Mpo na nini bato mingi batosaka bakonzi te?

“Mokolo mosusu, bato bakoki koloba ete na bambula zomi oyo eleki, likambo oyo emonanaki mingi ezali ete bato bazalaki lisusu kotosa bakonzi te, ezala bakonzi ya mangomba to bakonzi ya Leta, bakonzi ya mboka to ya politiki; ezaleli yango epalangani na mokili mobimba.”

MALOBA yango ezali ya Hannah Arendt, moto ya mayele ya istware mpe moto ya filozofi, alobaki yango na bambula ya 1960 mpe banda wana tii lelo oyo, eleki bambula mingi. Lelo oyo, likambo yango ezali se kokóma makasi koleka.

Na ndakisa, lisolo moko eutaki kobima na zulunalo moko ya Londres (The Times) elobaki boye: “Baboti mosusu balingaka te ete balakisi bázala bakonzi ya bana na bango mpe soki balakisi bameki kopesa bana na bango etumbu, basepelaka ata moke te.” Mbala mingi, soki bapesi bana etumbu na kelasi, baboti na bango bakitelaka balakisi na eteyelo mpo na kokebisa kaka balakisi te kasi mpo na koswanisa bango mpenza.

Na zulunalo mosusu, bakomaki maloba ya molobeli ya lisangá moko ya balakisi na Angleterre (National Association of Head Teachers), ye alobaki boye: “Bato bazali koloba kaka ete ‘nazali na lotomo ya kosala boye,’ na esika bálobaka ete ‘nazali na mikumba boye.’” Baboti mosusu bateyaka bana na bango te ete basengeli kotosaka bakonzi, bapamelaka bango te mpe balingaka mpe te ete bato mosusu básala yango. Lokola bana bazali kosɛnga ete bátika bango básalaka makambo oyo bazali na “lotomo” ya kosala, bazali kotika bango bátosa lisusu baboti to balakisi te, mpe mbuma oyo yango ezali kobota na nsima eyebanaka liboso. Mopanzi-nsango Margarette Driscoll akomaki ete “bana oyo bazangi botosi epai ya bakonzi bayebaka kokesenisa mabe na malamu te.”

Lisolo moko ebimaki na zulunalo moko (Time) ezalaki na moto ya likambo ete “Bana oyo babebi,” na lisolo yango balobaki ete bilenge ebele ya Russie balɛmbi nzoto. Lisolo yango ezalaki mpe na maloba ya alanga-nzembo moko ya miziki ya rap; ye alobaki boye: “Ndenge nini moto oyo abotami na mokili oyo akoki kotyela bato motema? Mokili yango ezali se na makambo ya likólólikóló, ezali ata na likambo moko ya malonga te.” Mikhail Topalov, moto moko ya mayele ya sosioloji, ye mpe azali na likanisi yango mpe alobaki boye: “Bilenge yango bazali bazoba te. Bamoni na miso na bango moko ndenge oyo Leta akosi baboti na bango, bamoni ndenge oyo baboti na bango batikali mabɔkɔ mpamba mpe bakómi basɔmɛlɛ. Tokanisi mpenza ete bilenge ya ndenge yango bakoki kotosa bakonzi?”

Kasi, soki tolobi ete kaka bilenge nde bazali kotyela bakonzi motema te, tolobi solo te. Na moi ya lelo, bato nyonso, ezala mikóló to bana mike, bazali lisusu kotyela ata bokonzi moko motema te; kutu, bazali kotyola yango. Yango elingi nde koloba ete ezali na bokonzi moko te oyo tokoki kotyela motema? Bokonzi ezali “nguya to lotomo ya koyangela, ya kosambisa, to ya kopekisa misala ya bato mosusu.” Soki basaleli yango malamu, ekoki kopesa bato bolamu. Ekoki kosala ete moto na moto to mpe mboka mobimba ezala malamu. Lisolo oyo elandi ekomonisa yango.