Mapamboli na Jéhovah makopesaka bozwi
“Mapamboli na Jéhovah makopesaka bozwi, mpe akobakisa mpasi elongo na yango te.”—MASESE 10:22, MN.
1-3. Atako bato mingi bazali komitungisa mpo na oyo etali biloko ya mosuni, nzokande solo nini na ntina na bozwi, bato nyonso basengeli kondima yango?
BATO mosusu bazali ntango nyonso kosolola na ntina na mbongo oyo bazali na yango, to likoló na mbongo oyo bazali koluka kozwa. Likambo ya mawa mpo na bango, ezali ete na bambula oyo euti koleka, bazalaki na bantina mingi ya kolobela yango. Na 1992, ata mikili ya Mpoto, oyo ezali na bozwi mingi, ebandaki kokita, bato minene mpe basali mosusu babungisaki misala na bango. Bato mingi bakómaki komituna soki tokokoka komona lisusu eleko moko ya bolamu mpo na bato nyonso.
2 Ezali nde mabe na komibanzabanza mpo na bolamu ya mosuni? Te, mpamba te yango ezali bobele mposa tobotami na yango. Nzokande, mpo na oyo etali bozwi, ezali na likambo moko ya ntina oyo tosengeli kobosana yango te. Likambo yango ya ntina ezali ete, biloko nyonso biuti na Mozalisi. Ye azali “Jéhovah, Nzambe ya solo, . . . Ye oyo atandaki mokili mpe biloko bizali kati na yango, Ye oyo akopesaka mpema epai na bato likoló na yango, mpe elimo epai na bango bakotambolaka wana.”—Yisaya 42:5, MN.
3 Atako Jéhovah akanaka te na liboso nani akozala mozwi mpe nani akozala mobola, biso nyonso tokozongisa monoko epai na ye na lolenge tozali kosalela “mabelé mpe biloko bizali kati na yango.” Soki tozali kosalela bozwi na biso mpo na koyangela bato mosusu, tokozongisa monoko epai na Jéhovah. Mpe baoyo nyonso bamikómisi baombo na bozwi na esika ete bazala baombo na Jéhovah bakomona kokokisama na solo na liloba oyo ete “oyo akotya motema na bozwi na ye, ye akokwea.” (Masese 11:28; Matai 6:24; 1 Timoté 6:9) Bozwi ya mosuni ya moto oyo motema na ye ezali mosika na Jéhovah ekomonana na nsuka ete ezali na ntina te.—Mosakoli 2:3-11, 18, 19; Luka 16:9.
Bozwi oyo eleki ntina
4. Mpo na nini bozwi ya elimo eleki bozwi ya mosuni?
4 Longola bozwi ya mosuni, Biblia ezali lisusu kolobela bozwi ya elimo. Yango nde ezali lolenge ya bozwi oyo eleki malamu. (Matai 6:19-21) Bozwi ya elimo ezali kosenga boyokani ya esengo elongo na Jéhovah, oyo mpe ekoki koumela seko. (Mosakoli 7:12) Lisusu, basaleli na Jéhovah oyo bazali bazwi na elimo bazangi mapamboli ya mosuni te. Na mokili ya sika, bozwi ya elimo ekozala elongo na bozwi ya mosuni. Bato na sembo bakosepela na biloko ya mosuni oyo ekozwama te na kowelana to na kobebisaka kolongono na bango ya nzoto mpe esengo, lokola yango ezali komonana mingi lelo. (Nzembo 72:16; Masese 10:28; Yisaya 25:6-8) Bakomona ete na makambo nyonso “mapamboli na Jéhovah . . . makoyeisaka bozwi, mpe akobakisaka mpasi elongo na yango te.”—Masese 10:22.
5. Yesu apesaki elaka nini mpo na oyo etali biloko ya mosuni?
5 Ata lelo, baoyo bazali kopesa motuya na makambo ya elimo bazali na kimya mpo na oyo etali biloko ya mosuni. Ya solo, bazali kosala mosala mpo na kofuta mbongo ya ndako, ya mai mpe ya lotiliki mpe mpo na koleisa mabota na bango. Basusu bakoki mbala mosusu kobungisa mosala na bango ntango makambo ya nkita mazali lisusu kotambola malamu te. Kasi bazali komitungisa te mpo na makambo wana. Bazali nde kotya elikya na bango na elaka na Yesu oyo alobaki ete: “Boye, bomitungisa te na kolobaka ete, Tokolya nini?’ soko ete, ‘Tokomela nini?’ soko ete, ‘Tokolata nini?’ . . . Mpamba te, Tata na bino ya likoló ayebi ete bozali na bosenga na yango nyonso. Bolukaka nde liboso Bokonzi na Nzambe mpe boyengebene na ye mpe biloko nyonso wana bikobakisama na bino.”—Matai 6:31-33.
Bozwi ya elimo lelo
6, 7. (a) Tanga mwa makambo mamonisi bozwi ya elimo ya basaleli na Nzambe. (b) Esakweli nini ezali kokokana lelo, mpe mituna nini mizali kotunama na ntina na yango?
6 Na bongo, basaleli na Jéhovah baponi kotya Bokonzi ya Nzambe na esika ya liboso na bomoi na bango, mpe bazali kozwa mapamboli mingi mpo na yango. Bazali kosepela na matomba bazali kozwa na mosala na bango ya kozalisa bayekoli. (Yisaya 60:22) Balakisami na Jéhovah, mpe bazali kozwa bilei kitoko ya elimo ntango nyonso na nzela ya “moombo na sembo mpe na mayele.” (Matai 24:45-47; Yisaya 54:13) Lisusu, elimo na Jéhovah ezali likoló na bango, kosangisaka bango esika moko mpo na kosala libota ya bondeko ya solosolo kati na mokili mobimba.—Nzembo 133:1; Malako 10:29, 30.
7 Oyo ezali solo bozwi ya elimo oyo ekoki kosombama na mbongo te. Ezali kokokisa na lolenge ya kokamwa elaka oyo na Jéhovah, ete: “Boyeisa ndambo nyonso na zomi kati na ebombelo ete bilei bizala na ndako na ngai. Jéhovah na bibele alobi ete, Meka ngai mpo na yango, soko nakozipwela bino maninisa na lola te mpe soki nakosopela bino mapamboli te kino esika ekozanga mpo na yango.” (Malaki 3:10) Tosili komona kokokisama ya elaka wana lelo. Kasi mpo na nini Jéhovah, ye oyo azali Liziba ya bozwi nyonso, azali kosenga na basaleli na ye ete bapesa ndambo na zomi to likabo? Nani azali kozwa litomba na likabo yango? Mpo na koyanola na mituna oyo, totalela mpo na nini Jéhovah alobaki maloba yango na monoko ya Malaki na ekeke ya mitano Liboso na Ntango na Biso.
Ndambo na zomi mpe makabo
8. Engebene kondimana ya Mibeko bolamu ya mosuni ya Bayisraele etalelaki nini?
8 Na eleko ya Malaki, libota na Nzambe lizalaki na bozwi te. Mpo na nini? Mpo na likambo litalaki makabo mpe ndambo na zomi. Na eleko wana, Yisraele ezalaki na nse na kondimana ya Mibeko na Moize. Ntango Jéhovah asalaki kondimana yango, alakaki na Bayisraele ete soki bakokisi oyo esengamaki na bango kati na kondimana yango, ye akopambola bango na elimo mpe na mosuni. Ya solo, bozwi ya Bayisraele etalelaki bosembo na bango.—Deteronome 28:1-19.
9. Na eleko na Yisraele ya kala, mpo na nini Jéhovah asengaki na Bayisraele ete bafutaka ndambo na zomi mpe bapesaka makabo?
9 Na nse na Mibeko, moko na mikumba ya Bayisraele ezalaki ya kopesa makabo na tempelo mpe ya kofuta ndambo na zomi. Ezalaki na makabo oyo mazalaki kotumbama nyonso na etumbelo ya Jéhovah, nzokande, mosusu ezalaki kokabolama kati na banganga mpe bato oyo bazalaki kopesa mbeka, biteni mosusu oyo ezalaki ya malamu mpenza ezalaki kopesama na Jéhovah. (Levitike 1:3-9; 7:1-15) Mpo na oyo etali ndambo na zomi, Moize ayebisaki na Bayisraele ete: “Ndambo na zomi nyonso ya (biloko ya) mabelé, biuti na milona na mabelé to na mbuma na nzete, ezali ya [Jéhovah]. Yango ezali eloko na bulee mpo na [Jéhovah].” (Levitike 27:30, MN) Ndambo na zomi ezalaki kopesama na Balevi oyo bazalaki kosala na tabernakle mpe, na nsima bakómaki kosala na tempelo. Balevi oyo bazalaki banganga te bazalaki mpe kopesa ndambo na zomi oyo bazalaki kozwa epai na banganga ya libota ya Alona. (Mituya 18:21-29) Mpo na nini Jéhovah asengaki na Bayisraele ete bafutaka ndambo na zomi? Ya liboso, ezalaki mpo ete bamonisa polele botondi na bango mpo na bolamu oyo Jéhovah azali kosalela bango. Ya mibale, ezalaki mpo ete basunga Balevi, baoyo basengelaki komipesa bobele na mikumba na bango, oyo moko kati na yango ezalaki ya koteya Mibeko. (2 Ntango 17:7-9) Na lolenge yango, losambo ya solo esungamaki, mpe epesaki matomba na bato nyonso.
10. Likambo nini likómaki wana Bayisraele bazangaki kopesa ndambo na zomi mpe makabo?
10 Atako ndambo na zomi mpe makabo epesamaki na nsima na Balevi, yango ezalaki mpenza makabo mapesamaki epai na Jéhovah; na yango, esengelaki kozala makabo ya malamu mpenza oyo mabongi na ye. (Levitike 22:21-25) Nini ekómaki ntango Bayisraele batikaki kopesa ndambo na zomi to ntango bazalaki kopesa makabo oyo mazalaki malamu te? Etumbu moko te ekomamaki kati na Mibeko mpo na yango, kasi ezaleli motindo wana ezangaki makama te. Jéhovah alongolaki mapamboli na ye, mpe Balevi, lokola basungamaki lisusu na mosuni te, batikaki mosala na bango na tempelo mpo na koluka komisunga bango moko. Yisraele mobimba ezwaki mpasi mpo na yango.
“Bobanza na mitema na bino mpo na nzela na bino”
11, 12. (a) Likambo nini likómaki wana Bayisraele bazangaki kotosa Mibeko? (b) Mosala nini Jéhovah apesaki na Bayisraele ntango azongisaki bango na mboka na bango longwa na Babilone?
11 Na boumeli ya lisolo na bango, Bayisraele mosusu bazalaki ndakisa malamu mpo na oyo etali kotosa Mibeko, mingimingi na likambo litalaki kofuta ndambo na zomi. (2 Ntango 31:2-16) Nzokande, ntalo monene na Bayisraele bamonisaki bopotu na likambo yango. Mbala na mbala Bayisraele babukaki kondimana oyo basalaki elongo na Jéhovah kino na nsuka Jéhovah apesaki nzela ete bakwea liboso na libota mosusu, mpe na mobu 607 Liboso ya Ntango na Biso, bamemamaki na boombo na Babilone.—2 Ntango 36:15-21.
12 Etumbu yango ezalaki makasi, kasi nsima na mibu 70 Jéhovah azongisaki basaleli na ye na mokili na bango. Bisakweli mingi ya mokanda na Yisaya oyo bilobelaki Paradis bisengelaki kokokana mpo na mbala ya liboso nsima na bozongi wana. (Yisaya 35:1, 2; 52:1-9; 65:17-19) Nzokande, ntina ya liboso oyo Jéhovah azongisaki libota na ye, ezalaki te mpo na kosala paradis na mabelé, kasi mpo na kotonga tempelo mpe kozongisa losambo ya solo. (Esdrase 1:2, 3) Soki Bayisraele batosaki Jéhovah, mbele balingaki kozwa matomba ya mosuni, mpe mapamboli ya Jéhovah malingaki kokómisa bango bazwi na elimo mpe na mosuni. Mpo na yango, na mobu 537 Liboso ya Ntango na Biso, wana Bayuda bazongaki na mokili na bango, batongaki etumbelo na Yelusaleme mpe babandaki kotonga tempelo. Kasi, bakutanaki na botemeli makasi mpe batikaki kotonga. (Esdrase 4:1-4, 23) Mpo na yango, Bayisraele bapambwamaki te na Jéhovah.
13, 14. (a) Likambo nini lisalemaki ntango Bayisraele batikaki kotonga tempelo? (b) Na nsuka, lolenge nini tempelo eyaki kotongama kasi bolembu nini elobelamaki lisusu na ntina na Yisraele?
13 Na mobu 520 Liboso ya Ntango na Biso, Jéhovah atindaki basakoli Agai mpe Zakari ete balendisa Bayisraele mpo ete bazongela mosala ya kotonga tempelo. Agai amonisaki ete libota likómaki na bosenga mpamba te Bayisraele bazangaki molende mpo na ndako ya Jéhovah. Alobaki ete: “Tala oyo Jéhovah na bibele alobi: ‘Bobanza na mitema na bino mpo na nzela na bino. Bosili kolona mingi, kasi bobuki bobele moke; bosili kolya, kasi botondi te; bosili komela, kasi bosilisi mposa te; bosili komilatisa bilamba, kasi moto azali na mɔtɔ te; mpe ye oyo azwi lifuti, azwi lifuti mpo na kotya yango kati na libenga litoboki.’ Jéhovah na bibele alobi boye ete: ‘Bobanza na mitema na bino mpo na nzela na bino. Bokenda likoló na ngomba, bosengeli koya na mabaya. Mpe botonga ndako; mpo ete nasepela na yango mpe nakumisama.’”—Agai 1:5-8, MN.
14 Lokola balendisamaki na Agai mpe na Zakari, Bayisraele babanzaki na mitema na bango mpo na nzela na bango mpe batongaki tempelo. Kasi nsima na mibu soko 60, Nehemya ayaki kotala Yelusaleme mpe amonaki ete Bayisraele bazalaki mpenza kolanda Mibeko na Jéhovah te. Asembolaki ezaleli yango. Kasi ntango ayaki na mbala ya mibale, amonaki ete makambo mabebaki lisusu koleka. Alobaki ete: “Nasosolaki mpe ete makabo na Balevi mapesamelaki bango te; bongo Balevi mpe bayembi baoyo bazalaki kosala mosala basili kokima moto na moto na elanga na ye.” (Nehemya 13:10) Likambo oyo lisembolamaki, mpe “Yuda mobimba bayeisaki ndambo na zomi na masango mpe na vinyo ya sika mpe na mafuta epai na bibombelo.”—Nehemya 13:12.
Bazali koyiba Jéhovah
15, 16. Na makambo nini Jéhovah apamelaki Yisraele na nzela ya Malaki?
15 Emonani ete mosakoli Malaki apesaki esakweli na ye bobele na eleko yango moko, mpe kati na esakweli na ye mosakoli alobeli biso mingimingi kozanga bosembo ya Yisraele. Ayebisi maloba na Jéhovah epai na Yisraele, ete: “‘Soko nde ngai nazali tata, wapi lokumu na ngai? Soko ngai nazali nkolo, wapi botosi na kotosa ngai?’ [Jéhovah] na bibele alobi bongo epai na bino, Ɛɛ banganga baoyo bazali kotyola nkombo na ngai.” Mabe nini bazalaki kosala? Jéhovah alimboli ete: “Ekokaba bino banyama bakufi miso mpo na mbeka, [bozali koloba]: ‘Ezali mabe te.’ Mpe ekokaba bino banyama batengumi mpe na maladi, [bozali koloba]: ‘Ezali mabe te.’”—Malaki 1:6-8.
16 Na maloba wana, Malaki amonisi ete soki Bayisraele bazalaki kopesa makabo, oyo ezalaki ya mabe, emonisaki polele ete bazali na botosi te to na limemya te. Malaki akomaki lisusu ete: “‘Longwa na mikolo na batata na bino, bopengwi na malako na ngai mpe bobateli yango te. Bozonga epai na ngai mpe ngai nakozonga epai na bino,’ Jéhovah na bibele alobi bongo.” Bayisraele bamitunaki soki basengelaki mpenza kosala nini, mpe batunaki ete: “Tokozonga ndenge nini?” Jéhovah ayanolaki bango ete: “Moto akoyiba nde epai na Nzambe? Kasi bino bozali koyiba ngai!” Lolenge nini Yisraele ekokaki koyiba Jéhovah, ye oyo azali Liziba ya bozwi nyonso? Jéhovah ayanolaki ete: “Na nzela na ndambo na zomi mpe na makabo.” (Malaki 3:7, 8) Ɛɛ, na kozanga kopesa ndambo na zomi mpe makabo, Bayisraele bazalaki koyiba Jéhovah!
17. Nini ezalaki ntina na ndambo na zomi mpe na makabo maye masengamaki na Bayisraele, mpe elaka nini Jéhovah apesaki na ntina na ndambo na zomi?
17 Lisolo oyo ya kala limonisi ete ndambo na zomi mpe makabo ezalaki na ntina mingi na Yisraele. Yango ezalaki komonisa botondi ya moto oyo apesaki yango. Mpe yango ezalaki kosunga na nzela ya biloko ya mosuni losambo ya solo. Yango wana, Jéhovah alendisaki Yisraele ete: “Boyeisa ndambo nyonso na zomi kati na ebombelo.” Komonisaka bango oyo bakozwa na kosala bongo, Jéhovah alakaki bango ete: “Nakosopela bino mapamboli kino esika ekozanga mpo na yango.” (Malaki 3:10) Mapamboli na Jéhovah makokaki kokómisa bango bazwi.
Basambisami na “Nkolo [ya solo]”
18. (a) Jéhovah akebisaki na ntina na koya ya nani? (b) Koya na tempelo ezalaki na ntango nini, nani ayaki mpe yango esukaki boni mpo na Yisraele?
18 Na nzela ya Malaki, Jéhovah akebisaki lisusu ete asengelaki koya kosambisa libota na ye. “Tala, nazali kotinda ntomá na ngai mpo na kobongisa nzela liboso na ngai. Mpe Nkólo [ya solo] oyo bino bozali koluka ye akoya pwasa na tempelo na Ye; mpe ntomá na kondimana oyo bino bozali kosepela mpo na ye. Tala azali koya!” (Malaki 3:1) Elaka wana ya koya na tempelo ekokanaki ntango nini? Na Matai 11:10, Yesu atangaki esakweli ya Malaki oyo elobeli ntomá oyo asengelaki kobongisa nzela mpe asalelaki yango mpo na Yoane Mobatisi. (Malaki 4:5; Matai 11:14) Na bongo, na mobu 29 ya Ntango na Biso, ntango ya kosambisa ekómaki! Nani azalaki ntóma ya mibale, ntóma na kondimana, oyo asengelaki koya na tempelo elongo na Jéhovah, “Nkolo ya solo?” Ezalaki Yesu ye moko. Ayaki na tempelo ya Yelusaleme mbala mibale mpe apetolaki yango na molende nyonso ntango abenganaki bato bazangi sembo oyo bazalaki basenzi na misolo. (Malako 11:15-17; Yoane 2:14-17) Na ntina na kosambisama wana ya ekeke ya liboso, Jéhovah atunaki na lolenge ya esakweli ete: “Kasi, nani akoyikela mokolo na koya na ye mpiko, mpe nani akotelema wana ekomonana ye?” (Malaki 3:2) Ya solo, Yisraele etelemaki te. Libota wana liponamaki na Jéhovah litalemaki, limonanaki ete “likoki” te mpe, na mobu 33 ya Ntango na Biso, libwakamaki.—Matai 23:37-39
19. Na ndimbola nini tokoki koloba ete batikali bazongaki epai na Jéhovah na ekeke ya liboso, mpe lipamboli nini bazwaki?
19 Nzokande, Malaki akomaki lisusu ete: “[Jéhovah] akofanda lokola mopetoli mpe monangoli na palata; asengeli kopetola bana na Levi; mpe asengeli konangola bango lokola wolo mpe palata, mpe bakokoma mpo na Jéhovah libota oyo lizali kopesa mbeka na boyengebene.” (Malaki 3:3, MN) Na boyokani na maloba wana, bato mingi ya ekeke ya liboso oyo bazalaki koloba ete bazali kosalela Jéhovah babwakamaki, basusu bapetolamaki mpe bayaki epai na Jéhovah, kopesáká ye mbeka oyo ye andimaki. Ezalaki banani? Ezalaki baoyo bandimaki libyangi na Yesu, ntomá na kondimana. Na Pantekote ya mobu 33 ya Ntango na Biso, bato 120 oyo bayanolaki na libyangi yango bazalaki esika moko na ndako moko ya likoló na Yelusaleme. Lokola elimo santu epesaki bango makasi, babandaki kopesa likabo na boyengebene, mpe nokinoki motuya na bango ebakisamaki. Mosika te, bapalanganaki bipai nyonso na mikili miyangelamaki na Loma. (Misala 2:41; 4:4; 5:14) Ezali motindo wana nde batikali bazongaki epai na Jéhovah.—Malaki 3:7.
20. Ntango Yelusaleme mpe tempelo na yango ebomamaki, nini ekómelaki Yisraele ya sika ya Nzambe?
20 Batikali wana ya Yisraele, baoyo basanganaki ma Bapakano oyo bakangisamaki na mosisa ya Yisraele, bazalaki ‘Yisraele ya sika na Nzambe,’ libota oyo lisalemi na baklisto bapakolami na elimo. (Bagalatia 6:16; Baloma 11:17) Na mobu 70 ya Ntango na Biso, “mokɔlɔ . . . mozali kozika lokola moto makasi” mokómelaki Yisraele ya mosuni ntango Yelusaleme mpe tempelo na yango ebomamaki na mampinga ya Loma. (Malaki 4:1; Luka 19:41-44) Nini ekómelaki Yisraele ya elimo ya Nzambe? Jéhovah ‘ayokelaki bango mawa lokola moto akoyokelaka mawa mwana na ye oyo azali kosalela ye.’ (Malaki 3:17, MN) Lisangá ya baklisto bapakolami na elimo libatelaki likebisi oyo Yesu apesaki na esakweli na ye. (Matai 24:15, 16) Babikaki mpe mapamboli na Jéhovah malandaki kokómisa bango bazwi na elimo.
21. Na ntina na Malaki 3:1, 10, mituna nini mizali kotunama?
21 Oyo nde kolongisama mpo na Jéhovah! Kasi lolenge nini esakweli ya Malaki 3:1 ezali kokokana lelo? Mpe lolenge nini baklisto basengeli koyanola na elendiseli oyo epesami na Malaki 3:10 oyo etali koyeisa ndambo na zomi nyonso kati na ebombelo? Ezali yango ekolobelama na lisolo lilandi.
Bozongeli
◻ Nani azali mpenza Liziba na bozwi nyonso?
◻ Mpo na nini bozwi ya elimo eleki bozwi ya mosuni?
◻ Nini ezalaki ntina ya ndambo na zomi mpe ya makabo masengamaki na Bayisraele?
◻ Ntango nini Jéhovah, ”Nkolo ya solo,” ayaki na tempelo na ye mpo na kosambisa Yisraele, mpe nini ezalaki nsuka na yango?
◻ Nani azongaki epai na Jéhovah nsima na koya na ye na tempelo na ekeke ya Liboso ya Ntango na Biso?
[Elilingi na lokasa 10]
Na ekeke ya liboso, Yesu, ntóma na kondimana, oyo azalaki momonisi na Jéhovah ayaki na tempelo mpo na kosambisa