KAPU KIA 6
Waziula Ntim’andi kwa Nzambi Muna Sambu
1, 2. (a) Ekuma Kana kakadila wakendalala ekolo kakubikanga nkangalu? (b) Adieyi tulenda longoka muna lusansu lwa Kana?
KANA wakivana muna nkubika za nkangalu mu vava vilakana e mpasi zandi. Kolo kiakiese kiakalanga. Konso mvu, o Elekana wa nkaz’andi wanatanga esi nzo awonso kuna Silo mu kwenda sambila Yave muna saba. Yave wazolanga vo e ntangwa yayina yakala se ntangw’a kiese. (Tanga Nsiku 16:15.) Ka lukatikisu ko vo Kana watoma yangalelanga e nkinzi miami tuka muna kileke kiandi. Kansi, muna mvu mialanda mambu masoba.
2 Nkaz’andi watoma kunzolanga. Kansi nkento akaka mpe kakala yandi, nkumbu andi Penina ona wazolanga bangika Kana. Penina wavanganga mawonso kimana e ntangwa yayina yakituka se ya lukendalalu kwa Kana. Mu nkia mpila? Aweyi lukwikilu lwa Kana lwansadisila mu sunda e mpasi zamonekanga vo ke zifokoka ko? Avo mpasi una zau zikukatulanga e kiese, lusansu lwa Kana lulenda kufiaulwisa.
“O Ntim’aku Adieyi Utelamene?”
3, 4. Nkia mambu mole matoma tokanesanga Kana? Ekuma makadila mampasi?
3 O Nkand’a Nzambi usonganga vo Kana mambu mole matoma tokanesanga e zingu kiandi. Diantete, watezanga dio zizidila, kansi, dina diazole kalendanga dio zizidila ko. O nkaz’andi nkento anzole kakala yandi, o mpal’andi kanzolanga ko. Katula diadi, o Kana sita kakala. E diambu diadi diampasi kikilu kwa konso nkento una y’etima dia wuta wana. Kansi, muna fu ya kisi nsi ya tandu kia Kana, diasunda kikilu e mpasi, kadi diavavanga vo konso esi nzo bawuta wana muna lembi fukisa nkumbu a kanda diau. Muna kuma kiaki, o kala sita diambu diampasi ye nsoni diakala.
4 Kana wadi lenda zizidila e mpasi zazi kele vo kabangikwanga ko kwa Penina. Longo lwa kinganda mpasi zayingi lutwasanga, nze kimpala, ntantani ye lukendalalu. Lwaswaswana kikilu yo longo luna Nzambi kasikidisa kuna mpatu a Edene, i sia vo, yakala kasompa nkento mosi kaka. (Etu. 2:24) Muna kuma kiaki, Nkand’a Nzambi ke utondanga longo lwa kinganda ko. E zingu kia nzo a Elekana i nona kisonganga vo longo lwa mpila yayi ke lwambote ko.
5. Ekuma Penina kazolelanga vo Kana kamona e mpasi? Aweyi kambangikilanga?
5 Kana watoma zolwanga kwa Elekana wa nkaz’andi. Lusansu lw’Ayuda lusonganga vo Kana yandi i nkento antete, i bosi muna mvu mialanda wasompa Penina. Kana una vo i wau, o Penina kimpala kiayingi kakala kiau ye wavanganga mawonso mu bangika Kana. Elau kakala diau o Penina dina o Kana kakala diau ko i dia wuta. Wawuta wan’ayingi, konso ntangwa kawutanga lulendo lwandi lwawokelanga. Vana fulu kia kumfwila e nkenda yo kumfiaulwisa, Penina wasadilanga elau diadi mu bangika Kana. Nkand’a Nzambi uvovanga vo Penina wamwesanga Kana ekudi kimana “kantelekes’o moyo.” (1 Sam. 1:6) Penina ku lukanu kavangilanga wo. Wazolanga bangika Kana yo kumwesa kikilu e mpasi.
Kana wakendalalanga kwayingi mu kuma kia kisita kiandi, Penina wavanganga mawonso mu kudikila nkenda zandi
6, 7. (a) Kanele vo Elekana wavava fiaulwisa Kana, ekuma Kana kalembi kunzayisila mawonso? (b) Wau vo kana sita kakala, nga ediadi disongele vo kakala y’edienga dia Yave ko? Sasila. (Tal’e sinsu vana yand’a lukaya.)
6 Vava bayendanga kuna Silo konso mvu, nanga Penina watoma sadilanga elau diadi mu bangika Kana. Elekana wavananga kunku kia lukau kwa konso mwan’a Penina, i sia vo, “wan’andi awonso amakala y’amakento,” kimana bakelela Yave kimenga. Kana kakala yo wana ko, muna kuma kiaki, kunku kimosi kaka katambulanga. Wau vo Penina wavezanga Kana yo vovela kisita kiandi ntangwa zawonso, Kana wayantika dila yo lembi dia. Elekana wabakula vo Kana wa nzolw’andi wakendalala kakala ye kadianga ko. Muna kuma kiaki, wavava kumfiaulwisa. Wanyuvula vo: “E Kana, adieyi odidilanga? adieyi olembi dila? o ntim’aku adieyi utelamene? Omono kisundidi wana kumi ko oko win’e?”—1 Sam. 1:4-8.
7 Elekana wabakula vo Kana wakendalalanga wau vo kawutanga ko. Ka lukatikisu ko vo Kana wayangalela e nzola kasongwa kwa nkaz’andi.a Kansi, Elekana kayika bi wa Penina ko. Nkand’a Nzambi mpe ke uyikanga ko vo Kana kazayisa dio kwa nkaz’andi. Nanga wayindula vo avo zayisi dio, dilenda wokesa e mpasi zandi. Nga Elekana olenda soba mambu mama? Nga Penina kesakisa kumveza ko? Nga o wana ye selo ya Penina ke belanda mbandu andi ko? Kana wamonanga kinsona muna nzo a yandi kibeni.
Muna kuma kia lubangamu kuna nzo, Kana wavavanga lufiaulwisu kwa Yave
8. Vava tubangikwanga, ekuma dinina dia lufiaulwisu mu zaya vo Yave i Nzambi a unsongi?
8 Kiakala vo Elekana kazaya o bi wa Penina yovo ve, o Yave wa Nzambi wazaya mawonso. Diambu diandi disonganga vo wamonanga mawonso mavangama. Muna mpila yayi, dilukisanga awana bekalanga ye kimpala yo menga akaka kana nkutu muna mambu makete. Kuna diak’esambu, minkondwa-kuma ye akwa luvuvamu nze Kana balenda fiaulwiswa mu zaya vo Nzambi a unsongi osingika mambu mawonso muna ntangw’andi. (Tanga Nsiku 32:4.) Nanga Kana wazaya diambu diadi, i dianu kavavila lusadisu kwa Yave.
‘Kazowalala Diaka Ko’
9. Adieyi tulenda longoka muna nzengo kabaka Kana mu kwenda kuna Silo kanele vo wazaya dina mpal’andi kadi vanga?
9 Muna mene-mene, yau awonso muna nzo kumosi yo wana bayantika kubama mu kuma kia nkangalu. Muna lwaka kuna Silo, diavavanga vo esi nzo awaya bakangala Kilometa 30 yo tomboka miongo mia Eferaime.b Avo kia malu, balenda kangala lumbu kimosi yovo lumbu yole. Kana wazaya dina mpal’andi kadi vanga. Kana una vo i wau, kasala ku nzo ko. Muna mpila yayi, Kana wasonga mbandu ambote kw’asambidi a Nzambi o unu. Ka tufwete yambula ko vo e fu yambi y’akaka yatusimba mu sambila Nzambi, kadi ediadi dilenda kutufila mu lembi tambula e nsambu zikutuvananga o nkuma wa zizidila.
10, 11. (a) Ekuma Kana kayendela kuna Saba? (b) Aweyi Kana kaziulwila ntim’andi kwa S’andi ezulu muna sambu?
10 Vava bakangala lumbu kiamvimba muna nzila yazala ye miongo, bafonga vana fimongo-mongo fiazungwa kwa miongo miampwena miakala lukufi ye Silo. Ekolo bafinamanga, Kana nanga wayantika yindula mana kevova kwa Yave muna sambu. Vava balwaka, esi nzo awonso badia. I bosi, Kana wabasisa yo kwenda kuna Saba kia Yave. Ele wa ngang’ambuta i kuna kakala wafonga vana ndambu a mwelo. Kansi, Kana kansia sungididi ko, kadi e ngindu zandi muna sambu zakala. Kuna Saba, Kana wakala ye ziku vo e sambu kiandi kiwakana. Kanele vo ke vakala diaka muntu ko wabakulanga mpasi zandi, o S’andi ezulu wabakulanga zo. Wasonga lukendalalu lwandi lwawonso lwa ntima yo yantika dila.
11 Vava kasikukanga ye dilu, Kana waziula ntim’andi kwa Yave. E befo yandi yazakamanga ekolo kayindulanga mana kevova muna songa e mpasi zandi. Sambu kiandá kavanga mu zayisa ngindu zandi zawonso kwa S’andi. Kansi, diambu diakaka mpe kavanga, ke mu lomba kaka kwa Nzambi ko vo kalungisa luzolo lwandi lwa wuta wana. Kana kazola kaka tambula nsambu ko, kansi wazola mpe vana kwa Nzambi konso kina kalenda. Muna kuma kiaki, wasia nsilu vo avo owutidi mwana yakala, o kumvana kwa Yave kimana kansadila muna zingu kiandi kiawonso.—1 Sam. 1:9-11.
12. Nze una usonganga mbandu a Kana, nkia diambu tufwete sungamenanga vava tusambanga?
12 Kana mbandu ambote kasisa kwa selo yawonso ya Nzambi mu kuma kia sambu. Kuna zola kwawonso, Yave olombanga kw’asambidi andi baziula ntima miau yo kunzayisa mawonso mekubatokanesanga kondwa lukatikisu, nze una kevanganga mwana kwa se diandi dianzodi. (Tanga Nkunga 62:8; 1 Tesalonika 5:17.) Petelo wa ntumwa wavumunwinwa mu soneka e mvovo emi mia lufiaulwisu mu kuma kia samba kwa Yave: “O nteleko eno a moyo awonso, nusia wo muna yandi, e kuma kadi, yeno kasidi o moyo.”—1 Pet. 5:7.
13, 14. (a) Nkia ngindu zalembi songa kakala zau Ele mu kuma kia Kana? (b) Aweyi Kana kasongela mbandu a lukwikilu muna mvutu kavana kwa Ele?
13 Kansi, o wantu ke bena yo umbakuzi wafwana ko nze Yave. Ekolo Kana kadilanga yo samba, kuna kinsalukisa wawá nding’a Ele wa ngang’ambuta ona wantalanga. Wavova vo: “Nkia kolo okolwa? katula vinyo vovo wina.” Ele wamona e befo ye nitu a Kana yazakamanga nze yandi watokananga. Vana fulu kia kunyuvula e diambu diantokanesanga, vana vau wayindula vo ku nkolwa kakala.— 1 Sam. 1:12-14.
14 Diankenda kikilu diakala kwa Kana mu wá e mvovo miami muna ntangwa yayina yampasi. Vana ntandu, e mvovo miami mia muntu ona watoma zitiswanga. Kana una vo i wau, Kana wasonga diaka mbandu ambote ya lukwikilu. Kayambula ko vo usumuki wa muntu akaka wansimba mu sambila Yave. Kuna luzitu lwawonso, wasasila Ele diambu diantokanesanga. Vava kabakula vo ngyelele kakala yau, wavova kuna lembama kwawonso vo: “Wenda kiambote: o Nzambi a Isaele okuvan’e ndomba unlombele.”—1 Sam. 1:15-17.
15, 16. (a) Aweyi Kana kamona vava kaziula ntim’andi kwa Yave yo kunsambila muna saba? (b) Aweyi tulenda tanginina mbandu a Kana vava tukalanga ye lukendalalu?
15 Aweyi Kana kamona vava kaziula ntim’andi kwa Yave yo kunsambila muna saba kiandi? Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “O nkento wele, odidi, e ndose andi ke yazowalala diaka ko.” (1 Sam. 1:18) E nsekola ya Masonukwa Manlongo ivovanga vo: ‘E zizi kiandi ke kiakala diaka ye kiadi ko.’ Kana wavevoka kikilu. Wayekeka e zitu diatokanesanga ngindu zandi vana mavembo ma Ndiona osundidi e ngolo, i sia vo, S’andi ezulu. (Tanga Nkunga 55:22.) Nga vena ye diambu disundidi e mpasi kwa Yave? Ve. Ke diakedi ko ye ke disinga kala ko.
16 Vava tukalanga ye lukendalalu lwa ntima, tulenda tanginina mbandu a Kana yo samba ye ziku kiawonso kwa Ndiona oyikilwanga muna Nkand’a Nzambi vo ‘owanga sambu.’ (Nku. 65:2) Avo tuvangidi wo ye lukwikilu, vana fulu kia kala diaka ye lukendalalu, tuvwa “luvuvamu lua Nzambi luna luviokele nyindu wawonso.”—Fili. 4:6, 7.
“Ke Ven’etadi Dina nze Nzambi eto Ko”
17, 18. (a) Aweyi Elekana kayikamena nsilu wasia Kana? (b) Adieyi Penina kalendanga diaka vanga ko kwa Kana?
17 Muna lumbu kialanda, Kana wavutuka kuna saba kumosi yo Elekana. Nanga wanzayisa e ndomba kavanga ye nsilu kasia, kadi o Nsiku a Mose usonganga vo yakala wakala ye wisa kia tumbula yovo vunza nsilu a nkaz’andi kele vo katondele wo ko. (Nta. 30:10-15) Kansi, nkwa kwikizi ndioyu kavunza nsilu a nkaz’andi ko. Elekana yo Kana basambila Yave entwadi muna saba vitila bavutuka kuna nzo.
18 Nkia ntangwa Penina kabakula vo kelenda diaka bangika Kana ko? Lusansu ke luyikanga yo ko. Kansi, e mvovo “e ndose andi ke yazowalala diaka ko,” misonganga vo tuka muna kolo kiakina, Kana wavutukila kiese kiandi. Penina nanga wabakula vo evangu diandi diansoki ke diatokanesanga diaka Kana ko. Nkand’a Nzambi ke uvovelanga diaka nkumbu andi ko.
19. O Kana nkia nsambu kavwa? Aweyi kasongela vo wazayanga ndiona wansambula?
19 Ekolo ngonde zaviokanga, luvuvamu lwa ntima kakala lwau o Kana lwantwasila kiese kiayingi. Kana wayimita! Kansi, Kana kavilakana ko ndiona wansambula. Vava mwana kawutuka, wamvana nkumbu a Samuele, ina ye nsasa vo “Nkumbu a Nzambi.” Nanga wavewa nkumbu yayi muna kembelela nkumbu a Nzambi nze una Kana kavanganga. Muna mvu wauna, kayenda kumosi ko yo Elekana y’esi nzo andi muna nkangalu kuna Silo. Mu mvu ntatu, Kana wasalanga kuna nzo yavana mwana katauka. I bosi, wakubika ntim’andi mu vingila lumbu kina kevambana yo mwan’andi anzolwa.
20. Aweyi Kana yo Elekana balungisila nsilu basia kwa Yave?
20 Nanga diampasi kikilu diakala kwa Kana mu vambana yo mwan’andi. Dialudi, Kana wazaya wo vo Samuele otoma lungwa-lungwa kuna Silo, nanga kw’akento ana basadilanga muna saba. Kansi, Samuele mwan’akete kikilu kakala! Nkia ngudi wadi zola vambana yo mwan’andi? Kana una vo i wau, Kana yo Elekana banata o mwana kuna Silo, ke mu komekenwa ko, kansi kuna kiese kiawonso. Bakela yimenga muna nzo a Nzambi yo sunzula Samuele kwa Ele yo kunsungamesa o nsilu wasia Kana se vioka mvu miayingi.
Kana wakala se nsambu kwa mwan’andi Samuele
21. E sambu kia Kana aweyi kisongelanga vo lukwikilu lwasikila kakala lwau muna Nzambi? (Tala mpe babu “Sambu Yole Yamfunu.”)
21 I bosi, Kana wavanga e sambu kina Nzambi kabadikila vo kiafwana sonekwa muna Diambu diandi diavumunwinwa. Avo otangidi e mvovo miandi miasonama muna 1 Samuele 2:1-10, obakula vo Kana lukwikilu lwasikila kakala lwau muna Nzambi. Wakembelela Yave mu kuma kia mpil’esivi kesadilanga o nkum’andi, mu kulula akwa lulendo, mu sambula awana bebangikwanga, mu katula moyo yovo vuluza wo muna lufwa. Wakembelela S’andi mu kuma kia vauka kwandi, unsongi wandi ye kwikizi kiandi. Kana kuma kiasikila kakala kiau mu vova vo: “Ke ven’etadi dina nze Nzambi eto ko.” Yave wafwana kikilu bundw’e vuvu, ke sobanga ko. Una mpe s’etininu kw’awonso ana bebangikwanga yo vava lusadisu lwandi.
22, 23. (a) Ekuma tulenda kadila ye ziku vo Samuele wazayanga wo vo watoma zolwanga kwa mase mandi? (b) Yave aweyi kasambulwila diaka Kana?
22 O nleke Samuele elau diampwena kakala diau dia kala ye ngudi ona wakala ye lukwikilu lwasikila muna Yave. Kana una vo wanzininwang’o moyo ekolo kanungunukanga ntela, kayimwenanga ko vo bembolwa kabembolwa. Mvu ke mvu, Kana wayendanga kuna Silo yo natina Samuele mwatu una kavwatanga muna salu kiandi muna saba. Konso nswiku katunganga, wasonganga zola kakala kwau muna mwan’andi. (Tanga 1 Samuele 2:19.) Tulenda yindula e nzola kansonganga ekolo kamvwatisanga e mvwatu ye mvovo miangemba kasadilanga muna kunkasakesa. Samuele wasambulwa muna kala ye ngudi a mpila yayi. Vava kakituka se mbuta, watwasa kiese kwa mase mandi ye kwa Isaele yawonso.
23 Kana mpe kavilakanwa ko. Yave wansambula yo ziula mawuta mandi. Wawuta diaka wana tanu yo Elekana. (1 Sam. 2:21) Kansi, edi diasund’e nsambu kwa Kana i ngwizani andi yo Yave wa S’andi. E ngwizani yayi yawokelanga ekolo mvu miaviokanga. Yambula vo ediadi diavangama mpe kwa ngeye ekolo otangininanga lukwikilu lwa Kana.
a Kana una vo lusansu lwa Nkand’a Nzambi luvovanga vo Yave ‘wakakidil’o mawuta ma Kana,’ ediadi ke disonganga ko vo nkento ndioyu wasakalala ye nkwa kwikizi kakala y’edienga dia Nzambi ko. (1 Sam. 1:5) Ezak’e ntangwa Nkand’a Nzambi uvovanga vo Nzambi ovangidi diambu kingandi. Ediadi disongele vo oyambulanga maka mambu mavangama mu fikolo.
b O lutangu lwalu lwa kilometa luzayakene nanga mu kuma kia sia vo Rama, mbanza yazingilanga Elekana, yau imosi ye mbanza yayikilwanga vo Arimateya muna lumbu ya Yesu.