Vyo Tungamanyilako ku Mazyu Aghabumalilo gho u Yakobo Akanena—Ichigaba 1

1-2. Nkhimba u Yakobo akabomba choni kubumalilo ubwa bumi bwache sona chifukwa buli? (Ennya sona icha pachifwambo.)

PAKENDA imyaka 17 ukufuma po umubombi umusubaliwa uwa Yehova u Yakobo, akasama ni mbumba yache yosi ukufuma ku Kenani nu kubuka ku Ijiputi. (Ubwa. 47.28) Pa kabalilo aka, u Yakobo akaba wakuhoboka sana ukukomana sona nu mwana wache umughaniwa u Jozefu nu kwennya ukuti imbumba yache yili sona poka. Loli u Yakobo akamanya ukuti ali papipi ukufwa. Polelo akitizya abana bache bosi abanavuli ukuti anenezannye nabo.—Ubwa. 49.28.

² Mukabalilo kala, kakaba kaluso ukuti umutu uwa mbumba witizyange abanthu bosi abamumbumba yache ukuti bakomane poka nu kubapa ubulongozi ubwabumalilo. (Yesa. 38.1) Vibaghiye ukuti po bakakomana apa, popo u Yakobo akasala yo inthi ize abe mutu wa mbumba.

3. Ukuyana nu Ubwandilo 49.1, 2, choni cho amazyu gha Yakobo ghakaba ghapalubazu sana?

³ Belenga Ubwandilo 49.1, 2. Loli ukukomana kwa mbumba iyi pa kabalilo aka, kukaba kwa palubazu sana. U Yakobo akaba mulaghuzi. Pa lukomano ulu, u Yehova akamwavwa umubombi wache uyu ukuti anene ivinthu ivyakulondiwa sana vyo vikwiza pakubombiwa kunthazi kubizukulu bache. Cho chifukwa amazyu gho u Yakobo akababuzya abana bache bo bulaghuzi.

4. Ka tubaghiye ukukumbukila choni nanthi tukumanyila amazyu aghabumalilo gho u Yakobo akanena? (Ennya sona ibokosi ilyakuti, “Imbumba iya Yakobo.”)

⁴ Munkhani iyi, inthi tunenezannye vyo u Yakobo akanena ku bana bache 4: U Lubeni, u Simiyoni, u Levi nu Yuda. Munkhani iyakukonkhapo tukwiza ukunenezannya sona amazyu gho u Yakobo akanena ku bana bache abanji 8. Ngati mo inthi twenezye, amazyu gho u Yakobo akanena atakanena bulo ku bana bache loli akanena sona ivyakukwafannya na bizukulu bache bo pisinda pache bakaba mutundu uwa Izilayeli. Nanthi tukwennya imbili iya Baizilayeli, tukwivwisya akiza mo ubulaghuzi ubwa Yakobo bukakwanilisiwa. Sona nanthi twamanyila amazyu ghache, inthi tumanyile ivinthu vyo vingatwavwa ukuti tumuhobosye Ubaba witu uwakumwanya u Yehova.

U LUBENI

5. Nkhimba u Lubeni akalindililagha ukuti inthi apokele ichoni?

⁵ U Yakobo akandila ukunena nu Lubeni, ukuti: ‘We mwana wane uwabwandilo.’ (Ubwa. 49.3) Pakuba mwana uwabwandilo, u Lubeni abaghiye ukuti akalindililagha ukuti inthi apokele ichigaba ichikulu nkhani pa vinthu vyo ubaba wache akaba navyo. Abaghiye ukuti akalindililagha sona ukuti weyo inthi abe mutu wambumba nanthi ubaba wache afwa nu kuba nu lusako ulwakuti mumbumba yache momo inthi mufumaghe imitu ya mbumba.

6. Choni cho u Lubeni atakapokela ivisayo ivya mwana uwabwandilo? (Ubwandilo 49.3, 4)

⁶ Loli u Lubeni akaluza ulusako ulwakupokela ivisayo ivya mwana uwabwandilo. (1 Syambu. 5.1) Chifukwa buli? Ichifukwa chakuti imyaka iyakwinda akaghonana nu mama wache umunandi u Biliha. U Biliha Akaba wambombo uwa Lakelo, umuchi uwa Yakobo. (Ubwa. 35.19, 22) U Lubeni akaba mwana wa Leya umuchi uwa Yakobo. Lumo, u Lubeni akabomba bunubu ichifukwa chakuba ni chinyonnywa ichikulu icha kughonana. Pamo akaghonana nu Biliha ukuti apangisye ukuti u Yakobo atakamusende nu kwingila mumalo mwa mama wache. Mulimosi mo vikabela, loli vyo akabomba vikamukalalizya u Yehova nu baba wache.—Belenga Ubwandilo 49.3, 4.

7. Choni cho chikabombiwa kwa Lubeni na bizukulu bache? (Ennya sona ibokosi ilyakuti, “Amazyu Aghabumalilo gho u Yakobo Akanena.”)

⁷ U Yakobo akamubuzya u Lubeni ukuti: ‘Utakwiza ukuba we wapamwanya.’ Amazyu agha ghakakwanilisiwa. Patalipo napamo po pakulangizya ukuti umwizukulu yumo uwa Lubeni akiza aba we mwene, uwasembe pamo umulaghuzi. Loli u Yakobo atakamukana umwana wache umwakuti abizukulu ba Lubeni bakiza baba umutundu ughukulu mu Izilayeli. (Yoswa 12.6) Muvyakubombiwa vimo, u Lubeni akalangizya inkhalo inyiza sona patalipo napamo po pakulangizya ukuti akabomba sona ubwamalaya.—Ubwa. 37.20-22; 42.37.

8. Nkhimba tungamanyilako ichoni kwa Lubeni?

⁸ Ka tukumanyilako ichoni? Tukulondiwa ukubikapo umoyo ukuti tube bakwilema nu kubomba chilichosi cho tungakwanisya ukuti tuleghuke ubwamalaya. Nanthi twagheliwa ukuti tubombe imbibi, tukulondiwa ukwinong’onelapo tasi mo vyo inthi tubombe inthi vimukwafizye u Yehova, imbumba yitu na banji. Tukulondiwa ukukumbukila sona ukuti ‘umunthu akwinula chicho akupesa.’ (Gala. 6.7) Vyo vikabombiwa kwa Lubeni vikutukumbusya sona ukuti u Yehova wachisa. Napo u Yehova atakutufighilila ku vinthu vyo vingiza ichifukwa cha vyo twapuvya, loli akutusaya nanthi tukubikapo umoyo pakuyezyayezya ukubomba cho chiza.

U SIMIYONI NU LEVI

9. Choni cho u Yakobo akanena amazyu aghakulangizya ukuti atakuhoboka nu Simiyoni nu Levi? (Ubwandilo 49.5-7)

⁹ Belenga Ubwandilo 49.5-7. Pisinda pache, u Yakobo akanena amazyu aghamaka aghakulangizya ukuti atakuhoboka nu Simiyoni nu Levi. Mu myaka iyakwisinda, Umukenani yumo izina lyache u Shekemu akamukolelela u Dina umwana umulindu uwa Yakobo. Chikaba chakwivwika ukuti abana bosi aba Yakobo bakalale ichifukwa cha vyo vikabombiwa kwa muyemba wabo, loli u Simiyoni nu Levi bakapotwa ukwikola. Bakabapusika abanthu aba mu Shekemu ukuti inthi babe nabo pamutende nanthi bangasilimuliwa. Abanthu aba bakitikizya ukusilimuliwa. Po bakaba ukuti bachili batapolite, u Simiyoni nu Levi ‘bakasenda abapanga babo nu kwingila mutawuni umwakuchenusya bulo nu kughogha umwanavuli aliwesi.’—Ubwa. 34.25-29.

10. Ka ubulaghuzi bo u Yakobo akanena kwa Simiyoni nu Levi bukakwanilisiwa bulibuli? (Ennya sona ibokosi ilyakuti “Amazyu Aghabumalilo gho u Yakobo Akanena.”)

¹⁰ U Yakobo akatamiwa sana mumoyo ichifukwa cha vinthu ivyankhaza vyo abana bache babili bakabomba. Akanena ukuti amaluko ghabo ghakwiza pakusata mu Izilayeli mosi. Ubulaghuzi ubu bukakwanilisiwa pakati pendapo imyaka 200, pa kabalilo ko Abaizilayeli bakingilagha Muchisu icha Layizyo. Uluko ulwa Simiyoni lukapyanagha amatawuni gho mutakikalagha abanthu muchigaba icha Yuda. (Yoswa 19.1) Abalevi bakapyana amatawuni 48 muchisu chosi icha Izilayeli.—Yoswa 21.41.

11. Nkhimba vinthu buli ivyiza vyo uluko ulwa Simiyoni nu lwa Levi lukabomba?

¹¹ Abizukulu aba Simiyoni nu Levi batakapyanizya sona vyo abasekulu babo bakabomba. Uluko ulwa Levi lukalangizya ukuti lukaba lusubaliwa pakwiputa ukuzelu. Pa kabalilo ko u Mozesi akapokela indaghilo pighamba ilya Sinayi, Abaizilayeli abinji bakanda ukwiputa ichifwani icha mwana wa ng’ombe, loli Abalevi bakabukilila ukumusubila u Mozesi nu kumwavwa ukumalana ni vinthu ivibibi. (Kuso. 32.26-29) U Yehova akasala uluko ulwa Levi nu kulupa imbombo iyapalubazu sana iyakuba basembe. (Kuso. 40.12-15; Kuba. 3.11, 12) Pisinda pache po bakafyulagha Ichisu icha Layizyo, bakalwilagha poka na baluko ulwa Yuda umwakukolelana nu bwighane bwa Yehova.—Balo. 1.3, 17.

12. Ka tungamanyilako choni kwa Simiyoni nu Levi?

¹² Ka tukumanyilako ichoni? Mutakitikizye ukuti ubukali bulamulile ivyakusala ni vyakubomba vyinyu. Twebosi tukukalala nanthi batubombela ivinthu ivibibi pamo bamubombela umunthu yo tumughanite. (Sali. 4.4) Tukulondiwa ukumbukila ukuti napo vili bunubu, loli u Yehova atakuhoboka na mazyu sona ivyakubomba vyo vikulangizya ukuti tuli nu bukali. (Yako. 1.20) Tukumalana ni vinthu ivisita ubugholosu napo vingabombiwa mukasi muchipanga pamo kuzi kwa chipanga umwakuyana ni fundo izya mu Bayibolo, cho chifukwa tukuleghuka ivinthu vyo vikubapo ichifukwa cha kubomba ivinthu umwabukali. (Loma 12.17, 19; 1 Pita. 3.9) Napo abapapi binyu bangaba ukuti bakubomba ivinthu vyo vitakumuhobosya u Yehova, mukumbukilaghe ukuti mungasala ukuti mutakasendeleko ichifwanikizyo chabo. Mutakinong’one ukuti mutangakwanisya ukumuhobosya u Yehova. Akwiza pakubasaya pa vyosi vyo mukuyezyayezya ukubomba ukuti mumuhobosye nu kubomba cho chigholosu.

U YUDA

13. Choni cho u Yuda abaghiye ukuti akapasyanga pa kabalilo ko akalondagha ukwivwa amazyu agha baba wache?

¹³ Pisinda pache, u Yakobo akanena nu Yuda. U Yuda abaghiye ukuti akapasya sana pisinda apakuti ivwa amazyu gho u Yakobo akababuzya abakulu bache. Ichifukwa chakuti wepe bulo akaba ukuti abombapo imbibi inkhulu. Wepe akasendapo ichigaba pakusenda ivinthu vyo vikaba mutawuni iya Shekemu. (Ubwa. 34.27) Sona wepe akabapo, po abakulu bache bakamughulizyanga u Jozefu ku buzya nu kumuzimbula ubaba wabo. (Ubwa. 37.31-33) Pisinda pache, akaghonana nu mulasagha wache u Tamala, ichifukwa chakuti akinong’onagha ukuti we malaya.—Ubwa. 38.15-18.

14. Ka vinthu buli ivyiza vyo u Yuda akabomba? (Ubwandilo 49.8, 9)

¹⁴ Loli u Yakobo akamusaya u Yuda nu kumupalizya, ukusita ukwennya vyosi ivi. (Belenga Ubwandilo 49.8, 9.) U Yuda abaghiye ukuti akabikaghako amahala pa mo ubaba wache umugosi uyu akiyivwilagha. Sona akamulangizya ichisa umuzuna wache u Benjamini.—Ubwa. 44.18, 30-34.

15. Ka u Yuda akasayiwa bulibuli?

¹⁵ U Yakobo akamubuzya u Yuda ukuti, weyo inthi ize abatangililaghe abakulu na bazuna bache. Loli pakenda akabalilo akatali ukuti ubulaghuzi ubu bukwanilisiwe. Pakati pendapo imyaka 200, u Yuda akatambuliwa akabwandilo ukuti weyo akatangililagha Abaizilayeli po bakendagha munkholongo pakubuka Muchisu Icha Layizyo. (Kuba. 10.14) Imyaka iyinji yikati yendapo, u Yuda akatangilila sona pakupoka Ichisu Icha Layizyo. (Balo. 1.1, 2) Sona u Devedi yo akaba mwizukulu wa Yuda, akaba wabwandilo ukuba mumuzele uwa bamwene bo bakafuma mu luko ulu. Loli pali sona ivinthu ivyinji.

16. Ka ubulaghuzi bo buli pa Ubwandilo 49.10 bukakwanilisiwa bulibuli? (Ennya sona ibokosi ilyakuti “Amazyu Aghabumalilo gho u Yakobo Akanena.”)

¹⁶ U Yakobo akavumbula ukuti umulaghili uwa bwila na bwila akwiza pakufuma muluko ulwa Yuda. (Belenga Ubwandilo 49.10 sona amazyu agha munthende.) Umulaghili uyu, we Yesu Kilisitu yo u Yakobo akamwitizya ukuti Shilo. Pakunena ivya Yesu, uwanthumi akati: ‘U Yehova u Chala akwiza pakumuvwika imphumphu iyamunyenya wache u Devedi.’ (Luka 1.32, 33) U Yesu akwitiziwa sona ukuti ‘inkhalamu iya luko ulwa Yuda.’—Ubuvu. 5.5.

17. Ka tungamweghelela bulibuli u Yehova pa mo tukubenezya abanji?

¹⁷ Ka tukumanyilako ichoni? U Yehova akamusaya u Yuda napo akabomba imbibi zimo inkhulu. Loli, ka abakulu ba Yuda na bazuna bache bakanda ukuswigha na vyo u Yehova akennya mumwache? Mulimosi mo vikabela, loli u Yehova akennya ivyiza mwa Yuda sona akamusaya. Ka tungamweghelela bulibuli u Yehova? Nanthi Umukilisitu uwamwitu apokela imbombo yimo iyapalubazu, akabalilo kamo tunganda ukubika amahala pa vinthu vyo akupotwa ukubomba akiza. Loli tungabomba akiza ukukumbukila ukuti u Yehova akuhoboka ni nkhalo inyiza zyo ali nazyo. U Yehova akwennya ivinthu ivyiza mu bo bakumwiputa. Nuswe bulo tuyezyayezyange ukubomba bunubu.

18. Choni cho tukulondiwa ukuba bafisalyoyo?

¹⁸ Kwa Yuda, tungamanyilako sona ukuba bafisalyoyo. Akabalilo kosi, u Yehova akukwanilisya vyo alayizizye loli te kabalilo kosi po akukwanilisya pa kabalilo na muzila yo twalondagha. Abizukulu ba Yuda batakanda pa kabalilo kanako ukutangilila abanthu ba Chala. Loli bakaba basubaliwa pakubavwa bo u Yehova akabasala ukuti batangililaghe, ngati u Mozesi yo akaba waluko ulwa Levi, u Yoshwa yo akaba waluko ulwa Efulayimu sona Umwene u Sabuli uwa luko ulwa Benjamini. Nuswe bulo, nge twabikapo umoyo pakubavwa bo u Yehova abasalite ukuti batangililaghe.—Hebe. 6.12.

19. Ka tungamanyilako ichoni ivya Yehova pa mazyu aghabumalilo gho u Yakobo akanena?

¹⁹ Ka twamanyilako choni ku mazyu aghabumalilo gho u Yakobo akanena? Twamanyila ukuti ‘mo u Chala akwenezya, te momo abanthu bakwenezya.’ (1 Samu. 16.7) U Yehova mufisalyoyo sona wakuhobokela. Atakuhoboka ni nkhalo imbibi, loli atakulindilila ukuti ababombi bache inthi babombaghe ivinthu umwakufikapo. Chochobene angamusaya umunthu napo kwisinda angaba ukuti akabombapo imbibi inkhulu nu kupinduka ukufuma pasi pa moyo nu kwanda ukubomba cho chiza. Munkhani iyakukonkhapo, tukwiza pakunenezannya vyo u Yakobo akanena ku bana bache abanji 8.