INKHANI IYAKUMANYILA 9
ULWIMBO 51 Ndise Ŵakujipeleka kwa Chiuta
Mutakachedwe Ukoziwa
‘Nkhimba ukulindilila ichoni? Nyamuka nu koziwa.’—IMBO. 22.16.
IFUNDO INKHULU
Nanthi munginong’onelapo ichifwanikizyo icha Basamaliya, u Sabuli uwa ku Taliso, u Kolineliya sona Aba Kolinti vingabavwa ukuti mubuke panthazi nu koziwa.
1. Choni cho mukulondiwa ukoziwa?
KA MUMUGHANITE u Yehova u Chala yo abapiye ichabupi chilichosi ukongelezyapo ubumi? Nkhimba mukulonda ukulangizya ukuti mumughanite? Mungabomba bunubu umwakwiyipa ubumi bwinyu nu koziwa. Nanthi mwabomba bunubu, vingabavwa ukuti mube mumbumba ya Yehova. Ivi vingapangisya ukuti Ubaba sona yo Mumanyani winyu abape ubulongozi nu kubapwelelela ichifukwa chakuti muli mu mbumba yache. (Sali. 73.24; Yesa. 43.1, 2) Ukwiyipa nu koziwa kukubapa sona ulusako ulwakuti mwize mubwaghe ubumi ubwa bwila na bwila.—1 Pita. 3.21.
2. Nkhimba mu nkhani iyi inthi tunenezannye ichoni?
2 Nkhimba pali chimo cho chikubapangisya ukuti mupotwe ukoziwa? Nanthi momo vibeleye, mute mweka. Abanthu amamiliyoni aghinji bakalondiwanga ukusintha inkhalo ni nyinong’ono zyabo ukuti babe bakwenelela ukoziwa. Pa kabalilo aka, bakuhoboka pakumubombela u Yehova nu moyo ghosi. Ka mungamanyilako ichoni ku bo bakoziwa mukabalilo aka kale? Za twennye inthamyo zimo zyo bakakomana nazyo na vyo tungamanyilako.
ABASAMALIYA BAKOZIWA
3. Ka Abasamaliya bamo bakalondiwanga ukubomba choni ukuti boziwe?
3 Abasamaliya bo bakabako mukabalilo aka Yesu, bakaba mukagulu akachipanga ko kakikalagha pakasi pa Shekemu na Samaliya kumupoto ukwa chisu icha Yudeya. Ukuti Abasamaliya aba boziwe, bakalondiwanga ukumanya ivyinji ivyakukwafannya na Mazyu gha Chala. Abasamaliya bakasubilagha bulo amabuku 5 agha mu Bayibolo, ukwanda Ubwandilo mphaka Ukukumbusya Indaghilo sona pamo ni buku ilya Yoswa, ukuti ghogho muli ubuthenga ubwakufuma kwa Chala. Abasamaliya bakasubilagha ukuti u Mesiya akwiza, ukuyana na mo u Chala akalayizizya pa Ukukumbusya Indaghilo 18.18, 19. (Yoha. 4.25) Polelo ukuti boziwe, bakalondiwanga ukwitikizya ukuti u Yesu we Mesiya uwakulayiziwa. “Abasamaliya abinji bakamusubila” u Yesu. (Yoha. 4.39) Bamo bakalondiwanga ukumalana nu kusalana ko kukabapo pakasi pa Basamaliya na Bayuda.—Luka 9.52-54.
4. Ukuyana na Imbombo 8.5, 6, 14, ka Abasamaliya bamo bakabupokela bulibuli ubuthenga bo u Filipu akalumbilila?
4 Choni cho chikabavwa Abasamaliya ukuti boziwe? U Filipu akati alumbilila “nizya Kilisitu,” Abasamaliya bamo “bakapokela Amazyu agha Chala.” (Belenga Imbombo 8.5, 6, 14.) Abasamaliya aba, batakakana ukuteghelezya kwa Filipu napo akaba Muyuda. Babaghiye ukuti bakakumbukilagha amavesi gho ghakunena ukuti u Chala atakusalila. (Kumbu. 10.17-19) Abasamaliya bakati bivwa u Filipu akunena ivya Kilisitu, ‘bakateghelezya nkhani ku vyo akanenagha’ sona bakamanya ukuti u Chala weyo akamutuma. Akabombagha sona iviswigho ivyinji ukongelezyapo ukupozya ababine nu kwefya imizimu imibibi.—Imbo. 8.7.
5. Nkhimba mungamanyilako ichoni ku Basamaliya?
5 Abasamaliya bala, nge bakitikizya ukuti ukusalana pamo ukusita ukumanya ivinthu kubapangisye ukuti batakabuke panthazi. Loli batakitikizya ukuti ivi vibombiwe. Abasamaliya bakati basimikizya ukuti u Filipu akunena ubwanaloli, batakachedwa ukoziwa. Ibayibolo likulongosola ukuti: ‘Loli bo basubila amazyu agha Filipu ghagho ghakanenagha nizya Mazyu Amiza agha Bumwene ubwa Chala sona ni vyizina ilya Yesu Kilisitu, bosi abanavuli na bakolo bakoziwa.’ (Imbo. 8.12) Ka mukusimikizya ukuti Amazyu gha Chala ghabwanaloli, Abakaboni ba Yehova batakusalana sona bakulangizannya ulughano ulwenecho lo lukulangizya ukuti Bakilisitu babwanaloli? (Yoha. 13.35) Nanthi vili bunubu, mubombepo zimo nu kusubila ukuti u Yehova inthi abasaye.
6. Ka ichifwanikizyo icha Ruben chingabavwa bulibuli?
6 U Ruben uwa ku Germany, akakulila mu mbumba yo bakaba bo Bakaboni. Loli pakuba wachinyamata, akakayikilagha nanthi u Yehova aliko. Choni cho chikamwavwa ukuti aleke ukukayikila? Akati azyaghannya ukuti atakumanya ivinthu ivyinji, akabombapo zimo. Akanena ukuti: “Pa kabalilo ko nkhamanyilagha paneka, nkhalondiwanga ukumalana nu kukayikila ko nkhaba nako. Akabalilo akinji, nkhamanyilagha inkhani iyakukwafannya ni vipeliwa.” Akabelengagha ibuku ilyakuti Is There a Creator Who Cares About You? Ibuku ili likamwavwa sana u Ruben ukuti asinthe inyinong’ono zyache. Akinong’ona ukuti: ‘Eyaa! U Yehova aliko.’ Sona akati abuka ku likulu lyitu, akanda ukwivwisya ukuti ukukolelana ko kulipo pakasi pa bakamu na bayemba pachisu chosi ichapasi, kwakuswighisya sana. Akati anyokela bulo ku Germany, u Ruben akoziwa po akaba ni myaka 17. Nanthi mukukayikila na vyo mukumanyila, mungabomba akiza ukufufuza mu mabuku ghitu. Mungaleka ukukayikila nanthi ‘mukuvimanya akiza’ vyo mukumanyila. (Efe. 4.13, 14) Sona nanthi mukwivwa amalipoti aghakunena ivya lughano nu kukolelana ko kuli pakasi pa banthu ba Yehova ukuzyungulila ichisu chosi ichapasi nu kwennya ulughano lo mukulangizannya muchipanga chinyu, vingabavwa ukuti mupalizyanje sana ubukamu bwitu ubwa pachisu chosi.
U SABULI UWA KU TALISO AKOZIWA
7. Nkhimba u Sabuli akalondiwanga ukusintha nyinong’ono buli?
7 Za twennye ichifwanikizyo icha Sabuli uwa ku Taliso. Akazimanyagha akiza sana indaghilo izya Bayuda sona akaba munthu uwakumanyikwa sana pakasi pa Bayuda. (Gala. 1.13, 14; Filipi 3.5) Pa kabalilo ko Abayuda abinji bakanda ukubennya Abakilisitu ukuti bakusambukila, u Sabuli akanda ukubikapo umoyo pakubayivya. Sona akinong’onagha ukuti akubomba ubwighane bwa Chala. (Imbo. 8.3; 9.1, 2; 26.9-11) Ukuti amwitike u Yesu nu koziwa ukuba Mukilisitu, u Sabuli akalondiwanga ukuba wakwisengannya ukuti wepe inthi bamuyivye.
8. (a) Choni cho chikamwavwa u Sabuli ukuti oziwe? (b) Ukuyana na Imbombo 22.12-16, ka u Hananiya akamwavwa bulibuli u Sabuli? (Ennya sona ichithuzi.)
8 Choni cho chikamwavwa u Sabuli ukuti oziwe? Ubuchindamu ubwa Mwene u Yesu bukati bwamulamila, u Sabuli akaleka ukwennya. (Imbo. 9.3-9) U Sabuli atakalya nachimochimo ukwa masiku matatu sona tutakukayikila ukuti akinong’onelaghapo pa vyo vikamubonekela. U Sabuli akazyaghannya ukuti u Yesu we Mesiya sona abamanyili bache bali muchipanga ichabwanaloli. U Sabuli abaghiye ukuti akiyipanga inongwa ichifukwa chakwitikizya ukuti u Sitefani aghoghiwe! (Imbo. 22.20) Pakati pendapo amasiku matatu, umumanyili yumo izina lyache u Hananiya akiza kwa Sabuli nu kumupozya ukuti ande sona pakwennya nu kumulimbikisya ukuti atakachedwe ukoziwa. (Belenga Imbombo 22.12-16.) Umwakwiyisya u Sabuli akitikizya ubutuli sona akasintha ubumi bwache.—Imbo. 9.17, 18.
Ka mungitikizya ubutuli ukuti moziwe ngati mo u Sabuli akabombela? (Ennya indime 8)
9. Nkhimba tukumanyilako ichoni kwa Sabuli?
9 Pali ivinthu ivyinji sana vyo tungamanyilako kwa Sabuli. Nge akitikizya ukuti ukwiyennya pamo ukoghopa abanthu kumupangisye ukuti atakoziwe. Loli atakitikizya ukuti ivi vibombiwe. Umwakwiyisya, u Sabuli akasintha ubumi bwache pa kabalilo ko akitizya ubwanaloli ubwakukwafannya nu Kilisitu. (Imbo. 26.14, 19) U Sabuli akaba wakwisengannya ukuba Mukilisitu napo akamanyagha ukuti akwiza pakuvwimiwa. (Imbo. 9.15, 16; 20.22, 23) Akati oziwa, akabukilila ukumusubila u Yehova ukuti amwavwe ukuti ajimbe ku nthamyo izyakupambanapambana. (2 Koli. 4.7-10) Nanthi moziwa nu kuba weka uwa Bakaboni ba Yehova, vingapangisya ukuti ulwitiko lyinyu lugheliwe pamo mungakomana ni njelo zimo, loli akabalilo kosi mukwiza ukuba ukuti muli nu butuli. Mube nu lusubilo ukuti akabalilo kosi u Chala nu Kilisitu bakwiza pakubavwa.—Filipi 4.13.
10. Ka mungapindula bulibuli ni chifwanikizyo icha Anna?
10 U Anna akakulila mu mbumba iya chi Kurdish ku Eastern Europe. Umama wache akati oziwa, ubaba wa Anna akamwitikizya ukuti ande ukumanyila Ibayibolo po akaba ni myaka 9. Loli abakamu bache bakanda ukumususya sana. Bakennyanga ukuti chinthu chamusamu ukuti umunthu afumemo muchipanga icha basekulu bache. Pa kabalilo ko u Anna akaba ni myaka 12, akamulaba ubaba wache ukuti amwitikizye ukuti aye oziwe. Ubaba wache akalondagha ukumanya nanthi u Anna alonda weka pamo nanthi pali yumo yo akumukakamizya bulo. U Anna akamula ukuti, “Imughanite sana u Yehova.” Ubaba wache akamwitikizya ukuti oziwe. U Anna akati oziwa, abakamu bache bakabukilila ukumupangila inkhaza. Umukamu wache yumo akamubuzya u Anna ukuti, “Chingaba akiza sana ukuti ube ni nkhalo yiliyosi imbibi pamo ukwebaghe ukuchila ukuti ube weka uwa Bakaboni ba Yehova.” Nkhimba u Anna akajimba bulibuli? Akanena ukuti, “U Yehova akanavwa ukuti imbe mujimvu sona umama nu baba bakanavwa sana.” U Anna asimbite utubalilo to akiyivwa ukuti ali munyobe zya Yehova pa bumi bwache. Akabalilo akinji akubelengagha vyo asimbite umwakuti atakaluvye mo u Yehova akamutulila. Nanthi mukoghopa ukuti abanji bangabasusya, musubilaghe ukuti u Yehova inthi abavwe.—Hebe. 13.6.
U KOLINELIYA AKOZIWA
11. Nkhimba vinthu buli vyo nge vikamupangisya u Kolineliya ukuti achedwe ukoziwa?
11 Ibayibolo likunena sona ivya Kolineliya. Akaba “mulongozi,” ukung’anamula usongo uwa basilikali Abachiloma pipipipi 100. (Imbo. 10.1) Ivi vikulangizya ukuti akaba munthu uwakumanyikwa sona uwabudindo. Sona ‘akabomba imbombo inkhulu pakubavwa abanthu abapina.’ (Imbo. 10.2) U Yehova akatuma umutumiwa u Pitala ukuti aye amulumbilile amazyu amiza. Ka ubudindo bo u Kolineliya akaba nabo, bukamupangisya ukuti achedwe ukoziwa?
12. Choni cho chikamwavwa u Kolineliya ukuti oziwe?
12 Choni cho chikamwavwa u Kolineliya ukuti oziwe? Ibayibolo likunena ukuti ‘umwene ni mbumba yache yosi bakaba banthu abakumwiputa u Chala.’ Sona akabalilo kosi u Kolineliya akiputagha kwa Chala. (Imbo. 10.2) U Pitala akati alumbilila amazyu amiza, u Kolineliya ni mbumba yache bakamwitika u Kilisitu sona batakachedwa ukoziwa. (Imbo. 10.47, 48) Tutakukayikila ukuti u Kolineliya akaba wakwisengannya ukusintha chilichosi cho chikulondiwa umwakuti ande pakumwiputa u Yehova poka ni mbumba yache.—Yoswa 24.15; Imbo. 10.24, 33.
13. Nkhimba mungamanyilako choni kwa Kolineliya?
13 Ngati we Sabuli, u Kolineliya wepe nge akitikizya ukuti ubudindo bo akaba nabo bumupangisye ukuti apotwe ukoziwa nu kuba Mukilisitu. Loli atakitizya ukuti ivi vibombiwe. Ka ukwitikizya ubwanaloli kwapangisya ukuti musinthe ivinthu vimo pa bumi bwinyu? Nanthi momo vibeleye, u Yehova inthi abe Mutuli winyu. Akwiza ukusaya ukwiyipa kwinyu ichifukwa chakusala ukumubombela umwakukolelana ni fundo izya mu Bayibolo.
14. Ka mungapindula bulibuli ni nkhani iya Tsuyoshi?
14 U Tsuyoshi uwa ku Japan, akalondiwanga ukusintha ivinthu vimo pa mbombo yo akabombagha ukuti abe wakwenelela ukoziwa. Akaba wabubili kwa hedi uwapasukulu iya Ikenobo yo yikamanyisyanga mo bangapangila indondomeko iyamaluba. Akabalilo akinji nanthi uhedi apotwa ukubuka kumphungo, u Tsuyoshi weyo akabukagha nu kumwimilila uhedi pakwendesya umwambo uwa Babuda. Loli akati amanyila ubwanaloli ubwakukwafannya nifwa, umwambo ughu ghukanda ukumupangisya ukuti chibe chakutamya ukoziwa. Akasala ukuti atakasendaghepo ichigaba. (2 Koli. 6.15, 16) U Tsuyoshi akanenezannya nu hedimasitala ivya nkhani iyi. Choni cho chikabombiwa? U Tsuyoshi akabukilila ukubomba imbombo yache loli atakasendaghapo ichigaba pa myambo iyi. Pakati pendapo pipipipi umwaka ukufuma po akanda ukumanyila Ibayibolo, akoziwa.a Nanthi mukulonda ukusintha imbombo yo mukubomba umwakuti mumuhobosye u Chala, mube nu lusubilo ukuti akwiza pakubapa chilichosi cho mukulondiwa.—Sali. 127.2; Mata. 6.33.
ABAKOLINTI BAKOZIWA
15. Ka vinthu buli vyo nge vikapangisya abanthu aba ku Kolinti ukuti bapotwe ukoziwa?
15 Abanthu bo bakikalagha mu tawuni iya Kolinti uwakale, bakamanyikwagha ukuti bakaghanagha ivinthu ivyakumubili sona bakaba ni nkhalo imbibi. Abinji mwa banthu aba, bakikalagha ubumi bo u Chala atakahobokagha nabo. Chikaba chakutamya sana kwa aliwesi yo akikalagha mutawuni iyi ukuti itikizye amazyu amiza. Loli umutumiwa u Pabuli akati abuka ku tawuni iyi nu kulumbilila amazyu amiza aghakunena ivya Kilisitu, abanthu “abinji aba mu Kolinti bakivwa amazyu agha Pabuli nu koziwa.” (Imbo. 18.7-11) Pisinda pache, Umwene u Yesu Kilisitu akaboneka kwa Pabuli muchisetuka nu kunena ukuti: ‘Abinji bo bali mukaya akakulu aka, banthu bane.’ Cho chifukwa u Pabuli akabukilila ukulumbilila mu tawuni iyi ukwa mwaka ghoka nu hafu.
16. Choni cho chikabavwa abanthu aba ku Kolinti ukuti baleke inkhalo zyo bakaba nazyo nu koziwa? (2 Aba Kolinti 10.4, 5)
16 Choni cho chikabavwa Abakolinti ukuti boziwe? (Belenga 2 Aba Kolinti 10.4, 5.) Amazyu gha Chala na maka aghamuzimu ubuzelu, ghakabavwa ukuti basinthe ivinthu vimo pa bumi bwabo. (Hebe. 4.12) Abanthu aba ku Kolinti bo bakitikizya amazyu amiza aghakunena ivya Kilisitu, bakakwanisya ukuleka inkhalo imbibi ni vinthu ivibibi vyo bakabombagha ngati ubwachingw’ela, ubwiba nu kughonana ukwa banavuli pamo abakolo bekabeka.—1 Koli. 6.9-11.b
17. Nkhimba mwamanyilako choni ku Bakolinti?
17 Mumanye ukuti, napo Abakolinti bamo bakalondiwanga ukusintha inkhalo imbibi zyo bakabombagha, loli batakinong’onapo ukuti chipala sana ukuti basinthe nu kuba Bakilisitu. Bakabikapo umoyo pakubomba chilichosi cho bangakwanisya ukuti bendaghe pazila iyifinye iyakubuka ku bumi ubwa bwila na bwila. (Matt. 7:13, 14) Ka mukutamiwa ukuleka inkhalo pamo ivinthu vimo ivibibi ukuti mube bakwenelela ukoziwa? Nanthi momo vibeleye, mutakanyokele mwisinda! Mumulabe u Yehova ukuti abavwe nu muzimu wache ubuzelu ukuti muleke ivinthu ivibibi vyo mukubomba.
18. Ka mungapindula bulibuli ni nkhani iya Monika?
18 U Monika yo akwikala ku Georgia, akabikapo umoyo ukuti aleke ineno imbibi sona ukuti aleke ukwivwisya nu kwenelezya ivinthu ivibibi ukuti abe wakwenelela ukoziwa. Akanena ukuti: “Po nkhaba ne mwana umunandi, nkhasubilagha nkhani ulwiputo. U Yehova akamanyagha ukuti nkhalondagha ukubomba cho chiza sona akabalilo kosi akanavwanga nu kundongozya.” U Monika akoziwa po akaba ni myaka 16. Nkhimba pali inkhalo zimo zyo mukulonda ukuzileka ukuti mube bakwenelela ukumubombela u Yehova? Mubukilile ukumulaba u Yehova ukuti abape amaka gho ghangabavwa ukuti musinthe. Akabalilo kosi u Yehova akupeleka umuzimu wache ubuzelu kwa aliwesi.—Yoha. 3.34.
ULWITIKO LWINYU LUNGASEMBUSYA AMAGHAMBA
19. Choni cho chingabavwa ukuti mulimbane ni nthamyo zyo zingaba ngati lyo lighamba? (Ennya sona ichithuzi.)
19 Musubilaghe ukuti u Yehova abaghanite sona akulonda ukuti mube mumbumba yache. Napo pangaba ukuti pali ivinthu vimo vyo vikubapangisya ukuti mutakoziwe, loli musubilaghe ukuti ubu bobo bwanaloli. U Yesu akalibuzya abamanyili bache ababwandilo ukuti: ‘Nanthi mukabanga nu lwitiko napo lunandi bulo ngati ko kambeyu aka muzimwa, ngali mwalibuzya ighamba ili ukuti, ‘Epapo pano, bukagha pala,’ naloli lingabuka. Nge mwabombite ivinthu vyosi.’ (Mata. 17.20) Abanthu bo bakabapo pa kabalilo ko u Yesu akanenagha amazyu agha, bakaba ukuti bamukonkha u Yesu ukwa myaka yinandi bulo, polelo ulwitiko lwabo lukaba ukuti luchili lukukula. Loli u Yesu akabasimikizya ukuti nanthi bangaba nu lwitiko ulwakughoma, u Yehova angabavwa ukuti balimbane ni nthamyo zyo zingaboneka ngati lyo lighamba. Numwe bulo, u Yehova angabavwa ukuti mubombe bunubu!
Mube bakusimikizya ukuti u Yehova abaghanite sona akulonda ukuti mube mumbumba yache (Ennya indime 19)c
20. Ka ivifwanikizyo ivya Bakilisitu ababwandilo ni vya masiku ghano vyo vyaneniwa mu nkhani iyi vyabavwa bulibuli?
20 Nanthi mwamanya ivinthu vyo vikubapangisya ukuti mupotwe ukoziwa, mubombepo zimo ukuti mumalane navyo ukusita ukuchedwa. Ivifwanikizyo ivya Bakilisitu ababwandilo na bamasiku ghano, vingabalimbikisya nu kubavwa ukuti mwaghe amaka. Nge ivifwanikizyo vyabo vyabaghomya nu kubapangisya ukuti mwiyipe kwa Yehova nu koziwa. Nanthi mwasala ukuti moziwe, inthi mube ukuti mwasala ichinthu ichiza sana ukuchila chilichosi cho musalitepo pa bumi bwinyu!
ULWIMBO 38 Wamuzgoraninge Ŵankhongono
a Inkhani iyakulongosola ubumi ubwa Mukamu Tsuyoshi Fujii, yili mu magazini agha Galamukani! iya Ogasiti 8, 2005, pp. 20-23.
b Enelezya ividiyo iyakuti ‘Ntchivichi Chikumutondeskani Kubatizika?’ pa jw.org.
c AMAZYU AGHAKULONGOSOLA ICHITHUZI: Abakamu na bayemba bakubapokelela bo bafuma pakoziwa.