Anib’o ni ronga mbudha na ka ndi tsú ni ná lo ró

1-2. (a) Yesu ká jangʉe ngbá lo ndi unakpa dho? (b) Ke unakpa ká bbangʉe ke addudho? (Anja ji maddi.)

“LE THÍ jiri bbo, ro le ndí kʉ sʉsʉ.”a (Mt. 26:41b) Fø lo na Yesu dhongʉeri ndi famu nari kʉ ko kʉ nzá kaka ná ndrŭ ndirigoti ko ka ko njí kosa ngbà. Ro, kedhó fø lo tsu i lojadha maddi ndi nǎ: Ri nzá ngani ko di ko thí li ko djo nga djolu ri. Yesu dhe nari njí kuna, ke unakpa tsongʉeni nari kʉ ndima nzɨ bba ke ro ri. (Mt. 26:35) Kpa jingʉeri ndima njí bblo lo. Ro, nì mai kpa ngʉ ndima mbu kpakpa ro, kpa nzá chungʉe kpakpalo dhi saa na ndima ka ndima sie chelo nji tse nari ro ri. Føri dho Yesu pongʉeri kpa dho: “Anidi kere ndirigoti aninji sala ndiro nzɨ ni tsu mbudha na ró.”​—Mt. 26:41a.

² Njedha dhi lo kʉ fø wanafunzi tsori kere ndima di nari gʉngʉe gʉ. Yesu ndrŭ løngʉe ná saa na ká kpa dingʉe ke kuso di inga kpa do løngʉe ndirigoti kpa nyingʉe nga nyi? Kpa ngʉe kere nga nari dho, kpa njingʉe nzá ndima jingʉe ndima njí ná lo nganga, kpa bbangʉe Yesu bba.​—Mt. 26:56.

3. (a) Ndiro ko tøni chi Yova dho d’e ká ringani nzɨ ko li ko thí ko djo nga djolu addudho? (b) I lo nǎ ká ko si loti ngbá lo djo?

³ Ri nzá ngani ko di ko thí li ko djo nga djolu ri. Bbʉbbʉ dhé, ko nzá jirieri ko njí nzɨ hwè bbʉ Yova dho ná lo ro ri. Ro, ko kaka nzá nari dho rie sʉsʉ ko shani chelo njidha dho. (Ro. 5:12; 7:21-23) Ko ka ko shani ko njí che kʉ ná lo nzá ko ddinga ndi djo ro. Ndiro ko tøni chi Yova ma, ndidhi Dduna ma na dho d’e, ringani ko dyø Yesu bbʉngʉe ná shauri, ko njí kpakpanga nzɨ ko tsu chenga na ka ndi tsú ko ná lo na. I lo ka ndi kó ko tsotso ko njiri fø. Ya kwanza ko si ngbá chu nǎ ma ringani ko di krr nari nja. Føri goti ko si loti ngbaribbai ma ko ka ko b’o ko ronga mbudha na ka ndi tsú ko ná lo ró nari nja. Ya mwisho ko si ngbaribbai ma ringani ko di krr nari nja.

KO KÁ KA KO DI KRR NGBÁ CHU NǍ?

4-5. Ká addudho ri kʉ bbo na mana kʉ ná lo ko b’o ko ronga nini kʉ ná chenga ró ma krʉ?

⁴ Nini kʉ ná chenga ma ka ndi sa ko kana nga sa dhé Yova na. Godhé ri ka ndi cho ko ko njí bbobbo kʉ ná chenga.

⁵ Ko krʉ adi mbuni ko njí chenga d’e. Ro, ko krʉ e njonjo kʉ ná uzaifu na nari dho nja kʉ ná lo ka ndi cho ko ngbà dhé ko njí chelo. Loroji na, nja ke ka ndi di mbuni ndi njí bbò chenga, føri i kʉ uasherati ro mai. Nja ke ka ndi di hwini nzá tsetse ná nyi na ndi tsué nari tso ró, føri kʉ le ró kpetsi nga inga isɨ nga ronga le lø ndiri na le pʉ ngono dhi ù le nǎ ro inga pornografia le nja nari ro mai. Nja ke ka ndi di hwini ndrŭ do ndi nji nari ma, nodha ma, tse le nanga kani nari ma, nja lo ma na tso ró. Yakobo pori, “nja ke adi ribba ndi shani ndirigoti ndi mbuni ndi nganga nǎ tamaa chulu.”​—Yak. 1:14.

6. Ri ká ngani ko né ko nanga nga nǎ kali ro ngbá lo kana?

⁶ Ni ká chu bbo ni adi mbuni kana ná lo ngbà? Ri nga kʉ bblo ko di kodhó uzaifu be pá ndirigoti ko di riddi ko nzá ka ko njí chenga ri. (1 Yo. 1:8) Ano Paulo pongʉe ná i lo nga, “b’lo dhi kiroho nǎ ná ndrŭ” ma ka ndima tsu mbudha na ddi njati kpa é krr nga ró. (Gal. 6:1) Ringani ko né ko nanga nga nǎ kali ro ndirigoti ko neri ko chú kodhó uzaifu chu.​—2 Ko. 13:5.

7. Ri ká ngani ko di krr bbo pli ngbá lo kana? Abbʉ loroji.

⁷ Njati rie b’lo ko chu bbo ko adi mbuni kana ná lo ró, ká ringani ko njiri ngbǎ? Akonji kpakpanga bbo ndiro ko tøni ri tso ró d’e! Loroji na, drrdrr bí ina mbubai ngʉ adi tsu ddikpa bba gʉ ri ró dzaitso lu. Føri dho bí kʉ ná dzamu dho ri ngʉ adi ngani ndima di dzaitso ró ndima b’o ri ronga d’e. Føri bbai, kodho ringani ko chu kodhó uzaifu bblo ndiro ko tøni mbudha tso ró d’e.​—1 Ko. 9:27.

NGBARIBBAI MA KO KA KO B’O KO RONGA NARI

8-9. Mezali 7 tilo djo ná jadda ke ká ka ndi nyie bbò chenga ndi nji nari tso ngbaribbai? (Mezali 7:8, 9, 13, 14, 21)

⁸ Ko ká ka ko b’o ko ronga ngbaribbai chenga ko nji nari ró? Anja ngbá somo ma ko ka ko ba Mezali sura 7 tilo djo ná ke dhó lo nǎ ro nari. Ke njingʉe uasherati che dhó nyi ngʉe ná le na. Verse 22 pori nari kʉ, “chʉ” fø jadda ke ngangʉe bbi tso le ulu. Ro, anziro kʉ ná verse dhori, ke vʉngʉe lonanga ngadhi nyodyu ro nari lingʉeri ke njí chenga.

⁹ Bbò fø chenga ndi nji nari njí ká fø jadda ke njingʉe ngbá lo? Ya kwanza, ngasdjó ke “dangʉe [ngadhó nyi kʉ bblo ná fø lebbá] chutso ro lu.” Føri goti, ke rangʉe chø lebbá dza laidjo. (Azø Mezali 7:8, 9.) Føri goti le ke nja ro, ke ro nzá lengʉeni d’i ngana ri. Fønga rɨngana, ke ungʉeri le mbʉ ndi mbʉ ndirigoti ke ngʉ le bbʉ ná bbʉdha djo le po ná lo rr, njaro le ngʉ føri d’ra ke dho ndiro ke ddiri ndi kʉ bblo kʉ ná le d’e. (Azø Mezali 7:13, 14, 21.) Njati ke njie nga kʉ nyodyu dhi ri ná fø lo nzá ró, ke ka ndi nyie fø lo tso nyi ndirigoti ke nzá ka ndi njie chenga ri.

10. Njʉ ká nja le ka ndi njí fø jadda ke njingʉe ná chenga ngbaribbai?

¹⁰ Fø lo Yova dho njínji ná ndrŭ krʉ ró ka ndi njini ná lo dhǒ. Njaro nja le ka ndi njí bbò chenga ndirigoti luti ndi di ripo nari kʉ fø lo njieni ndi dhó ro “chʉ.” Ro, njati ke ddinga bbo fø lo djo ró, ke ka ndi rá riba nari kʉ fø lo ndi nji nari njí ndi vʉe lonanga ngadhi nyodyu ro. Njaro ke nji fø lo che kʉ ná bbakau ma, le nyǒ djedha dhi che kʉ ná ritsi ma, che kʉ ná nga lu ndi bbí ndi ronga na inga eternete djolu ndi bbí nari ma na djotsina. Njaro ke bbae sala ndi nji nari ma, Biblia ndi zø nari ma, njudha dhi ngana ndi si nari ma, lod’radha ma na tso bba. Mezali tilo djo ná jadda ke bbai, ri kʉ ke vʉe lonanga che nari dho i ke nji bbò chenga ri.

11. Ndiro nzɨ ko nji chenga ró ká ringani ko pʉ ngbá lo ko ró ro?

¹¹ Ko ká ba ngbá somo? Kodho nzá ringani ko pʉ chenga dhé ko ró ro ri, ro chenga na ka ndi tsú ko ná lo maddi. Sulemani tu fø lo nanga pʉlʉpʉlʉ ddikpa jadda ke ma, ngadhó nyi kʉ bblo ná isɨle ma na njingʉe ná lo nǎ. Isɨle djo ke pori: “Nzɨ di dyá le bba ra ná chu lu.” (Mez. 7:25) Føri kina ke pori ki ɨ fø isɨle djo: “Adi da le ró ro; nzɨ ndrɨni chøchø le bbá dza na ra ná chutso ro.” (Mez. 5:3, 8) Ndiro ko b’o ko ronga bbò chenga ró d’e, ringani ko pʉ krʉ ka ndi tsú ko chenga na ná ritsi ma, hali ma na ko ró ro.b Føri na mana kʉ, njati rie nzá ma ddikpa ritsi gʉni gʉ Mukristo dho ro ri ka ndi liri ko tsu mbudha na ndirigoti ko njí chelo ró, ri kʉ bblo ko pʉ ri pʉ ko ró ro.​—Mt. 5:29, 30.

12. Yobu ká vʉngʉeri ndi njí ngbá lo ndirigoti fø lo ká kongʉe ke tsotso ke b’o ndi ronga mbudha na ka ndi tsú ndi ná lo ró ngbaribbai? (Yobu 31:1)

¹² Nja ko b’o ko ronga chenga ró d’e, ringani ko vʉri ko di krr. Føri kʉ Yobu njingʉe ná lo nganga. Ke “njingʉe koddo [ndi] nyǒ na” ndiro nzɨ ndi nja d’i isɨle che kʉ ná ngaddidha na ró. (Azø Yobu 31:1.) Føri lingʉeri nzɨ ke nji uzinifu na ka ndi tsue ndi ná lo. Ko maddi ko ka ko vʉri nzɨ ko nji mbudha na ka ndi tsú ko ná lo.

13. Ri ká ngani ko b’o kodhó ngaddidha ronga addudho? (Anja ji maddi.)

¹³ Ringani ko b’o kodhó ngaddidha ronga maddi. (Kut. 20:17) Nja ndrŭ adi riddi nari kʉ njati rie che kʉ ná lo djo ndima ngaddi ndirigoti ndima njiri njí nzá ró, føri ro nga kʉ che ri. Ro, fø di ná ngaddidha kʉ che. Ddikpa le di ngaddi che kʉ ná lo djo ró, føri adi rili che kʉ ná lo njidha dhi ù dhidhi le na. Njati le di rinji fø ró, føri adi rili che kʉ ná lo njidha tso ró le tøni nari é kpakpa. Bbʉbbʉ dhé, che kʉ ná ngaddidha ro ka ndi si ngbà dhé ko djǒ na ddikpa saa na. Ro, bbo na mana kʉ ná lo kʉ ko pʉ ri ko djǒ nǎ ro théi ndirigoti ko ddinga bblo kʉ ná lo djo. Ko di rinji fø ngbà ró, ko ko ronga b’o bbò chenga ko nji nari ró dhonalo føri na ko adi rili nzɨ che kʉ ná ngaddidha li che kʉ ná ù ko na.​—Flp. 4:8; Kol. 3:2; Yak. 1:13-15.

14. Ko tsotso ká nja ngbá lo ka ndi kó ndiro ko b’o ko ronga mbudha na ka ndi tsú ko ná lo ró d’e?

¹⁴ Ko ka ko njí ná njari ká kʉ ngbá lo ndiro ko b’o ko ronga mbudha na ka ndi tsú ko ná lo ró d’e? Ringani ko uri nari kʉ krʉ ddo ró ko ngarr Yova dhó sheria dho nari e kodhó faida dho. Nja saa na, ri ka ndi é kpakpa ko liri kodhó ngaddidha ma, ko ji ná lo ma, kodhó muradi ma na tso gbani Mungu ji ná lo na, ro fø ko rinji nari nǎ ro ko adi hwè ba bbo.

15. Ko ribba bbolo njidha dhi ù dhidhi ko na nari ká ka ndi b’o ko ronga mbudha na ka ndi tsú ko ná lo ró ngbaribbai?

¹⁵ Ringani ko liri bblolo njidha dhi ù dhidhi ko na. Njati ko chu “chelo ndrodha ndirigoti bblo lo jidha ró,” ko sie kpakpanga na bbo ko njí bblolo ndirigoti ko pʉ chenga na ka ndi mbá ko ná lo ko ró ro. (Amo. 5:15) Njati ko liri bblolo njidha dhi ù dhidhi ko na ró, ri sie sʉsʉ ko tøni chʉ na ko bani ná mbudha tso ró.

16. Kiroho nǎ njí ká ka ndi b’o ko ronga ndiro ko tøni chi d’e ngbaribbai? (Anja ji maddi.)

¹⁶ Ko ká ka ko liri bblolo njidha dhi ù dhi ko na ngbaribbai? Ko ka ko njiri fø ko di kpakpa ka ndi li kodhó jidha Yova djo ná lo nji ná saa na. Njudha dhi ngana inga lod’radha dhi ngana ko é ná saa na, ri nga e sʉsʉ ko mbuni chenga njidha dho ri. Føri rɨngana ko adi rili Yova dho ko bbʉé hwè nari dhi ù dhidhi ko na. (Mt. 28:19, 20; Ebr. 10:24, 25) Biblia ko zø ndirigoti ko ngaddi ri djo nari adi rili ko ji bblolo ndirigoti ko ndro chelo. (Yos. 1:8; Zb. 1:2, 3; 119:97, 101) Anonga nari kʉ Yesu pongʉeri ndi unakpa dho: “Aninzinga krʉ saa ró ndiro nzɨ ni tsu mbudha na ró.” (Mt. 26:41) Kodhi ra nǎ Baba tso ko nganzi nari na, ko adi rili ke kó ko tsotso ndirigoti ke bbʉ kpakpanga ko dho ko njí ke nyǒ tho ná lo d’e.​—Yak. 4:8.

ARA ANZI NI RONGA NI B’O NARI NA

17. Petro ká ngʉ adi hwini ngbá uzaifu tso ró?

¹⁷ Ri ka ndi kaka ko si krʉ kodhó nja uzaifu djolu. Ro, kodhó nja uzaifu tso ró ko ka ko hwini bicha. Akonja mutume Petro dhó loroji. Ke ndrŭ do ngʉ nji nari dho ke gʉngʉe Yesu gbo ina. (Mt. 26:69-75) Luti ri ngʉ njani b’lo Petro si ndidhó fø uzaifu djolu nari bbai dhonalo ke d’rangʉe lo nga nǎ do ro Yesu djo Sanhedrini njí. (Mdo. 5:27-29) Nì mai ri kʉ fø ro, bblo cho da bi nari goti, ke “bbangʉe nga kʉ Wayaudi ná Wakristo na di nganyo nari tso,” dhonalo ke ngʉ Wayaudi kʉ ná Wakristo si ddi ndi djo ná lo do nji. (Gal. 2:11, 12) Petro ngangʉe ndrŭ do njidha tso ki vi. Njaro nzá ke singʉe fø uzaifu djolu ndidhó maisha lu nǎ ri.

18. Kodhó uzaifu djo ká ringani ko chu ngbá lo?

¹⁸ Ko ma ka ko bani ddi fø di ná lo na. Ká ngbaribbai? Petro bbai, nja saa na ko ka ko di hwini b’lo djolu ko riddi ko si ná uzaifu tso ró. Loroji na, ddikpa le-djo pori: “Ma bbangʉe pornografia njadha tso nari goti cho da 10 b’lo ndirigoti ma ungʉeri u ma si b’lo fø uzaifu djolu. Ro, nja saa na ma ngʉ adi mbuni ma nja ri ki vi.” Hwè dhi lo kʉ kodhi djona rangʉe anzi dhé ndidhó uzaifu tso ró ndi hwini nari na. Ke d’ingʉe ri utso nari kʉ ndi dho ringani ndi di hwini fø uzaifu tso ró krʉ ddo ró ndidhó maisha lu nǎ. Kebbá le ma, kutaniko nǎ wazee ma na kongʉe ke tsotso ke hwini pornografia ndi nja nari dhi uzaifu tso ró d’e.

19. Ko ká ka ko njiri ngbǎ njati rie ddikpa uzaifu tso ró ko hwini ri ró?

¹⁹ Ko ká ka ko njiri ngbǎ ndiro nzɨ kodhó nzá djolu ko d’e si ná uzaifu liri ko njí chelo ró? Ringani ko njí Yesu jangʉe ná i lo: “Anidi kere” Føri na mana kʉ ko b’o ko ronga mbudha na ka ndi tsú ko ná lo ró. Kpakpa ni ni mbu ná ddo kana ma, ara anzi dhé mbudha na ka ndi tsú ni ná lo ni pʉ ni ró ro nari na. (1 Ko. 10:12) Adi b’lo koe ni tsotso ndiro ni si nidhó uzaifu djolu ná lo dhé nji. Mezali 28:14 pori: “Hwè na kʉ ná ke kʉ krr di krʉ ddo ró ná ke.”​—2 Pe. 3:14.

LE RONGA LE B’O NARI NǍ RO ADI SI NÁ LEDHA

20-21. (a) Ko ronga ko b’o mbudha na ka ndi tsú ko ná lo ró nari nǎ ro ká ko si ngbá ledha ba? (b) Njati ko njí ko dho ka ná lo krʉ ndiro nzɨ ko tsu mbudha na ró, ká Yova si addu nji ko dho? (2 Wakorinto 4:7)

²⁰ Ko ka ko uri u njati ko b’o ko ronga mbudha na ka ndi tsú ko ná lo ró ngbà ró, føri sie kodhi bblonga dho. Rie ngbǎ di ná “hwè ma chenga adi bbʉ sese saa dho ri ró,” Yova dhó yadha ko dyø nari nǎ ro ko adi ba ná hwè dada ri djolu. (Ebr. 11:25; Zb. 19:8) Ri ka ndi é fø dhonalo ko nongʉeni ko njí ke ji ná lo. (Mwa. 1:27) Njati ko di Yova ji ná lo nji kodhó maisha nǎ ró, ko adi ko mbu bblo ndirigoti ko e tsetse ná zamiri na ndirigoti ko si di shi theinga dho.​—1 Ti. 6:12; 2 Ti. 1:3; Yud. 20, 21.

²¹ Bbʉbbʉ dhé, “le ndí kʉ sʉsʉ.” Føri na mana nga kʉ ko tsotso ka ndi kó ná lo ro kʉ nga ri. Yova kʉ tayari ndi bbʉ kodhó lo u ná kpakpanga ko dho. (Azø 2 Wakorinto 4:7.) Mungu adi dada kodhó kpakpanga djolu ná kpakpanga bbʉ ko dho. Ya kwanza ringani ko njí ko dho ka ná lo krʉ ndiro ko hwini mbudha na ka ndi tsú ko ná lo tso ró d’e. Njati ko njí ko dho ka ná lo krʉ ró, ko ka ko uri u nari kʉ Yova si kodhó sala goti ngʉ dada kodhó kpakpanga djolu ná kpakpanga ndi bbʉ ko dho nari na. (1 Ko. 10:13) Bbʉbbʉ dhé, Yova dhó nga tsotsokodha chulu ko ka ko rá anzi ngbà dhé ndiro ko b’o ko ronga mbudha na ka ndi tsú ko ná lo ró d’e.