Kuba ni Mubonelo Omunde ka za Masheleñi

BATU babañata babulelanga kuli: “Bupilo bwa batu buitingile fa masheleñi.” Taba yeo ki ya niti. Esi mane mutu utokwa kuba ni masheleñi kuli akone kuleka lika zecwale ka lico, liapalo ni kutelela kamba kuleka ndu. Caziba yomuñwi wa litaba za masheleñi naañozi kuli: “Masheleñi ki abutokwa hahulu mwa bupilo bwa batu. Batu hane bakatuheliswa kulekanga lika ka kuitusisa masheleñi nihaiba ka kweli iliñwi feela, nebaka ziyeleha hahulu mi nto yeo neikatahisa mifilifili.”

Kunani lika zeñwi zaasa koni kuleka masheleñi. Muloki yomuñwi wa libizo la Arne Garborg yapila kwa naha ya Norway, naabulezi kuli: “Masheleñi aakona kuleka lico, kono haakoni kuleka takazo yakuca; aakona kuleka mulyani kono haakoni kuleka mubili oiketile; aakona kuleka mimbeta yeminde, kono haakoni kuleka buloko; aakona kuleka zibo, kono haakoni kuleka butali; aakona kuleka lika zetahisa kuli mutu abonahale hande kono haakoni kuleka bunde; aakona kutahisa kuli mutu abe ni ponahalo yende, kono haakoni kutahisa kuli mutu abe yasilikani; aakona kuleka lika zakuitabisa ka zona kono haakoni kuleka tabo; aakona kutahisa kuli mutu autwane ni batu, kono haakoni kuleka balikani sakata; aakona kuleka batanga kono haakoni kuleka busepahali.”

Mutu yanani mubonelo omunde ka za masheleñi unga masheleñi kuba nto yemukonisa kupeta milelo yahae ya mwa bupilo. Kono haangi masheleñi kuba yona nto yabutokwa hahulu mwa bupilo. Bibele ibulela kuli: “Lilato la masheleñi ki mubisi wa ze maswe za mufuta kaufela, mi ka ku ndongwama lilato leo ba bañwi . . . ba itabakile ka lika ze ñata ze utwisa butuku.”—1 Timotea 6:10.

Mulemuhe kuli kulata hahulu masheleñi ki yona nto yekona kutahisa butata isiñi masheleñi ka iliona. Ka niti, kulata hahulu masheleñi kwakona kufapahanya balikani kamba batu ba mwa lubasi. Munyakisise mitala yelatelela.

Bo Daniela babulela kuli: “Neninahananga kuli mulikanaaka Thomas ki mutu yomunde ni yasepahala. Nelusika fapahana kale ni yena konji hasaalekile mota yaka yene seili yakale. Nenisazibi kuli mota yaka neinani butata. Kono Thomas naalumezi kuileka kusina taba ni kuli neinani butata kamba kutokwa. Hamulaho wa likweli zetaalu, mota yeo yashwa. Thomas naaikutwile kuli nenimupumile mi ka bunyemi atundamena kuli ni mukutiseze masheleñi ahae. Nenikomokile hahulu! Hane nilikile kuikambota ni yena za taba yeo, afilikana hahulu. Litaba za masheleñi nelitahisize kuli silikani saaka ni Thomas sifele.”

Bo Esin babulela kuli: “Nesrim ki yena munyanaaka anosi. Na ni Serena neluutwana hahulu, mi nenisa hupuli kuli silikani saluna nesika sinyeha bakeñisa masheleñi. Kono zeo ki zona zeneezahezi luli. Bashemi baluna nebalusiyezi maluo akuli luikabele hase batimezi, mi neba lutaluselize kuli luikabele ona ka kulikanelela. Munyanaaka naasika latelela taelo ya bashemi baluna yeo, mi yena naabata kunga kabelo yetuna. Bakeñisa kuli nenibata kulatelela zene babulezi bashemi baka, munyanaaka anyema hahulu mi akalisa ku ni bembanga. Mane nihaiba kacenu, munyaaka yo usanani ndimbelela yetuna kuna.”

MASHELEÑI NI MUKWA WA KUATULANGA BATU BABAÑWI

Kuba ni mubonelo ofosahezi ka za masheleñi kukona kulutahiseza kuatulanga batu babañwi. Ka mutala, mutu yafumile ukona kunahana kuli batu babali babotana banani feela buzwa bwa kubeleka ka taata kuli baipumanele lika zebatokwa mwa bupilo. Kono mutu yasina hande sahae ukona kunahana kuli batu babanani hahulu lika zeñata, balata hahulu sifumu kamba banani mukwañuli. Musizana wa libizo la Leanne, yapepezwi mwa lubasi lwa batu babafumile, naatalimani ni muinelo oswana wo. Utalusa kuli:

“Batu neba nikuteka hahulu bakeñisa kuli bondate nebafumana masheleñi amañata hahulu. Kacwalo, neba nibulelelanga kuli: ‘Haiba ubata nto yeñwi wakona kukupa feela bo ndataho,’ kamba kuli, ‘Luna halusika fuma kuli lube ni limota zende inge lubasi lwamina.’ Hasamulaho, nabataluseza kuli batuhele kuni bulelelanga litaba zecwalo, mi nabataluseza libaka lipulelo zabona hali niutwisanga hahulu butuku kwa pilu. Nenisa tabeli kuzibahala ka kuba mutu yanani hahulu masheleñi kono nenibata kuzibahala ka kuba mutu yanani sishemo kwa batu babañwi.”

ZEIBULELA BIBELE:

Bibele haihanisi batu kuba ni masheleñi mi hainyazi batu babanani masheleñi nihaiba babanani ona ka buñata. Bibele hainyazi mutu yanani masheleñi amañata kono inyaza mukwa waakona kuba ni ona mutu ka za lika zanani zona kamba mukwa wa kubata kuba ni lika zeñata. Kelezo ya Bibele ka za masheleñi ki yende mi isatusa ni kacenu sina feela moneituseza ka nako yene iñolwa Bibele. Munyakisise mitala yelatelela.

BIBELE IBULELA KULI: “U si ke wa ikataza ku sebeleza bufumu.”—Liproverbia 23:4.

Buka yeñwi (The Narcissism Epidemic) ibulela kuli batu babatabela hahulu kufuma bakona kukenelwa ka bunolo ki “matuku a mwa munahano, kusaba ni mibili yeiketile inge cwalo kuba ni litombo fa mumizo, kukula mukokoto ni kuopa toho mi batabela hahulu kunwa macwala ni kuitusisa milyani yekola. Kubonahala kuli kuikataza hahulu kubata masheleñi, ki kona kokutahisa kuli batu basike baba ni tabo.”

BIBELE IBULELA KULI: “Mupilelo wa mina u tokwe lilato la masheleñi, mu nze mu kolwa ka ze mu na ni zona cwale.”—Maheberu 13:5.

Nihaiba mutu yakolwa ka lika zanani zona fokuñwi waakona kubilaela ka za masheleñi kono wa ziba kuli lika zabutokwa hahulu mwa bupilo ki lifi. Kacwalo, hakatazwi hahulu ki lipilaelo. Ka mutala, mutu yakolwa ka lika zaanani zona haana kubilaela hahulu haiba asinyehelwa ki lika zahae. Kono uka lika ka taata kuba ni mubonelo wa naanani ona muapositola Paulusi yanaañozi kuli: “Na ziba mwa ku pilela ka lika ze nyinyani ni mwa ku pilela ka lika ze ñata. Mwa lika kaufela ni mwa miinelo kaufela ni itutile mwa ku pilela ka ku kula lico ni ka ku lapa, mwa ku pilela ha ni atezwi ni mwa ku pilela ha ni si na se siñwi.”—Mafilipi 4:12.

BIBELE IBULELA KULI: “Ya sepile bufumu bwa hae, u ka wa.”—Liproverbia 11:28.

Babatisisi batalusa kuli manyalo amañata asweli kufela bakeñisa butata bwa za masheleñi. Hape butata bwa za masheleñi butahisa kuli batu babañwi baipulayange. Mane batu babañwi banahananga kuli masheleñi ki a butokwa hahulu kufita buitamo bwa mwa linyalo kamba kufita bupilo bwabona! Batu babanani mubonelo omunde wa za masheleñi, habasika itinga hahulu fa masheleñi. Kono balemuha butali bwa manzwi a Jesu ali: “Mutu niha ka ba ni ze ñata, za luwile ha li koni ku mu fa bupilo.”—Luka 12:15.

MUNGA CWAÑI MASHELEÑI?

Kuitatubanga ili mina, kwakona kumitusa kuba ni mubonelo omunde ka za masheleñi. Ka mutala, muipuze lipuzo zelatelela

• Kana nilata hahulu kuitusisa linzila zesaswaneli za kufumana ka zona masheleñi ka bubebe?

• Kana kunibelanga taata kufa batu babañwi kwa masheleñi aka?

• Kana nitabela feela kueza silikani ni batu babalata hahulu kuambolanga ka za masheleñi ni ka za lika zebanani zona?

• Kana ninani mukwa wa kuezanga lika ka bupumi kuli nifumane masheleñi?

• Kana masheleñi anitahisezanga kuli niikutwe kuba wa butokwa?

• Kana ninahananga hahulu ka za masheleñi ka nako kaufela?

• Kana kulata hahulu masheleñi kutahisa kuli niikenye mwa lika zekona kunitahiseza makulanu kamba kuli nipalelwe kubabalela hande lubasi lwaka?

  Mube ni bufani

Haiba kwa lipuzo ze, kunani yemualabile kuli eni, mueze buikatazo bwa kuambuka kunahananga hahulu ka za lika zekona kumikenya mwa muliko wa kulata hahulu sifumu. Muambuke kueza silikani ni batu babalata hahulu masheleñi ni sifumu. Kono mueze silikani ni batu babanani mikwa yeminde kufita kueza silikani ni batu babalata hahulu sifumu.

Musike mwatuhelela lilato la masheleñi kuhula mwa pilu yamina. Kono muisange hahulu pilu kwa balikani bamina, lubasi lwamina ni kwa buiketo bwa mubili wamina. Hamuka eza cwalo, mukabonisa kuli munani mubonelo omunde ka za masheleñi.