Oyebaki yango?

Mpo na nini bato bazalaki kosanze mbongo na tempelo ya Yerusaleme?

▪ Mwa moke liboso akufa, Yesu asukisaki likambo moko ya mabe oyo ezalaki kosalema na tempelo. Biblia elobi boye: “Yesu . . . abwakaki libándá baoyo nyonso bazalaki kotɛka mpe kosomba na tempelo, mpe abalolaki bamesa ya bato oyo basenzaka mbongo mpe bibonga ya baoyo bazalaki kotɛka bibenga. Mpe alobaki na bango ete: ‘Ekomamá ete: “Ndako na ngai ekobengama ndako ya mabondeli,” kasi bino bozali kokómisa yango mobenga ya miyibi.’”​—Matai 21:12, 13.

Bayuda ná Baprozelite ya siɛklɛ ya liboso bazalaki kouta na bingumba mpe mikili mingi mpo na kokende na tempelo na Yerusaleme, bazalaki komema mbongo ya mboka oyo bazalaki kouta. Nzokande, mpo na kofuta mpako ya tempelo oyo ezalaki kofutama mbala moko na mbula, kosomba banyama ya kopesa mbeka mpe kopesa makabo mosusu, basengelaki kozala na mbongo oyo bato bazalaki kosalela na Yerusaleme. Na yango, bato oyo bazalaki kosanze mbongo bakokaki kosanze mbongo oyo bato bazalaki kouta na yango na bisika ndenge na ndenge na mbongo oyo bazalaki kosalela na Yerusaleme, kasi basengelaki kotikala na mwa mileki. Soki bafɛti ya Bayuda ekómi pene, bato yango bazalaki kotanda bamesa na bango na kati ya tempelo, na Lopango ya bato oyo bazali Bayuda te.

Ndenge Yesu alobaki ete bato oyo bazalaki kosanze mbongo bakómisaki tempelo “mobenga ya miyibi,” emonisi ete bazalaki kolekisa ndelo na mileki oyo bazalaki kosɛnga.

Mpo na nini bato ya ntango ya kala bazalaki kopesa nzete ya olive valɛrɛ mingi?

▪ Banzete ya olive mpe ya vinyo ezalaki na kati ya biloko oyo Nzambe alakaki kopesa bato na ye soki batikali sembo epai na ye. (Kolimbola Mibeko 6:10, 11) Tii lelo oyo, bato bapesaka nzete ya olive valɛrɛ mingi na bamboka oyo balonaka yango. Nzete yango ekoki kobota mbuma ebele na boumeli ya bankama ya bambula ata soki bazali kobatela yango malamu te. Nzete yango ekoki kokola malamu ata soki baloni yango na mabele oyo ezali mabangamabanga mpe ekufaka mpambampamba te ata soki elanga ezali kosalema mbala na mbala. Soki bakati nzete yango, ekumu na yango ebimisaka ebele ya bitape oyo ekoki kokola mpe kokóma minene.

Na ntango ya kala, bato bazalaki kosalela mposo mpe nkasa ya nzete yango mpo na kosalisa moto oyo azali na fiɛvrɛ. Mai ya kole oyo ebimaka na bitape ya nzete yango oyo ekoli ezalaka nsolo kitoko mpe bazalaki kosala na yango malasi. Kasi bato bazalaki kozwa nzete yango na valɛrɛ mingi libosoliboso mpo ezalaki kobota mbuma oyo bazalaki kolya mpe kobimisa mafuta. Mbuma ya olive ezalaka na mafuta mingi mpenza.

Nzete oyo ezali kobota malamu ekoki kobimisa litrɛ ya mafuta koleka 57 na mbula moko. Bazalaki mpe kosalela mafuta ya olive mpo na kopelisa mwinda; bazalaki mpe kosalela yango na milulu mosusu mpe na makambo ya losambo, bazalaki mpe kopakola yango na nzoto mpe na nsuki, bazalaki mpe kosalela yango lokola nkisi ya mpota mpe mpo na konyolisa nzoto.​—Kobima 27:20; Balevi 2:1-7; 8:1-12; Ruta 3:3; Luka 10:33, 34.