Ane theinga dho si di ná bba

1. Karne ya kwanza na ká Yesu pongʉeri ngbá lo ka ndi sie njini Yerusalemu ró?

SESE ddo kana Yesu Kristo dhe nari njí, ke d’rangʉe ddikpa unabi ndi unakpa dho. Ya kwanza fø unabi njingʉeni Yerusalemu ma, ndi nǎ hekalu ma na sangʉeni ná saa na. Ke jangʉeri nari kʉ, ddikpa cha Yerusalemu dhi bba “ronga tso bbasødda ka ndima sie d’e.” (Lu. 21:20) Yesu d’rangʉeri ndi unakpa dho nari kʉ, kpa nja fø bbasødda ró, kpa dho ringani kpa tuni thei Yudea nǎ ro. Yesu pongʉe ná fø lo njingʉeni Roma nǎ bbasødda d’engʉe Yerusalemu ronga tso ná saa na.​—Lu. 21:21, 22.

2. Mutume Paulo ká nongʉe ngbá lo nga Waebrania ngʉe ná Wakristo dho Yudea ma, Yerusalemu ma na djo?

² Sese cho kana Roma nǎ bbasødda si Yerusalemu ronga tso d’e nari njí, mutume Paulo ndingʉe bbo na mana ngʉe ná barua Yudea ma, Yerusalemu ma na nǎ ngʉe ná Wakristo dho. Njʉ ko adi fø barua nzi Waebrania dzá buku. Fø barua nǎ Paulo bbʉngʉe ná shauri ka ndi koe Yudea ma, Yerusalemu ma na nǎ ngʉe ná Wakristo tsotso ndiro kpa tayarisha ndima gosi si ná kpakpalo dho d’e. Go ngʉ si nari ká ngʉe ngbá lo? Yerusalemu ngʉ si sadha ba nari. Njati fø Wakristo jieri ndima di shi ró, ringangʉeni kpa bbá ndima dhó dza ma, turusa ma na. Yerusalemu dhi bba djo Paulo ndingʉeri ɨ: “Ko ro nga kʉ iga theinga dho di ná bba na ri.” Føro ke ndringʉeri ki ɨ: “Ro, ko gosi si ná ri ne klø na.”​—Ebr. 13:14.

3. “Bbʉbbʉ dherr kʉ ná bba” ká kʉ addu ndirigoti ko ká ri ne addudho?

³ Wakristo vʉngʉeri ndima tuni Yerusalemu ma, Yudea ma na nǎ ro ná saa na, bí kʉ ná ndrŭ ka ndima nzie kpa rr ndirigoti ndima gboe kpa gbo, ro fø lonangavʉdha gøngʉe kpadhó shinga gø. Njʉ bí kʉ ná ndrŭ ka ndima gbo ko gbo dhonalo ko nzɨ adi kodhó ngab’odha li ndrŭ ma, mbø ma na djo inga ko é bblo pli kʉ ná maisha na nari djo ri. Nde, ko ká vʉrieri fø addudho? Ko churieri chu nari kʉ, i dz’ si sani karnga goti. Ko adi “bbʉbbʉ dherr kʉ ná bba” ne, ná føri i kʉ: Mungu dhó “gosi si” ná Pidhinga.a (Ebr. 11:10; Mt. 6:33) I lo nǎ krʉ kʉ ná rere lo djǒ si loti: (1) ngbaribbai ma Paulo dhó shauri kongʉe karne ya kwanza nǎ Wakristo tsotso kpa ne “gosi si ná [bba]” nari ma, (2) ngbaribbai ma Paulo tayarishangʉe kpa gosi si ná lo dho nari ma, (3) ngbaribbai ma kedhó shauri ka ndi kó ko tsotso njʉ nari ma na djo.

ALI NI THÍ NZƗ SI NI RO BBA NGBÁ DYI MA DDI NÁ KE DJO

4. Ká addudho Yerusalemu ngʉe mana na bbo Wakristo dho?

⁴ Yerusalemu ngʉe mana na bbo Wakristo dho. Karne ya kwanza na, Wakristo dhó kutaniko tso ngangʉeni fø bba gʉ cho 33 na Y.G.G. ndirigoti Lo dho chutso ddá ná Baraza ngʉe fø bba gʉ. Føri djolu pli, bí kʉ ná Wakristo dhó dza ma, kimwili nǎ ritsi ma na ngʉe bbo fø bba nǎ. Ní mai ri kʉ fø ro, Yesu jangʉeri ndi unakpa dho nari kʉ, ringani kpa tuni Yerusalemu nǎ ro ndirigoti Yudea nǎ ro maddi.​—Mt. 24:16.

5. Paulo ká tayarishangʉe Wakristo ngbaribbai gosi si ná lo dho?

⁵ Ndiro ndi tayarisha Wakristo gosi si ná lo dho d’e, Paulo kongʉe kpa tsotso kpa li ndima thí ngbaribbai ma Yova ngʉ Yerusalemu dhi bba nja nari djo. Paulo nongʉe nga kpa dho nari kʉ, hekalu ma, bbakuhani ngʉ nji ná njí ma, Yerusalemu nǎ le ngʉ bbʉ ná bbʉdha ma na ki ro nga ngʉe takatifu Yova nyǒ njí ri. (Ebr. 8:13) Føri djolu pli, fø bba gʉ ndrŭ gʉngʉe Yesu gʉ. Yerusalemu nǎ hekalu ki ro nga ngʉe tsetse ná madha le bbʉ Yova dho ná nga ri ndirigoti ri ka ndi sie sani sa.​—Lu. 13:34, 35.

6. Ká addudho Waebrania 13:5, 6 nǎ Paulo bbʉngʉe Wakristo dho ná longanodha singʉe ngbà thonga ná saa na?

⁶ Paulo ndingʉe nga Waebrania dho ná saa na, Yerusalemu ngʉe bblo nǎ ndrŭ ngʉ di ná bba. Fø saa na, Roma nǎ ngʉe ná ddikpa ngandi ná ke pongʉeri, Yerusalemu ngʉe “bbo pli thonga ná bba dyi adi si ná nga laidjó.” Krʉ cho ró, Wayahudi ngʉ adi si fete njidha dho njonjo bba gʉ lu ro, ná føri ngʉ adi rili fø bba gʉ mbø é bbo. Føri dho, njaro nja Wakristo maddi bangʉe mbø bbo føri nǎ ro. Njaro føri dho i Paulo pongʉeri kpa dho ɨ: “Nidhó maisha é nzá le ji mbø bbo nari na, aninji nì kʉ nidhó ná ritsi hwè.” Føri goti, ke pongʉe maandiko nǎ bani ná li djo le ka le li le thí ná kpakpa kʉ ná lo, Yova e ndidzá njí dhi ndrŭ djo na ná ngaddidha ndi dhǒ ro: “Ma ka ni bba nzɨ ndirigoti ma ka ni bu pɨpɨnanga nzɨ.” (Azø Waebrania 13:5, 6; Kum. 31:6; Zb. 118:6) Yerusalemu ma, Yudea ma na nǎ ngʉ di ná Wakristo dhó lo ungʉe li djo le ka le li le thí ná fø lo. Ká addudho? Dhonalo fø barua kpa bangʉe nari goti tse, ringangʉeni kpa bbá ndima dhó dza ma, turusa ma, bí kʉ ná nja ritsi ma na. Føri goti, kpa dho ringangʉeni kpa nga wø maisha tso d’i ngana.

7. Njʉ ká ringani ko li ko thí bbo Yova djo addudho?

⁷ Ko ka ko ba ná somo: Karnga goti ká ngbá lo si njini? “Bbò mbudha” tso si ngani nari ma, Shetani dhó i dz’ si sani nari ma na. (Mt. 24:21) Karne ya kwanza nǎ Wakristo bbai, ko dho ringani ko di kere ndirigoti tayari. (Lu. 21:34-36) Bbò mbudha dhi saa na, njaro ko ka ko si kodhó dza ma, kodhó nja ritsi ma na vi krʉ, u ko uri nari kʉ, Yova nzɨ si ndidzá ndrŭ ro bba ri ro. Ko dho ringani ko dhǒ ngbá lo djó ma ko lirie ko thí nari njʉ ngadjó ro, nzá bbò mbudha tso d’e ngani ro. Adhuri ni tso, madhó lonangavʉdha ma, ‘gosi ná saa dho ma kpe ná lo ma na ká adi ridho nari kʉ ma nzá li ma thí mbø djo ri, ro Yova si ma ronga b’o nì nari djo?’ (1 Ti. 6:17) Bbʉbbʉ dhé, ngbà mai ko ka ko ba somo karne ya kwanza nǎ njingʉeni ná lo nǎ ro ro, gosi ná saa na si ngaba ná “bbò mbudha” sie nzá d’erie nga ro ba anziro ná ri. Nde, ko ká si ko ka ko njí ná lo chu ngbaribbai bbò mbudha tso si ngani ró?

ARRNGA CHUTSO DDÁ NÁ KPA DHO

8. Yesu ká jangʉe ngbá lo ndi unakpa dho?

⁸ Waebrania bangʉe ndima dho Paulo ndingʉe ná barua nari goti nzá cho d’e da bí ro, Wakristo njangʉe Roma nǎ bbasødda d’e Yerusalemu dhi bba ronga tso nari. Fø lo njingʉeni ná saa na, Wakristo chungʉeri nari kʉ; ringani ndima nyinga Yerusalemu ma, Yudea ma na nǎ ro dhonalo karnga goti Yerusalemu dhi bba ka ndi sie sadha ba. (Mt. 24:3; Lu. 21:20, 24) Nde, kpa dho ká ringangʉeni kpa nyinga ngbaga? Yesu pongʉeri: “Yudea na ndrŭ nyinga ngøtsi djo.” (Lu. 21:21) Fø bba gʉ bbobbo ngø ngʉe bí. Nde, kpa ká ka ndima chue ndima nganyi ngbá ngøtsi djo ma nari ngbaribbai?

9. Wakristo ká ka ndima dhue ngbá ngøtsi djo ma ndima nganyi nari ndima tso addudho? (Anja karte maddi.)

⁹ Akonja Wakristo ka ndima nyienga djo ná ngøtsi ro: Samaria dhi ngøtsi, Galilaya dhi ngøtsi, Hermoni dhi ngøtsi, Lebanoni dhi ngøtsi, Yordani dhi dda djolu ngʉe adzɨ ro ná ngøtsi ma na. (Anja karte) Fø ngøtsi dhi eneo nǎ, nja kʉ ná bba ndrŭ ngʉ nja bblo nǎ ndima ronga ka ndi b’oeni ná nga. Loroji na, Gamla dhi bba ngʉe da ndirigoti ri nǎ le si nari ngʉe kpakpa. Nja Wayahudi njangʉe fø bba bblo ndima ka ndima nyinga ná nga. Nì mai ri kʉ fø ro, Roma nǎ bbasødda løngʉe Gamla dhi bba ndirigoti kpa sangʉe ri sa, ná føri lingʉeri fø bba gʉ ngʉ di ná bí ndrŭ cheni che.b

10-11. (a) Njaro ká Yova ddangʉe chutso Wakristo dho ngbaribbai? (Waebrania 13:7, 17) (b) Wakristo rrngʉe nga chutso ddá ná kpa dho nari nǎ ro ká kpa bangʉe faida ngbaribbai? (Anja ji maddi.)

¹⁰ Ri njani nari kʉ, Yova ddangʉe chutso Wakristo dho kutaniko nǎ ngʉ chutso ddá ná kpa chulu. Luti, ngazø ná ddikpa ke Eusebius ndingʉeri ɨ fø ddo djo: “Mungu dhongʉeri Yerusalemu nǎ ngʉe ná nja le-djoi dho nari kʉ, Wakristo dho ringani ndima tuni Yerusalemu nǎ ro ndirigoti kpa ra Perea na Pela dhi bba gʉ.” Pela ngʉe bblo Wakristo ka ndima die nǎ ná nga. Pela nga ngʉe da Yerusalemu ró ro ri, ri na le ka le sie nari nga ngʉe kpakpa ri. Føri kina, Pela nǎ bí kʉ ná ndrŭ nga ngʉe Wayahudi ri, føri dho kpa nzɨ ngʉ adi rimbu ndima njí lɨ Waroma na ri.​—Anja karte.

¹¹ Ngøtsi djo nyingʉe nga ná Wakristo rrngʉe nga Paulo bbʉngʉe ná i shauri dho, “anirrnga kutaniko nǎ chutso ddá ná kpa dho.” (Azø Waebrania 13:7, 17.) Mungu dzá ndrŭ rrngʉe nga nari dho, kpa gøngʉe gø. Kpa rangʉe anzi “bbʉbbʉ dherr kʉ ná bba” ndima b’o nari na, føri i kʉ: Mungu dhó Pidhinga, ná føri dho, Yova nzá bbangʉe kpa ro ri.​—Ebr. 11:10.

12-13. Kpakpa lo tso o ná saa na ká Yova adi chutso ddá ndidzá ndrŭ dho ngbaribbai?

¹² Ko ka ko ba ná somo: Yova adi njínji chutso ddá ná kpa na ndiro kpa ddá chutso ndidzá ndrŭ dho d’e. Biblia nǎ bí kʉ ná loroji ngbaribbai ma Yova adi njínji chi tøni ná kpetsi kpa na ndiro kpa ddá chutso ndidzá ndrŭ dho kpakpa lo tso o ná saa na d’e nari dhǒ. (Kum. 31:23; Zb. 77:20) Ndirigoti njʉ maddi ko rinja pʉlʉpʉlʉ nari kʉ, Yova njínji chutso ddá ná kpa na ndiro kpa ddá chutso ndidzá ndrŭ dho d’e.

¹³ Loroji na, coronavirus dhi dhe tso ngangʉeni ná saa na, “chutso ddá . . .” ná le-djoi bbʉngʉe chutsoddadha kutaniko dho. Wazee bangʉe lojadha ndiro ndima gba le-djoi ma, le-vei ma na dhó lo ungʉe kiroho nǎ ná lo tso d’e. Fø dhe tso ngangʉeni nari goti tse, ko njingʉe ddikpa asamble 500 djolu da ná luga nǎ. Ko djoi ma, ko vei ma na njangʉe fø programu eternet ma, TV ma na chulu ndirigoti kpa rrngʉe ri radio nǎ. Fø di ná asamble ro nzá d’erie njini anziro ri. Nya ndi nanga nyá ná fø dhe dhi saa na ma, ko ngʉ kiroho nǎ nyo ba bbo pli dhé. Føri lingʉeri ko ra anzi ddi ko tso gbani nari na. Ko ka ko uri u nari kʉ, njati rié ngbǎ di ná kpakpalo na ma ko si bani gosi ná saa djo ró, Yova si ra anzi dhé chutso ddá ná kpa tsotso ndi kó nari na ndiro kpa vʉ lonanga nyodyu na d’e. Yova djo ko ko thí li ndirigoti kedhó yadha dho ko ngarr nari kina, ri ká kʉ nja ngbá sifa ka ndi si ko tsotso ko ndiro ko tayarisha ko bbò mbudha dho ndirigoti ko njini nyodyu na kpakpa lo tso si o ná fø saa na d’e?

ANIDHO LE-DJOI KANA E NÁ JIDHA NDIRIGOTI ANIDI LɄ KÓ

14. Waebrania 13:1-3 ripo nari bbai, Wakristo dhó lo ká ungʉe ndima dhǒ ngbá sifa Yerusalemu si sani nari njí?

¹⁴ Bbò mbudha tso si ngani ná saa na, kodhó lo si riu ko dhǒ jidha ko kana anziro ri e nari djolu. Fø saa na, kodhó lo si riu ko dyø Yerusalemu ma, Yudea ma na nǎ ngʉe ná Wakristo dhó loroji. Kpa ngʉ jidha dhǒ krʉ ddo ró ndima kana. (Ebr. 10:32-34) Ro, sese cho mangʉe Yerusalemu si sani nari dho nari njí, kpadhó lo ungʉeri ndima dhǒ “le-djoi kana e ná jidha” ndirigoti “lʉ le kó nari” anziro rie nari djolu.c (Azø Waebrania 13:1-3.) Ko dho maddi ri si ngani ko dhǒ jidha bbo pli ko djoi ma, ko vei ma na dho bbò mbudha dhi saa na.

15. Waebrania ngʉe ná Wakristo dhó lo ká ungʉeri ndima dhǒ le-djoi kana e ná jidha ndirigoti ndima di lʉ kó nga ndima nyingʉe nari goti addudho?

¹⁵ Roma nǎ bbasødda d’engʉe Yerusalemu ronga tso nari goti, chʉ kpa lengʉe ndima tso le. Ná føri ka ndi lieri Wakristo nyinga Yerusalemu nǎ ro. Ro, kpa ka ndima nyienga sese ritsi ro na dhé. (Mt. 24:17, 18) Ngøtsi djo kpa ngʉ ra ná saa na, kpa dho ringangʉeni kpa kó ndima tsotso ndima kana. Ndirigoti Pela na kpa singʉe ná saa na, ringangʉeni kpa kó ndima tsotso wø maisha tso ngadha na. Bí kʉ ná le-djoi ma, le-vei ma na dhó lo ungʉe nyo ma, rù ma, didha dhi nga ma na. Wakristo ka ndima dhoe le-djoi kana e ná jidha ndirigoti lʉ le kó nari ndima tsotso ndima kó nari ma, ndima dhó kʉ ná ritsi ro ndima bbʉ nja ndrŭ dho nari ma na chulu.​—Tit. 3:14.

16. Le tsotsokodha dhó lo u ná ko lai Wakristo dho ká ko ka ko dhǒ jidha ngbaribbai? (Anja ji maddi.)

¹⁶ Ko ka ko ba ná somo: Jidha adi ko ronga cho ndiro ko kó le tsotsokodha dhó lo u ná ko lai Wakristo tsotso d’e. Loroji na, Yova dzá bí kʉ ná ndrŭ nanga adi jini lɨ ma, chʉ adi ngaba ná lo ma na nyi ná le-djoi ma, le-vei ma na tsotsokodha dho. Kpa adi kpadhó lo u ndiro kpa di shi d’e ná ritsi bbʉ kpa dho ndirigoti kpa adi kpa tsotso kó ndirigoti kpa adi kpa li kpakpa kpa ra anzi Yova dho ndima njínji nari na. Ukraine nǎ lɨ djotsina bbangʉe ndibbá dza ná ddikpa le-ve pongʉeri: “Ko njangʉe Yova chutso ddá ko dho ndirigoti ko tsotso kó ko djoi chulu nari. Kpa kongʉe ko bblo ndirigoti kpa kongʉe ko tsotso Ukraine nǎ, Hongrie nǎ ndirigoti kpadjo Allemagne nǎ.” Ko adi njínji ddinga Yova na ko djoi ma, ko vei ma na ko kó nari ma, kpa tsotso ko kó nari ma na ko nji ná saa na.​—Mez. 19:17; 2 Ko. 1:3, 4.

17. Ká addudho ri kʉ bbo na mana kʉ ná lo ko chu le-djoi kana e ná jidha ko dhǒ nari ma, lʉ ko kó nari ma na njʉnga djó ro?

¹⁷ Bbò mbudha dhi saa na, kodhó lo si riu ko kó ko tsotso bbo ko kana njʉ ko adi rinji nari djolu. (Hab. 3:16-18) Yova mazoezi bbʉ njʉ ko dho ko di le-djoi kana e ná jidha dhǒ ndirigoti ko di lʉ kó, føri sie bbo na mana kʉ ná sifa fø saa djo.

GOSI NÁ SAA NA KÁ NGBÁ LO SI NJINI?

18. Yerusalemu nǎ ro nyingʉe nga ná Wakristo ká ko ka ko dyø ngbaribbai?

¹⁸ Ngøtsi djo nyingʉe nga ná Wakristo gøngʉe ndima dhó shinga Yerusalemu sangʉeni ná saa na. Ngbà mai kpa bbangʉe fø bba ro, Yova nzá vingʉe kpa nga ro ri. Kpadhó loroji nǎ ro ká ko ka ko ba ngbá somo? Gosi ná saa djo si njini ná lo ká si njini ngbaribbai ma nari nzá ko chu ri. Ro, Yesu jangʉeri ko é tayari ngarrdha dho. (Lu. 12:40) Ko ma ka ko ddinga ddi Paulo ndingʉe Waebrania dho ná barua djo ndirigoti ko njínjí ri nǎ lo na. Ndirigoti Yova tsoni ko kana nja le ddiro dho nari kʉ, ndi nzɨ si ko ro bba ri inga ndi nzɨ si ko ro bu pɨpɨnanga ri. (Ebr. 13:5, 6) Akora anzi theinga dho si di ná bba ko ne nari na, føri i kʉ: Mungu dhó Pidhinga ndirigoti ko si bblo pli kʉ ná ledha ba cho ró nŭnŭnga dho.​—Mt. 25:34.