Makani Akusebensesha Amukabuku Kamabungano Abuumi Anciito
OCTOBER 1-7
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | JONI 9-10
“Yesu Ulashibikila Maano Mbelele Shakwe”
nwtsty shakweebela
Cimpati
Cimpati cakalinga ncibaya cakapangilwa kushitilisha mbelele kubeepi ashinyama. Mashiku beembeshi bakalinga kushitilisha mbelele shabo kwiinda mukushibika mucimpati. Muciindi camu Baibo, bakalinga kupanga shimpati shipusenepusene shitacite shiluli, liinji bakalinga kushipangabo amabwe amulyaango womwi. (Shaku. 32:16; 1 Sa. 24:3; Sefa. 2:6) Joni atokwaamba sha muntu wanjilila “kumulyaango” wacimpati ca mbelele uyo wakalinga kulamwa ‘ashikulindilila cimpati.’ (Joni 10:1, 3) Cimpati camumushi mwakalinga koona mbelele shiinji, alimwi shikulindilila cimpati wakalinga kukala pamulyaango kwaamba ayi ashitilishe mbelele. Macuunsa shikulindilila mulyaango wakalinga kucalwita beembeshi mulyaango wa cimpati. Mweembeshi uliwoonse wakalinga kubwesa mbelele shakwe kwiinda mukushiita, ashalo mbelele shakalinga kushiba liswi lya mweembeshi wanshisho akuswa. (Joni 10:3-5) Yesu wakaamba makani aya kutondesha mbwaabikila maano bashikwiiya bakwe.—Joni 10:7-14.
w11 5/15 mape. 7-8 pala. 5
Mikwashi ya Bwineklistu—‘Amube Balibambite’
5 Kwaamba ayi mbelele shikonkele butanjilishi bwa mweembeshi shilyeelete kumushiba kabotu akumushoma. Mweembeshi ulishishi kabotu mbelele shakwe, ashalo mbelele shilimushi kabotu alimwi shilamushoma. Shilashiba liswi lyakwe akumunyumfwila. Yesu wakaamba ayi: “ndishishi mbelele shangu ashalo shilinshi”. Ulilishi kabotu libungano lyakwe kuteshibo palaale. Liswi lyamuci Giliki lya kwaamba ayi “kushiba” lilasansulula “kucishiba kabotu kabotu cintu.” Ncakwiila Mweembeshi Mubotu, ulishishi kabotu mbelele shakwe shoonse. Ulishi shiyandika mbelele yomwi ayomwi, nshoyaalilwa kucita, ansheenga yacikonsha. Yesu alishi makani oonse pambelele shakwe. Ashalo mbelele shakwe shilimushi kabotu mweembeshi wanshisho alimwi shilashoma butanjilishi bwakwe.
cf 124-125 pala. 17
“Taakwe Kwaambawo Ambabo Kwakubula Cikoshanyo”
17 Mulibuku lyakwe liitwa ayi; The Historical Geography of the Holy Land George A. Smith wakaamba ayi: “Cimwi ciindi twakalinga kusuna kuya mukookesha pafwiifwi amikalo yamu Juda, uko kwakalinga amukalo beembeshi botatwe na bone nkobakalinga kusa mukunwiisha matanga abo a mbelele. Matanga aya akalinga kusenkaana, aboobo swebo twakalinga kuliipusha ayi ano beembeshi batoshishiba buyani mbelele shabo shisenkeene bobulya. Ano na mbelele shamana kunwa maanshi akusekana, beembeshi bakalinga kuya uliwoonse kumishaabo alimwi mweembeshi uliwoonse wakalinga kwiita mbelele shakwe kweelana ambwashiita lyoonse, aboobo litanga lyomwi alyomwi lyakalinga kuswa pamatanga amwi akuya kumweembeshi wandilyo, akweenda kabotu kabotu mumulongo bweenka mboshakesa.” Ici cakalinga cikoshanyo cibotu abuumbi Yesu ncakasebensesha, cikoshanyo ici cakalinga kusansulula ayi na twashiba akukonkela njiisho shakwe alimwi na twakonkela butanjilishi bwakwe, lyalo ndyeenga twatanjililwa ‘amweembeshi mubotu.’
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 10:16
kushileta ashalo: Na “kushitanjilila.” Liswi lyamuci Giliki aʹgo ilyo lyasebenseshekwa apa inga lyasansululwa ayi “kushileta (mukati)” na “kutanjilila.” Libuku limwi lyakale kale lyamuci Giliki lya mumwaaka wa 200 C.E. lilasebensesha liswi limwi lyamuci Giliki likoshenyeeko (sy·naʹgo) ilyo liinji lisansululwa ayi “kubunjika.” Mbuli Mweembeshi Mubotu, Yesu, alabunganya, kutanjilila, kushitilisha, akwaabila shakulya kumbelele sha mucimpati ici (cimwi ciindi ciitwa ayi “litanga liniini” pa Luka 12:32) ambelele shakwe shimwi. Ishi shilaba litanga lyomwi litanjililwa amweembeshi womwi. Cikoshanyo ici cilayuminisha lucatano luli pakati pabashikwiiya bakwe Yesu.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 9:38
wakamufukamina: na “kumutondesha bulemu.” Na liswi lyamuci Giliki pro·sky·neʹo lyasebenseshekwa kusansulula kupa bulemu lesa na balesa, lilasansululwa ayi “kulambila.” (Mate. 4:10; Luka 4:8) Nacibi boobo, musankwa ulya wakalinga moofu sombi wakashilikwa a Yesu, wakeshiba ayi Yesu wakalinga kwiimikaninaako Lesa aboobo wakamufukamina. Taakalinga kumubona ayi, nguLesa na kalesa, sombi wakeshiba ayi ngu “Mwanaamuntu,” Mesiya wakalinga kucite nkusu kuswa kuli Lesa. (Joni 9:35) Musankwa ulya wakafukamina Yesu bweenka mbuli bantu baambwa Mumalembo aci Ebulu mbobakalinga kucita. Bakalinga kufukama na bakumanya bashinshimi, baami nabi beshikwiimikaninaako Lesa bamwibo. (1 Samwe. 25:23, 24; 2 Samwe. 14:4-7; 1 Baami 1:16; 2 Baami 4:36, 37) Bantu bakalinga kufukamina Yesu kutondesha kulumba kwabo ceebo cakwaamba ayi bakeshiba ayi wakatumwa aLesa.—Amubone makani acafwa kwiiya pali Mate. 2:2; 8:2; 14:33; 15:25.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 10:22
Kusekelela Kwakwaaba: Muci Ebulu kusekelela uku kuletwa ayi Hanukkah (chanuk·kahʹ), nkokwaamba ayi “Kucalula; Kwaaba. “Kusekelela uku kwakalinga kutola nshiku 8, kwakalinga kutalika pa 25 mumweenshi wa Kisilev ciindi camupewo, kwakalinga kusekelela kuyaka cipya kwa tempele ku Jelusalemu mu 165 B.C.E. Mwaami wa bene Silya Antiochus IV Epiphanes wakatondesha kubula bulemu kuli Yehova Lesa wa bene Juda kwiinda mukubisha tempele. Kucakubonenaako, wakayaka cipaililo peculu lyacipaililo cinene, mpobakalinga kubengela mulambu wakutenta bushiku abushiku. Pa 25 mumweenshi wa Kisilev mumwaaka wa 168 B.C.E., Antiochus wakabisha tempele yakwe Yehova kwiinda mukubenga mulambu wankumba pacipaililo akusansaila suupu yanyama iyo mutempele yoonse. Wakatenta shisasa sha tempele, kupwaya maanda abapailishi, kubwesa cipaililo ca golodi, tebulu pakalinga kukala cimaande, ashakubikawo malampi sha golodi. Lyalo wakaaba tempele yakwe Yehova kuli lesa wakubeca Zeus waku Olympus. Ndipakeenda myaaka yobilo Judas Maccabaeus wakaboosha ndabala atempele. Pesule lyakusalashikwa kwa tempele, kwaaba alimwi kwa tempele kwakacitika pa Kisilev 25, mumwaaka wa 165 B.C.E., myaaka yotatwe kuswa ciindi Antiochus ndyaakabenga mulambu wakwe ulensha bunya pacipaililo cakwe Zeus. Milambu yakutenta yakalinga kubengwa kuli Yehova bushiku abushiku yakatalika alimwi. Taakuwo maswi kuswa mu Malembo atondesha kwaamba ayi Yehova ngowakacafwa Judas Maccabaeus kuswitilila akuyaka tempele cipya. Nacibi boobo, Yehova wakasebensesha basankwa baswamashi mbuli Silasi waku Pesha, kukumanisha ncito shimwi shakulambila Kwakwe. (Isa. 45:1) Aboobo cilibo kabotu kuyeeya kwaamba ayi Yehova inga wasebensesha muntu kuswa pabantu bakwe kwaamba ayi akumanishe kuyanda Kwakwe. Malembo alatondesha ayi tempele yakalinga kweelete kubaako kwaamba ayi bushinshimi bwaamba pali Mesiya, incito yakwe, akwaaba buumi bwakwe shikumanishikwe. Alimwi bubaambo bwakupa milambu kwiinda mu bene Lefi bwakalinga kweelete kutolelela kushikila ciindi Mesiya ndyeshi akaabe buumi bwakwe mbuli mulambu wakupulusha bantu boonse. (Danye. 9:27; Joni 2:17; Ebu. 9:11-14) Bashikwiiya bakwe Yesu tabakwe kupekwa mulawo wakusekelela kwaabwa kwa tempele. (Kolo. 2:16, 17) Nacibi boobo, taakuwo shilembetwe shitondesha kwaamba ayi Yesu na bashikwiiya bakwe bakalinga kukasha kusekelela bushiku ubu.
OCTOBER 8-14
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | JONI 11-12
“Amutondeshe Nkumbu Bweenka Mbuli Yesu”
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 11:24, 25
Ndishi kwaamba ayi ulaakubuka: Malita wakalinga kuyeeya ayi Yesu wakalinga kwaamba sha bubuke bwakunembo, pabushiku bwakweelaako. (Amubone makani acafwa kwiiya pali Joni 6:39.) Wakalinga kucite lushomo luyumu abuumbi mububuke. Bapailishi bakalinga kwiitwa ayi baSaduki, bakalinga kukaka ayi taakuwo bubuke nabi kwaamba ayi Malembo alaiisha patuba ayi kulaakuba bubuke. (Danye. 12:13; Maako 12:18) Bafalisi abalo bakalinga kushoma ayi na muntu wafwa buumi bwakwe tabufwiiwo. Ano Malita wakalinga kucishi ayi Yesu wakalinga kwiisha pabulindilishi bwa bubuke alimwi wakabushawo abantu kuswa kubafu, nabi kwaamba ayi taakuwo wakalinga wafwa ciindi cilaamfu mbuli Lasalo.
Nebo ndime bubuke abuumi: Lufu akubuka kwakwe Yesu shakacalula nshila yakubushikwa kwa bafu. Yesu ndyaakabushikwa, Yehova wakamupa nkusu shakubusha bafu akubapa buumi butamaani. (Amubone makani acafwa kwiiya pali Joni 5:26.) Palilembo lya Ciyu. 1:18, Yesu wakaliita ayi “ndime wooyo muumi,” uyo ‘ucite makii alufu acuumbwe.’ Aboobo Yesu mbobulindilishi bwa boomi abafu. Wakashomesha ayi alakucalula shuumbwe akubusha bafu, bamwi balaakubuka akuya kwiculu mukulela anguwe alimwi bamwi balaakuba pacishi ca panshi ceshi cikanokweendeleshekwa amfulumeende yakwe yakwiculu.—Joni 5:28, 29; 2 Pita 3:13.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 11:33-35
kulila: Liswi lyamuci Giliki lyakwaamba ayi “kulila” liinji lilaamba kulila cakupoosha. Ndyeliswi lyakasebenseshekwa Yesu ndyakaamba pabushinshimi bwakunyonyoolwa kwa Jelusalemu.—Luka 19:41.
wakacatwa buumba . . . akupenshekwa abuumbi: Maswi obilo aya amuciGiliki alasansulula ayi Yesu wakabicilwa abuumbi mumoyo paciindi ici. Muci Giliki liswi lyakwaamba ayi “wakacatwa buumba” (em·bri·maʹo·mai) lilasansulula kucisa kunene mumoyo, ano pamakani aya lilatondesha ayi Yesu cakamucisa abuumbi mumoyo aboobo wakacatwa abuumba. Muci Giliki liswi lyakwaamba ayi “kupenshekwa abuumbi” (ta·rasʹso) lilasansulula buumba. Kweelana ashikwiiya umwi pamakani aya, maswi aya alaamba “kucatwa abuumba na kucisa kwamumoyo.” Ndyeliswi ndyetucana apa Joni 13:21 lisansulula Yesu mbwakalinyumfwa ceebo cakuulishikwa a Judasi.—Amubone makani acafwa kwiiya pali Joni 11:35.
wakapenga mumoyo: na kwaamba ayi, “mumushimu.” Muci Giliki liswi lyakwaamba ayi pneuʹma ili lyakasebenseshekwa apa, lilaamba nkusu shiswa mukati kamoyo wacikoshanyo isho shipa kwaamba ayi muntu aambe na kucita shintu munshila imwi.—Amubone Bupanduluzi Bwamabala Aamu Bbaibbele, “Muuya.”
wakalosha minsonshi: Liswi lyakasebenseshekwa apa muci Giliki (da·kryʹo) lisansulula “minsonshi” ndyetucana apamalembo mbuli Luka 7:38; Milimo. 20:19, 31; Ebu. 5:7; Ciyu. 7:17; 21:4. Citoboneka ayi cakabikilwa maano apa ngamakani akulosha minsonshi kuteshi kulila cakupoosha. Ulu ndolubasu lomwibo lweenka mpotucana liswi lyamuci Giliki ili muMalembo aci Giliki, alimwi lilipusene alyakasebenseshekwa pa Joni 11:33 (amubone makani acafwa kwiiya) ilyo lisansulula kulila kwakwe Maliya abene Juda bamwi. Yesu wakalinga kucishi ayi atooya mukubusha Lasalo, sombi wakabicilwa abuumbi ceebo cakubona buumba bwakalinga bwacata beshicibusa bakwe. Aboobo wakalosha minsonshi pameenso abantu ceebo calusuno ankuumbu nshaakalinga kucite pabeshicibusa bakwe. Ici cilatucafwa kushiba ayi Yesu alanyumfwila nkumbu abo boonse beshikusowekelwa beshicibusa ceebo calufu lwakaswa kuli Adamu.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 11:49
mupailishi munene: Bene Isilaeli ndibakalinga kulyeendelesha, mupailishi munene wakalinga kusebensa ncito iyi kwa buumi bwakwe boonse. (Shaku. 35:25) Ano ndyebakatalika kweendeleshekwa a bene Loma, beendeleshi ba bene Loma mbobakalinga kucite nkusu shakusala na kukushawo mupailishi munene. (Amubone Bupanduluzi Bwamabala Aamu Bbaibbele, “Mupaizi Mupati.”) Kayafasi, wakasalwa a bene Loma, wakalinga munene ucite lushibo uyo wakasebensa ncito iyi kwa myaaka iinji kwiinda umwi uli woonse wakaboolawo. Wakasalwa cakuma 18 C.E. akutolelela kushikila cakuma 36 C.E. Citoboneka ayi Joni ndyaakaamba ayi Kayafasi wakalinga mupailishi munene mwaaka uyo, nkokwaamba ayi mu 33 C.E., wakalinga kusansulula ayi Kayafasi wakalinga mupailishi munene kushikila aciindi Yesu ndyaakacaikwa.—Amubone Makani Aayungizyidwe B12 kwaamba ayi mubone musena mpashi pakalinga ŋanda yakwe Kayafasi.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 12:42
beendeleshi: Liswi lyakwaamba ayi “beendeleshi” muci Giliki lilasansulula bamulikoto lya kooti inene ya bene Juda, Sanhedrin. Ndyeliswi ndyetucana apa Joni 3:1 patokwaamba pali Nikodemasi, uyo wakalinga mulikoto lya kooti iyo.—Amubone makani acafwa kwiiya pali Joni 3:1
kutandwa musunagoge: Liswi lyamuci Giliki a·po·sy·naʹgo·gos lilasebenseshekwabo pa Joni 12:42 a 16:2. Na muntu watandwa tabakalinga kumwaambosha nabi kumutondesha bulemu. Kucitwa boobo kwakalinga kuleta mapensho anene abuumbi kumuntu uyo amukwashi wakwe. Nabi kwaamba ayi masunagoge akapangwa kuba misena yakwiishilaamo, cimwi ciindi akalinga kusebenseshekwa mbuli nkuta, iyo yakalinga kucite nkusu shakwanisha muntu kwiinda mukumukwiipa akumutanda.—Amubone makani acafwa kwiiya pali Mate. 10:17.
OCTOBER 15-21
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | JONI 13-14
“Ndamupa Citondesho”
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 13:5
kusansha bashikwiiya bakwe kushimpanta: Bene Isilaeli baanji kale kale bakalinga kufwala nkwabilo. Shakalinga kupangitwebo acapanshi atutambo twangitwe kuswa kushimpanta kushika kukapokoso, aboobo na muntu waswa palweendo shimpanta shakalinga kutubuluka abuumbi ceebo cakweenda panshi mulusuko na matipa. Aboobo kweelana amulawo, muntu uliwoonse kaatana kunjila muŋanda wakalinga kweelete kufuula nkwabilo shakwe, alimwi shikutambula beensu wakalinga kweelete kusansha beensu kushimpanta. Tulacana makani aanji aamba pamulawo uyo mu Baibo. (Mata. 18:4, 5; 24:32; 1 Sa. 25:41; Luka 7:37, 38, 44) Yesu wakalinga kukonkela mulawo uyu ndyakasansha bashikwiiya bakwe kushimpanta kwaamba ayi abaiishe kuliceesha akusebenselana.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 13:12-14
mulyeelete: Na “mulicite mukuli.” Liswi lyaci Giliki ilyo liinji lisebenseshekwa kumakani amaali ndyebakasebensesha apa lilasansulula “kuba acikwelete.” (Mate. 18:28, 30, 34; Luka 16:5, 7) Ano apa alimwi amumbasu shimwi, liswi ili lyasebenseshekwa kusansulula kuba amukuli wakucita cimwi cintu.—1 Joni 3:16; 4:11; 3 Joni 8.
w99 3/1 p. 31 pala. 1
Muntu Munene Wiinditewo Wacita Ncito Yakuliceesha
Yesu wakatondesha ciiyo ciyandika pamakani akuliceesha kwiinda mukusansha bashikwiiya bakwe kushimpanta. Ncakwiila Beneklistu tabeelete kulinyumfwa ayi balayandika abuumbi kwaamba ayi lyoonse bamwi mbobeelete kubasebensela, alimwi tabeelete kusuna bunene kupekwa bulemu nabi kupuka. Sombi balyeelete kukonkela cakubonenaako cakatondesha Yesu, uyo “utakwe kwisa mukusebenselwa, sombi mukusebensela bamwi akwaaba buumi bwakwe kwaamba ayi alubule bantu baanji.” (Mateyo 20:28) Ncakwiila, bashikwiiya bakwe Yesu balyeelete kunolibambite kusebensela bamwi incito shiyandika kuliceesha.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 14:6
Nebo ndime nshila, lushinisho alimwi abuumi: Yesu njo nshila mukwiinga inga twashikabo kuli Lesa mumupailo kwiinda mulinguwe. Alimwi “njenshila” njeenga bantu baboolela kuli Lesa. (Joni 16:23; Loma. 5:8) Yesu ngo lushinisho ceebo cakwaamba ayi wakalinga kwaamba lushinisho akushomeka. Wakakumanisha abushinshimi buunji bwakatondesha lubasu lunene ndwaacite mukukumanisha kuyanda kwakwe Lesa. (Joni 1:14; Ciyu. 19:10) Bushinshimi ubu bwakaba“‘ee’ [na bwakakumanishikwa] kwiinda mulinguwe.” (2 Koli. 1:20) Yesu ngo buumi mukwiinga ngowakalengesha ayi bantu babe ‘abuumi bwancinencine,’ nkokwaamba ayi, “buumi butamaani.” (1 Timo. 6:12, 19; Efe. 1:7; 1 Joni 1:7) Alimwi alaakutondesha ayi “ngo buumi” kubantu baanji beshi bakabushikwe abulindilishi bwakuba abuumi butamaani mupaladaiso.—Joni 5:28, 29.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 14:12
incito shinene kwiinda sheeshi: Yesu taakalinga kwaamba ayi shaankamiko sheshi shikacite bashikwiiya bakwe shilaakwiinda sheesho nshaakacita. Sombi wakalinga kutondesha ayi bashikwiiya bakwe balaakucita shiinji muncito yakushimikila akwiisha. Balaakushimikila kumisena iinji, kushimikila bantu baanji, akushimikila kwaciindi cilaamfu kwiinda nguwe. Cakutatoonsha maswi akwe Yesu akatondesha ayi wakalinga kulangila bashikwiiya bakwe kutolelela anciito yakushimikila.
OCTOBER 22-28
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | JONI 15-17
“Tamubete Bamucishi”
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 15:19
cishi: Pamakani aya, liswi lyaci Giliki koʹsmos lilasansulula bantu bamucishi kukushaako basebenshi bakwe Lesa, bantu bataluleme abo bali kulaale aLesa. Joni eenkabo ngomulembi wamakani Abotu uyo wakalemba maswi akaamba Yesu ayi bashikwiiya bakwe tababete bamucishi na tababete lubasu lwa cishi. Alimwi ngomaswi Yesu ngakaamba mankanda obilo mumupailo wakweelaako ngwakapaila abatumwi bakwe bashomeka.—Joni 17:14, 16.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 15:21
ceebo ca liina lyangu: Mu Baibo, liswi lyakwaamba ayi “liina” cimwi ciindi lilemikaninaako muntu ucite liina ilyo, mpuwo yakwe, ashoonse nshaimikaninaako. (Amubone makani acafwa kwiiya pali Mate. 6:9.) Kucakubonenaako liina lyakwe Yesu, lilemikaninaako nkusu acuuna ncaakapekwa kuswa kuli Baishi. (Mate. 28:18; Fili. 2:9, 10; Ebu. 1:3, 4) Yesu wakasansulula mulandu bantu bakucishi nceshi bakapatile bashikwiiya bakwe: mukwiinga tabamushiiwo uyo wakamutuma. Kushiba Lesa nakwiinga kwakabacafwa kunyumfwisha akushiba liina lyakwe ncoliimikaninaako. (Mili. 4:12) Ici cileelikaawo kushiba bulemu bucite Yesu mbuli Mweendeleshi wakasalwa a Lesa, Mwaami wa Baami, uyo bantu boonse ngobeelete kulambila kwaamba ayi babe abuumi.—Joni 17:3; Ciyu. 19:11-16; amweelanye a Kulu. 2:7-12.
it-1 516
Kutaloonda
Beneklistu balayandika kutaloonda kwaamba ayi batolelele kuba batacite kampenda kuswa kumiyeeyo, amicito yacishi cibete pabulwani a Yehova Lesa, akwaamba ayi batolelele kushomeka kuli Nguwe nabi cishi cibapaate. Yesu Klistu wakalwiita bashikwiiya bakwe ayi: “Mucishi ca panshi mulaakupenshekwa, sombi mutaloondi! Nebo ndacikoma cishi.” (Joni 16:33) Mwanaakwe Lesa taakwe kuyungwawo acishi nabi paniinibo, sombi wakacikoma kwiinda mukutayungwa munshila ili yoonse. Cakubonenaako cibotu cakwe Yesu Klistu mbuli shikukoma ushomeka, inga catupa kutaloonda, akutucafwa kumukonkela kwiinda mukutolelela kutaba lubasu lwa cishi cibiibi.—Joni 17:16.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 17:21-23
womwi: na “bacatene.” Yesu wakapailila bashikwiiya bakwe kwaamba ayi babe “womwi,” kusebensela pomwi mulucatano kukumanisha luyando lomwi, bweenka mbuli Yesu mbwabete “womwi,” aBaishi kutondesha kusebensela pomwi akucatana mumiyeeyo. (Joni 17:22) Palilembo lya 1 Koli. 3:6-9 Paulo wakasansulula lucatano ulu pakati ka Beneklistu ndyebatosebensela pomwi alimwi a Lesa.—Amubone 1 Koli. 3:8 amakani acafwa kwiiya pali Joni 10:30; 17:11.
amube bomwi cancinencine: Na “Kuba bacatene cakumaninina.” Muvesi iyi, Yesu wacatanya kucatana cancinencine alusuno lwa Baishi. Ishi shilicatene amakani ngotucana pa Kolo. 3:14, yaamba ayi: “Lusuno . . . ndolucatanya bantu cankusu.” Lucatano lwancinencine ulu lulicite mpolweela. Mukwiinga talumanishi bupusano boonse mbotucite pashintu mbuli nkusu sha muntu womwi awomwi, shilabo anjeela caamba. Sombi lulasansulula ayi bashikwiiya bakwe Yesu balicatene mumicito, mushintu nshebashoma anshobeeya.—Loma. 15:5, 6; 1 Koli. 1:10; Efe. 4:3; Fili. 1:27.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 17:24
cishi ca panshi kacitana kulengwa: Muci Giliki maswi akwaamba ayi “kacitana kulengwa” alasansululwa ayi “kumita” kweelana a Ebu. 11:11, mpotucana maswi akwaamba ayi “nkusu shakumita lunyungu.” Citoboneka ayi maswi akwaamba ayi “cishi kacitana kulengwa,” ayo asebenseshekwa apa atokwaamba kukushalwa kwa bana bakwe Adamu a Efa. Yesu wakacatanya makani akwaamba ayi “cishi kacitana kulengwa” amakani akwe Abelo, uyo utoboneka kwaamba ayi ngowakalinga muntu wakutaanguna kulubulwa alimwi uyo wakalinga mutaanshi kulembwa liina lyakwe “mulibuku lya buumi kuswa kumatalikilo acishi.” (Luka 11:50, 51; Ciyu. 17:8) Maswi aya Yesu ngakasebensesha mumupailo kuli Baishi alatondesha ayi kuswabo kale kale Adamu a Efa kabatana kuba abaana—Lesa wakalinga kumusuni Mwanaakwe wakashalwabo eenka.
OCTOBER 29–NOVEMBER 4
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | JONI 18-19
Yesu ‘Wakasansulula Lushinisho’
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 18:37
kusansulula lushinisho: Kweelana aMalembo aci Giliki, maswi akwaamba ayi “kusansulula lushinisho” (mar·ty·reʹo) alimwi a “bumboni” (mar·ty·riʹa; marʹtys) alasansulula shiinji. Maswi oonse obilo alasansulula kwimikanina bumboni pamakani muntu ngwakabona na ngwacishi kabotu, nacibi boobo aleelikaawo amuyeeyo “wakwaambilisha; kushinisha; kwaamba shibotu pamuntu umwi.” Yesu taakwe kusansululabo akwaambilisha makani alushinisho ayo ngakalinga kushomete, sombi wakekala buumi bwakatondesha bulemu kumaswi abushinshimi ashishomesho sha Baishi. (2 Koli. 1:20) Bushinshimi bwakwe Lesa pamakani aBwaami abulelo bwakwe Mesiya bwakakumanishikwa cakumaninina. Buumi bwakwe Yesu ndyaakalinga pacishi, kushikila ciindi ndyaakafwa mbuli mulambu, bwakakumanisha bushinshimi boonse bwakalinga kwaamba pali nguwe, kwilikaawo amakani oonse akaambwa mucipangano ca Mulawo. (Kolo. 2:16, 17; Ebu. 10:1) Aboobo inga twaamba ayi Yesu ‘wakasansulula lushinisho’ kwiinda mushintu nshaakalinga kwaamba akucita.
lushinisho: Yesu taakalinga kwaambabo lushinisho lumwi luli loonse, sombi lushinisho lwa makani akuyanda kwakwe Lesa. Lubasu lunene pamakani akuyanda kwakwe Lesa, ndwakwaamba ayi Yesu “mwanaakwe Defedi,” ngo Mupailishi Munene a Muleli wa Bwaami bwakwe Lesa. (Mate. 1:1) Yesu wakaamba ayi wakesa pacishi ca panshi akucita ncito njaakacita kwaamba ayi aambilishe lushinisho pamakani a Bwaami. Alimwi aya ngomakani banjelo abalo ngobakaambilisha Yesu katana kushalwa aciindi ndyaakashalwa ku Betileemu waku Judeya, ndabala Defedi nkwakashalilwa.—Luka 1:32, 33; 2:10-14.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 18:38a
Ino lushinisho nciinshi?: Pilato taakalinga kwiipusha pa “lushinisho” ulo Yesu ndwakalinga kwaambawo, sombi wakalinga kwiipusha palushinishobo. (Joni 18:37) Cakutatoonsha Yesu nakwiinga wakaukumbula mwiipusho wakeepusha Pilato nicakalinga cakwaamba ayi wakalinga wakuswa panshi lya moyo. Ano Pilato wakeepusha mwiipusho uyu ceebo cakunyaansha, munshila imwi wakalinga kwaamba ayi, “Lushinisho? Nceciinshi nceenka ico? Taakuwo cintu ca mushobo uyo!” Inga tatutoonshi ayi Pilato taakalinga kulangila ayi Yesu akumbule mwiipusho uyo, mukwiinga wakeepushabo akuya pansengwe pakalinga bene Juda.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 19:30
wakacileka kuyoya: Na “wakafwa.” Bamwi balaamba ayi muci Giliki maswi akwaamba ayi “kucileka kuyoya” alasansulula ayi Yesu wakacilekabo mwiine kulwana kuba muumi, mukwiinga shintu shoonse shakakumanishikwa, mukuliyandila mwine “wakaaba buumi bwakwe akufwa.”—Isa. 53:12; Joni 10:11.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 19:31
bushiku ubo bwa Sabata bwakalinga bunene: Nisan 15, bushiku bwakalinga kwisa pesule lya Pasika, lyoonse bwakalinga sabata, nabi bube bushiku nshi munsondo iyo. (Lefi 23:5-7) Na Sabata iyi ilibetele yacanika pabushiku bomwi a Sabata ya nsondo ansondo (Bushiku bwa cibelu kweelana ansondo ya bene Juda, ubo butalika Pacisanu macolesha akumana Pacibelu macolesha), Sabata iyo yakalinga kuba Sabata “inene”. Ubu mbocakalinga pabushiku Yesu ndyaakafwa, ubo bwakalinga Pacisanu. Kuswa mu 29 kushika ku 35 C.E., mwaaka weenkabo bushiku bwa Nisan 14 ndyebwakabaako Pacisanu mwakalinga mu 33 C.E. Aboobo bumboni ubu mbobutupa kushoma kwaamba ayi Yesu alyeelete wakafwa pabushiku bwa Nisan 14, mumwaaka wa 33 C.E.