Makani Akusebensesha amu Kabuku Kamabungano Abuumi Anciito
JANUARY 7-13
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | MILIMO 21-22
“Kuyanda Kwakwe Yehova Akucitike”
(Milimo 21:8-12)
bt 177-178 mapa 15-16
“Kuyanda Kwakwe Yehova Akucitike”
Paulo ndyaakalinga kukala aFilipi, kwakesa mweensu umwi—Agabasi. Abo bakalinga kubungene muŋanda yakwe Filipi bakalinga kucishi ayi Agabasi wakalinga mushinshimi; uyo wakalinga washinshima ayi kulaakuba nsala inene mucishi coonse ciindi ca buleelo bwakwe Kulodyasi. (Milimo 11:27, 28) Mpashi bakakankamana akuliipusha ayi: ‘Ino Agabasi wesa mukucita nshi? Ino waleta makani nshi?’ Boonse kabeebela cakubikila maano, lyalo wakabwesa laamba wakwe Paulo—laamba uyo wakalinga ncisani cilaamfu ncebakalinga kwaangaako maali ashintu shimwi mubukome. Kwiinda mukusebensesha laamba uyo, Agabasi wakalyaanga maansa amyeendo. Lyalo wakatalika kwaamba. Wakaamba maswi aloondesha, ayi: “Mushimu usalashi waamba ayi, ‘musankwa mwine laamba uyu baJuda balaakumwaanga bweenka mbondalyaanga ubu kuJelusalemu akwaabwa mumaansa abaswamashi bakunsengwe.’”—Milimo 21:11.
Maswi abushinshimi aya akashinisha ayi Paulo alaakuya kuJelusalemu. Alimwi akatondesha ayi kushimikila baJuda nkweshi kukape kwaamba ayi aabwe “mumaansa abaswamashi bakunsengwe.” Bushinshimi ubu bwakalengesha ayi bantu boonse bakalingaako paciindi ici balisukame abuumbi. Luka wakalemba ayi: “Nditwakanyumfwa makani aya, swebo abamwi bakooko, twakasenga cankusu Paulo ayi atayi kuJelusalemu. Lyalo Paulo wakakumbula ayi: “Ino mutoolililanshi akuntutumya? Nshilibambitebo kwaangwa kweenka muJelusalemu, sombi akufwa momunya umo ceebo ca liina lya Mwaami Yesu.’”—Milimo 21:12, 13.
bt 178 pala. 17
“Kuyanda Kwakwe Yehova Akucitike”
Ano amuyeeye shakacitika. Luka abamakwesu bamwi batosenga ayi Paulo atayi kuJelusalemu. Bamwi batalika akulila. Ndyaabona mbobamusuni, Paulo wabalwiita cankumbu ayi “mutoolililanshi akuntutumya,” na “kulengesha moyo [wakwe] kulisukama,” kweelana ama Baibo amwi mbwaasansulula liswi lyaci Giliki. Nacibi boobo wakalinga kusunibo kuya, alimwi bweenka mbuli mbocakalinga ndyaakakumanya bamakwesu kuTaya, taakwe kulekela kulisukama uku kumukasha kuya. Aboobo wakabasansulwiita ncaakalinga kusuni kuiita. Wakatondesha kutaloonda akushinisha cancine! Bweenka mbuli Yesu, Paulo wakalinga kusunibo kuya kuJelusalemu. (Ebu. 12:2) Ano teshi kwaamba ayi Paulo wakalinga kusuni kuya mukucaikwa ceebo cakuba Mwineklistu, sombi na ici cakalinga kuya mukucitika, wakalinga kucibona kuba coolwe kufwa mbuli shikwiiya wakwe Klistu Yesu.
bt 178 pala. 18
“Kuyanda Kwakwe Yehova Akucitike”
Ino bamakwesu aba bakacita buyani? Inga twaamba ayi, bakasuminisha nshaakasala. Baibo ilaamba ayi: “Nditwakabona ayi twaalilwa, twakamulekabo akwaamba ayi, “Kuyanda kwakwe Yehova akucitike.’” (Milimo 21:14) Abo bakalinga kusuni ayi Paulo atayi kuJelusalemu tabakwe kumukakatisha kwaamba ayi akonkele kuyanda kwabo. Bakakutika nshaakalinga kwaamba akusuminisha, mukwiinga bakeshiba ayi nkuyanda kwakwe Yehova kwaamba ayi aye nabi kwaamba ayi tacakalinga cuubu. Incito Paulo njaakalinga kusebensa yakapa kwaamba ayi acaikwe mukuya kwaciindi. Nakwiinga cakaba cuubu kuli Paulo bashominyina nibatakwe kumulilila ndyaakalinga kuya.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Milimo 21:23, 24) Aboobo ucite nceshi tukwaambile: Tulicite basankwa bone bakashomesha cakulumbila kuli Lesa. 24 Koyaabo basankwa aba kwaamba ayi ukalisalashishe pantu pomwi ambabo kweelana akwishibila kwesu. Kuswawaawo ubalipilile shoonse shiyandika, kwaamba ayi baceswe misusu. Lyalo bantu boonse balaakwishiba ayi shoonse nshobakalinga kwaamba pali ndiwe nshakubeca, sombi ulakonkela Milawo.
bt 184-185 mapa. 10-12
“Amunyumfwe Maswi Angu Akulishitilisha”
Nacibi boobo, Paulo taakwe kuyumininabo ayi bantu boonse banokonkela milawo yoonse ya bene Juda, mbuli kuleya kusebensa pabushiku bwa Sabata na kukaka kulya shakulya shimwi. (Loma. 14:1-6) Alimwi taakwe kuyuminisha na kukaka mulawo wakupalulwa. Ncakwiila, Paulo wakapalula Timoti mukwiinga taakalinga kusuni ayi bene Juda bamukaake ceebo cakwaamba ayi baishi bakalinga ba Giliki. (Milimo 16:3) Muntu uli woonse wakalinga kweelete kulisalila mwiine na alisuni kupalulwa nabi sobwe. Paulo wakalwiita bene Galatiya ayi: “Mukwiinga swebo sotuli muli Klistu Yesu kupalulwa nabi kutapalulwa taaku mbokubete, sombi cinene nkuba alushomo kwiinda mulusuno.” (Gala. 5:6) Ano kupalulwa ceebo cakukonkelabo Mulawo na kuyeeya kwaamba ayi kucita boobo kulayandika kwaamba ayi muntu asangalashe Yehova kwakalinga kutondesha kubula lushomo.
Bene Juda bakakalala abuumbi nabi kwaamba ayi impuwo njebakalinga banyumfwa tayakalinga yancine. Aboobo bamanene bakalwiita Paulo ayi: “Tulicite basankwa bone bakashomesha cakulumbila kuli Lesa. Koyaabo basankwa aba kwaamba ayi ukalisalashishe pantu pomwi ambabo kweelana akwishibila kwesu. Kuswawaawo ubalipilile shoonse shiyandika, kwaamba ayi baceswe misusu. Lyalo bantu boonse balaakwishiba ayi shoonse nshobakalinga kwaamba pali ndiwe nshakubeca, sombi ulakonkela Milawo.”—Milimo 21:23, 24.
Paulo nakwiinga wakalwiita bamanene balya ayi makani ngobakanyumfwa taakalinga kucitewo ncito, sombi Beneklistu abo bakalinga kuyuminina Mulawo wakwe Mose, mbobakalinga kucite lipenshi. Ano lakwe wakalinga kusuni bunene kwaaluka kwaamba ayi acatane pomwi ashintu shoonse bamanene abo nshebakamulwiita kucita, na shintu isho tashakalinga kumupa kwaamba ayi apwaye mulawo uli woonse wakwe Lesa. Kwisule uku Paulo wakalemba ayi: “Nakubi kwaamba ayi nebo nsheendeleshikwi amulawo kubaabo bali boobo, ndakekala anga anebo ndeendeleshekwa amulawo kwaamba ayi mbalete kuli Lesa.” (1 Koli. 9:20) Pamakani aya, Paulo wakacita shintu kweelana anshebakaamba bamanene bakuJelusalemu, aboobo wakaba anga mbaabo ‘beendeleshekwa amulawo.’ Kwiinda mukucita sheeshi, wakatutondesha cakubonenaako cibotu ca mbweenga twakonkela butanjilishi bwa bamanene muciindi cakuyuminina ayi tucite shintu kweelana akuyanda kwesu.—Ebu. 13:17.
(Milimo 22:16) Aboobo ino ucilindila nshi? Nyamuka, ubombekwe akusalashikwa shibiibi shako kwiinda mukwiita liina lyakwe.’
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Mili. 22:16
kusalashikwa shibiibi shako kwiinda mukwiita liina lyakwe: Muntu alasalashikwa kuswa kushibiibi shakwe, kuteshi kwiinda mumaanshi eene ngobamubombekaamo, sombi kwiinda mukwiita paliina lyakwe Yesu. Ici cilasansulula kushoma muli Yesu akutondesha lushomo ulo kwiinda mukucita ncito sha Bwineklistu.—Mili. 10:43; Jemu. 2:14, 18.
JANUARY 14-20
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | MILIMO 23-24
“Kubekeshekwa ayi Ngushi Kutalika Shimfulunganya”
(Milimo 23:12) Ndibwakaca, baJuda bamwi bakabungana pantu pomwi akulumbila ayi teshi bakalye nabi kunwa cintu naciceyi kushikila bakamucaaye Paulo.
(Milimo 23:16) Sombi mwiicwa wakwe Paulo musankwa wakaanyumfwa makani aya, mpeeke wakaya mulilinga lya bashilumamba akumulwiita Paulo.
bt 191 mapa. 5-6
“Yumya Moyo!”
Maswi akuyuminisha Paulo ngaakalwiitikwa akalinga apaciindi ceelete. Bushiku bwakaboolawo, bene Juda beendilila 40 “bakalumbila ayi teshi bakalye nabi kunwa cintu naciceyi kushikila bakamucaaye Paulo.” Citooboneka kwaamba ayi basankwa aba bakalinga kushinishite kucaya mutumwi uyu, mukwiinga “bakabungana pantu pomwi akulumbila.” Bakalinga kushomete ayi na baalilwe kucita nshebapangana, nkokwaamba ayi balaakushinganishikwa na kucitikilwa cintu cimwi cibiibi. (Milimo 23:12-15) Muyeeyo wabo uyo wakalinga wasuminishikwa abamapailishi banene, wakalinga wakwaamba ayi basenge munene wabashilumamba kwaamba ayi atume Paulo kuya ku Kooti Inene ya bene Juda alimwi, kwaamba ayi bakatolelele kumwiipusha anga balisuni kunyumfwishisha kabotu makani atokwaamba pali nguwe. Sombi basankwa aba bakapangana ayi babelamine Paulo panshila akumucaya.
Nacibi boobo, mwiicwa wakwe Paulo wakaya mukulwiita Paulo makani aya. Paulo alakwe wakamulwiita ayi aye alwiite Kulodyasi Lisiyasi munene wabashilumamba. (Milimo 23:16-22) Cakutatoonsha Yehova alibasuni abuumbi bacanike bali mbuli mwiicwa wakwe Paulo ngobatana kwaamba liina, abo beshikucafwa basebenshi bakwe Lesa cakutaloonda akucita cakushomeka cili coonse nceenga bacikonsha kwaamba ayi batole panembo ncito ya Bwaami.
(Milimo 24:2) Ano ndyaakeetwa, Tetulasi wakatalika kumupa mulandu ayi: “Butanjilili bwanu bwa busongo bwalengesha ayi twikale muluumuno ciindi cilaamfu alimwi shintu shiinji sheelete shitoocitika mukusumpula cishi cesu.
(Milimo 24:5, 6) Twacana kwaamba ayi musankwa uyu taanyumfwi. Ngushi kutalika shimfulunganya pakati ka baJuda mucishi coonse alimwi ngumutanjilili wa likoto lya bene Nasaletiʹ. 6 Alimwi wakalinga kusuni kubisha tempele, aboobo twakamucata.
bt 192 pala. 10
“Yumya Moyo!”
KuSisaliya, Paulo bakalinga “kumulindilila muŋanda ya mwaami Elodi” ndyebakalinga kulindila ayi abo bakamupa mulandu bese kuswa kuJelusalemu. (Milimo 23:35) Ndipakeenda nshiku shosanwe, kwakesa Munene wabapailishi Ananiyasi, musankwa umwi ucishi kwaamba kabotu kubantu Tetulasi, abacinenenene bamwi. Citaanshi Tetulasi wakalumba Felekisi ceebo ca sheesho nshaakalinga kucitila bene Juda, mpashi kwaamba ayi amuyuunge pamulandu uyo. Lyalo ndyaakalinga kwaamba sha mulandu uyo, Tetulasi wakaamba ayi Paulo “Taanyumfwi. Ngushi kutalika shimfulunganya pakati ka baJuda mucishi coonse alimwi ngumutanjilili wa likoto lya bene Nasaletiʹ. Alimwi wakalinga kusuni kubisha tempele, aboobo twakamucata.” ‘Abalo baJuda bamwi bakasuminisha akwaamba ayi shoonse nshancinencine.’ (Mili. 24:5, 6, 9) Milandu yakubukila mfulumeende, kutanjilila likoto lyabaabo beshikubukila bweendeleshi akubisha tempele yakalinga milandu inene abuumbi alimwi cimwi ciindi muntu ngobacata amilandu iyi wakalinga kucaikwa.
bt 193-194 mapa. 13-14
“Yumya Moyo!”
Paulo wakatutondesha cakubonenaako cibotu ca nshotweelete kucita na batutola kubamanene bamfulumeende na boomboloshi ceebo calushomo lwesu akutubekesha milandu yakulengesha shimfulunganya, na kutubekesha kuba mulikoto “lya beshikubukila bweendeleshi.” Paulo taakwe kulibotesha kumweendeleshi kwaamba ayi amunyumfwishe kabotu mbuli bwakacita Tetulasi. Sombi wakaamba cakukalika moyo akusebensesha maswi abulemu. Wakaamba shiteente shancine alimwi shinyumfwika kabotu. Paulo wakaamba ayi “Ba Juda baku cishi ca Esha” abo bakamubekesha mulandu wakubisha tempele tabakalingaawo alimwi kweelana amulawo bakalinga kweelete kubaawo kwaamba ayi anyumfwe milandu njobakamupa.—Milimo 24:18, 19.
Paulo taakwe kukalabo cakutasansulula nshaakalinga kushoma. Cakutaloonda mutumwi uyu wakabooshawo alimwi kwaamba sha lushomo lwakwe mububuke, nabi kwaamba ayi ngomakani akalinga aleta kupilingana mu kooti ya Sanihedilini. (Milimo 23:6-10) Ndyaakalinga kusansulula lubasu lwakwe, Paulo wakaamba cakushinisha lushomo lwakwe mububuke. Ino nceebonshi? Mukwiinga wakalinga kwaamba bumboni bwakwe Yesu akubuka kwakwe—makani atakalinga kushoma balwani bakwe. (Milimo 26:6-8, 22, 23) Ncakwiila, makani anene akalinga pakushoma mububuke—alimwi bunene bunene kushoma muli Yesu akubuka kwakwe.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Milimo 23:6) Paulo ndyaakabona ayi bamwi umo bakalinga baSaduki, abalo bamwi bakalinga baFalisi, wakaamba aliswi lya peculu ayi, “Nobamakwesu, nebo ndi muFalisi alimwi ndi mwanaamuFalisi. Ntokoomboloshekwa ceebo cakulangila nkooncite ayi bafu balaakubushikwa.”
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Mili. 23:6
Nebo ndi muFalisi: Bamwi mulikoto lilya bakalinga kumushi Paulo. (Mili. 22:5) Balyeelete bakanyumfwisha ndyaakaamba ayi ngu mwanaamuFalisi, wakalinga kusuminisha ayi wakakula bweenka mbuli mbobakakula. Bakanyumfwisha kwaamba ayi Paulo taakalinga kwaamba shakubeca, mukwiinga baFalisi bakalinga mu Sanihedilini bakalinga kucishi ayi wakaba Mwineklistu usebensa cankusu. Ano pamakani aya, maswi akaamba Paulo ayi ‘nebo ndi muFalisi’ alasansulula ayi; Paulo wakalinga kusansulula ayi wakalinga kulubasu lwa baFalisi kuteshi baSaduki mukwiinga baFalisi abalo bakalinga kushoma mububuke bweenka mbuli nguwe. Kucita boobo kwakamucafwa kwaamba makani ngobakalinga kushoma baFalisi abo bakalingaako paciindi ico. Wakalinga kuyeeya ayi mpashi kwaamba makani ayo akalinga kupusanya bamanene bamukooti ya Sanihedilini inga kwapa kwaamba ayi bamwi banyumfwishe nshaakalinga kwaamba alimwi ncakwiila ishi shakamucafwa. (Mili. 23:7-9) Maswi Paulo ngakaamba ngotucana pa Milimo 23:6 alicatene amakani ambwaakalisansulula ciindi ndyaakalinga koomboloshekwa a Mwaami Agilipa. (Mili. 26:5) Alimwi ndyaakalembela Beneklistunyina baku Filipi kaali kuLoma, Paulo wakaambawo alimwi ayi wakakula mbuli muFalisi. (Fili. 3:5) Ici ncomwi comwibo aBeneklistu bamwi abo bakalinga baFalisi mbobasansululwa pa Mili. 15:5.
(Milimo 24:24) Ndipakeenda nshiku, Felekisi wakesa amukaakwe Dulusila, muJuda. Wakatuma muntu mukulwiita Paulo, mpeeke wakakutika mbuli Paulo mbwaakalinga kwaamba shakushoma muli Klistu Yesu.
(Milimo 24:27) Ndipakeenda myaaka yobilo, Poshasi Fesitasi wakapyana Felekisi. Ono mukwiinga Felekisi wakalinga kusuni ayi baJuda bamusuune, wakashiya Paulo mujeele
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Mili. 24:24
Dulusila: Mwaana mwanakashi watatu uyo wakalinga mwanike pabaana bakwe Elodi uyo waambwa pa Mili. 12:1, nkokwaamba ayi, Elodi Agilipa I. Wakashalwa cakuma 38 C.E. alimwi wakalinga nankashi wakwe Agilipa II a Benisi. (Amubone makani acafwa kwiiya pali Mili. 25:13.) Mweendeleshi Felekisi wakalinga ibaye wabili. Ibaye wakutaanguna wakalinga Mwaami wabene Silya Azizusi waku Emesa ano bakalekana akweebwa kuli Felekisi cakuma 54 C.E., na ciindi ndyaakalinga kucite myaaka yakuma 16. Cilyeelete wakalingaako ciindi Paulo ndyaakalinga koomboloshekwa a Felekisi akwaamba “shabululami, kulilama alimwi ashabushiku bwaboomboloshi bwakalinga kusa kunembo.” (Mili. 24:25) Fesitasi ndyaakapyana bweendeleshi bwakwe Felekisi, mukwiinga Felekisi wakalinga kusuni ayi baJuda bamusuune, wakashiya Paulo mujeele,” nabi bamwi balayeeya ayi wakacita boobo kwaamba ayi asangalashe mukaakwe wacanike uyo wakalinga mwine Juda.—Mili. 24:27.
Kubelenga Baibo
JANUARY 21-27
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | MILIMO 25-26
“Paulo Wasenga Koomboloshekwa a Sisa Lyalo Akushimikila Mwaami Elodi Agilipa”
(Milimo 25:11) Ono na kuli ncendakacita citasuminishikwi muMilawo, ceenga calengesha ayi mpingulwe kucaikwa, nshintookaka kucaikwa. Sombi na ishi nshebatokwaamba ayi ndakacita teshi shalushinisho, taaku muntu weenga wantola mumaansaabo. Ntoosenga ayi Sisa muleli munene wa kuLoma akoomboloshe mulandu wangu!”
bt 198 pala. 6
“Ntoosenga Kutolwa Kuli Sisa!”
Kuyanda kwaamba ayi bene Juda bamusuune kwakwe Fesitasi nakwiinga kwakacaisha Paulo. Aboobo kwaamba ayi atacaikwi, Paulo wakasebensesha nkusu shakwe mbuli mwine Loma. Wakaambila Fesitasi ayi: “Ndiimfwi kunembo lyacuuna ca boomboloshi cakwe Sisa, nkonjeelete koomboloshekwa. Taaku ncendakabishisha baJuda, kweelana ambomwishi mwebo nobeene. . . . Ntoosenga kutolwa kuli Sisa!” Na muntu wasenga kutolwa kuli Sisa, liinji tacakalinga kukonsheka kumukakila kusenga uko. Fesitasi wakashinisha makani aya ndyaakaamba ayi: “Mbowasenga kutolwa kuli Sisa; anu utootolwa nkomunya uko.” (Milimo 25:10-12) Kwiinda mukusenga ayi atolwe mukoomboloshekwa amoomboloshi munene, Paulo wakatondesha cakubonenaako cibotu ku Beneklistu bancine boonse munshiku shino. Cili boobu mukwiinga beshikupikisha na batalika “kuleta mapensho kwiinda mukusebensesha mulawo,” Bakamboni Bakwe Yehova balasebensesha mulawo kushitilisha makani abotu.—Kulu. 94:20.
(Milimo 26:1-3) Mpeeke Agilipa wakaambila Paulo ayi, “Wasuminishikwa ayi uliimikanine omwiine.” Paulo wakatambika lyaansa lyakwe akutalika kwaamba ayi, 2 “Nobaami baAgilipa! Ndaboona ayi sunu ndicite coolwe kwaamba ayi inga ndaliimikanina pashintu shoonse baJuda nshebatoombekesha pameenso anu. 3 Bunene bunene mukwiinga mwebo mulishi kabotu kwishibila kwa baJuda alimwi abupusano bwabo. Paceebo ceeco, ndamusenga kwaamba ayi munyumfwishishe kabotu mboontokwaamba.
bt 198-201 mapa. 10-16
“Ntoosenga Kutolwa Kuli Sisa!”
Mubulemu Paulo wakalumba Mwaami Agilipa pakumupa coolwe cakuliimikanina pameenso akwe, alimwi wakaamba ayi mwaami uyu wakalinga kwiishi kabotu milawo yaba Juda abupusano bwabo boonse. Lyalo wakasansulula buumi bwakwe mbobwakalinga kaatana kwaaluka: “Kuswa kumatalikilo ndakalinga mulikoto lya baFalisi, bantu beenda bamwi boonse pakulama milawo yakupaila kwesu.” (Milimo 26:5) Mbuli muFalisi, Paulo wakalinga kushoma ayi bushiku bumwi Mesiya alaakusa. Ano ndyaakaba Mwineklistu, wakatalika kushimikila cakutaloonda ayi Yesu Klistu ngo Mesiya baJuda ngobakalinga kulindilila kwaciindi cilaamfu. Paulo wakaletwa kukooti pabushiku bulya ceebo ca nshaakalinga kushoma isho balwani bakwe abalo nshobakalinga kushi kabotu—ayi bushiku bomwi Lesa alaakukumanisha nshaakashomesha bashali babo bakulukulu. Nshaakasansulula Paulo shakapa kwaamba ayi Agilipa asune kwiiya shiinji.
Ndyaakalinga kusansulula mbwaakalinga kupensha Beneklistu kale kale, Paulo wakaamba ayi: “Palwaangu ndakalinga kuyeeya kucita cintu cili coonse ceenga cakonsha kunyonyoola makani akwe Yesu wa kuNasaleti . . . Ndakalinga mukali cakwaamba ayi ndakalinga kuya mumandabala a mushishi shimwi mukubapensha.” [bashikwiiya bakwe Klistu] (Milimo 26:9-11) Paulo wakalinga kwaamba lushinisho. Bantu baanji bakalinga kucishi mbwaakabapensha abuumbi Beneklistu. (Gala. 1:13, 23) Agilipa alyeelete wakakankamana akuliipusha mumoyo ayi ‘Ino nciinshi cakapa kwaamba ayi muntu wa mushobo uyu aaluke?’.
Maswi atokonkelaawo Paulo ngakaamba atoopa cikumbulo: “Ndakaya kuDamasikasi kaancite nkusu ankalata yakutondesha ayi ndakasuminishikwa abamatanjilili ba bapailishi, Nobaami, twakalinga kuya bweenda munshila, lisuba kalili pakati kamutwi, ndindakabona mumuni kuswa kwiculu, mumuni uyu wakalinga kwiinda pamumuni wa lisuba alimwi wakabeka pali ndime abaabo mbondakalingaabo. Lyalo soonse twakawita panshi, kuswawaawo ndakanyumfwa liswi muciEbulu lyakwaamba ayi, ‘Saulo, Saulo ino utoompensheshanshi? Utoolicisabo omwiine mukukakatila kulwana anebo, bweenka mbuli ŋombe itoofusa shibaka akushikila mukasamu kakolete.’ Lyalo ndakeepusha ayi, ‘Ino ndimwe baani, Nkambo? Alakwe Mwaami wakakumbula ayi, ‘Ndime Yesu uyo ngotoopensha.’”—Milimo 26:12-15.
Kaatana kubona cili anga nciloto ici, Paulo munshila yacikoshanyo ‘wakalinga kufusa shibaka shakalinga kushikila mukasamu kakolete.’ Bweenka mbuli ŋombe mbweenga yalicisa na kaifusa shibaka mukasamu kakolete kacite mwineyo, Paulo wakalicisa lwakumushimu kwiinda mukukaka kuyanda kwakwe Lesa. Kaatana kuba Mwineklistu Paulo wakalinga muntu ushomeka, sombi wakalinga kusowekete, aboobo Yesu uyo wakalinga wabushikwa ndyaakabonekela kuli nguwe panshila yakuya kuDamasikasi wakamucafwa abuumbi kwaalula miyeeyo yakwe.—Joni 16:1, 2.
Paulo wakaalula buumi bwakwe cancinencine. Ndyaakalinga kwaamba a Agilipa, wakaamba ayi: “Nshikwe kukaka kunyumfwila ceeco ncendakabona mucili anga nciloto cakaswa kwiculu, sombi ndakataanguna kushimikila muDamasikasi, muJelusalemu amucishi coonse ca Judeya akubaswamashi bakunsengwe, ndakabashimikila ayi balyeelete kupiluluka kuswa kushibiibi shabo akushoma muli Lesa akucita shintu shibonesha ayi bakapiluluka cancinencine.” (Milimo 26:19, 20) Kwa myaaka iinji, Paulo wakalinga kukumanisha ncito njaakapekwa a Yesu Klistu bushiku bulya ndyaakabona cili anga nciloto. Ano ino nshiinshi shakaswaamo? Bamwi pabaabo bakatambula makani abotu Paulo ngaakalinga kushimikila bakapiluluka akucileka bulale, kutashomeka akutalika kusebensela Lesa. Bantu aba bakapiluluka bakaba bantu babotu mucishi, abo bakonkela milawo akuyuminisha luumuno.
Nacibi boobo kubene Juda bakalinga kupikisha Paulo, ishi shoonse tashakalinga kucite ncito. Paulo wakaamba ayi: “Ici ncecakapa kwaamba ba Juda bancaate mutempele akuyanda kuncaya. Nacibi boobo, mukwiinga ndakapekwa lucafwo kuswa kuli Lesa aboobo kushikila asunu ndatolelela kushimikila kubantu boonse, balemekwa abantubo.”—Milimo 26:21, 22.
Aswebo mbuli Beneklistu bancine, tulyeelete kuba “balibambite lyoonse” kushitilisha lushomo lwesu. (1 Pita 3:15) Inga twacita kabotu kukonkela nshila Paulo njaakasebensesha ndyaakalinga kwaamba a Mwaami Agilipa aFesitasi, ndyetutosansulula nshetushoma kuboomboloshi abeendeleshi. Beendeleshi inga baalula myoyo yabo na twabasansulwiita cabulemu cancine camu Baibo mbocaalula buumi bwesu abamwi beshikukutika makani ngotushimikila.
(Milimo 26:28) Lyalo mwaami Agilipa wakaambila Paulo ayi, “Muciindi ciniinibo inga wansandula kuba mwine Klistu.”
bt 202 pala. 18
“Ntoosenga Kutolwa Kuli Sisa!”
Sombi Paulo wakakumbula mweendeleshi uyo ayi: “Nshina kucinkunka, nomulemekwa baFesitasi, sombi ntokwaamba makani alushinisho bweenka mbuli muntu muyawu. Ncakwiila, mwebo nobaami ngontokwaambila cakutaloonda mulyeshi kabotu makani aya . . . Baami baAgilipa, sa mulashoma maswi a balaluki bakulukulu? Ndishi kwaamba ayi mulaashoma.” Agilipa wakakumbula ayi: “Muciindi ciniinibo inga wansandula kuba Mwineklistu.” (Milimo 26:25-28) Tatucishi na maswi aya akaswa panshi lya moyo nabi sobwe, sombi inga twabona patuba kwaamba ayi mwaami uyu wakacatwa kumoyo amakani akaamba Paulo.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Milimo 26:14) Lyalo soonse twakawita panshi, kuswawaawo ndakanyumfwa liswi muciEbulu lyakwaamba ayi, ‘Saulo, Saulo ino utoompensheshanshi? Utoolicisabo omwiine mukukakatila kulwana anebo, bweenka mbuli ŋombe itoofusa shibaka akushikila mukasamu kakolete kacite mwineyo.’
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Mili. 26:14
kufusa shibaka mukasamu kakolete: Aka kakalinga kasamu kasompete nkobakalinga kusebensesha kuculumishaako shinyama. (Boombo 3:31) Maswi akwaamba ayi “kufusa shibaka mukasamu kakolete” ngamaswi akashimpi kamumabuku aciGiliki. Akaswa kumuyeeyo wakutyunka musune uyo utanyumfwi ukaka kutyunkwa kwiinda mukufusa shibaka, uko kupa kwaamba ayi ŋombe iliciise. Saulo mbwaakalinga kucita alakwe kaatana kuba Mwineklistu. Kupensha bashikwiiya bakwe Klistu abo bakalinga kutanjililwa a Yehova Lesa, nakwiinga kwakapa kwaamba ayi Paulo alicane mumapensho anene. (Amweelanye a Mili. 5:38, 39; 1 Timo. 1:13, 14.) Palilembo lya Shikushimikila 12:11, maswi akwaamba ayi “tusamu tukolete” alasebenseshekwa munshila yacikoshanyo, kusansulula maswi amuntu musongo ayo apa kwaamba ayi uyo utokutika akonkele kululikwa.
nwt busansulushi bwa maswi
Kasamu kakolete. Musako ulaamfu ucite kanshimbi kasompete kunembo, wakalinga kusebensesha balimi kutyunkilaako ŋombe. Musako uyu ulakoshanishikwa amaswi amuntu musongo ayo eenga apa shikukutika kukonkela kululikwa kwa busongo. Maswi akwaamba ayi “kufusa shibaka mukasamu kakolete” alaswa kumuyeeyo wakutyunka musune uyo utanyumfwi ukaka kutyunkwa kwiinda mukufusa shibaka, uko kupa kwaamba ayi ŋombe iliciise.—Mili. 26:14; Boombo. 3:31.
Milimo 26:27) Baami baAgilipa, sa mulashoma maswi a balaluki bakulukulu? Ndishi kwaamba ayi mulaashoma.”
w03 11/15 mape. 16-17 pala. 14
Amucafwe Bamwi Kusumina Makani Abwaami
Paulo wakalinga kucishi ayi Agilipa wakalinga mwine Juda liinabo. Mukwiinga wakalinga kucishi ayi Agilipa wakalinga kucishi kabotu milawo yabene Juda, Paulo wakaamba ayi incito yakwe yakushimikila yakalinga kukuma bunene bunene makani akaamba ‘Bashinshimi alimwi a Mose’ ayi Mesiya alaakucaikwa akubushikwa. (Milimo 26:22, 23) Paulo wakeepusha Agilipa ayi: “Baami baAgilipa, sa mulashoma maswi a balaluki bakulukulu?” Agilipa wakabula cakukumbula. Nakwiinga wakakumbula ayi taashomi bashinshimi, naakabisha mpuwo yakwe mbuli mwine Juda mushomi. Ano nakwiinga wakasuminisha makani Paulo ngaakalinga kwaamba, nakwiinga wakalibika kulubasu lomwi ashakalinga kushoma batumwi, aboobo bantu nibakatalika kumwiita ayi Mwineklistu. Camaano Paulo wakalikumbula mwiine, akwaamba ayi: “Ndishi kwaamba ayi mulaashoma.” Ino ici cakapa kwaamba ayi Agilipa akumbule buyani? Wakakumbula ayi: “Muciindi ciniinibo inga wansandula kuba Mwineklistu.” (Milimo 26:27, 28) Nabi kwaamba ayi Agilipa taakwe kuba Mwineklistu, citoboneka kwaamba ayi makani akaamba Paulo akamucata kumoyo.—Bene Ebulu 4:12.
JANUARY 28–FEBRUARY 3
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | MILIMO 27-28
“Paulo Wakaya kuLoma”
(Milimo 27:23, 24) Mukwiinga mashiku Lesa uyo unyeendelesha alimwi ngoonambila, watuma munjelo wakwe kuli ndime. 24 lyalo waamba ayi, ‘Utaloondi Paulo! Ulyeelete kuya mukwiimikana kunembo lyakwe Sisa! alimwi kutika, Lesa wakupa boonse abo mbooli abo mubwaato.’
bt 208 pala. 15
“Taaku Muntu Nabi Womwi Weshi Afwe”
Cilyeelete kwaamba ayi Paulo wakashimikila bantu baanji mbwaakalingaabo mubwaato ‘kulangila shakashomeshekwa a Lesa.’ (Milimo 26:6; Kolo. 1:5) Ano pakubona kwaamba ayi bwaato ubo inga bwapila mumaanshi ciindi cili coonse, Paulo wakayuminisha bantu abo kwaamba ayi batoopuluka. Wakaamba ayi: “Mukwiinga sunu mashiku Lesa watuma munjelo wakwe kuli ndime . . . , ‘lyalo waamba ayi, ‘Utaloondi Paulo! Ulyeelete kuya mukwiimikana kunembo lyakwe Sisa! alimwi kutika, Lesa wakupa abo boonse mbooli abo mubwaato.’” Paulo wakabayuminisha ayi: “Aboobo nobeensuma, amukalike myoyo; mukwiinga ndashoma muli Lesa ayi shoonse nshaamba shitoocitika bweenka mbwaamba. Nakubi boobo tulyeelete kuya mukuwaalwa pansumbu imwi.”—Milimo 27:23-26.
(Milimo 28:1, 2) Ono nditwakapuluka akushika kwitala, twakesa mukushiba ayi insumbu iyo njetwakalingaawo ileetwa ayi Molita. 2 Alimwi bantu bakooko baamba mushobo waceensu bakatunyumfwila nkumbu abuumbi. Bakatutambula kabotu cakwaamba ayi bakatukunkila mulilo ceebo mfula yakalinga kuloka alimwi kwakaba mpewo.
bt 209 pala. 18
“Taaku Muntu Nabi Womwi Weshi Afwe”
Bantu bakapuluka abo bakalicana pansumbu iitwa ayi Molita, cakumalenge kwa cishi ca Sisili. Bantu bakooko baamba mushobo waceensu ‘bakabanyumfwila nkumbu abuumbi.’ (Milimo 28:2) Bakabatambula akubakunkila amulilo mukwiinga bakashika kabatutuma ceebo cakulokwa. Mulilo wakabacafwa kunyumfwako kukasaala nabi kwakalinga mfula ampewo. Alimwi wakapa kwaamba ayi kucitike acaankamiko.
bt 210 pala. 21
“Taaku Muntu Nabi Womwi Weshi Afwe”
Kumusena uko kwakalinga kukala musankwa umwi mubile waliina lya Pabulyasi uyo wakalinga kucite muunda unene abuumbi. Mpashi wakalinga munene wabashilumamba ba bene Loma baku Molita. Luka wakamusansulula ayi “mutanjilili wa pansumbu,” kusebensesha maswi abulemu ayo akacanika pashilembetwe shobilo shaku Molita. Wakabatambula kabotu abuumbi Paulo abantu mbwaakalingaabo akukalaabo kwanshiku shotatwe. Nacibi boobo, baishi musankwa uyu bakalinga balwashi. Luka alimwi wakasansulula kabotu bulwashi kusebensesha maswi ngobasebensesha kushipatela. Wakalemba ayi “bakalinga kulete ceebo bakalinga balwashi cimpwita alimwi acinkumbe.” Paulo wakapaila akubika maansaakwe pali mbabo, lyalo bakaba kabotu. Bantu bakumusena uku ndyebakabona caankamiko ici bakatalika kuleta bantu balwashi kwaamba ayi abashilike, alimwi bakaleta shipo shakucafwilisha Paulo abaabo mbwaakalingaabo.—Milimo 28:7-10.
(Milimo 28:16, 17) Nditwakashika muLoma, Paulo bakamusuminisha kulikalila eenka ashilumamba shikumulama. 17 Ono ndipakeenda nshiku shotatwe, Paulo wakeeta bamatanjilili ba baJuda. Ndibakabungana, wakabaambila ayi: “Nobene Isilaelima, nakubi kwaamba ayi taaku cibiibi ncendakacita kubantu besu nabi kucita kweelana akwishibila kwa bakulukulu besu, baJuda baŋangisha muJelusalemu akumbika mumaansa a bene Loma.
bt 213 pala. 10
“Kwaamba Bumboni Cakushikaawo”
Likoto lya bantu bakalinga palweendo abo ndyelyakashika kuLoma, “Paulo bakamusuminisha kulikalila eenka ashilumamba shikumulama.” (Milimo 28:16) Liinji bakaili batacite milandu inene bakalinga kubaangilila ncetani yangitwe kuli shilumamba shikubalindilila. Nacibi boobo, Paulo wakalinga shikwaambilisha sha Bwaami, aboobo nabi wakalinga kwangitwe ncetani taakwe kucileka kushimikila. Pesule lyakookeshaako kwanshiku shotatwe, wakeeta bamatanjilili ba baJuda baku Loma kwaamba ayi alisansulule akubashimikila makani abotu.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Milimo 27:9) Mukwiinga pakalinga peenda kale ciindi cilaamfu, alimwi cakaboneka ayi citooleta mapensho kweenda abwaato, a Bushiku bwakulikasha kulya kwa Kusekelela Kulekelelwa kwa Shibiibi kabuli bweenda kale, aboobo Paulo wakaamba muyeeyo
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Mili. 27:9
bushiku bwakulikasha kulya kwa Kusekelela Kulekelelwa kwa Shibiibi: nkokwaamba ayi, “kulikasha kulya.” Muci Giliki maswi akwaamba ayi “kulikasha kulya” alasansulula bushiku bomwibo ubo bwakaambwa mu Mulawo wakwe Mose, nkokwaamba ayi kulikasha kulya ceebo ca Bushiku bwa Kusekelela Kulekelelwa Shibiibi uko kwakalinga kucitwa mwaaka amwaaka, cimwi ciindi kwiita ayi Yom Kippur (muci Ebulu, yohm hak·kip·pu·rimʹ, “bushiku bwakufwekelela”). (Lefi 16:29-31; 23:26-32; Shakube. 29:7) Maswi akwaamba ayi “kupensha myoyo yanu,” ayo acatene aBushiku bwa Kusekelela Kulekelelwa Shibiibi, alaamba kucita shintu shipusene pusene shitondesha kulikaka, kwiilikaawo akulikasha kulya. (Lefi 16:29) Maswi akwaamba ayi “kulikasha kulya” ayo akasebenseshekwa pa Milimo 27:9 alapa muyeeyo wakwaamba ayi kulikaka kwakalinga kucitika pa Bushiku bwa Kusekelela Kulekelelwa Shibiibi kwakeelikaawo akulikasha kulya. Bushiku ubu bwakalinga kubaako kumamanino amweenshi wa September na kumatalikilo a October.
(Milimo 28:11) Ndipakeenda myeenshi yotatwe, twakanyamuka abwaato bwakalinga kulembetwe ayi “Baana Basankwa bakwe Susi.” Bwaato ubu bwakaswita kuAlekisandiliya alimwi bwakalinga pansumbu iyi ciindi camupewo.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Mili. 28:11
Baana Basankwa Bakwe Susi: Kweelana amakani ashoma ba Giliki abene Loma, “Baana Basankwa bakwe Susi” (Muci Giliki, Di·oʹskou·roi) bakalinga Kasta a Pollux, baana basankwa bampundu bakwe lesa Susi (Jupiter) amuka mwaami waku Sipatani Leda. Kwiilikaawo pashintu shimwi, balesa aba bakalinga kubashoma ayi mbobashitilisha baabo beshikweensha maato, akubapulusha na kwesa mapensho palweenge. Makani aya atokwaamba liina lyakalinga kulembetwe pabwaato mbumboni bwa kwaamba ayi makani aya akalembwa amuntu wakalingaako.