Mu Be ni “Kutwisiso ye Nde” Mafelelezo H’a Nze A Atumela

“Mafelelezo a linto kamukana a fakaufi; kifohe mu pile ka [kutwisiso ye nde, NW].”—1 PITROSI 4:7.

1. Ki sifi se si amiwa mwa ku ba ni “kutwisiso ye nde”?

MANZWI a’ fahalimu a muapositola Pitrosi a swanela ku ba ni ku ama ko kutuna ka m’o Bakreste ba pilela bupilo bwa bona. Nihakulicwalo, Pitrosi n’a s’a talusezi babali ba hae ku tuhela buikalabelo ni lipabalelo za bupilo za ka zazi ni zazi; kamba kuli n’a susueza muhupulo wa ku ba ni sabo ye tuna ya sinyeho ye li bukaufi. Ka ku fapahana, n’a susuelize kuli: “Mu pile ka kutwisiso ye nde.” Ku ba ni “kutwisiso ye nde” ku ama ku bonisa katulo ye nde, ku ba ya nahana, ya na ni ngana, ku ba ni nahanisiso mwa lipulelo ni likezo za luna. Ku talusa ku tuhelela Linzwi la Mulimu ku zamaisa munahano ni likezo za luna. (Maroma 12:2) Bakeñisa kuli lu pila “mwahal’a lusika lo lu si ka luka, lo lu maswe,” kutwisiso ye nde ya tokwahala mwa ku tokolomoha butata ni miinelo ye t’ata.—Mafilipi 2:15.

2. Pilu-telele ya Jehova i tusa cwañi Bakreste kacenu?

² “Kutwisiso ye nde” hape i lu tusa ku ba ni mubonelo o itikanelezi, o buniti ka za luna. (Tite 2:12; Maroma 12:3) Seo ki sa butokwa hahulu ka ku beya mwa munahano manzwi a ñozwi kwa 2 Pitrosi 3:9 a li: “[Jehova, NW] h’a liyehisi lisepiso za hae, mo ba hupulela ba bañwi kuli ki ku liyeha; kono u isa nako kwapili kabakala luna; kakuli h’a lati ba bañwi ha ba ka timela, kono u lata kuli kaufela ba kene mwa ku baka.” Mu lemuhe kuli Jehova u ba ni pilu-telele, isiñi fela ku ba ba si balumeli, kono hape ni “kabakala [mina]”—lilama za puteho ya Sikreste. Kabakalañi? Kabakala kuli “h’a lati ba bañwi ha ba ka timela.” Mwendi ba bañwi ba sa tokwa ku eza licinceho ilikuli ba kone ku fita ku ze konisa za mpo ya bupilo bo bu sa feli. Kacwalo he, ha lu boneñi likalulo ze ñwi ili m’o licinceho ne li kana za tokwahala.

“Kutwisiso ye Nde” mwa Liswalisano za Luna za ka Butu

3. Ki lipuzo mañi zeo bashemi ba kana ba ipuza zona ka ku ama bana ba bona?

³ Lapa li swanela ku ba sibaka sa kozo. Kono ku ba bañwi ki “ndu ye tezi . . . lifapahano.” (Liproverbia 17:1) Ku cwañi ka za lubasi lwa mina? Kana lapa la mina ha li na “komano, ni matapa, ni lunya”? (Maefese 4:31) Bana ba mina bo? Kana ba ikutwa kuli b’a latiwa ni ku itebuhiwa? (Mu bapanye Luka 3:22.) Kana mu na ni nako ya ku ba laela ni ku ba luta? Kana mu ba ‘kalimela ka ku luka’ mwa sibaka sa ku ba ni mabifi ni buhali? (2 Timotea 3:16) Bakeñisa kuli bana ki “sanda se si zwa ku [Jehova, NW],” u cisehela hahulu ka za mo b’a ngelwa.—Samu 127:3.

4. (a) Ki sifi se si kona ku zwa mwateñi haiba munna a’ nga musal’a hae ka mukwa wa buhali? (b) Basali ba kona cwañi ku hulisa kozo hamoho ni Mulimu ni tabo mwa lubasi kamukana?

⁴ Bosinyalana ni luna bo? “Banna ba swanezi ku lata basali ba bona sina mubili wa bona. Ya lata musal’a hae, wa itata ili yena. Kakuli haisali, ha ku na mutu ya kile a toya nama ya hae; kono wa i fepa, wa i babalela sina Kreste mw’a ezeza Keleke.” (Maefese 5:28, 29) Munna ya itusisa maswe, ya hatelela, kamba ya si na nahanisiso ha beyi fela kozo ya ndu ya hae mwa lubeta kono hape u sinya swalisano ya hae ni Mulimu. (1 Pitrosi 3:7) Basali bo? Ni bona hape ba swanela ‘ku ipeya kwatas’a banna ba bona, sina ha ba ipeya kwatas’a Mulena.’ (Maefese 5:22) Ku nahana ka za ku tabisa Mulimu ku kona ku tusa musali ku sa isa mamelelo kwa bufokoli bwa munn’a hae ni ku ba kwatas’a hae ku si na ndimbelela. Ka linako ze ñwi, musali n’a kana a ikutwa ku ba mwa tamo ya ku bulela maikuto a hae. Liproverbia 31:26 i bulela ka za musali ya sepahala kuli: “H’a atamisa mulomo wa hae ki ku bulela ka butali, U laela ka lilimi le li na ni musa.” Ka k’u nga munn’a hae ka nzila ye sishemo, ya ka likute, musali u zwisezapili kozo ni Mulimu, mi u hulisa tabo ya lubasi kamukana.—Liproverbia 14:1.

5. Ki kabakalañi ba banca ha ba swanela ku latelela kelezo ya Bibele ka mo ba ngela bashemi ba bona?

⁵ Banana, mu nga cwañi bashemi ba mina? Kana mu itusisa lipulelo za mashendekela, za kashwau ze lumelezwa hañata ki lifasi? Kamba kana mu utwa taelo ya Bibele ye li: “Bana, mu utwe bashemi ba mina ku Mulena, kakuli ki tukelo. Kuteka ndat’aho ni m’aho (ki ona mulao wa pili o na ni sepiso), Kuli za hao li konde, mi u pile mazazi a matelele mwa lifasi.”—Maefese 6:1-3.

6. Lu kona cwañi ku bata kozo ni balumeli sina luna?

⁶ Hape lu bonisa “kutwisiso ye nde” ha lu ‘bata kozo, mi lu i tundamena’ ni balumeli sina luna. (1 Pitrosi 3:11) Ku sa lumelelana ni ku sa utwana kwa b’a nga teñi ka linako ze ñwi. (Jakobo 3:2) Haiba sitoyo si lumelezwa ku hula, kozo ya puteho kamukana i kona ku ba mwa lubeta. (Magalata 5:15) Kacwalo mu tatulule ku sa lumelelana ka bubebe; mu bate linzila za kozo.—Mateu 5:23-25; Maefese 4:26; Makolose 3:13, 14.

“Kutwisiso ye Nde” ni Buikalabelo bwa Lubasi

7. (a) Paulusi n’a susuelize cwañi ku bonisa “kutwisiso ye nde” mwa litaba za lika za ka zazi ni zazi? (b) Ki mubonelo mañi w’o banna ni basali ba swanela ku ba ni ona kwa buikalabelo bwa bona bwa misebezi ya fa lapa?

⁷ Muapositola Paulusi n’a elelize Bakreste ku “pila ka kutwisiso ye nde.” (Tite 2:12, NW) Ki ko ku tabisa kuli, mwa taba yeo, Paulusi u fa kelezo kwa basali “kuli ba late banna ba bona, ba late ni bana ba bona, Ba be ni kutwisiso, ba ipabalele, ba itulele mwa mahae a bona inze ba sebeza.” (Tite 2:4, 5) Paulusi n’a ñozi seo mwa lilimo za bo ma 61-64 C.E., lilimonyana pili muinelo wa linto wa Sijuda u si ka fela kale. Niteñi, litaba za lika za ka zazi ni zazi, ze cwale ka misebezi ya fa lapa, ne li sali za butokwa. Sibeli sa bomunn’a ni musali kacwalo ba swanela ku zwisezapili mubonelo o lukile wa buikalabelo bwa bona bwa fa lapa ilikuli “Linzwi la Mulimu li si ke la nyefulwa.” Toho y’o muñwi wa lubasi n’a kupile swalelo ku mupoti kabakala ku sa bonahala hande kwa ndu ya hae. N’a talusize kuli ne i li mwa muinelo wa ku sa lukiswa “bakeñisa kuli n’a eza bupaina.” Ki ko ku babazwa ha lu eza buitomboli kwa neku la Mubuso, kono mamelelo i lukelwa ku fiwa ya ku sa beya muinelo wa lubasi lwa luna mwa lubeta.

8. Litoho za lubasi ba kona ku tokomela cwañi butokwa bwa lubasi lwa bona ka ku itikanelela?

⁸ Bibele i susueza bondate ku fa mabasi a bona sibaka sa pili, ka ku bulela kuli y’a palelwa ku fumanela lubasi lwa hae “ki ya latuzi tumelo, mi u fitwa ki ya si ka lumela.” (1 Timotea 5:8) Lipimo za bupilo za shutana mwa lifasi kamukana, mi ki ko kunde ku buluka litibelelo za kwa mubili ka buitikanelelo. “U si ke wa ni fa bubotana nihaiba bufumu,” ki mwa n’a lapelezi muñoli wa Liproverbia 30:8. Nihakubacwalo, bashemi ha ba swaneli ku keshebisa litokwahalo za kwa mubili za bana ba bona. Sina ka mutala, kana neikaba ko ku butali ku mutu ku tokolomoha ka bomu lubasi lwa hae lu si na ze tokwahala ze mutomo za bupilo kuli a ndongwame matohonolo a teokratiki? Kana seo ne si si ke sa nyemisa bana ba mutu? Kwa neku le liñwi, Liproverbia 24:27 i bulela kuli: “U kale ka musebezi wa hao wa kwande. U lime simu ya hao; Ha ku felile zeo, u ka ziba ku yaha ndu ya hao.” Ee, hailif’o ku cisehela lika za kwa mubili ku na ni sibaka sa kona, ‘ku yaha ndu ya mutu’—kwa moya ni mwa maikuto—ki kwa butokwa hahulu.

9. Ki kabakalañi ha kuli ko ku butali kwa litoho za lubasi ku nyakisisa miinelo ya ku kona ku tahelwa kwa bona ki lifu kamba makulanu?

⁹ Kana mu ezize litukiso za ku tokomela lubasi lwa mina haiba kuli mu tahelwa ki lifu la ku sa libelela? Liproverbia 13:22 i bulela kuli: “Mutu yo munde u siyela bana ba hae sanda.” Fahalimw’a sanda sa zibo ya Jehova ni swalisano ni yena, bashemi ba ka cisehela mwa ku fumanela bana ba bona za kwa mubili. Mwa linaha ze ñata litoho za lubasi ba ba na ni buikalabelo ba ka lika ku buluka mali, ku aba maluwo a mañwi a ñozwi ka mulao, ni insurance (buikolwiso bwa ku lifelwa mali hamulaho wa lifu). Hailif’o, batu ba Mulimu ha ba si ka silelezwa kwa “bushiko kamba bumai.” (Muekelesia 9:11) Mali ‘ki mukunda wa silelezo,’ mi ku lela ka tokomelo ku kona ku tokolomoha butata. (Muekelesia 7:12) Mwa linaha m’o pabalelo ya likalafo i sa lifelwi ki mulonga, ba bañwi ne ba kana ba beya kwatuko mali a litokwahalo za buikangulo kamba ku lukisa mifuta ye miñwi ya ku lifela silelezo ya buikangulo.a

10. Bashemi ba Sikreste ne ba kana ba “selela” cwañi bana ba bona?

¹⁰ Mañolo hape a bulela kuli: “hasi bana ba ba swanezi ku selela bashemi bufumu, kono bashemi ki bona ba ba selela bana.” (2 Makorinte 12:14) Mwa lifasi ki ko ku atile hahulu kwa neku la bashemi ku selela bana ba bona mali kwa neku la tuto ni linyalo mwa nako ya kwapili ilikuli ba kone ku ba ni makalelo a mande mwa bupilo. Kana se mu nahanile ka za ku selela bana ba mina za kwa moya za mwa nako ya kwapili? Sina ka mutala, ha lu ngeni kuli mwana ya hulile u ndongwama bukombwa bwa nako ye tezi. Hailif’o batanga ba nako ye tezi ha ba swaneli ku bata kamba ku libelela tuso ya ba bañwi, bashemi ba ba lilato ne ba kana ba keta ku ‘abana ni yena litokwahalo za hae’ kuli ba kone ku mu tusa ku zwelapili mwa sebelezo ya nako ye tezi.—Maroma 12:13; 1 Samuele 2:18, 19; Mafilipi 4:14-18.

11. Kana ku ba ni mubonelo o buniti ka za mali ku bonisa ku sa ba ni tumelo? Mu taluse.

¹¹ Ku ba ni mubonelo o’ buniti ka za mali ha ku bonisi ku sa ba ni tumelo kuli muinelo o maswe wa Satani u fakaufi ni ku fela. Ki taba ya ku bonisa fela “butali” ni katulo ye nde. (Liproverbia 2:7; 3:21) Jesu n’a kile a bulela kuli “bana ba lifasi [le] . . . ba fita bana ba liseli kwa butali” mwa ku itusisa mali kwa bona. (Luka 16:8) Ki lona libaka, ba bañwi ha ba boni tokwahalo ya ku eza licinceho ka mo ba itusiseza maluwo a bona, ilikuli ba kone ku tokomela hande ni ku fita litokwahalo za mabasi a bona.

“Kutwisiso ye Nde” mwa Mubonelo wa Luna wa Tuto

12. Jesu n’a lutile cwañi balutiwa ba hae ku twaelana ni miinelo ye minca?

¹² “Mukwa wa lifasi le wa [cinca, NW],” mi licinceho ze tuna za muinelo wa za sifumu ni za likezahalo za bumapangapanga li sweli ku ezahala ka bubebe hahulu. (1 Makorinte 7:31) Nihakulicwalo, Jesu n’a lutile balutiwa ba hae ku twaelana ni muinelo. N’a ba bulelezi ha n’a ba lumile mwa kalulo ya muhato wa bona wa pili wa ku kutaza kuli: “Mu si ke mwa ikungela gauda, nihaiba silivera, kamba mali a kopa mwa likwama za mina; Nihaiba mukotana wa mufaho, kamba likubo ze peli, kamba likatulo ni mulamu; kakuli ya sebeza u lukelwa ki lico za hae.” (Mateu 10:9, 10) Nihakulicwalo, ka nako ye ñwi hamulaho, Jesu n’a bulezi kuli: “Ya na ni sikwama a si nge; ku eze cwalo ni ya na ni mukotana wa mufaho.” (Luka 22:36) Ki sifi se ne si cincize? Muinelo. Muinelo wa bulapeli ne se u bile ni situhu se situna hahulu, mi cwale ne ba na ni ku ikezeza litukiso za bona.

13. Ki ufi mulelo o mutuna wa tuto, mi bashemi ba kona ku tusa cwañi bana ba bona mwa taba ye?

¹³ Ka mukwa o swana ni kacenu, bashemi ne ba kana ba tokwa ku beya mwa munahano buniti bwa miinelo ya kacenu ya za mali. Sina ka mutala, kana mwa bona teñi kuli bana ba mina ba fumana tuto ye likani? Mulelo o mutuna wa tuto u swanela ku ba wa ku bakanya yo munca kuli a be sikombwa ya buanyu wa Jehova. Mi tuto ya butokwa hahulu ka ku fitisisa ki tuto ya kwa moya. (Isaya 54:13) Bashemi hape ba cisehela ka za ku kona ku ikemela kwa bana ba bona ku za mali. Kacwalo mu fe bana ba mina ketelelo, mu ba tuse ku keta lituto ze swanela za kwa sikolo, mi mu buhisane ni bona ka za haiba ki ko ku butali ku ndongwama tuto ifi kamba ifi ye ekezehile kamba nya. Likatulo ze cwalo ki buikalabelo bwa lubasi, mi ba bañwi ha ba swaneli ku nyaza nzila ye ngilwe. (Liproverbia 22:6) Ku cwañi ka za bao ba ba ketile ku luta bana ba bona fa ndu?b Nihaike kuli ba bañata se ba ezize musebezi o babazeha, ba bañwi se ba fumani seo ku ba se si t’ata hahulu ku fita mo ne ba nahanela, mi bana ba bona se ba nyandile. Kacwalo haiba mu singanyeka za tuto ya fa ndu, mu be ni buikolwiso bwa ku kona ku lifela lisinyehelo, ku alakanya ka buniti ku bona ka za haiba mu na ni buikoneli ni buikalimelo bo bu tokwahala mwa ku latelela zeo.—Luka 14:28.

‘U Si ke Wa Ipatela Lika ze Tuna’

14, 15. (a) Baruki n’a latehezwi cwañi ki kutwisiso ya hae ya kwa moya? (b) Ki kabakalañi ha ne i li butoto ku yena ku ‘bata lika ze tuna’?

¹⁴ Bakeñisa kuli mafelelezo a muinelo wo h’a si ka fita kale, ba bañwi ne ba kana ba tengamela kwa ku bata seo lifasi li fa—mibeleko ye cisa pasa, misebezi ya bumbombo, ni sifumu. Ha mu nyakisise muñoli wa Jeremia, Baruki. N’a itilelezi kuli: “Na, ni na ni bumai, kakuli [Jehova, NW] u ekelize maswabi kwa butuku bwa ka; ni katezi ku tonga, ha ni boni pumulo.” (Jeremia 45:3) Baruki n’a katezi. Ku sebeza sina muñoli wa Jeremia ne ili musebezi o t’ata, o botehisa. (Jeremia 36:14-26) Mi ne ku bonahala kuli ku boteha k’o ne ku sa feli. Neikaba lilimo ze 18 pili Jerusalema a si ka sinyeha kale.

¹⁵ Jehova n’a bulelezi Baruki kuli: “Bona, se si yahilwe ki na, ni ka si wisa; se ni calile, ni ka si kumula; ku ka ezwa cwalo mwa naha ye kaufela. Kikuli wena u ka ipatela linto ze tuna? U si ke wa ipatela zona.” Baruki n’a latehezwi ki kutwisiso ya hae. N’a kalisize ku ‘ipatela lika ze tuna,’ mwendi sifumu, libubo, kamba silelezo ya za sifumu. Bakeñisa kuli Jehova n’a “kumula; . . . mwa naha ye kaufela,” ki tuso mañi ye ne li mwa ku bata lika ze cwalo? Kacwalo Jehova n’a file Baruki kupuliso ye sabisa ye li: “kakuli ni ka tiseza batu kaufela bumaswe, . . . ni ka ku fa bupilo bwa hao, ibe mbuya ya hao, mwa mabaka kaufela m’o ka ya.” Maluwo a za kwa mubili n’a si ke a banduka sinyeho ya Jerusalema! Jehova n’a sepisize fela ku punyusa ‘bupilo bwa hae sina mbuya.’—Jeremia 45:4, 5.

16. Ki tuto ifi yeo batu ba Jehova kacenu ba kona ku ituta ku zwelela ku ze ipumanwi ku zona za Baruki?

¹⁶ Baruki n’a utwile sikululo ya Jehova, mi, ka ku ya ka sepiso ya Jehova, Baruki n’a bandukisize bupilo bwa hae. (Jeremia 43:6, 7) Ki tuto kwa butuna kwa batu ba Jehova kacenu! Ye haki nako ya ku ‘ipatela linto ze tuna.’ Kabakalañi? Bakeñisa kuli “lifasi la fela, ni takazo ya lona.”—1 Joani 2:17.

Ku Itusisa ko Kunde ni ku Fita kwa Nako ye Siyezi

17, 18. (a) Ki sifi sa n’a ezize Jonasi ba mwa Ninive ha ne ba bakile? (b) Ki tuto ifi yeo Jehova n’a lutile Jonasi?

¹⁷ Kacwalo, lu kona ku itusisa cwañi hande ni ku fita nako ye siyezi? Mu itute ku zwelela ku ze ipumanwi ku zona za mupolofita Jonasi. “A ya kwa Ninive . . . inz’a huweleza, a li: Ku sa na ni mazazi a mashumi a mane, mi Ninive u ka feliswa!” Ka ku sa libelela kwa Jonasi, ba mwa Ninive ba nga muhato kwa lushango mi ba baka! Jehova n’a si ka sinya muleneñi. Ki sifi sa n’a ezize Jonasi? “Mawe [Jehova, NW], u nge bupilo bwa ka; kakuli se sinde ku na ki ku shwa, isi ku pila.”—Jonasi 3:3, 4; 4:3.

¹⁸ Cwale Jehova a luta Jonasi tuto ya butokwa. “A melisa libonobono, la hula, la ukumela Jonasi, kuli li ezeze toho ya hae muluti, . . . Mi Jonasi a tabela libonobono hahulu.” Nihakulicwalo ku taba kwa Jonasi ne li kwa nako ye kuswani, kakuli kota ya oma kapili-pili. Jonasi a’ ‘nyema hahulu’ kabakala ku ziyeleha kwa hae. Jehova a’ koñomeka sisupo sa hae, ka ku bulela kuli: “Wena u katezwi libonobono . . . Na, ni si ke na shemuba munzi o mutuna wa Ninive, mo ku pila batu ba ba fita 60,000 ba ba si ka ziba kale ku keta lizoho la bulyo ku la nzohoto; hape mo ku na ni likomu ze ñata?”—Jonasi 4:6, 7, 9-11.

19. Ki muhupulo ufi wa buitati o ne lu ka bata ku tokolomoha?

¹⁹ Muhupulo wa Jonasi ne li wa buitati luli! N’a kona ku utwela simela makeke, kono n’a si na nihaike mufelañeke ni o mukana kwa batu ba Ninive—batu bao, ka mubulelelo wa kwa moya, ‘ne ba sa zibi shutano ye mwahal’a lizoho la bulyo ku la nzohoto.’ Ka mukwa o swana ne lu kana lwa nyolelwa sinyeho ya lifasi le le li maswe mi ili nto ye lukile! (2 Matesalonika 1:8) Nihakulicwalo, ha lu nze lu litela, lu na ni buikalabelo bwa ku tusa batu ba lipilu ze sepahala, ili bao ka mubulelelo wa kwa moya, ha ba ‘zibi lizoho la bona la silyo ku la nzohoto.’ (Mateu 9:36; Maroma 10:13-15) Kana mu ka itusisa nako ye kuswani ye siyezi ku tusa ba bañata ka mo ku konahalela kaufela kuli ba fumane zibo ya Jehova ya butokwa hahulu? Ki ufi musebezi o kona ku likana ni tabo ya ku tusa mutu ku fumana bupilo?

Mu Zwelepili ku Pila Ka Ku Ba ni “Kutwisiso ye Nde”

20, 21. (a) Ki mwa linzila lifi ze ñwi zeo lu kona ku bonisa ka zona “kutwisiso ye nde” mwahal’a mazazi a kwapili? (b) Ki limbuyoti lifi ze ka taha ka ku pila ka “kutwisiso ye nde”?

²⁰ Muinelo wa Satani ha u nze u zwelapili ku sutelela bukaufi ni sinyeho ya ona, makulutendano a mañwi a tamehile ku talimana ni luna. Liñolo la bubeli la Timotea 3:13 li talusa cimo kuli: “Batu ba lunya, ba ba puma, ba ka zwelapili mwa bumaswe.” Kono mu si ke “mwa katala ni ku fela pilu.” (Maheberu 12:3) Mu tiyele kwa m’ata a Jehova. (Mafilipi 4:13) Mu itute ku ba ya sikuluha, ku twaelana ni miinelo ye sweli ku tatafala, mwa sibaka sa ku landalala fa lika za kwamulaho. (Muekelesia 7:10) Mu itusise butali bo bu sebeza, ka ku zamaelela ni ketelelo ye fiwa ki “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso.”—Mateu 24:45-47.

²¹ Ha lu zibi kuli nako ye siyezi i kuma kai. Niteñi, lwa kona ku bulela ka buikolwiso kuli “mafelelezo a linto kamukana a fakaufi.” Ku fitela mafelelezo a taha, haike lu pile ka “kutwisiso ye nde” mwa ku sebelisana kwa luna ni ba bañwi, ka mo lu babalela mabasi a luna, ni mwa buikalabelo bwa luna bwa misebezi ya silifasi. Ka ku eza cwalo, kaufel’a luna lwa kona ku ba ni buikolwiso bwa kuli lu ka fumanwa lu “si na litiba kamba se si nyazahala”!—2 Pitrosi 3:14.

[Litaluso za kwatasi]

Lisupo za Lundululo

◻ Lu kona ku bonisa cwañi “kutwisiso ye nde” mwa liswalisano za luna za ka butu?

◻ Lu kona ku bonisa cwañi buitikanelelo mwa ku babalela buikalabelo bwa lubasi lwa luna?

◻ Ki kabakalañi bashemi ha ba tokwa ku ba ni cisehelo mwa tuto ya bana ba bona ya silifasi?

◻ Ki lituto mañi ze lu ituta ku zwelela ku Baruki ni Jonasi?

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Muta bo munna ni musali ba sa ezani hande, ba fokolisa swalisano ya bona ni Jehova

[Siswaniso se si fa likepe 11]

Bashemi ba swanela ku ba ni cisehelo mwa tuto ya bana ba bona