Yakobo dhe nari njí ke d’rangʉe ná unabi nǎ ro ko ka ko ba ná somo​—Sehemu ya 1

1-2. Yakobo ká njingʉe ngbá lo chøchø ndi dhe nari njí ndirigoti addudho? (Anja ri chuti ji maddi.)

YAKOBO ngʉngʉe ngó bbo ná saa na, ke ma ndibbá familia ma na tsingʉe Kanaani nǎ ro Misri na. Fø lu, cho 17 kana ke rangʉe anzi dhé Yova dho ndi njínji chi ndi tøni ro nari na. (Mwa. 47:28) Yakobo nanga jingʉeni bbo ndidzá ngba Yosefu ki ndi njangʉe vi nari dho dhonalo ke ngʉ riddi Yosefu dhengʉe b’lo. Ndirigoti Yakobo ma, ndi ddui ma na ki dingʉe ddinga vi. Ro, ke chungʉeri nari kʉ, ndi ka ndi sie dhe karnga goti. Føri dho, ke nzingʉe ndi ddui krʉ ndiro ndi d’ra bbo na mana kʉ ná lo kpa dho d’e.​—Mwa. 49:28.

² Fø saa na, njati dza ba chueri karnga goti ndi si dhedhe ró, ke ngʉ adi ndibbá familia nǎ ndrŭ tso nju ndiro ndi bbʉ ya mwisho lojadha kpa dho d’e. (Isa. 38:1) Fø njudha nǎ, ke ka ndi dhoe ndi dhe nari goti ka ndi sie ma familia djǒ ná ke.

3. Mwanzo 49:1, 2 ridho nari bbai, Yakobo d’rangʉe ná lo ká ngʉe mana na bbo addudho?

³ Azø Mwanzo 49:1, 2. Ro, fø njudha nga ngʉe anziro kpa ngʉ adi nji ná njudha bbai ri. Fø njudha nǎ, Yakobo d’rangʉe gosi ná saa na ka ndi sie njini ná lo. Yova dhó nga tsotsokodha chulu, Yakobo d’rangʉe ndi ddui dho; kpa ma, kpadhó familia ma na ró ka ndi sie njini gosi ná saa na ná bbo na mana kʉ ná lo. Føri dho, Yakobo dhe nari njí ke d’rangʉe ndi ddui dho ná lo ngʉe unabi.

4. Yakobo ká tingʉe lo ngbá lo djo ndirigoti ko ká ka ko ba ngbá somo ri nǎ ro? (Anja kisanduku “Yakobo bbá familia” maddi.)

⁴ I lo nǎ, ko si loti Yakobo d’rangʉe ndi ddui kana 4 kʉ ná kpa dho ná lo djo: Rubeni, Simeoni, Lawi ndirigoti Yuda. Ndirigoti gosi ná lo nǎ, ko si loti Yakobo d’rangʉe ndidzá 8 kʉ ná nja kpetsi nzø dho ná lo djo. Godhé, ko si rinja nari kʉ, Yakobo nzá tingʉe lo ndi ddui djo kpali ri, ro kpa nǎ gø djo maddi, drrdrr Israeli nǎ ndrŭ tsɨ ndima ka ndima sie ngʉ ro. Drrdrr saa na njingʉeni Israeli nǎ ndrŭ tsɨ ró ná lo djo ko ngaddi ná saa na, ko adi ngbaribbai ma Yakobo d’rangʉe ná lo njingʉeni nji nari nja. Ndirigoti ke pongʉe ná fø lo nanga ko ne nari na, ko si bbo na mana kʉ ná somo ba, ná føri si ko tsotso ko ndiro ko bbʉ hwè kodhi ra nǎ Baba Yova dho d’e.

RUBENI

5. Njaro ká Rubeni ngʉ riddi ndi sie addu ba ndidzá baba dhó ro?

⁵ Ya kwanza Yakobo ngangʉe lotidha tso Rubeni djó ro, ke pongʉeri ɨ: “Ni kʉ madzá sidjo ngba.” (Mwa. 49:3) Rubeni ngʉe sidjo ngba nari bbai, njaro ke ngʉ riddi ndi ka ndi bae ritsi bbo ndidzá baba dhó ro ndi djoi krʉ djolu. Føri kina, njaro ke ngʉ riddi ndi ka ndi sie ngʉ familia djǒ ndidzá baba si dhe nari goti ndirigoti krʉ ddo ró ndidzá gø nǎ ro ddikpa ke ka ndi sie chutso dda familia krʉ dho.

6. Ká addudho Rubeni nzá bangʉe sidjo ngba ndi kʉ nari dho ndi ka ndi bae ná ritsi ri? (Mwanzo 49:3, 4)

⁶ Nì mai ri kʉ fø ro, Rubeni nzá bangʉe sidjo ngba ndi kʉ nari dho ndi ka ndi bae ná ritsi ro ri. (1 Ny. 5:1) Ká addudho? B’lo dangʉe ná cho na, Rubeni ddongʉe ndidzá baba dzá chú le (suria), Bilha na. Bilha ngʉe Yakobo bbá dhe dhengʉe ná Raheli dhó njí dhi le. (Mwa. 35:19, 22) Rubeni ngʉe Yakobo bbá ddi le, Lea ddu. Njaro Rubeni chongʉe nari ngʉe kø d’yu. Inga njaro ke ddongʉe Bilha na kpakpanga na ndiro nzɨ Yakobo ji le bbo ndidzá mama ke jié nari rɨngana ró. Njati rié ngbá lo dho ma Rubeni njingʉeri fø ró, ke njingʉe ná fø lo nzá thongʉe Yova ma, kedzá baba ma na nyǒ ri.​—Azø Mwanzo 49:3, 4.

7. Rubeni ma, ndi nǎ gø ma na ró ká ngbá lo njingʉeni? (Anja kisanduku “Yakobo dhe nari njí ke d’rangʉe ná unabi” maddi.)

⁷ Yakobo pongʉeri Rubeni dho ɨ: “Ni nga sie bbonga na ri.” Fø lo njingʉeni nji. Rubeni nǎ gø kana ddikpa ke ngʉ pi, kuhani inga nabi nari ro nzá Biblia pori. Nì mai ri kʉ fø ro, Yakobo bbʉngʉe ritsi ro ngbà dhé Rubeni dho ndirigoti kedhó familia ngʉngʉe Israeli nǎ ndrʉ tsɨ kana ddi bbu. (Yos. 12:6) Føri goti, Rubeni dhongʉe bblo sifa ro ngbà dhé nja lo kana ndirigoti rinjani nari kʉ, luti nzá ke njingʉe fø di ná kosa ki ro ri.​—Mwa. 37:20-22; 42:37.

8. Rubeni dhó loroji nǎ ro ká ko ka ko ba ngbá somo?

⁸ Ko ká ka ko ba ngbá somo? Ko dho ringani ko njí kpakpanga ndiro ko é cho le le ronga tso cho nari na ndirigoti ko pʉ uasherati na ka ndi tsu ko ná lo ko ró ro. Njati ko tsu chenga njidha dhi mbudha na ró, ko dho ringani ko tøni vi ndirigoti ko ddinga ngbaribbai ma ko ji ko njí ná fø lo ka ndi vó Yova ma, kodhó familia ma, nja ndrŭ ma na thí ronga nari djo. Føri kina, ringani ko nonga nari kʉ “nja le ddiro si ndi zʉ ná ri tso nju.” (Gal. 6:7) Nja lo nǎ ko ka ko pori, Rubeni ró njingʉeni ná lo Yova dhó zølo ngano ko dho. Njaro ko ka ko di nzani anziro ko njingʉe ná chenga djotsina, ro njati ko leni le ndirigoti ko njí kpakpanga ndiro ko di chølo nji ró, Yova si ko zø njinji ndirigoti ke si ko ronga lele.

SIMEONI NDIRIGOTI LAWI

9. Yakobo nanga ká jingʉeni Simeoni ma, Lawi ma na dhi lo dho nzá addudho? (Mwanzo 49:5-7)

⁹ Azø Mwanzo 49:5-7. Føri goti, Yakobo tingʉe lo Simeoni ma, Lawi ma na djo. Ro, ke pongʉe ná lo ridho nari kʉ, kpa njingʉe ná lo nzá thongʉe ke nyǒ ri. B’lo dangʉe ná cho na, Kanaani nǎ Shekemu ró dho kʉ ná ke ddongʉe kpakpanga na Yakobo dzá singba ngba, Dina na. Yakobo ddui nanga kangʉeni bbo ndima dhi vena ró njingʉeni ná fø lo dho, ro Simeoni ma, Lawi ma na nzá chongʉe ndima nǎ thø tso ri. Kpa shangʉe Shekemu ma, ndima bbá kpetsi kpa ma na ɨ ndima pongʉeri nari na; njati ni krr (kutahiriwa) nibbá kpetsi kpa ró, ni ma kana sie ngoi Yakobo bbá familia na. Bbʉbbʉ dhé, fø kpetsi kpa njingʉeri fø nganga. Go kilonda ngʉe fø kpa ró ná saa na, Simeoni ma, Lawi ma na “dzingʉe ndima dhó sa ndirigoti kpa tsungʉe fø bba gʉ nzá nga ndrŭ chu ro ndirigoti kpa chengʉe kpetsi kpa krʉ.”​—Mwa. 34:25-29.

10. Yakobo d’rangʉe Simeoni ma, Lawi ma na djo ná unabi ká njingʉeni ngbaribbai? (Anja kisanduku “Yakobo dhe nari njí ke d’rangʉe ná unabi” maddi.)

¹⁰ Yakobo nanga kangʉeni bbo ndi ddui aro kʉ ná kpa njingʉe ná fø lo dho. Ke d’rangʉeri nari kʉ, kpa nǎ gø nanga ka ndi sie plini dhaa Israeli nǎ bba gʉ lu. Fø unabi njingʉeni cho 200 goti, Israeli nǎ ndrŭ tsɨ tsungʉe koddo koni ná ngø nǎ ná saa na. Simeoni dzá bbu bangʉe Yuda dzá bbu dho le bbʉngʉe ná nga ro. (Yos. 19:1) Ndirigoti Lawi dzá bbu nanga plingʉeni Israeli nǎ 48 ngʉe ná bba gʉ lu.​—Yos. 21:41.

11. Simeoni dzá bbu ma, Lawi dzá bbu ma na ká njingʉe ngbá bblolo?

¹¹ Simeoni nǎ gø ma, Lawi nǎ gø ma na nzá njingʉe ndima bbui njingʉe ná chenga ki ro ri. Ndirigoti Lawi nǎ gø kana bí kʉ ná ndrŭ bbʉngʉe madha Yova dho chi ndima tøni ro. Musa dhona Yova ngʉ yadha bbʉ Sinai dhi ngøtsi djó ná saa na, bí kʉ ná Waisraeli bbʉngʉe madha tsi kalʉ dhi sanamu dho ro, Lawi nǎ gø gʉngʉe kali dhi fø mungu dho ndima madha bbʉ nari gʉ. Føri rɨngana, kpa kongʉe Musa tsotso tsi kalʉ dho ngʉ madha bbʉ ná fø ndrŭ sadha na. (Kut. 32:26-29) Føri goti, Yova vʉngʉe Lawi dzá bbu ndirigoti ke bbʉngʉe bbo pli kʉ ná pendeleo kpa dho ndiro kpa é bbakuhani Israeli nǎ d’e. (Kut. 40:12-15; Hes. 3:11, 12) Luti, Simeoni dzá bbu kongʉe Yuda dzá bbu tsotso ndiro ndima njí lɨ Wakanaani tso ró, nja kpa ba ndima dhó nga koddo koni ná ngø na d’e.​—Amu. 1:3, 17.

12. Simeoni ma, Lawi ma na dhó loroji nǎ ro ká ko ka ko ba ngbá somo?

¹² Ko ká ka ko ba ngbá somo? Ri nzá ngani ko di ribba thø ddá chutso ko dho kodhó lonangavʉdha ma, ko nji ná lo ma na kana ri. Njati ko inga ji ko ji ná le ró nga kʉ chø ná lo njini ró, bbʉbbʉ dhé, føri adi rili ko thí bʉni bʉ. (Zb. 4:4) Nì mai ri kʉ fø ro, ringani ko nonga nari kʉ, bbò thø na ko ti ná lo ma, ko nji ná lo ma na nzɨ adi Yova nyǒ tho ri. (Yak. 1:20) Ringani ko di Yova nyǒ tho ná lo dhé nji njati rié Yova dho njínji inga nzɨ njínji ke dho ná ndrŭ njí nga kʉ chø ná lo ko ró ná saa na. Føri ka ndi kó ko tsotso ndiro nzɨ ko vo nja ndrŭ thí ronga ko po ná lo ma, ko nji ná lo ma na chulu ró. (Ro. 12:17, 19; 1 Pe. 3:9) Njati nidzá gø dhi ndrŭ di nzɨ Yova nyǒ tho ná lo nji ró, anonga nari kʉ, ri nzá ngani ni dyø kpadhó loroji ri. Nzɨ di riddi nari kʉ, ni na mana kʉ nga ndirigoti ni nzá ka ni ba Yova dhó ledha ro ri. Yova si ni tsotso ko ndiro ni njí bblolo d’e ndirigoti ke si ni ko be bbʉ fø ni rinji nari dho.

YUDA

13. Yuda nanga ká ri ka ndi d’oe addudho ndidzá baba ngʉ loti ndi djo ná saa na?

¹³ Føri goti, Yakobo tingʉe lo ndi ddu Yuda djo. Yakobo d’rangʉe ndi njí kpa djo ná lo Yuda rrngʉe ro, njaro ke nanga ri d’ongʉe bbo. Dhonalo ke ma njingʉe bbobbo kosa ro ddi. B’lo Simeoni ma, Lawi ma na chengʉe Shekemu ma bbá kpetsi kpa nari goti, Yuda ma, ndi djoi nja kpa ma na rangʉe fø bba gʉ ndirigoti kpa dhʉngʉe fø bba gʉ ndrŭ dhó bí kʉ ná ritsi dhʉ. (Mwa. 34:27) Ke gbangʉe ndi tso ndi djoi na ndiro ndima dzi Yosefu nanga nja ke é nokpa d’e ndirigoti kpa shangʉe ndima dhi baba shá fø lo djo. (Mwa. 37:31-33) Luti, ke ddongʉe ndidzá mule Tamari na, ndumba ndi ngʉ le d’ya ro.​—Mwa. 38:15-18.

14. Yuda ká njingʉe ngbá bblolo? (Mwanzo 49:8, 9)

¹⁴ Ro, Yakobo lengʉe Yuda ronga ndirigoti ke pongʉe bblolo Yuda ma, ndibbá familia ma na djo. (Azø Mwanzo 49:8, 9.) Yuda dhongʉeri ndi ndidzá ngó ngʉ ná baba ronga b’o nì nari. Ndirigoti ke bengʉe zø ndi goti ya mwisho ke, Benyamini djo maddi.​—Mwa. 44:18, 30-34.

15. Yuda bangʉe ná ledha ká njingʉeni ngbaribbai?

¹⁵ Yakobo d’rangʉeri nari kʉ, Yuda ka ndi sie ngʉ chutso ddá ndi djoi dho ná ke. Nì mai ri kʉ fø ro, fø unabi njingʉeni b’lo cho da chøchø 200 nari goti. Misri nǎ ro Waisraeli tungʉeni ndirigoti koddo koni ná ngø na kpa ngʉ ra ngødja lu ná saa na, anziro ngʉ bbí nari ngʉe Yuda dzá bbu ndirigoti nja bbu krʉ ngʉ ra kpa goti ro. (Hes. 10:14) B’lo cho da bí nari goti, Yuda nǎ gø ngʉe anziro koddo koni ná ngø djó lɨ ndima ngʉ nji Wakanaani tso ró ndiro ndima dhʉ ri d’e ná saa na. (Amu. 1:1, 2) Ndirigoti Yuda nǎ gø kana ro ya kwanza ngʉngʉe pi nari ngʉe Daudi. Ro, Yuda djo Yakobo d’rangʉe ná unabi njingʉeni bí kʉ ná nja chu nǎ maddi.

16. Mwanzo 49:10 nǎ kʉ ná unabi ká njingʉeni ngbaribbai? (Anja kisanduku “Yakobo dhe nari njí ke d’rangʉe ná unabi” maddi.)

¹⁶ Yakobo d’rangʉeri nari kʉ, ndrŭ tsɨ krʉ djo si pinyo theinga dho ná Pi ka ndi sie si Yuda nǎ gø ro. (Azø Mwanzo 49:10 ndirigoti maelezo ya chini.) Fø Pi kʉ Yesu Kristo, Shilo Yakobo nzingʉe ndi ro. Yesu djo ddikpa malaika pongʉeri ɨ: “Yova Mungu si kedzá baba Daudi dhó pi dhi kiti bbʉ ke dho.” (Lu. 1:32, 33) Føri kina, Yesu nzini “Yuda dzá bbu nǎ Simba.”​—Ufu. 5:5.

17. Ko ká ka ko dyø Yova ngbaribbai nja ndrŭ ko adi nja nari kana?

¹⁷ Ko ká ka ko ba ngbá somo? Ngbà mai Yuda njingʉe bbobbo kosa ro, Yova lengʉe ke ronga le dhé. Ro, njaro Yuda djoi ngʉ ridhu ndima tsó nari kʉ, Yova ká nja ngbá lo ke nǎ? Ko nzá chu ngbá lo ma ke djoi ngʉ ddi nari ro ri, ro chu ko chu nari kʉ, Yova njangʉe bblolo Yuda nǎ nari djotsina Yova lengʉe ke ronga le. Yova dhó loroji ká ko ka ko dyø ngbaribbai? Ko lai Mukristo ba pekee kʉ ná ddikpa pendeleo ná saa na, njaro ko adi ko thí li nzá ke inga le kaka nari djo i vi. Ro, ri kʉ bblo ko nonga nari kʉ, Yova nyǒ thoe nari e ke inga ledhó bblo sifa. Yova adi ndi dho madha bbʉ ná ndrŭ dhó bblolo nja. Føri dho, akonji klø ko di bblolo nji.

18. Kodhó lo ká u ko é ngatsovedha na addudho?

¹⁸ Yuda dhó lo nǎ ro ko ka ko ba ná nja somo kʉ, ringani ko é ngatsovedha na. Krʉ ddo ró Yova adi ndi tsoni djo ná lo njinji dhé, ro ke nzɨ adi rinji ko ji nari bbai inga ko ji ná saa na ri. Yuda nǎ gø nzá ngangʉe chutso ndima ddá Mungu dzá ndrŭ dho nari tso thei ri. Ro, kpa tøngʉeni chi Yova vʉngʉe chutsoddadha dho ná kpa tsotso ndima ngʉ kó nari na. Loroji na, Musa ngʉe Lawi nǎ gø, Yoshua ngʉe Efraimu nǎ gø ndirigoti pi Sauli ngʉe Benyamini nǎ gø. Ringani ko maddi di Yova vʉ ndima ddá chutso ko dho njʉ ná kpa tsotso kó njati rié ie ma ró.​—Ebr. 6:12.

19. Yakobo dhe nari njí ke d’rangʉe ná unabi djo ko tilo nari nǎ ro ká ko ba ngbá somo Yova djo?

¹⁹ Yakobo dhe nari njí ke d’rangʉe ndidzá anziro ngʉe ná 4 kʉ ná nzø djo ná unabi nǎ ro ká ko ka ko ba ngbá somo? Bbʉbbʉ dhé, “Mungu nzɨ adi lo nja ndrŭ adi lo nja nari bbai ri.” (1 Sa. 16:7) Yova e bbo adi ngatsove ndirigoti ndrŭ zø nji ná ke. Ke nanga nzɨ adi jini chelo ko nji ná saa na ri, ro ke nzɨ adi rine ko é kaka ná ndrŭ maddi ri. Ke ka ndi lé anziro njingʉe bbò chenga ná le ronga maddi, njati le leni bbʉbbʉ ndidhó chenga nǎ ro ndirigoti le di chølo nji ró. Gosi ná lo nǎ, ko si loti Yakobo d’rangʉe ndidzá 8 gʉ ma ná nzø djo ná lo djo.