KAUHANYO 10

Mu ‘Likanyise Mulimu’ mwa ku Itusisa M’ata a Mina

1. Batu ba ba si ka petahala ba swasehanga ka bunolo mwa katwa kafi ka ka sa lemusehi?

“YA NA ni m’ata kaufela u kona ku swasiwa ki katwa ka kañwi ka ka sa lemusehi.” Manzwi ao a muloki yo muñwi wa mwa lilimo za mwanda wa bu 19 a bonisa za katwa ka ku itusisa maswe m’ata. Ka bumai, batu ba ba si ka petahala ba swasehanga ka bunolo mwa katwa kao. Kaniti, ka linako kaufela ‘mutu u bile ni mata fahalimw’a yo muñwi, ku mu eza maswe.’ (Muekelesia 8:9) Ku itusisa m’ata ka kutokwa lilato ku tahiselize batu manyando a mañata.

2, 3. (a) Ki sifi se si komokisa ka za mw’a itusiseza Jehova m’ata? (b) M’ata a luna a kona ku ba afi, mi lu swanela ku itusisa cwañi m’ata ao kaufela?

² Kono kana ha ku komokisi kuli Jehova Mulimu, ya na ni m’ata a sa feli, h’a itusisangi maswe m’ata ao? Sina mo se lu bonezi mwa likauhanyo ze felile, kamita u itusisanga m’ata a hae—ibe a ku bupa, a ku sinya, a ku sileleza, kamba a ku uncafaza lika—ka ku lumelelana ni milelo ya hae ye lilato. Ha lu nahanisisa mw’a itusiseza m’ata a hae, lu susuezwa ku sutelela ku yena. Mi nto yeo hape i kona ku lu susueza ku “likanyisa Mulimu” ha lu itusisa m’ata a luna. (Maefese 5:1) Kono luna batu ba ba fokola lu na ni m’ata afi?

³ Mu hupule kuli mutu n’a bupilwe “ka siswaniso sa Mulimu.” (Genese 1:26, 27) Kacwalo, ni luna lu na ni m’ata—nihaike kuli ki a manyinyani. M’ata a luna mwendi ki buikoneli bwa ku peta lika, ku sebeza; ku zamaisa kamba ku etelela ba bañwi; ku susueza ba bañwi, sihulu ba ba lu lata; t’ata (ku tiya); kamba liluwo. Walisamu n’a ize ka za Jehova: “Liwelu-welu la bupilo li ku Wena.” (Samu 36:9) Kabakaleo, Mulimu ka nzila ye ñwi ki yena simbule sa m’ata kaufela a lukile e lu kana lwa ba ni ona. Kacwalo lu bata ku itusisa ona ka linzila ze mu tabisa. Lu kona ku eza cwañi cwalo?

Nto ya Butokwa Ki Lilato

4, 5. (a) Ki sifi sa butokwa mwa ku itusisa hande m’ata, mi mutala luli wa Mulimu u bonisa cwañi cwalo? (b) Lilato li ka lu tusa cwañi ku itusisa hande m’ata a luna?

⁴ Nto ya butokwa mwa ku itusisa hande m’ata ki lilato. Kana mutala luli wa Mulimu ha u bonisi cwalo? Mu hupule nyakisiso ya mwa Kauhanyo 1 ya tulemeno twa Mulimu to tu tuna to tune—ili m’ata, katulo ye lukile, butali, ni lilato. Kwa tulemeno to tune t’o, ka katuna ki kafi? Ki lilato. “Mulimu u lilato,” kona mo i bulelela 1 Joani 4:8. Ee, mukwa wa Jehova o mutuna ki lilato; ki lona le li mu ezisanga zote. Kacwalo mw’a itusiseza m’ata kaufela ki ka lilato mi sa bata ki ku tahiseza ba ba mu lata ze nde.

⁵ Lilato li ka lu tusa ni luna ku itusisa hande m’ata. Kucwalo kakuli Bibele i lu taluseza kuli lilato li na ni “musa” mi “ha li yemi fa litukelo za lona.” (1 Makorinte 13:4, 5) Kacwalo, lilato ha li na ku lu bisa ba ba buhali kamba ba ba situhu ku be lu etelela ka nzila ye ñwi. Kono lu ka kuteka ba bañwi ni ku tokomela pili za butokwi ni maikuto a bona.—Mafilipi 2:3, 4.

6, 7. (a) Ku saba Mulimu ki nto mañi, mi kalemeno kao ka ka lu tusa cwañi ku pima ku itusisa maswe m’ata? (b) Mu fe mutala o bonisa m’o ku saba ku sa tabisa Mulimu ku zamaelela ni ku lata Mulimu.

⁶ Lilato li zamaelela ni kalemeno ka kañwi ka ka kona ku lu tusa ku sa itusisa maswe m’ata. Kalemeno kao ki ku saba Mulimu. Ki bufi butokwa bwa kalemeno kao? Liproverbia 16:6 i li: “Mwa ku saba [Muñ’a] Bupilo batu ba pima koto.” Ku itusisa maswe m’ata ki ye ñwi ya lika ze maswe luli ze lu swanela ku pima. Ku saba Mulimu ku ka lu tusa ku sa nyandisa be lu etelela. Kabakalañi? Kakuli lwa ziba kuli lu ka ikalabela ku Mulimu ka za mo lu ezeza batu bao. (Nehemia 5:1-7, 15) Kono ku saba Mulimu ha ku ami fela nto yeo. Manzwi a mwa puo ya makalelo a’ tolokilwe kuli “sabo” hañata a talusa tompo ye kopanezi ni sabo ku Mulimu. Kacwalo Bibele i bonisa kuli sabo yeo i zamaelela ni ku lata Mulimu. (Deuteronoma 10:12, 13) Ku saba Mulimu k’o ku kopanyeleza ni ku saba ku eza ze sa mu tabisi—isi fela kakuli lwa saba ze ka zwa mwateñi kono kakuli lwa mu lata luli.

⁷ Ka mutala: Mu nahane silikani se sinde se si banga mwahal’a kashimani ni bondat’a kona. Kashimani ka zibanga kuli bondat’a kona ba ka lata luli. Kono hape ka zibanga ze ba lata bondat’a kona, mi ka zibanga kuli bondat’a kona ba ka ka kalimela haiba ka fosa. Kashimani kao ha ka ngangamangi bondat’a kona. Kono ka lata hahulu bondat’a kona. Kanana kao ka tabela ku eza ze ka tabisa bondat’a kona. Ni ku saba Mulimu ku cwalo. Bakeñisa kuli lwa lata Jehova, Ndat’a luna wa kwa lihalimu, lwa saba ku eza ze ka ezisa ‘pilu ya hae ku swaba.’ (Genese 6:6) Kono lu bata ku tabisa pilu ya hae. (Liproverbia 27:11) Kona libaka ha lu bata ku itusisa hande m’ata a luna. Ha lu nyakisiseñi hahulu mo lu kona ku ezeza cwalo.

Mwa Lubasi

8. (a) Banna ba na ni m’ata mañi mwa lubasi, mi ba swanela ku itusisa ona cwañi? (b) Munna u kona ku bonisa cwañi kuli wa kuteka musal’a hae?

⁸ Pili mu nahane lubasi. Maefese 5:23 i li: “Munna ki toho ya musali.” Munna u swanela ku bonisa cwañi m’ata ao a’ filwe ki Mulimu? Bibele i taluseza banna kuli ba pilisane ni basali ba bona ‘ka kutwisiso, ni ku ba kuteka kakuli musali ki piza ye fokola ku fita bona.’ (1 Pitrosi 3:7) Linzwi la Sigerike le li tolokilwe kuli ‘ku kuteka’ li talusa ‘ku nga ka butokwa, ku lata hahulu.’ Manzwi a bat’o swana ni leo a tolokiwanga kuli “limpo” kamba “butokwa.” (Likezo 28:10, NW; 1 Pitrosi 2:7) Munna ya lata musal’a hae ha na ku mu nata; hape ha koni ku mu swabisa kamba ku mu shendaka, kuli a ikutwe ku sa ba ni tuso. Kono u lemuha butokwa bwa hae mi wa mu kuteka. Ka manzwi ni likezo za hae—kwa mukunda kamba fapil’a batu—u bonisa kuli ki wa butokwa ku yena. (Liproverbia 31:28) Munna ya cwalo u ka latiwa ni ku kutekiwa ki musal’a hae mi mane sihulu, u ka latiwa ki Mulimu.

9. (a) Basali ba na ni m’ata mañi mwa lubasi? (b) Ki sifi se si kona ku tusa musali ku itusisa buikoneli bwa hae mwa ku tusa munn’a hae, mi ku ka zwañi mwateñi?

⁹ Basali ni bona ba na ni m’ata a mañwi mwa lubasi. Bibele i bulela za basali ba silumeli, bao ka ku sa tula butoho bwa banna ba bona, ne ba ngile mihato ya ku susueza hande banna ba bona kamba ku ba tusa ku pima likatulo ze fosahezi. (Genese 21:9-12; 27:46–28:2) Musali wa kona ku talifa ku fita munn’a hae, kamba wa kona ku ba ni buikoneli bo buñwi bw’a si na munn’a hae. Kono u swanela ku ‘kuteka’ munn’a hae ni ku ‘ipeya kwatas’a’ hae sina ha “ipeya kwatas’a Mulena.” (Maefese 5:22, 33) Ku nahana za ku tabisa Mulimu ku kona ku tusa musali ku itusisa buikoneli bwa hae mwa ku tusa munn’a hae ku fita ku mu shendaka kamba ku lika ku mu pahamela. “Musali ya butali” cwalo u sebelisana hahulu ni munn’a hae kuli ba yahe lubasi. Kacwalo, u ba mwa kozo ni Mulimu.—Liproverbia 14:1.

10. (a) Mulimu u file bashemi m’ata mañi? (b) Linzwi la ‘kalimelo’ li talusañi, mi kalimelo i swanela ku fiwa cwañi? (Mu bone ni litaluso za kwatasi.)

¹⁰ Bashemi ni bona ba na ni m’ata e ba filwe ki Mulimu. Bibele i eleza kuli: “Mina bondate, mu si ke mwa halifisa bana ba mina; kono mu ba hulise ka ku ba lemusa [“kalimela,” NW], ni ka tuto ya Mulena.” (Maefese 6:4) Mwa Bibele, linzwi la ku “kalimela” li kona ku talusa “ku hulisa, ku twaeza, ku luta.” Bana ba tokwa kalimelo; ba banga hande ha ba fiwa liketelelo ze lukile, ni maciñekelo a utwahala hande. Bibele i bonisa kuli ku ba fa kalimelo, kamba tuto ye cwalo ki ku ba lata. (Liproverbia 13:24) Kacwalo, “tupa ya kalimelo” i si ke ya ba ye holofaza maikuto kamba mubili.a (Liproverbia 22:15; 29:15) Kalimelo ye t’ata kamba ye buhali ye si na lilato ki ku itusisa maswe m’ata a bushemi mi i kona ku zwafisa mwana. (Makolose 3:21) Kono kalimelo ye itikanelezi ye fiwa hande i bonisa bana kuli bashemi ba bona ba ba lata mi ba iyakatwa mo ba sweli ku hulela.

11. Bana ba kona ku itusisa cwañi hande m’ata a bona?

¹¹ Bana bo? Ba kona ku itusisa cwañi m’ata a bona hande? Liproverbia 20:29 i li: “Kanya ya micaha ki mata a bona.” Kaniti ku sebeleza “Mubupi” wa luna ki yona nzila ye nde hahulu yeo ka yona ba banca ba kona ku itusisa m’ata a bona. (Muekelesia 12:1) Ba banca ba ka eza hande ku hupula kuli likezo za bona li kona ku ama maikuto a bashemi ba bona. (Liproverbia 23:24, 25) Bana ha ba utwa bashemi ba bona ba ba saba Mulimu ni ku eza ze lukile, ba tabisa lipilu za bashemi ba bona. (Maefese 6:1) Muzamao o cwalo u “tabisa Mulimu.”—Makolose 3:20.

Mwa Puteho

12, 13. (a) Maeluda ba swanela ku nga cwañi m’ata a bona mwa puteho? (b) Mu fe swanisezo ye bonisa libaka maeluda ha ba swanela ku babalela mutapi.

¹² Jehova u file baokameli kuli ba etelele puteho ya Sikreste. (Maheberu 13:17) Banna ba ba swanela bao ba lukela ku itusisa m’ata a bona e ba filwe ki Mulimu kuli ba fe tuso ye tokwahala kwa mutapi ni ku ekeza kwa buiketo bwa ona. Kana buikalabelo b’o bu swanela ku ezisa maeluda ku busa balumeli ba bañwi? Kutokwa! Maeluda ba swanela ku nga buikalabelo bwa bona mwa puteho ka buitikaneleli ni buikokobezo. (1 Pitrosi 5:2, 3) Bibele i taluseza baokameli kuli: ‘Mu ute Keleke ya Mulimu ye a itekezi ka mali a [Mwan’a, NW] hae luli, a mwa mubili wa hae.’ (Likezo 20:28) Leo ki lona libaka le li tiile la ku babalela yo muñwi ni yo muñwi ka tokomelo mwa mutapi.

¹³ Lu kana lwa swaniseza nto yeo cwana. Mulikan’a mina yo mutuna u mi kupa ku babalela liluwo l’a lata hahulu. Mwa ziba kuli mulikan’a mina n’a li lekile ka mali a mañata. Kana ne mu si ke mwa li babalela hahulu? Ka nzila ye swana, Mulimu u file maeluda ku babalela liluwo le li tula hahulu: yona puteho, yeo ba ba ku yona ba swanisezwa kwa lingu. (Joani 21:16, 17) Jehova u lata lingu za hae—u li lata hahulu kuli mane n’a li lekile ka mali a’ tula a Mwan’a hae wa libanda, yena Jesu Kreste. Ha ku na teko ye fita yeo, yeo Jehova n’a ka leka ka yona lingu za hae. Maeluda ba ba ikokobeza ba hupula nto yeo mi ba babalela lingu za Jehova.

“Mata a Lilimi”

14. Lilimi li na ni m’ata mañi?

¹⁴ Bibele i li: “Lifu ni bupilo li mwa mata a lilimi.” (Liproverbia 18:21) Kaniti, lilimi li kona ku holofaza hahulu. Ki mañi ku luna ya si ka utwa kale butuku bwa ku bulelwa maswe kamba ku shendiwa? Kono lilimi hape li na ni m’ata a ku folisa. Liproverbia 12:18 i li: “Mulomo wa ya butali u wisa pilu.” Ee, manzwi a mande, a ku susueza a swana inge ku toza oli ye nde ye folisa kwa pilu. Mitala ye miñwi ki ye.

15, 16. Lu kona ku itusisa cwañi lilimi mwa ku susueza ba bañwi?

¹⁵ Liñolo la 1 Matesalonika 5:14 li li: “Mu tiise ba lipilu ze shekesha.” Kaniti, niheba batanga ba Jehova ba ba sepahala fokuñwi ba zwafanga. Lu kona ku ba tusa cwañi? Mu ba babaze ha buniti kuli mu ba tuse ku iponela kuli ki ba butokwa ku Jehova. Mu ba balele manzwi a tiisa a mwa Bibele a’ bonisa kuli Jehova luli u lata ni ku tokomela ‘ba ba lobehile pilu’ ni ba ba ‘swabile mwa moya.’ (Samu 34:18) Ha lu itusisa m’ata a lilimi kuli lu tiise ba bañwi, lu bonisa kuli lu likanyisa Mulimu wa luna ya mufelañeke, “ya tiisa lipilu za ba ba zwafile.”—2 Makorinte 7:6, Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984.

¹⁶ Hape lwa kona ku itusisa m’ata a lilimi mwa ku fa susuezo ye ba tokwa hahulu ba bañwi. Kana ku na ni mulumeli ya shwezwi ki mulatiwa wa hae? Manzwi a makeke a’ bonisa kuli lw’a mu isa pilu a kona ku tiisa ya lila y’o. Kana ku na ni muzwale kamba kaizeli wa musupali ya ikutwa ku sa latiwa? Manzwi a’ lilato a kona ku kolwisa basupali kuli ki ba butokwa mi ba itebuhiwa. Kana ku na ni ya kula butuku bo bu sa foli? Manzwi a’ sishemo fa luwaile kamba ka butu a kona ku tabisa hahulu mukuli. Mubupi wa luna u lukela ku ba ya tabanga luli ha lu itusisa m’ata a lilimi mwa ku bulela lika ze “tusa ku yahisa”!—Maefese 4:29.

17. Ki ifi nzila ya butokwa ye lu kona ku itusisa ka yona lilimi kuli lu tuse ba bañwi, mi ki kabakalañi ha lu swanela ku eza cwalo?

¹⁷ Nzila ya butokwa ka ku fitisisa ya ku itusisa ka yona m’ata a lilimi ki ku bulelela ba bañwi taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu. Liproverbia 3:27 i li: “U si ke wa hana ku tusa ka swanelo, m’o konela ku fana, u fane.” Lu na ni tamo ya ku taluseza ba bañwi taba ye nde ye pilisa. Ne i si ke ya ba nto ye nde ku ipulukela taba ye tuna ya lu file Jehova ka sishemo. (1 Makorinte 9:16, 22) Kono Jehova u lu tokwa ku eza musebezi wo ku fita fa sipimo mañi?

Ku Sebeleza Jehova ka ‘Mata a Luna Kaufela’

18. Jehova u lu tokwa ku ezañi?

¹⁸ Ku lata Jehova ku lu susueza ku abana ka ku tala mwa bukombwa bwa Sikreste. Jehova u lu tokwa ku bu eza cwañi? U lu tokwa ku eza ze lu kona kaufel’a luna, ku si na taba ni miinelo ya luna: “Se mu eza kaufela, mu si eze ka [moyo kaufela, NW], inge mu ezeza Mulena isi batu.” (Makolose 3:23) Jesu ha n’a talusa mulao o mutuna ka ku fitisisa, n’a ize: “Lata Mulena Mulimu wa hao ka pilu ya hao kaufela, ni ka [moyo, NW] wa hao kaufela, ni ka kutwisiso ya hao kaufela, ni ka mata a hao kaufela.” (Mareka 12:30) Ee, Jehova u tokwa yo muñwi ni yo muñwi wa luna ku mu lata ni ku mu sebeleza ka moyo kaufela.

19, 20. (a) Bakeñisa kuli moyo u kopanyeleza pilu, munahano, ni m’ata, ki kabakalañi lika ze ñwi zeo ha li bulezwi kwa Mareka 12:30? (b) Ku sebeleza Jehova ka moyo kaufela ku talusañi?

¹⁹ Ku sebeleza Mulimu ka moyo kaufela ku talusañi? Moyo u talusa mutu mutumbi, ni m’ata ni ngana ya hae kaufela. Bakeñisa kuli moyo u kopanyeleza pilu, munahano, ni m’ata, ki kabakalañi lika ze ñwi zeo ha li bulezwi kwa Mareka 12:30? Swanisezo ki ye. Mwa miteñi ya ze mwa Bibele, mutu n’a kona ku itekisa (moyo wa hae) mwa butanga. Kono mutanga n’a kona ku sa sebeleza mulen’a hae ka pilu kaufela; n’a kona ku sa itusisa m’ata a hae kaufela kamba ngana ya hae kaufela kuli a pete za mulen’a hae. (Makolose 3:22) Kacwalo, ku bonahala kuli Jesu n’a bulezi lika ze ñwi zeo kuli a koñomeke kuli ha ku na se lu sa swaneli ku itusisa mwa ku sebeleza Mulimu. Ku sebeleza Mulimu ka moyo kaufela ku talusa ku ifana, ku itusisa m’ata a luna kaufela mwa sebelezo ya hae.

²⁰ Kana ku sebeza ka moyo kaufela ku talusa kuli kaufel’a luna lu sebezange ka nako ni ka m’ata a swana mwa bukombwa? Seo ne si si ke sa konahala, kakuli miinelo ni buikoneli bwa batu bwa shutana-shutana. Ka mutala, mukulwani ya iketile hande ili ya tiile wa kona ku kutaza nako ye telele ku fita mutu ya felile m’ata kabakala busupali. Likwasha ya si na lubasi wa kona ku eza ze ñata ku fita mutu ya tokomela lubasi. Haiba lu na ni m’ata ni miinelo ye lu konisa ku eza ze ñata mwa bukombwa, lu swanela ku itumela luli! Niteñi, ha lu swaneli ku ba ni moya wa ku nyaza-nyaza, wa ku ibapanya ni ba bañwi. (Maroma 14:10-12) Kono lu bata ku itusisa m’ata a luna kuli lu susueze ba bañwi.

21. Ki ifi nzila ye nde ni ya butokwa ka ku fitisisa ya ku itusisa ka yona m’ata a luna?

²¹ Jehova u tomile mutala o petehile wa ku itusisa m’ata a hae hande. Lu bata ku mu likanyisa ka mo lu konela kaufela luna batu ba ba si ka petahala. Lwa kona ku itusisa m’ata a luna hande ka ku kuteka be lu etelela ka nzila ye ñwi. Mi hape, lu bata ku eza ka moyo kaufela musebezi o pilisa batu wa ku kutaza wa lu file Jehova. (Maroma 10:13, 14) Mu hupule kuli Jehova wa tabela ha mu eza ze nde ka ku fitisisa zeo mina—moyo wa mina—u kona ku eza. Kana pilu ya mina ha i mi susuezi ku eza mo mu konela kaufela ku sebeleza Mulimu ya na ni kutwisiso ili ya lilato cwalo? Ha ku na nzila ye nde kamba ya butokwa ya ku itusisa ka yona m’ata a mina ye fita yeo.

[Litaluso za kwatasi]

Lipuzo za ku Nahanisisa

Liproverbia 3:9, 10 Ki ifi “tutu” ye lu na ni yona, mi lu kona ku itusisa yona cwañi mwa ku kuteka Jehova?

Muekelesia 9:5-10 Ki kabakalañi ha mu swanela ku itusisa m’ata a mina cwale ka nzila ya lata Mulimu?

Likezo 8:9-24 Ki ku itusisa maswe m’ata kufi ko ku taluswa fa, mi lu kona ku pima cwañi ku eza foso ye cwalo?

Likezo 20:29-38 Ba ba na ni buikalabelo mwa puteho ba kona ku itutañi kwa mutala wa Paulusi?

[Siswaniso se si fa likepe 103]

Banna ni basali ba itusisa hande m’ata a bona ka ku latana ni ku kutekana

[Siswaniso se si fa likepe 104]

Ku kutaza taba ye nde ki nzila ye nde ka ku fitisisa ya ku itusisa ka yona m’ata a luna