Kamutimi-e “Lumi la Mulo wa Ya”

1. Kodi Baibulo linaisambaula avi chikondi yaimbarimbari?

“KARA [wa chikondi] uli ngati kara wa mulo. Chikondiyo ti lumi la mulo wa Ya. Ma-inje anjinji katinawande timi-a chikondi, teto mi-inje kadinaikokolole.”b (Nyum. 8:6, 7) Mawu anala kanosambaula pama vinjinji vyokuza chikondi yaimbarimbari. Kanosambaula likundo lolimbikisa wa athu otelana, loi kanokoza omeliwananga vinjinji.

2. Kodi athu otelana kanafuneela panga n’ni ira chikondiwa kiyeve?

² Athu otelana kanafuneela panga tindi ira kaomeliwanenga wa moywiwa wetene. Mofwanafwani-a, mulo unokoza karanga mpakana walewale akala unatetediwa. Akala kunatetediwa unokoza tima. Mofwanafwana na vyevi, chikondi ya vaari va mulombwana na mu-iyana inokoza kalave yolimba akala kanaesaesa ilimbi-a. Thawi dimo-i athu otelana kanokoza ambeela ona ira chikondiwa iambeela yeva, simbwasimbwa vevo kanalimbanaathu na mavuto a vyachuma, marenda kapena teto udindo olela a-ima. Eno akala muli vabanja, kodi munaire avi ira kamutimi-e “lumi la mulo wa Ya” m’banja mwinyu? Mukhanila, ninokambirana ndila taaru dedo dinakami-e ira muomeliwanenga vinjinji koma teto mukaena banja losangalala.c

PITILIZANI LIMBI-A USAMWALINYU NA YEHOVA

3. Kodi kala va usamwali wolimba na Yehova unakami-a avi athu otelana ira kaomeliwanenga vinjinji? (Namalaleya 4:12) (Onani teto ithuzithuzi.)

³ Ira etene, mulombwana na mu-iyana katitimi-e “lumi la mulo wa Ya,” kanafuneela esaesa limbi-a usamwaliwa na Yehova. Kodi vyevi vinakami-a avi banja liwa? Athu otelana kaonanga ira usamwaliwa na Babiwa waudimu kofuneya vinjinji kanokala okozeya arela malangizwae, vyevi vinowakami-a pewa koma teto limbana na mavuto anayo kanapangi-e ira chikondiwa iyeve. (Welengani Namalaleya 4:12.) Athu anayo kali va usamwali na Yehova kanoesaesa musazi-eda teto kanokaana makalelo monga oma murima, leza murima koma teto khululuka. (Aife. 4:32–5:1) Athu otelana anayo kanatonyi-eda makalelo anala kavinaarucha ira kaomeliwanenga vinjinji. Murongola m’mo-iwa zina lae Lena, unoyo ukan’le m’banja wa chaka dokwaranya 25, aongile ira: “Vinakala vyo-orucha muomeliwana koma teto mulemekeza muthu unoyo unamuomeliwana Yehova.”

4. Chifukwa n’ni Yehova amusakun’le Yosefe na Mariya ira kaze kakale makolo a Mesiya?

⁴ Kaganizelani isazo ya m’Baibulo. Va athu anjinji a m’banja la Davide, Yehova oomusakula Yosefe na Mariya ira kaze kakale makolo a Mesiya. Chifukwa n’ni? Etene ambin’lala kali va usamwali wolimba na Yehova, moi liye ooiziwa ira aliwa kanoza kakaena banja lapama chifukwa yoi koomuomeliwana. Athu otelana, kodi munafunjede n’ni wa Yosefe na Mariya?

5. Kodi alombwana kanafunjede n’ni wa Yosefe?

⁵ Yosefe ookala okozeya arela malangizo a Yehova moi vyevi vyoopangi-a ira akale mulombwana wapama. Maulendo maralu, oowachela malangizo okumela wa Mulungu okuza banja lae. Vathawi detene dedi oovwela na murima wetene, ngakale vevo vyaliathu vyorucha arela malangizo anayo. (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Chifukwa yo-arela malangizo a Mulungu, Yosefe oomuteteza, mukami-a koma teto musamalela Mariya. Kaganizelani mwemo vyoira vya Yosefe vyamukami-ileathu Mariya ira amuomeliwengana koma teto amulemekezenga vinjinji. Alombwana, munokoza musazi-eda Yosefe vo-arela malangizo a m’Baibulo okuza mwemo munasamalele nyo banja linyu.d Mwa-arelanga malangizo anala, ngakale ira munafuneela chenja vyongo vimo-i, munotonyi-eda ira munomuomeliwana iyaninyu koma teto munolimbi-a banja linyu. Murongola m’mo-iwa wa wu Vanuatu, unoyo ukan’le m’banja wa chaka dokwaranya 20, eere: “Mamunanga afufuzanga koma teto arela malangizo a Yehova, ndinomulemekeza vinjinji. Ndinovivwa kala otetezeya koma teto kandinakaikela vyevyo usakun’le liye.”

6. Kodi a-iyana kanafunjede n’ni wa Mariya?

⁶ Vaekave, Mariya ali va usamwali wapama na Yehova, moi iroromelo yae kayaroromela va vyevyo Yosefe aira liye. Liye ooiziwa pama Malemba.(See study note on Luke 1:46.) Oofwanya thawi yoganizela vyevyo afunjeda liye. (Luk. 2:19, 51) Mookaikela, kala va usamwali wolimba na Yehova woomupangi-a Mariya kala iyana wapama vinjinji. Malambwano teto a-iyana anjinji kanoesaesa musazi-eda Mariya. Mofwanafwani-a, murongola m’mo-iwa zina lae Emiko aongile ira: “Nda-anateliwe, thawi detene ndoopanga vyongo vyokuza lambela. Koma ndangateliwe, ndoozindikila ira iroromelo yanga yakeda roromela va vyevyo mamunanga aira liye, chifukwa liye ngunoyo apepela koma teto sogolela va vyongo vyokuza lambela. Ndoowona ira ndinafuneela esaesa vameka ira ndilimbi-enga usamwalanga na Yehova. Eno vano ndinofwanya thawi yoi ndikalenga vameka na Mulungwanga, pepela, welenga Malemba koma teto ganizela vyevyo ndiwelengile miyo.” (Agal. 6:5) Nyo a-iyana, mwapitilizanga limbi-a usamwalinyu na Yehova, amamuninyu kanoza kakaena vifukwa vinjinji vyoutamandelani koma teto uwomeliwanani. — Miya. 31:30.

7. Kodi athu otelana kanafunjede n’ni wa Yosefe na Mariya vakhani yolambelela limo-i?

⁷ Yosefe na Mariya kairela limo-i vyongo ira usamwaliwa na Yehova ukaleve wolimba. Aliwa koovwechecha funeya wolambelela limo-i Yehova monga banja. (Luk. 2:22-24, 41; 4:16) Mwina vyali vyorucha panga vyevi simbwasimbwa vevo banja liwa laulukulaathu, komave kookwakwani-a. Inela chi isazo yapama vinjinji wa athu otelana malambwano. Akala mun’na a-ima ngati mwemo vyaliliathu na Yosefe na Mariya, thawi dimo-i vinokoza kala vyorucha fwanyeya vamisonkano kapena fwanya thawi yopanga Lambela wa Vabanja. Vinokoza kala teto vyorucha ira mufwanyenga thawi yofunjeda kapena pepela limo-i monga banja. Komave muumbuwelenga ira mwalambelanga limo-i Yehova, munokala nae va usamwali wolimba koma teto nyo munogwilizana vinjinji. Eno lambela ukalenga vamalo owambeela m’banja mwinyu.

8. Kodi athu anayo m’banja mwiwa muli mavuto, kanapange avi ira kapindulenga mokwakwanela Nolambela wa Vabanja?

⁸ Koma bwanji akala munagumana na mavuto m’banja mwinyu? Vyevi vinokoza pangi-a ira pangela limo-i Lambela wa Vabanja kusangalasenga. Akala chi eno, munokoza ambeela nokambirana ira mupangenga vyongo vimo-iviwa vyoi kavinalanda thawi indendai, koma teto vyevyo etene munasangalalena nyo. Panga vyevi unokoza kami-a ira muwomeliwanenga vinjinji koma teto mufunechechenga pangela limo-i vyongo vyokuza lambela.

MUFWANYENGA THAWI YOWALEDA

9. Chifukwa n’ni mulombwana na mu-iyanae kanafuneela fwanyanga thawi yowaleda?

⁹ Akala muli vabanja, munokoza ulukuli-a chikondinyu mwafwanyanga thawi yowaleda. Panga vyevi unokoza ukami-ani iziwa mwemo mulombwana kapena mu-iyaninyu unaganizela liye koma teto mwemo unavwela liye. (Gen. 2:24) Konani vyevyo Lilia na Ruslan kazindikilileathu kangakede telana wene chaka dokwaranya 15 diviriledo. Lilia aongile ira: “Noozindikila ira kaninakalenga thawi injinji nangali limo-i ngati mwemo naganizela iyo. Nootanganisiwa na chito, samalela vande koma teto lela a-ima. Noowona ira akala kaninafwanyenga thawi yowaleda monga banja, chikondi-u inokoza yeva.”

10. Kodi athu otelana kana-indi-ede chito avi likundo lava Aifeso 5:15, 16?

¹⁰ Kodi athu otelana kanaire avi ira kafwanyenga thawi yowaleda? Kanafuneela fwanyanga thawi yoi kairelenga vyongo limo-i. (Welengani Aifeso 5:15, 16.) M’bali m’mo-iwa wawu Nigeria zina lae Uzondu, aongile ira: “Ndapanganga ndandanda ya vyongo vyevyo ndinafuna miyo panga, ndino-elavo thawi yoira vyongo na mu-iyananga monga banja, teto ndinoonechecha ira ili vamalo owambeela.” (Afil. 1:10) Konani vyevyo Anastasia, unoyo uli mu-iyana wa woing’anela dela wawu Moldova unaira liye ira a-indi-edenga chito pama thawae. Liye aongile ira: “Ndinoesaesa pangelaathu vyongo vyanga vathawi ineyo mamunanga utanganisiwe liye na chito dimo-i. Vyevi vinokami-a ira vanduli viwa nifwanyenga thawi yoirela vyongo limo-i.” Koma bwanji akala munatanganisiwa vinjinji, moi vinakalanga vyorucha ira mufwanye thawi yoirela vyongo limo-i?

11. Kodi pi vyongo vyiivi vyevyo Akula na Purisikila kairelaathu limo-i?

¹¹ Athu otelana kanokoza funjeda va isazo ya Akula na Purisikila, banja lelo Akiristu anjinji owambeela kalilemekezaathu. (Arom. 16:3, 4) Pivyoona ira Baibulo kalinasambaula vinjinji vyokuza banja liwa, koma linotonyi-eda ira koo-inda chito, laleela koma teto kami-a athu amo-iwa kangali limo-i. (Vyo. 18:2, 3, 24-26) Teto thawi detene Baibulo laonganga vya Akula na Purisikila, linaaromolela limo-i.

12. Kodi mulombwana na mu-iyanae kanapange avi ira kafwanyenga thawi injinji yoirela vyongo limo-i? (Onani teto ithuzithuzi.)

¹² Kodi athu otelana kanamusazi-ede avi Akula na Purisikila? Kaganizelani vyongo vinjinji vyevyo nyo monga mulombwana kapena mu-iyana, munafuneela nyo panga. Kodi pivyowandeya ira muirelenga limo-i vyongo vyevi monga banja, m’malo moi uliwetene airelenga vaekave? Mofwanafwani-a, Akula na Purisikila kalaleela limo-i. Kodi nyo teto thawi dinjinji munopangecha vyoi mulaleelenga limo-i? Akula na Purisikila ka-indela teto chito limo-i. Mwina nyo na mamuninyu kapena mu-iyaninyu kamuna-inda chito yofwanafwana, koma kodi munokoza indela limo-i chito davande? (Nam. 4:9) Mwakami-ananga chito imo-iwene, munogwilizana vinjinji koma teto munofwanya mpata owaleda. M’bali Robert na mu-iyanae Linda kookala m’banja chaka dokwaranya 50. M’bali Robert aongile ira: “Onga vyoona, kaninafwanya thawi injinji yoirela limo-i vyongo vyosangalasa. Koma nda-uwanga mbale, iyananga dipukutanga kapena ndalimanga vande, liye za ndikami-a, ndinosangalalecha vinjinji. Irela limo-i vyongo unonikami-a ira nikalenga ogwilizana teto chikondi-u inopitiliza ulukula.”

13. Kodi mulombwana na mu-iyanae kanafuneela panga n’ni ira kagwilizanenga vinjinji?

¹³ Komave, muumbuwelenga ira keda kala limo-i, kunatapulela ira thawi detene munongoira vyongo mogwilizana. Muzimai m’mo-i wavabanja wawu Brazil aongile ira: “Malambwano, vikala vyongo vinjinji vyosokoneza, moi ndiona ira ninokoza morela musampha woganiza ira ninairelecha vyongo limo-i chifukwa yoi ninakala nyumba imo-i. Ndifunjeda ira wonjedela vokala limo-i, ninafuneela panganga chidwi na fwi-uyo.” Konani vyevyo Bruno na iyanae Tays kanairaathu ira uliwetene airenga chidwi na fwae. Liye aongile ira: “Vathawi-u yowaleda, nino-iyecha mafoni-u vandendai iyo kedanga aleda baasi.”

14. Kodi athu otelana kanaire avi akala katinasangalala irela limo-i vyongo?

¹⁴ Koma bwanji akala nyo na mamuninyu kapena iyaninyu kamunasangalala irela limo-i vyongo? Mwina munoomeliwa vyongo vyo-iyana kapena teto munakalelecha ambana, ndiye kodi munaire avi? Kaganizelani vya mulo, unoyo nauromon’le iyo umaambeelelo ule. Mulola kunakedecha fiyeda kara mwakopolo. Unafuneela utetedela vang’onovang’ono, era eno ku-elangavo khuni dilukulu. Mofwanafwana na vyevi, bwanji muwambeele nofwanya thawi yoyeva dambo lililetene yoirela vyongo limo-i? Muonechechenga ira muirenga vyongo vyevyo etene munasangalalana nyo, m’malo moira vyevyo vinapangi-e ira muwambeele kangana. (Yak. 3:18) Ambeela mwavang’onovang’ono unoukami-ani ira muulukuli-e chikondinyu.

MULEMEKEZANENGA

15. Chifukwa n’ni lemekezana kofuneya ira athu otelana kapitilize omeliwana?

¹⁵ Lemekezana kofuneya vinjinji m’banja. Ninokoza ufwanafwani-eda na mpweya, unoyo unakami-a ira mulo ukarenga vinjinji. Akala mpweya unola kulivo, mulo unokoza tima mombaraanya. Mofwanafwana na vyevi, akala athu otelana katinalemekezana, chikondiwa inokoza yeva mombaraanya. Koma mulombwana na iyanae kaesaesanga ira kalemekezanenga, vinokami-a ira chikondiwa iulukulenga. Muumbuwelenga ira khani kai yokeda ganiza ira nyo munomulemekeza fwinyuyo koma ira liye aonenga ira munomulemekeza. Penny na Aret, kookala m’banja wa chaka dokwaranya 25. Penny aongile ira: “Vyongo vinoenda pama vinjinji m’banja li-u chifukwa yoi ninolemekezana. Ninokala omasuwa fotokozelana mwemo ninavwela iyo chifukwa uliwetene unolemekeza maganizo a fwae.” Ndiye kodi munaire avi ira mamuninyu kapena iyaninyu aonenga ira munomulemekeza? Tiyemoni niganizele isazo ya Aburahamu na Sara.

16. Kodi alombwana kanafunjede n’ni va isazo ya Aburahamu? (1 Petulo 3:7) (Onani teto ithuzithuzi.)

¹⁶ Aburahamu oomulemekeza iyanae Sara. Liye oovuruwana maganizwae koma teto lemekeza mwemo avwela liye. Vathawi imo-iwa, Sara ookumudwa vinjinji mpakana oofiya vomuimba mulandu Aburahamu ira ngunoyo airi-ile vuto lelo agumanilena liye. Kodi Aburahamu oolunduwa noonga vyongo vyo-ofwanelela? Naari, liye ooiziwa ira Sara ali iyana ogonjela koma teto oomukami-a vinjinji. Aburahamu oomuvuruwana koma teto ooesaesa mali-a vutolo. (Gen. 16:5, 6) Ndiye kodi ninafunjedavo n’ni? Alombwana, mukaana udindo osakula vyoira vakhani dokuza banja linyu. (1 Akor. 11:3) Komave, munokoza tonyi-eda chikondi akala munavuruwane maganizo a iyaninyu mwa-anasakule vyoira, simbwasimbwa va khani dedo dinamukuze. (1 Akor. 13:4, 5) Thawi dimo-i, iyaninyu unokoza kumudwa teto unokoza funa ufotokozelani mwemo unavwela liye. Kodi munolemekezecha mwemo unavwela liye vomuvuruwana mwacheru? (Welengani 1 Petulo 3:7.) Angela na Dmitry, kookala m’banja wa chaka dotamangela 30. Angela oofotokoza mwemo mamunae airela liye vyongo mundila yotonyi-eda ira unomulemekeza, moi eere: “Thawi detene mamunanga unokala okozeya ndivuruwana ndakumudwa kapena teto vevo ndinafuna miyo onga na liye. Liye unondilezela murima ngakale vevo ndinalepela miyo onga modeka.”

17. Kodi a-iyana kanafunjede n’ni va isazo ya Sara? (1 Petulo 3:5, 6)

¹⁷ Sara oomulemekeza Aburahamu vogwilizana na vyevyo usakun’le liye. (Gen. 12:5) Vathawi imo-iwa, Aburahamu oofuna wachela pama alendo anayo kafiile vawaniwa morurumucha. Liye oomuvepa Sara ira aambeele iya vyevyo aira liye, nosakaeda makeke anjinji. (Gen. 18:6) Sara ooiravo yongo mombaraanya vopanga vyevyo Aburahamu amuvepile liye. A-iyana, munokoza musazi-eda Sara vogwilizana na vyevyo amamuninyu kasakun’leathu. Mwairanga vyevi, munolimbi-a banja linyu. (Welengani 1 Petulo 3:5, 6.) Dmitry unoyo nimuromon’le iyo mundima ivirilele, oofotokoza mwemo vyoira vya iyanae vinatonyi-edelaathu ira unomulemekeza. Liye aongile ira: “Ndinoyamikela vyevyo Angela unaira liye vogwilizana na vyevyo ndisakun’le miyo, ngakale vevo un’na liye maganizo o-iyana na anayo ndin’na miyo. Teto akala vyongo kaviendile paama, liye kanandinyoza.” Vyevi vinatonyi-eda ira vinokala vyo-orucha muwomeliwana muthu unoyo unaulemekeza.

18. Kodi athu otelana kanapindule avi akala kanaesaesa ira chikondiwa kimale?

¹⁸ Malambwano, Satana unofuna timi-a chikondi ineyo inafwanyeya m’mabanja a Chikiristu. Liye unoiziwa ira akala athu otelana ka-iile omeliwana, kanokoza iya teto muomeliwana Yehova. Komave, chikondi yaimbarimbari kinatimi-iwe. Eno, esaesani ira chikondi m’banja linyu ikalenga ngati ineyo ifotokoziwe m’buku la Nyimbo ya Solomo. Kalani osimikiza ira mu-elenga Yehova vamalo owambeela m’banja linyu, mufwanyenga thawi yoirela vyongo limo-i koma teto mulemekezenga vyofuna vya fwinyuyo koma teto mwemo unavwela liye. Mwairanga vyevi, banja linyu linoza lilemekeze Yehova, unoyo uli Mwinyailo wa chikondi yaimbarimbari. Teto mofwanafwana na mulo otetediwa pama, chikondinyu inoza ipitilize kara mpakana walewale.