Mokapo 121

Liboso na Sanedrina, mpe liboso na Pilato

NTONGO etani, Petelo asili kowangana Yesu mpo na mbala ya misato, mpe basangani ya Sanedrina basilisi kosambisa na bango ya bokosi mpe bapanzani. Kasi, bazóngi lisusu mokolo ya mitano na ntongo, na kobima na moi, mbala oyo bakei na ndako ya makita ya Sanedrina. Emonani lokola ete bazali na mposa ya koluka kolongisa kosambisa na bokosi oyo esalemaki butubutu. Ntango Yesu akambami liboso na bango, batuni ye, lokola esalaki bango na butu eleki, ete: “Loba na biso soko yo Klisto.”

Yesu ayanoli ete: “Soko nakoloba na bino, bokondima te, mpe soko nakotuna bino, bokozongisa eyano te.” Kasi, Yesu azali na mpiko mpo na koloba na bango soko azali nani, kolobáká ete: “Mwana na moto akofanda na loboko na mobali na nguya na Nzambe.”

Batuni ye ete: “Na bongo ozali Mwana na Nzambe?” Bango nyonso balingi koyeba yango.

Yesu alobi na bango ete: “Lokola elobi bino.”

Mpo na bato wana oyo bazali na mposa ya koboma ye, eyano oyo ekoki. Mpo na bango, eyano wana ezali kotuka. Mpe balobi ete: “Tokoluka lisusu litatoli nini? Biso mpenza toyoki na monoko na ye.” Bongo, bakangi Yesu na nsinga, bamemi ye epai na guvernere moromé Ponti Pilato.

Yuda, ye oyo atekaki Yesu, alandaki kosambisa wana. Ntango amoni ete Yesu akweisami, amitungisi mpenza. Akei bongo kozongisa misolo na palata ntuku misato epai na banganga minene mpe mikóló, kolobáká ete: “Nasali lisumu mpo na kokaba makila mazali na likambo te.”

Balobi na ye kozanga mawa ete: “Yango ezali nini epai na biso? Yo moko tala yango.” Bongo Yuda abwaki misolo na palata kati na tempelo mpe akei komikakisa na nzeté. Kasi, emonani lokola ete etápe ya nzeté oyo na yango Yuda akangisi nsinga ebukani mpe akwei motó liboso na libanga monene, epai kuna apanzani.

Banganga minene bayebi te nini basengeli kosala na misolo na palata wana. Balobani ete: “Ekoki te ete tobwaka oyo na sanduku-na-makabo, mpamba te ezali mosolo na makila.” Yango wana, nsima na koyokana na likambo yango, basómbi elanga na moyemi na mbeki mpo na kokunda bapaya. Ezali mpo na ntina oyo nde elanga yango ebengami ete “Elanga na makila.”

Ezali naino ntongo wana bamemi Yesu na ndako na guvernere. Bayuda oyo bazali komema ye, baboyi kokota na lopango, mpamba te bakanisi ete kozala esika moko na Bapakano ekoyeisa bango mbindo. Mpo na kosepelisa bango, Pilato ayei epai na bango na libanda. Mpe atuni bango ete: “Bofundi moto oyo na likambo nini?”

Bayuda balobi na ye ete: “Soko moto oyo azalaki mosali na makambo mabe te, mbele tokabi ye epai na yo te.”

Lokola aboyi komikotisa na likambo yango, Pilato alobi na bango ete: “Bokamata ye bino mpenza, mpe bosambisa ye na Mibeko na bino.”

Komonisáká mposa na bango ya koboma, Bayuda bazongisi ete: “Ebongi na biso koboma moto te.” Ya solo, soki babomi Yesu mokolo na Pasika, yikiyiki ekozala mpenza kati na bato, mpamba te mingi bandimi Yesu. Kasi soki balóngi kosenga na Baloma ete baboma ye na ntina na makambo na politike, bango bakomema mokumba moko te liboso na bato.

Yango wana bakonzi ya mangomba batiki kosambisa oyo basalaki liboso, oyo na yango basilaki kokweisa Yesu likoló na kotuka, mpe basaleli bifundeli mosusu. Bafundi Yesu na makambo misato, ete: “Tozwi moto oyo wana ezalaki ye [1] kopengwisa bato, [2] kopekisáka ete bafuta mpako na Kaisala te mpe [3] kolobaká ete ye mpenza azali Klisto, mokonzi.”

Efundeli oyo ete Yesu amizalisi mokonzi, yango nde ebendi likebi ya Pilato. Akoti na ndako, abengi Yesu mpe atuni ye ete: “Yo mokonzi na Bayuda?” Na maloba mosusu, obuki nde mibeko na kolobáká ete yo ozali mokonzi na esika na Kaïsala?

Yesu alingi koyeba makambo nini Pilato asili koyoka na ntina na ye, yango wana atuni ye ete: “Yo ozali koloba boye mpo na yo moko soko mpo na bamosusu balobi na yo na ntina na ngai?”

Pilato alobi ete, ayebi eloko moko te mpe alingi koyeba solo. Azongisi ye monoko ete: “Ngai nazali nde Moyuda? Libota na yo mpe banganga-kapita bakabi yo epai na ngai. Osali nini?”

Yesu aluki te kopengola eyano na ntina na bokonzi na ye. Mpe oyo akoyanola sikawa ekokamwisa mpenza Pilato. Luka 22:66 kino 23:3; Matai 27:1-11; Malako 15:1; Yoane 18:28-35; Misala 1:16-20.

▪ Na likanisi nini Sanedrina eyangani lisusu na ntóngo?

▪ Yuda akufi lolenge nini, mpe misolo na palata ntuku misato misalelami na nini?

▪ Mpo na nini Bayuda balingi ete Baloma baboma Yesu, na esika ete baboma ye bango moko, lokola bazalaki kokana kosala yango na mabaku mosusu?

▪ Bayuda bafundi Yesu mpo na makambo nini?

Mokapo 122

Epai na Pilato mpe epai na Hérode

YESU ameki kobombela Pilato te ete ye azali mokonzi, kasi alimboli ete Bokonzi na ye ezalaki likama te mpo na Baloma. Alobi na Pilato ete: “Bokonzi na ngai ezali ya mokili oyo te. Soki bokonzi na ngai ezalaki ya mokili oyo, mbele bato na ngai babundi ete nakabama epai na Bayuda te. Kasi bokonzi na ngai bouti wana te.” Na yango, Yesu andimi mbala misato ete azali na bokonzi, kasi ezali bokonzi ya mabelé te.

Kasi Pilato atuni lisusu: “Boye, yo ozali mokonzi?” Na maloba mosusu, ozali mokonzi atako bokonzi na yo ezali ya mokili oyo te?

Yesu amonisi na Pilato ete likanisi na ye ezali sembo, na koyanolaka: “Yo moko olobi ete nazali mokonzi. Nabotami na ntina oyo, mpe nayei na mokili mpo na oyo ete: natatola mpo na solo. Soko moto nani azali na ngámbo na solo, akoyoka maloba na ngai.”

Na yango, ntina na bomoi na Yesu awa na mabelé ezali mpo na kotatola na ntina na “solo,” mpe mingi mpenza solo likoló na Bokonzi. Yesu amilengeli na kotikala sembo na solo wana, ata soko yango esengi bomoi na ye. Pilato atuni ete: “Solo ezali eloko nini?” Kasi azali na mposa ya bandimbola mosusu te. Asili koyoka makambo mingi, mpe yango ekoki mpo ete azwa ekateli.

Pilato azongi epai na ebele na bato oyo bazali libanda ya ndako. Ekoki kozala na miso na Yesu nde Pilato alobi epai na banganga-kapita mpe na baoyo bazali elongo na bango ete: “Namoni mabe moko na moto oyo te.”

Bibele basiliki mpo na ekateli oyo, babakisi ete: “Azali kotombokisa bato na kolakisáká kati na Yuda mobimba, mpe kobanda Galilai kino awa.”

Maloba na kozanga kososola oyo ya Bayuda ekamwisi Pilato mingi. Yango wana, ntango banganga-kapita mpe mikoló bakóbi kongánga, abongwani epai na Yesu mpe alobi ete: “Oyoki makambo mingi mazali bango kofunda yo te?” Kasi Yesu ayanoli ata liloba moko te mpo na bifundeli wana ya lokuta. Pilato akamwe mingi mpo na yango.

Eyoki ye ete Yesu azali Mogalilai, Pilato azwi libaku malamu ya komilongola na likambo na ye. Guvernere ya Galilai, Hérode Antipas (mwana ya Hérode le Grand), azali na Yelusaleme mpo na elambo ya Pasika. Bongo, Pilato atindi Yesu epai na ye. Mwa bambula liboso, Hérode abomaki Yoane Mobatisi, mpe azalaki kobanga wana ayokaki nsango ya bikamwiseli oyo Yesu azalaki kosala, mpamba te akanisaki ete Yesu azali nde Yoane, asekwi kati na bakufi.

Sikawa, Hérode asepeli mingi mpenza na komona Yesu. Ezali te mpo ete azali komibanzabanza likoló na oyo ekokómela Yesu, azali mpe na mposa mpenza te ya koyeba soki bifundeli likoló na ye bizali solo to lokuta. Kasi azali bobele na mposa ete amona ye mpe azali kolikya ete Yesu asala ekamwiseli.

Kasi Yesu aboi kokokisa mposa ya Hérode. Ntango Hérode atuni ye, azongisi ata liloba moko te. Wana bayoki nsoni, Hérode mpe basoda na ye baseki ye. Balatisi ye elamba motane mpe batyoli ye mpenza. Bongo, bazongisi ye epai na Pilato. Na nsuka na yango, Pilato mpe Hérode, baoyo bazalaki banguna, bakomi baninga malamu.

Wana Yesu azongi lisusu, Pilato abengi banganga-kapita, mikóló na Bayuda mpe bato, alobi na bango ete: “Bomemeli ngai moto oyo lokola motombokisi na bato, mpe nasambisi ye liboso na bino, kasi nazwi likambo moko te kati na ye na ntina na bifundeli na bino. Hérode bobele bongo, mpo ete azongiseli biso ye lisusu; mpe asali likambo moko te oyo libongi na kufa. Na bongo, nakobetisa ye fimbo mpe nakokangola ye.”

Na yango, mbala mibale, Pilato alobi ete Yesu azali na likambo te. Alingi kokangola ye, mpo asosoli ete ezali bobele zuwa nde epusi banganga minene ete bakumba Yesu epai na ye. Wana ezali ye kosala milende mpo na kokangola Yesu, likambo mosusu lipusi ye na kosala bongo. Lokola azali naino na tribinale, mwasi na ye atindeli ye nsango elendisi ye nokinoki ete: “Kosala likambo moko te na moyengebene wana, mpamba te nazwi mpasi mingi mpo na ye lelo kati na ndoto [solo euti mpenza epai na Nzambe].”

Pilato ayebi ete asengeli kokangola moto oyo azwi na mabe moko te. Kasi ndenge nini akosala? Yoane 18:36-38; Luka 23:4-16; Matai 27:12-14, 18-19; 14:1, 2; Malako 15:2-5.

▪ Ndenge nini Yesu ayanoli na motuna na ntina na bokonzi na ye?

▪ “Solo” nini Yesu atatolaki na ntina na yango na boumeli ya bomoi na ye mobimba awa na mabelé?

▪ Pilato azwi ekateli nini, bibele balobi nini, mpe Pilato asali nini mpo na Yesu?

▪ Hérode Antipas azali nani, mpo na nini asepeli mingi na komona Yesu, mpe asali ye nini?

▪ Mpo na nini Pilato alingi mpenza kokangola Yesu?

Mokapo 123

“Botala moto ye wana!”

PILATO akamwi mingi mpo na Yesu mpe asosoli ete azali na mabe moko te; yango wana aluki mwango mosusu mpo na kotika ye. Alobi epai na ebele ete: “Motindo na bino ezali ete nakangwela bino moto moko na ntango na Pasika.”

Pilato, ye oyo azalaki lisusu na mobomi moko monene na nkombo Barabas kati na boloko na ye, atuni ete: “Bolingi ete nakangwela bino nani, Barabas soko Yesu oyo abengami Klisto?”

Kopusamáká na banganga-kapita baoyo bayanganisaki bibele, bato balombi ete babimisa Barabas nde baboma Yesu. Pilato atiki te. Mpo na koyanola, atuni bango lisusu ete: “Bolingi ete nakangwela bino nani kati na bango mibale?”

Bato bangangi ete: “Barabas.”

Pilato abangi, atuni ete: “Bongo, nasala nini na Yesu oyo abengami Klisto?”

Na mongongo makasi, bato bangángi ete: “Tika ete akakisama na nzeté!” “Kakisa ye na nzeté! Kakisa ye na nzeté!”

Koyebáká ete ebele bazali kosenga liwa ya moto oyo asali likambo moko te, Pilato atuni lisusu ete: “Mabe nini asali? Nazwi likambo moko libongi na kufa mpo na ye te; na bongo nakobeta ye fimbo mpe nakokangola ye.”

Atako nyonso oyo Pilato asali, ebele na bato bapeli na nkanda, oyo bapusami na mikóló ya mangomba, bakóbi bobele kongánga ete: “Tika ete akakisama na nzeté!” Wana bapusami na banganga, bato balingi makila. Nzokande emonani ete, mikolo mitano liboso, bamoko na Bayuda wana bakumisaki ye lokola mokonzi ntango akótaki na Yelusaleme! Na boumeli ya ntango oyo nyonso, soki bayekoli na Yesu bazali wana, nzokande bazali komimonisa te.

Komonáká ete milende na ye mizali mpamba, nde yikiyiki elingi kobima, Pilato azwi mai, asukoli maboko liboso na bato, mpe alobi ete: “Ngai nazali na likambo na makila na moto oyo te!” Bongo bato bazongisi ete: “Makila na ye mazali likoló na biso mpe likoló na bana na biso!”

Na yango, komonisáká mpenza mposa ya kosepelisa bibele, na esika ete akokisa likambo limoni ye ete lizali sembo, Pilato andimeli bato mpe akangoli Barabas. Akamati Yesu, alongolisi ye bilamba mpe abetisi ye fimbo. Ezali fimbo ya bongo na bongo te. Tala oyo Journal of the American Medical Association elobi mpo na minyoko ya fimbo epai na Baloma.

“Fimbo oyo bazalaki kosalela na momeseno na bango ezalaki mfimbo moko ya mokuse (flagrum to flagellum) ezalaki na nsinga ya mposo na nyama na molai mokeseni, elingámi to mpe te, oyo na katikati na yango batyaki mwa mabúngútulú mike mingi ya bibende to biteni mikemike ya mokuwa na meme oyo bikoki kozokisa. . . . Basoda Baloma bazalaki kobeta mbala mingi, mpe na makasi na bango nyonso na mikongo ya bakangami, mabúngútulú ya bibende ezalaki kobimisa matutu minene, nzokande bansinga ya mposo na nyama mpe mikuwa na meme ezalaki kopanza misuni. Wana kobeta ezalaki kolandana, yango ezalaki kopasola misuni oyo mizali na kati, miye mikangani na mikuwa, mpe ezalaki kobimisa ndambo na misuni oyo misanganaki na makila.”

Nsima na monyoko oyo, bamemi Yesu na ndako ya guvernere, mpe limpinga nyonso ya basoda liyangani. Basoda balandi kotyola ye: basali motólé ya nzube mpe balatisi Yesu. Basimbisi ye mokekele na loboko ya mobali mpe bazipi ye na elamba motane, lokola oyo ekolataka bakonzi. Mpe balobi na ye na kotyola ete: “Mbote, mokonzi na Bayuda!” Lisusu, babwakeli ye nsoi mpe babeti ye. Kobotoláká ye mokekele wana makasi na maboko, babeti ye na motó, kokótisáká lisusu kati na mposo ya motó na ye, banzube ya “motolé” wana ya kookisa nsoni.

Bopolo mpe mpiko monene oyo Yesu amonisi liboso na minyoko oyo ekamwisi Pilato kino apusami na komeka mwango mosusu mpo na kobikisa ye. Mpe alobi na bibele ete: “Tala, nazali koya na ye epai na bino mpo boyeba ete namoni likambo kati na ye te.” Mbala mosusu Pilato akanisi ete bakolembisa mitema wana bakomona lolenge oyo Yesu akómi likoló na minyoko oyo azwi. Kolatáká motólé ya nzubé mpe elamba motane, elongi etondi na makila mpe na bilembo ya fimbo, Yesu abimi liboso na ebele oyo ya motema makasi. Bongo Pilato alobi ete: “Botala moto ye wana!”

Atako azokisami mpe anyokwami, moto yango azali moto aleki ntina mingi kati na Lisolo na bato, ee, azali moto aleki bato nyonso kati na bikeke nyonso. Bopolo mpe kimya na Yesu ezali elembo ya bonene oyo ata Pilato asosoli yango, mpamba te maloba na ye mamonisi limemya mpe mawa oyo azali na yango. Yoane 18:39 kino 19:5; Matai 27:15-17, 20-30; Malako 15:6-19; Luka 23:18-25.

▪ Nini Pilato ameki kosala mpo na kokangola Yesu?

▪ Ndenge nini Pilato ameki komilongola na mikumba nyonso?

▪ Basaleli eloko nini mpo na kobeta Yesu?

▪ Nsima na kobeta Yesu fimbo, ndenge nini baseki ye?

▪ Mwango nini mosusu Pilato ameki kosala mpo na kokangola Yesu?

Mokapo 124

Akambami na liwa

EMONI ye kimya monene na Yesu kati na monyoko, Pilato ameki lisusu kokangola ye, kasi banganga-kapita babakisi lisusu nkanda na bango. Basili kozwa ekateli ete likambo moko te ekoka kopekisa mokano na bango mabe. Yango wana balandi konganga ete: “Kakisa ye na nzeté! Kakisa ye na nzeté!”

Pilato alobi na bango ete “Bokamata ye bino mpenza mpe bokakisa ye na nzeté.” (Na kokesena na oyo bauti koloba liboso, Bayuda bazali na lotomo ya koboma bobele mosali na mabe oyo abuki mobeko monene ya lingomba, oyo mokoki na liwa.) oyo soko mbala ya mitano, Pilato amonisi ete Yesu asali likambo moko ya mabe te, kolobáká ete: “Ngai namoni mabe moko kati na ye te.”

Wana Bayuda bamonaki ete bifundeli na makambo na politike bizwaki litomba te, bazongeli lisusu efundeli likoló na kotuka, oyo basalelaki mwa bangonga na liboso, na ntango Yesu asambisamaki liboso na Sanedrina. Balobi ete: “Biso tozali na mobeko mpe ebongi na mobeko na biso ete akufa mpo ete amizalisi Mwana na Nzambe.”

Oyo ezali efundeli ya sika mpo na Pilato, mpenza ebangisi ye lisusu koleka. Asosoli sikawa ete Yesu azali moto lokola bato banso te, lokola emonisaki yango ndóto ya mwasi na ye mpe nguya monene na ezaleli oyo azali komonisa. Kasi, azali mpenza “Mwana na Nzambe”? Mpamba te Pilato ayebi ete Yesu azali Mogalilai. Nzokande, mbala mosusu azalaki na bomoi mosusu liboso? Akótisi ye lisusu na ndako mpe atuni ye ete: “Yo outi wapi?”

Yesu ayanoli ye te. Kala mingi te, auti koloba na Pilato ete, ye azali mokonzi, kasi bokonzi na ye euti na mokili oyo te. Na boye, ntina ya kopesa ndimbola mosusu ezali te. Kasi, kopusamáká na lolendo mpo ete aboyaki koyanola ye, Pilato asilikeli Yesu na kolobáká ete: “Okosolola na ngai te? Oyebi te ete nazali na bokonzi ya kokangola yo mpe na bokonzi ya kokakisa yo na nzeté?”

Yesu ayanoli na limemya ete: “Ozali na bokonzi likoló na ngai te soki epesameli yo uta na likoló te.” Alingi kolobela bokonzi oyo Jéhovah asili kopesa nzela na bayangeli na bato ete bakamba makambo ya mokili. Yesu abakisi: “Boye ye oyo akabi ngai epai na yo azali na lisumu lileki.” Solo mpenza, nganga monene Kaïfe mpe baninga na ye, bakisa mpe Yuda Iskariote, bazali na ngámbo monene kati na monyoko na bokesene oyo Yesu azali konyokwama na yango.

Kokamwáká lisusu koleka likoló na Yesu mpe na kobanga ete mbala mosusu auti na Nzambe, Pilato atye lisusu milende mpo na kokangola ye. Kasi, Bayuda baboyi koyoka Pilato. Bazongeli lisusu bifundeli na bango likoló na makambo na politike, na kobakisáká na mayele mabe ete: “Soko okokangola moto oyo, ozali moninga na Kaïsala te. Moto na moto oyo akomizalisa mokonzi, azali kotombokela Kaïsala.”

Atako yango ekokaki kozala efundeli mabe mpo na ye, Pilato abimisi lisusu Yesu na libanda mpe alobi na Bayuda ete: “Botala mokonzi na bino!”

Bazongisi ete: “Longola ye! Longola ye! Kakisa ye na nzeté.”

Pilato alembi wana atuni bango ete: “Nakokakisa nde mokonzi na bino na nzeté?”

Boyangeli na Baloma ezali kookisa Bayuda nkanda. Na solo mpenza, basepeli na yango te. Nzokande, banganga-kapita balobi na bokosi nyonso ete: “Tozali na mokonzi te bobele Kaïsala.”

Kobangáká noki akobebisa mosala na ye mpe lokumu na ye, Pilato andimeli Bayuda. Apesi Yesu epai na bango. Basoda balongoli ye elamba motané oyo balatisaki ye mpe bozongiseli ye bilamba na ye ya likoló. Wana bazalaki kokamba ye, Yesu asengeli lisusu komema ye moko nzeté oyo akokakisama likoló na yango.

Ezali sika na katikati na ntongo ya mokolo na mitano 14 Nisan; midi ezali mpenza mosika te. Yesu atelemaki uta mokolo ya minei na ntongo, mpe azali bobele komona mpasi. Alembi mpo na kilo ya nzeté. Yango wana moleki nzela moko na nkombo Simona moto na Kulene, na mokili ya Afrike, azwamaki mpo na komema nzeté na esika na ye. Wana bazali kokende, ebele na bato bazali kolanda nsima, mpe basi bazali komibeta ntolo mpo na kolela Yesu.

Kobongwanáká epai na basi wana, Yesu alobi ete: “Bana basi na Yelusaleme, botika kolela na ntina na ngai. Bolela nde mpo na bino moko mpe mpo na bana na bino. Tala mikolo mikoya wana bato bakoloba ete: ‘Esengo na bikomba, ná bango bazwi zemi te, ná bango bamelisi bana te!’ . . . Mpamba te soki basali makambo oyo na nzeté mobesu, makambo nini bakosala na nzeté ekauki?”

Nzeté oyo Yesu alobeli ezali ekólo ya Bayuda, nzeté oyo ezali naino mwa moke mobesu, elilingi ya bomoi, mpo ete Yesu azali wana elongo na mwa ndambu na libota oyo bandimeli ye. Kasi ntango Bayuda yango bakolongwa, ekólo ekotikala bobele nzeté mpamba oyo esili kokufa na elimo, ebongiseli ya libota oyo likauki. Ee, kolela ekoza monene ntango mampingá ya Baloma, maye masalelami na Nzambe, makobebisa ekólo ya Bayuda. Yoane 19:6-17; 18:31; Luka 23:24-31; Matai 27:31, 32; Malako 15:20, 21.

▪ Mikóló ya mangomba bafundi lisusu Yesu na likambo nini, wana emoni bango ete bifundeli ya politike bizwi matomba te?

▪ Mpo na ntina nini mosusu, oyo Pilato abangi koleka?

▪ Nani azali na lisumu lileki monene kati na makambo oyo basaleli Yesu?

▪ Bakonzi ya mangomba bazali kosala nini mpo ete Pilato apesa Yesu epai na bango?

▪ Yesu alobi nini epai na basi oyo bazali kolela na ntina na ye, mpe maloba na ye likoló na nzeté “mobesu” mpe nzeté “ekauki” malimboli nini?

Mokapo 125

Mpasi ya liwa likoló na nzeté

BASALI na mabe mibale bakambami libanda mpo na kobomama esika moko na Yesu. Mosika te na engumba, bato nyonso batelemi na esika ebengami Gologota, elingi koloba Mokwa na Motó.

Basoda balongoli bilamba na bakangami. Bapesi bango vinyo esangisami na nkisi na bololo mola. Ekoki kozala basi na Yelusaleme nde balambaki yango, mpe Balóma bakoboyaka te kopesa epai na baoyo bakakisami na nzeté, masanga wana makoyokisa lisusu mpasi na monyoko te. Nsima na komeka yango, Yesu aboyi komela yango. Mpo na nini? Na ntembe te, ezali mpo ete alingi kolonga momekamo wana monene ya kondima na ye, na kobatelaka makoki na ye nyonso.

Sikawa batandi Yesu na nzeté, maboko na ye likoló na motó. Basoda batoboli ye nseté minene, moko na mabóko, mosusu na makolo. Yesu akangi motema na mpasi wana nseté ezali kotobola misuni mpe matongá ya mikwa. Kasi na ntango batelemisi nzeté, mpasi ekómi lisusu makasi mpenza, mpamba te kilo ya nzoto ezali kopasola bampótá oyo etobolami na nseté. Na esika ete abimisa matáta, Yesu abondeli nde mpo na basoda Baloma ete: “Tata, limbisa bango, mpamba te bayebi oyo ezali bango kosala te.”

Pilato atyisi libaya moko likoló na nzeté, lizalaki na makomi oyo ete: “Yesu moto na Nazarete, mokonzi na Bayuda.” Emonani lokola ete na kokomáká bongo, Pilato alingi bobele te kolakisa limemya oyo azali na yango epai na Yesu, kasi mpo na komonisa lisusu boni azangi kosepela na banganga Bayuda oyo bapusaki ye na kokatela Yesu etumbu ya kufa. Mpo ete bato banso batanga yango, Pilato akomisaki yango na minoko misato: na hébreu, na latin, lokóta ya Leta, mpe na greke, lokóta lozalaki kolobama mingi.

Anne, Kayife mpe banganga-kapita mosusu baoki nsoni. Esakola monene oyo etyami likoló na nzeté ebebisi elónga na bango. Baboyi yango, kolobáká na Pilato ete: “Kokoma te ete: ‘Mokonzi na Bayuda,’ kasi: ‘Alobaki ete, “Nazali mokonzi na Bayuda.”’” Pilato asiliki mpo ete asili kokosama na banganga, mpe ayanoli bango na nkanda nyonso ete: “Oyo ekomi ngai, nasili kokoma yango.”

Banganga mpe ebele na bato, bayangani sikawa na esika na kobomama mpe bazali koluka kopengola maloba makomami na libaya. Bazongeli bifundeli na lokuta oyo basalelaki liboso na Sanedrina. Ezali bongo likambo na kokamwa te ete baleki nzela bazali koloba mabe na ntina na Yesu, koningisáká motó mpe kolobaka ete: “Oh! yo oyo olingaki kobebisa tempelo mpe kotonga yango na mikolo misato, omibikisa yo moko! Soki ozali mwana na Nzambe, kita na nzeté na mpasi!”

Banganga-kapita mpe balandi na bango basangani elongo na baseki, kolobáká ete: “Abikisaki bamosusu, ayebi komibikisa te! Azali mokonzi na Yisraele; akita sikawa na nzeté na mpasi, boye tokondima ye. Azali kotalela Nzambe; Nzambe abikisa ye sikawa soko alingi ye, mpamba te alobaki ete: ‘Ngai nazali Mwana na Nzambe.’”

Emoni bango oyo nyonso, basoda mpe baseki Yesu. Batyoli ye kopesáká ye mai na ngai, ekoki kozala ete na kotyáká yango liboso na monoko na ye, penepene na mbebu oyo ekauki. Balobi na ye ete: “Soki yo mokonzi ya Bayuda, omibikisa yo mpenza!” Ata mpe basali na mabe oyo bakakisami na nzeté ngambo na ngambo na Yesu, moko na loboko na mobali, mosusu na loboko na mwasi, bazali koseka ye. Kanisa naino moke! Moto oyo aleki bato nyonso ata na eleko nini, ee, ye oyo asalaki elongo na Jéhovah mpo na kozalisa biloko nyonso, andimi basalela ye motindo oyo!

Basoda bakamati bilamba na likoló ya Yesu mpe bakaboli na ndambo minei. Babwaki mbese mpo na koyeba soki moto na moto akozwa eteni nini. Nzokande, elamba na ye ya nse, ya motuya mingi, ezangi esoneli. Basoda balobani ete: “Topasola yango te, kasi tobwaka mbese koyeba soko ekozala ya nani.” Bakokisi bongo maloba oyo na Makomami ete: “Bakabani bilamba na ngai kati na bango mpenza, mpe babwaki mbese mpo na elamba na ngai.”

Moko na basali na mabe ayei kososola ete Yesu azali solo mokonzi. Yango wana, kopameláká moninga na ye, alobi ete: “Yo ozali kobanga Nzambe te, awa ezali yo na ekweli ya motindo moko? Mpo na biso, ezali sembo, mpamba te tozali kozwa mpasi ekoki na makambo tosalaki; kasi moto oyo asali likambo mabe te.” Asengi na Yesu ete: “Kanisa ngai wana ekokóma yo na bokonzi na yo.”

Yesu alobi na ye ete: “Solo nazali koloba na yo lelo ete: ‘Okozala na ngai elongo na Paradiso.’” Elaka oyo ekokokana wana Yesu akoyangela uta likoló, akosekwisa mosali na mabe wana abóngolaki motema mpo na kopesa ye likoki ete azala na bomoi kati na Paradiso, oyo babiki na Armagedon mpe baninga na bango bazali na libaku kitoko ya kobongisa yango. Matai 27:33-44; Malako 15:22-32; Luka 23:27, 32-43; Yoane 19:17-24.

▪ Mpo na nini Yesu aboyi komela vinyo esangisami na nkisi ebengami mola?

▪ Ekoki kozala, mpo na ntina nini libaya na makomi libakisami likoló na nzeté na mpasi na Yesu? Yango epesi nzela na ntembe nini kati na Pilato mpe banganga-kapita?

▪ Yesu azwi lisusu monyoko nini ya nsoni likoló na nzeté, mpe ekoki kozala mpo na nini?

▪ Ndenge nini makambo masalemi na bilamba na Yesu makokisi esakweli moko?

▪ Mosali na mabe moko asali mbongwana nini na ezaleli, mpe ndenge nini Yesu ayanoli na maloba na ye?

Mokapo 126

“Oyo azalaki solo Mwana na Nzambe”

UTA mwa ntango, Yesu azali likoló na nzeté, na midi, molili na kokamwa mozipi mboka mobimba na boumeli na ngonga misato. Ekoki kozala te ete moi ezipami na nsima na sanza, mpamba te yango ekosalemaka bobele na eleko oyo sanza esili kobima sika ata emonani naino na miso te. Nzokande Pasika ekumisamaka na eleko oyo sanza engali makasi. Lisusu, kozipama wana na moi ekosalemaka bobele na boumeli ya mwa ba miniti. Molili oyo mouti nde na Nzambe! Na ntembe te, likambo oyo na kokamwa lizali kosenga ete baoyo basekaki Yesu basosola, nkutu batiki koseka.

Soki molili oyo mobimaki liboso ete mosali na mabe apamela moninga na ye mosusu mpe liboso na kosenga na Yesu ete akanisa ye, mbala mosusu likambo oyo na kokamwa likoki kozala moko na makambo oyo matindaki mosali na mabe ete abongwana. Ekoki kozala mpenza ete na eleko wana ya molili nde basi minei, mama na Yesu elongo na Salomé ndeko na ye ya mwasi, Marie Madeleine mpe Marie, mama na Yakobo, babelemi na nzete ya mpasi. Yoane, ntoma oyo Yesu alingaki, azali elongo na bango.

Mama na Yesu ‘aoki mpasi mingi’ na motema na komonáká mwana oyo ye amelisaki mabèle mpe abokolaki, likoló na nzeté yango kati na mpasi monene. Kasi Yesu azali komitungisa mpo na mpasi na ye te; amitungisi nde mpo na yango ekokoméla mama na ye. Na kosaláká milende mpenza, alakisi Yoane na motó mpe alobi na mama na ye ete: “Mwasi, tala mwana na yo.” Abongoli motó epai na Marie mpe alobi na Yoane ete: “Tala mama na yo.”

Yesu atiki mama na ye, oyo amonani lokola ete asili kokufela mobali, atiki ye epai na ntóma oyo ye alingi mingi mpenza. Aponi Yoane mpamba te bandeko na ye bamonisi naino bondimi epai na ye te. Na bongo, atiki ndakisa malamu mpo na oyo etali kotalela bobele bamposa ya mosuni te mpo na mama na ye, kasi lisusu bamposa ya elimo.

Pene na ngonga ya misato na nsima na midi, Yesu alobi ete: “Nazali na mposa na komela.” Amiyoki lokola ete Tata na ye alongoli libateli oyo ye azalaki kozwa liboso, mpo ete bosembo na ye botyama mpenza na komekama. Angangi bongo na mongongo makasi ete: “Nzambe na ngai, Nzambe na ngai, mpo na nini otiki ngai?” Koyokáká maloba na ye wana, bamosusu oyo bazali wana balobi ete: “Boyoka, azali kobénga Eliya.” Moko na bango akei mbango kopesa ye komela, kotyáká na nsongé na nzeté mokekele, linyuka lipolisami na mai na ngài. Kasi bamosusu balobi ete: “Tika ye! Totala soko Eliya akoya kolongola ye.”

Esili Yesu kozwa mai wana na ngài, angangi ete: “Yango ekokani!” Ee, asilisi mosala nyonso oyo Tata na ye apesaki ye ntango atindáki ye awa na mabelé. Mpo na kosukisa alobi ete: “Tata, natiki elimo na ngai na maboko na yo.” Na maloba oyo, Yesu azongisi elimo to bokasi na ye ya bomoi epai na Nzambe, na elikya nyonso ete akozongisela ye yango. Bongo, alalisi motó mpe akufi.

Na ntango oyo mpema na Yesu ebimi, koningana makasi ya mabelé esalemi kino kopasola mabangá minene. Koningana wana ezali monene kino kobuka nkunda oyo ezali libandá ya Yelusaleme mpe bibembe bibimi. Baleki nzela bamoni bibembe mpe, wana bakoti na engumba, bayebisi makambo oyo bauti komona.

Bobele na ntango oyo na liwa na Yesu, likambo mosusu lisalemi, ya mbala oyo kati na tempelo ya Nzambe: elamba monene oyo ezali kokabola Esika Mosantu mpe Esika-eleki-Mosantu, epasuki na ndambo mibale, longwa likoló kino nsé. Elamba wana kitoko etondi na langi mingi, ezalaki na bolai ya bametele 18 mpe ezali kilo mingi! Na ekamwiseli oyo, Nzambe amonisi bobele nkanda na ye te epai na babomi na Mwana na ye, kasi lisusu ete likoki ya kokóta na Esika-eleki-Mosantu, elingi koloba na likoló mpenza, epesameli ndingisa na nzela na liwa na Yesu.

Bato oyo bamoni koningana ya mabelé mpe makambo mosusu, babandi kobanga. Mokonzi na basoda oyo azalaki kokengela mosala wana ya koboma bakangami akumisi Nzambe. Alobi ete: “Ya solo, oyo azalaki Mwana na Nzambe.” Boye azalaki wana ntango Bayuda bafundaki Yesu liboso na Pilato ete, amitangi Mwana na Nzambe. Sikawa andimisami ete Yesu azali solo Mwana na Nzambe, ee, solo mpenza, azali moto oyo aleki bato nyonso.

Komonáká makambo oyo ya kokamwisa, bamosusu mpe babandi kotungisama mpe, lokola elembo ya mpasi mpe ya nsoni oyo bazali na yango, bazali kozonga na komibetáká na ntólo. Basi mingi, bayekoli na Yesu, batelemi mosika mpe bazali kotala na nsomo makasi, makambo yango minene. Ntóma Yoane azali mpe wana. Matai 27:45-56; Malako 15:33-41; Luka 23:44-49; 2:34, 35; Yoane 19:25-30.

▪ Mpo na nini tokoki koloba te ete molili oyo mobimaki na boumeli na ngonga misato, ezalaki nde kozipama na moi na nsima na sanza?

▪ Liboso na kokufa, ndakisa nini malamu Yesu atikaki mpo na baoyo bazali na baboti basili kokóma mibangé?

▪ Maloba minei nini ya nsuka Yesu abimisi liboso na kokufa?

▪ Koningana ya mabelé ebimisi makambo nini, mpe kopasuka ya elamba ya tempelo na ndambo mibale elimboli nini?

▪ Makamwisi oyo mabimi mazali na bopusi nini epai na mokonzi na basoda oyo azali kokengela mosala na koboma?

Mokapo 127

Akundami mokolo ya mitano, alimwe mokolo ya lomingo

MOKOLO na mitano ebelemi na nsuka. Mosika te, le 15 Nisan, mokolo ya sabata molingi kobanda, wana moi mokolála. Nzoto na Yesu ekakisami likoló na nzeté nzokande asilaki kokufa, kasi basali na mabe mibale, baoyo bazali ngambo na ngambo na ye, bazali naino na bomoi. Nsima na midi na mokolo na mitano ebengami Ebongiseli, mpo ete Bayuda bazali kobongisa bilei na bango mpe bazali koluka kosilisa misala nyonso oyo mikoki kozela kino nsima na mikolo mibale te.

Sabata oyo elingi kobanda, ekokani na sabata mosusu te (elingi koloba mokolo ya nsambo ya poso), ezali nde sabata mibale esangani, to sabata “monene.” Le 15 Nisan ya mbula oyo ebengami bongo mpo ete, lokola ezali mokolo ya liboso kati na mikolo nsambo ya elambo na Mampa mazangi mfulu (mpe ekozalaka sabata, ata soko ekozala mokolo nini ya poso), ekwei mokolo moko na sabata ya poso na poso.

Mobeko na Nzambe elobi ete nzoto ya moto esengeli te kolekisa butu mobimba likoló na nzeté. Bayuda basengi na Pilato ete atinda basoda kobuka makolo ya bato oyo bakakisami na nzeté mpo ete bakufa noki. Basoda babuki bongo makolo ya basali mabe mibale, kasi batiki makolo na Yesu, mpo ete asili kokufa. Yango ekokisi maloba ya Makomami oyo ete: “Ata mokwa moko na ye ekobukama te.”

Kasi, mpo na koyeba ete Yesu akufi mpenza, moko na basoda atoboli ye likongá na mpanzi. Likongá likóti kino epai ya motema, mpe makila na mai mabimi. Ntóma Yoane, ye oyo azali komona makambo wana, akoyebisa nsima ete yango ekokisi liloba mosusu ya Makomami oyo elobi ete: “Bakotala epai na Ye oyo bango basili kotobola.”

Yozefe, moto ya engumba Arimaté, mosangani na lokumu na Sanedrina, azali mpe wana esika babomi Yesu. Ye aboyaki mokano ya basangani mosusu ya likita wana mpo na kokatela Yesu etumbu ezangi sembo. Tokoki koloba mpenza ete Yozefe azali moko na bayekoli na ye, atako abangaki komimonisa polele liboso na bato. Kasi sikawa, akóti na mpiko nyonso epai na Pilato mpo na kosenga nzoto na Yesu. Pilato abengi naino mokonzi na basoda mpo na koyeba soki Yesu akufi solo mpenza, mpe nsima apesi nzoto na Yesu epai na Yozefe.

Yozefe azwi ye, mpe abongisi ye mpo na bokundami na kolingáká ye molikani na peto. Asungami na Nikodeme, oyo azali mpe mosangani mosusu ya Sanedrina. Ye amonisaki kondima na ye te, noki te akolongolama na etelemelo na ye. Amemi mola mpe aloès, aloès yango ezali malasi ya motuya mingi, esangisami, nyonso lokola bozito na litela mokama na etangeli ya Baloma (soko 33 kilo). Nzoto na Yesu elingami na bilamba oyo bityami malasi, lokola ezali momeseno ya Bayuda mpo na kokunda mowei.

Na nsima, bakei kotya nzoto na liyita ya sika oyo bakundi naino moto wana te, ezali liyita na Yozefe oyo litimolami na mabangá kati na elanga ezali zingazinga na esika yango. Mpo na kosilisa, bapusi libangá monene kino monoko na liyita. Mpo ete nzoto ekundama liboso ete mokolo na sabata ebanda, esengelaki kobongisa yango na lombángo. Marie Madeleine mpe Marie, mama na Yakobo Moke, baoyo bazali mbala mosusu bapesi maboko mpo na kobongisa nzoto yango, bazongi nokinoki epai na bango mpo na kobongisa malasi mpe mafuta mosusu mpo na kobakisa. Bazali na likanisi ya kozonga nsima na sabata mpo na kobongisa lisusu nzoto, ete eumela ntango molai kozanga kopola.