelanga e malongi ma Yave ye awana ke belemvokelanga mo ko. Sungamena e mfwilu bebakanga ana bebembolanga malongi ma Yave. Owau yindula e nluta obakanga muna lemvokela Yave. (Nku. 32:8, 10) Yave oyambulanga vo wantu awonso bavua e ngangu zandi, kansi ke komekenanga wantu ko muna tambulwila e ngangu zazi. Oyikanga mpe e mfwilu bebaka awana ke betambulwila e ngangu zazi ko. (Nga. 1:29-32) Awana ke bazolele lemvokela Yave ko, “mfwilu bebaka muna mavangu mau.” Kuna kulanda e mpila zingu kiau kikubatwasila ntatu, mpasi yo lufwa. Kuna diaka e sambu, Bibila kisianga o nsilu kwa wana belemvokelanga yo sadila malongi ma Yave vo: “Konso ona okungwila mu luvuvamu kekala yo vuvama, lembi mona wonga wa sumbula.”—Nga. 1:33. w22.10 21 ¶11-13

O vumina Yave disongele vo toma kunzitisa yo menga vanga e diambu dilenda kunkendeleka. (Nga. 16:6) Muna kuma kiaki, tuvanganga mawonso muna lemvokelanga e nkanikinu mia Nzambi mu kuma kia edi diambote ye edi diambi nze una Bibila kesasilanga dio. (2 Kor. 7:1) Ozevo, avo tuzolele kala ye kiese tufwete vanganga mana Yave kezolanga yo menga mana kemenganga. (Nku. 37:27; 97:10; Roma 12:9) O muntu olenda zaya vo Yave kaka wina ye wisa kia sikidisa edi diambote ye edi diambi, kansi mpe kafwete tambulwila e nkanikinu mia Yave yo lemvokela mio. (Roma 12:2) O mavangu meto mafwete songa vo tutambulwilanga vo olemvokela e nkanikinu mia Yave i mpila yambote ya natina e zingu kieto. (Nga. 12:28) I wau mpe Davidi kamona, i dianu kavovela kwa Yave vo: “Unsongele nzil’a moyo. Kiese kiayingi kina vana ndose aku; kiese kina kuna koko kwaku kwalunene, yakwele mvu.”—Nku. 16:11. w22.10 8 ¶9-10

Yesu nlembami kakala yo kala ye tezo muna mpila kayibadikilanga. Vitila keza ova ntoto, Yesu mambu mayingi kavanga muna salu kia Yave. Bibila kivovanga vo “muna yandi i mwasemenua lekwa yawonso kuna zulu ye va ntoto.” (Kol. 1:16) Vava kavubwa, nanga Yesu wasungamena mambu mawonso kavanga vava kakala kuna zulu yo Se diandi. (Mat. 3:16; Yoa. 17:5) Kansi, Yesu kakituka nkwa lulendo ko vava kasungamena mambu mama mawonso kavanga. Kasidi dio yindula nkutu ko vo yandi osundidi wantu awonso o mfunu. Wavovesa alongoki andi vo, kayiza ko ova ntoto mu ‘sadilwa, kansi wayiza muna sadila akaka yo vana moyo andi se lukûlu lwa wantu ayingi.’ (Mat. 20:28) Wasonga mpe lulembamu muna lembi vanga konso diambu muna lutumu lwa yandi kibeni. Ekwe lulembamu Yesu kasonga! Kieleka, Yesu mbandu ambote kikilu katusisila ina tufwete tanginina. w22.05 24 ¶13

Muna baka e nzengo kana vo ololoka o muntu yovo ve, Yave ofimpanga kana vo o nsumuki obakwidi vo dina kavangidi diambi kikilu. Yesu watoma kiesesa e diambu diadi muna Luka 12:47, 48. Vava o muntu kekananga vanga e diambu dina kazeye vo Nzambi ke tondanga dio ko kansi ovangidi dio kaka, muntu ndioyo sumu diampwena kikilu kavolele. Yave olenda baka e nzengo zalembi loloka o muntu ndioyo. (Maku 3:29; Yoa. 9:41) Nga vena ye vuvu vo Yave olenda kunloloka? Elo. Kadi Yave ofimpanga mpe kana vo o muntu ovilukidi kikilu o ntima. O viluka o ntima disongele vo “soba e ngindu, fu ye makani.” Divavanga vo muntu kayibanza yo kendalala mu kuma kia diambu diambi kavangidi yovo wau kalembele vanga diambu diansongi dina kafwana vanga. O muntu ovilukidi o ntima, ke kendalalanga kaka ko mu kuma kia mbi kavangidi, kansi mpe okendalalanga mu kuma kia ngwizani andi ambote kafwasidi yo Yave. w22.06 5-6 ¶15-17

E mbeni zeto, nkumbu miayingi besadilanga amwangi a nsangu ye internete muna sayanesa e nsangu zaluvunu mu kuma kia ampangi ana bevitanga o ntu mu nkubik’a Yave. (Nku. 31:13) Mpangi zankaka besiwanga mu pelezo yo yikilwa vo yimpumbulu. Kansi, ediadi ke dikutusivikisanga ko kadi Akristu a tandu kiantete mpe, bawanana ye diambu diadi vava Paulu wa ntumwa kavuninua mambu yo siwa mu pelezo. Vava Paulu wa ntumwa kasiwa mu pelezo kuna Roma muna tandu kiantete, akaka, bayambula kunsadisa. (2 Tim. 1:8, 15; 2:8, 9) Yindula una Paulu kamona! Paulu, mambu mayingi mampasi kazizidila yo sia nkutu e zingu kiandi mu vonza mu kuma kiau. (Mav. 20:18-21; 2 Kor. 1:8) Kieleka, ke tuzolele kala ko nze awana babembola Paulu. (1 Pet. 5:8) Kwamanana sadisa mpangi ana bevitanga o ntu yo kubasonga e kwikizi.—2 Tim. 1:16-18. w22.11 16-17 ¶8-11

E kimpumbulu waviluka o ntima ona wakomwa vana ndambu a Yesu vitila kafwa, Nyuda kakala. Ayuda, Nzambi mosi kaka basambilanga, kansi o nkangu mu nzambi zayingi bakwikilanga. (Luv. 20:2, 3; 1 Kor. 8:5, 6) Kele vo kimpumbulu ndioyo kakadi nyuda ko, nanga wadi vanga e kiuvu kina muna sono kia unu mu mpila eyi: “Nga kuvumina zinzambi ko?” Vana ntandu, Yesu katumwa kwa wantu ankaka ko, kansi “kwa mameme mavila ma nzo a Isaele kaka.” (Mat. 15:24) Nzambi wavovesa Isaele vo ofutumuna mafwa. Nanga e kimpumbulu ona waviluka o ntima wazaya e diambu diadi, kadi e mvovo miandi miasonga vo Yave ofutumuna Yesu mu yala se ntinu muna Kintinu kia Nzambi. E kimpumbulu kiaki nanga wakala ye vuvu vo Nzambi mpe okumfutumuna. Wau vo Nyuda kakala, wazaya o lusansu lwa Adami yo Eva ye Paradiso ina Yave kabavana. Muna kuma kiaki, e kimpumbulu watoma zaya e Paradiso ina Yesu kavovela muna Luka 23:43, i sia vo, mpatu ambote-mbote ikala ova ntoto.—Tuku 2:15. w22.12 8-9 ¶2-3

Tulungisanga e salu kieto kia sila umbangi muna lusadisu lwa mwand’a Nzambi. Ekuma? Kadi Satana okutunuanisanga kimana twayambula e salu kieto kia samuna e nsangu zambote. (Lus. 12:17) Wantu ayingi beyindulanga vo ke tulendi sunda Satana ko wau vo ovuidi nkuma. Kansi, vava, tusalanga e salu kia samuna e nsangu zambote, tukunsundanga. (Lus. 12:9-11) Mu nkia mpila? Vava tukuyivananga muna salu kia umbangi tusonganga vo ke tumonanga wonga ko muna mavumisa ma Satana. Konso ntangwa tusilanga umbangi, tusundanga Satana. Ozevo, tulenda vova vo tuna ye dienga dia Yave kadi okutuvananga o mwand’andi avelela. (Mat. 5:10-12; 1 Pet. 4:14) O mwand’avelela ukutuvananga o nkuma mu sunda konso nkakalakani tuwanananga zau muna salu kia umbangi. (2 Kor. 4:7-9) Kansi, adieyi tulenda vanga muna kwamanana tambula o mwand’avelela? Tufwete sambanga ntagwa zawonso yo kala ye ziku vo Yave owá e sambu yeto. w22.11 5 ¶10-11

Tusonganga o zola kwa mpangi zeto vava tuvanganga e ngolo muna tatidila luvuvamu. Tutangininanga mpe e mpila ina o Yave kelolokelanga o wantu. Avo Yave wayambula o mwan’andi kafwa mu kuma kia masumu meto, nga oyeto mpe ke tulendi loloka mpangi zeto ko avo batuvangidi e mbi? Ke tuzolele kala ko nze ntaudi ona oyikwanga muna kingana kia Yesu. Kana nkutu vava o mfumu andi kanyambulwila e mfuka ampwena kakala yau, o ntaudi ndioyo kazola loloka nkwandi ntaudi ko ona wandeva e nzimbu zakete. (Mat. 18:23-35) Avo diambu obakane diau yo mpangi aku muna nkutakani, nga olenda vanga mawonso muna siamisa o luvuvamu vitila o Luyindulu? (Mat. 5:23, 24) Avo ovangidi wo, osonga vo ozolanga Yave yo Yesu. w23.01 29 ¶8-9

Imosi muna mpila akuluntu balenda zayila mana ampangi bavuidi o mfunu, i kubavanga e yuvu kuna ndekwa lembi kuyisia muna mambu ma zingu kiau. (Nga. 20:5) Nga bena ye madia mafwana, nlongo yovo lekwa yankaka? Nga balenda vidisa e salu kiau vana vau yo lembi kala ye nzimbu zafwana mu futila e nzo? Lusadisu lweto bavuidi o mfunu muna tambula lusadisu kwa ayadi? Yave ozolele vo yeto awonso twakasakesanga yo sadisa akaka. (Ngal. 6:10) Kana nkutu vo diambu diakete kaka tuvangidi muna sadisa o muntu una wayela, e diadi dilenda toma kunkasakesa. Mwan’a kete olenda kasakesa mpangi muna kuntwikila e fwaniswa kina kabandwidi. Avo mpangi lusadisu kavuidi o mfunu, o nleke olenda kala wakubama muna sumbila mpangi e lekwa kavuidi o mfunu yovo kumvana lusadisu mu mpila yankaka. Akaka balenda lamba madia mu kuma kia mpangi una wayela. Mpangi zankaka betwikanga kalati kwa akuluntu muna kubavutula matondo, kadi muna kolo kia vuku, salu kiayingi kikilu bekalanga kiau. Kieleka, diambote kikilu vava tuvanganga mawonso tulelenda mu kwamanananga kasakesa yo kumika muntu yo nkwandi.—1 Tes. 5:11. w22.12 22 ¶2; 23 ¶5-6

Asaduki batoma zaya e nkanda tatu miantete mia Sono ya Kiyibere, kansi ke batambulwilanga e ludi kina muna nkanda miami ko miavumunuinua. Kasikil’owu, badika e mvutu zina o Yesu kabavana vava banyuvula mu kuma kia lufuluku. Wabayuvula vo: “Nga ke nuatanga wo ko muna nkand’a Mose, muna lusansu lwa nti walemanga, vava Nzambi kamvovesa vo: ‘Omono i Nzambi a Abarayama, Nzambi a Isaki ye Nzambi a Yakobo e’?” (Maku 12:18, 26) Kana una vo nkumbu miayingi batanganga lusansu lwalu, e kiuvu kina o Yesu kabavanga kisonga vo ke basianga sungididi ko muna ludi kimosi kiamfunu, i sia vo, longi dia lufuluku. (Luka 20:38) Adieyi tulongokele? Vava tutanganga e Bibila tuzolele sia e sungididi muna tini yawonso ye muna mambu tulenda longoka. Ke tuzolele kaka bakula malongi maleboka ko, kansi mpe tuzolele bakula e ludi ye nkanikinu mimonekanga vo miampasi, mina nze tusalu twantalu tuvavanga e ngolo zayingi muna to solola. w23.02 11 ¶9-10

E mbangi zawonso bayikilu muna sono kia unu mambu mayingi mampasi bawanana mau. Kansi, basikila ye kwikizi muna Yave. (Ayib. 11:36-40) Nga o luzindalalu ye ngolo bavanga muna sadila Yave, zankatu kwandi? Ve kikilu. Kana una vo ekolo bakala o moyo ke bamona e ndungana ya nsilu miawonso ko mia Nzambi, bakwamanana bunda e vuvu muna Yave. Wau bakala ye ziku vo dienga dia Yave bakala diau, bakala mpe ye vuvu vo bemona e ndungan’a nsilu miandi. (Ayib. 11:4, 5) E mbandu au ikutukasakesanga mu kwamanana bunda e vuvu muna Yave. Mu nza tuzingilanga o unu, e mpasi mu wokela kaka zina. (2 Tim. 3:13) Satana okwamanananga tonta e selo ya Nzambi. Kiakala nkutu nkia mpasi tuwanana zau mu lumbu ikwiza, yambula twakala ye kani dia vanga mawonso muna yangidika Yave yo sia “e vuvu kieto muna Nzambi amoyo.”—1 Tim. 4:10. w22.06 25 ¶17-18

Kimosi muna kuma tufwete kadilanga yo vimpi wambote, i kia sia vo, tulenda sadila Yave una ufwene. (Maku 12:30) Muna kuma kiaki tuvanganga mawonso tulenda kimana twakala yo vimpi wambote. (Roma 12:1) Dialudi vo ovanga e ngolo zazi ke disongele ko vo ke tuyela diaka ko. Kansi, tuvanganga mawonso tulenda kadi tuzolele songa kwa Se dieto dia zulu vo tuyangalelanga o lukau lwa moyo. E kimbevo ye kinunu, kilenda kutukakidila mu vanga mana twalendanga vanga. Ediadi dilenda kutufila mu kendalala yo funga makasi. Kansi, ke tufwete yoya ko ngatu sia e sungididi kiasaka muna mana twalendanga vanga. Ekuma? Kadi kiakala vo tu anunu yovo tu ambevo, tulenda kweto kwamanana kembelela Yave nze una Davidi wa Ntinu kavanga. Dialukasakeso kikilu mu zaya vo kana una vo tu asumuki, Nzambi eto otoma kutuyangalelanga. (Mat. 10:29-31) Kana nkutu vo tufwidi, Yave okalanga ye tima dia kutufula. (Yobi 14:14, 15) Muna kuma kiaki, ekolo tuna o moyo tuzolele vanga mawonso tulenda muna lunga-lunga o vimpi weto. w23.02 20-21 ¶3-5

Vava kivioka e vita ya Armangedo, nga e nkumbu za ndong’ayingi ya mameme mankaka zikwamanana muna nkand’a moyo? Ingeta. (Lus. 7:14) Aweyi tuzayidi wo? Kadi Yesu wavova vo mameme mama mefilwa mu vua “moyo a mvu ya mvu.” (Mat. 25:46) Ozevo, awana bevuluka muna vita ya Armangedo, nga vana vau bevua moyo a mvu ya mvu? Ve. Muna kolo kia Luyalu lwa Funda dia Mvu, Yesu “okubavungula yo kubafila kuna nto za maza ma moyo.” Awana belemvokela luludiku lwa Kristu yo vioka muna lutonto lwansuka, Yave okubabadikila vo akwa kwikizi. Eyayi i ntangwa Yave kesoneka e nkumbu zau muna lapiseira yo kwamanana muna nkand’a moyo. (Lus. 7:16, 17) Kansi awana bena nze nkombo befwaswa muna Armangedo. Yesu wavova vo “awaya befwaswa yakwele mvu.” (Mat. 25:46) Muna lusadisu lwa mwand’avelela, Paulu wa ntumwa mpe wavova vo: “Wantu awaya bevewa tumbu kia lufwasu lwa mvu ya mvu.”—2 Tes. 1:9; 2 Pet. 2:9. w22.09 16 ¶7-8

Vava esi nzo bevaulanga e ntangwa muna tala o nsem’a Yave yo sakana, ediadi dikumikanga e ngwizani vana vena esi nzo. Omu nza yawonso, Yave wavanga e fulu yambote-mbote kimana twavanga mana tuzolanga nze, zaula, sakana, seva, tá mansa yovo saya ye mambu mankaka mana tuzolanga. Esi nzo zayingi bezolanga vaula e ntangwa mu kwenda kiyi muna mavata, miongo ye kuna kalunga. Muna nz’ampa, o mase yo wana beyangalela o nsem’a Yave muna mpila ina ke basidi wo vangila ko. Nswaswani yo unu, ke tumona diaka wonga wa bulu ko, e bulu mpe ke ikutumwena diaka o wonga ko. (Yes. 11:6-9) Tukala ye ntangwa yayingi muna yangalela e lekwa ina Yave kavanga. (Nku. 22:26) Kansi tuka owau, yeno mase nuvaulanga e ntangwa muna sadisanga o wan’eno kimana bayangalelanga o nsema. Kieleka ekolo nusadilanga o nsema muna longa wan’eno oma ma Yave, oyau mpe bekwikila muna mvovo mina Davidi wa Ntinu kavova: “E Yave, kavena mavangu ko mafwanane yo maku.”—Nku. 86:8. w23.03 25 ¶16-17