Mu Kuteke Ba Bañwi

“Mu [beyane] kwapili ka ku fanana likute.”—MAROMA 12:10.

1, 2. (a) Lu lukela ku ezañi kuli lu bonise buikokobezo bwa luna? (b) Bibele hañata i itusisanga cwañi linzwi la “likute,” mi ki bomañi ba ba fumananga bunolo ku bonisa likute?

TABA ya luna ye felile ne i koñomeka kelezo ya mwa Linzwi la Mulimu ye li: “Mu apale buikokobezo; kakuli Mulimu u hanela ba ba ikuhumusa, mi u shemuba ba ba ishuwa.” (1 Pitrosi 5:5) Nzila ye ñwi ye lu kona ku apala ka yona buikokobezo ki ya ku kuteka ba bañwi.

² Linzwi la “likute” li itusiswa hañata mwa Bibele ku talusa tompo ni sishemo ze lu swanela ku bonisa ba bañwi. Lu kuteka ba bañwi ka ku ba ni musa ku bona, ku b’a nga ka butokwa, ku teeleza kwa maikuto a bona, ku eza ze ba lu kupa ze swanela. Baikokobezi hañata ha ba fumanangi seo t’ata. Niteñi, baikuhumusi ba kana ba fumana t’ata ku bonisa likute sakata mi ba kana ba lika ku bata shemubo ni lituso ka ku colaula ba bañwi.

Jehova Wa Kuteka Batu

3, 4. Jehova n’a kutekile cwañi Abrahama, mi ki kabakalañi?

³ Jehova yena luli u tomile mutala wa ku bonisa likute. Batu ha n’a ba bupile a ba fa tukuluho ya ku iketela mi h’a ba ezi inge kuli ki mishini fela. (1 Pitrosi 2:16) Ka mutala, ha n’a bulelezi Abrahama kuli Sodoma ne i ka sinyiwa kabakala bumaswe-tuna bwa yona, Abrahama a buza kuli: “Kana u ka bulaya ya lukile hamoho ni ya maswe? Mwendi ku ka fumanwa mwa munzi batu ba ba lukile ba ba eza mashumi aketa-lizoho; kana u ka sinya munzi, u si ke wa u shemuba kabakala ba ba lukile ba ba eza mashumi aketa-lizoho?” Jehova a alaba kuli n’a ka shemuba munzi wo kabakala ba ba lukile ba ba eza mashumi aketa-lizoho. Abrahama kiha zwelapili ku kupa ka buikokobezo. Ku cwañi ha ne ku ka fumanwa fela b’a 45, b’a 40, b’a 30, b’a 20, kamba b’a 10? Jehova a kolwisa Abrahama kuli n’a si ke a sinya Sodoma ha ne ku ka fumanwa mwateñi ba ba lukile ba ba lishumi fela.—Genese 18:20-33.

⁴ Jehova n’a ziba kuli mwa Sodoma ne ku si na ba ba lukile ba ba lishumi, niteñi n’a kutekile Abrahama ka ku teeleza kwa maikuto a hae ni ku mu eza ka sishemo. Kabakalañi? Kakuli Abrahama ‘n’a lumezi ku Muñ’a Bupilo; mi a mu balela ku lumela kwa hae kuli ki ku luka.’ Abrahama n’a bizwa “mulatiwa wa Mulimu.” (Genese 15:6; Jakobo 2:23) Hape, Jehova n’a boni kuli Abrahama n’a kuteka ba bañwi. Balisana ba hae ni ba Lota mwan’a muhabo ha ne ba lwanezi mafulisezo, Abrahama n’a kutekile Lota ha n’a mu bulelezi ku iketela pili sibaka sa n’a tabela. Lota a keta sibaka sa n’a nga ku ba se sinde ka ku fitisisa, mi Abrahama a tutela ku sili.—Genese 13:5-11.

5. Jehova n’a kutekile cwañi Lota?

⁵ Jehova n’a kutekile ni Lota ya lukile. Pili Sodoma i si ka sinyiwa kale, n’a bulelezi Lota kuli a sabele kwa lilundu. Kono Lota a bulela kuli n’a sa lati ku ya kwateñi; n’a bata kwa Zoari ye n’e li fakaufi, nihaike kuli munzi wo ne u li mwa sibaka se ne si ka sinyiwa. Jehova a li ku Lota: “Ni ku utwile ni mwa taba ye; mi ha ni na ku sinya munzi w’o bulela.” Jehova n’a kutekile musepahali Lota ka ku eza za n’a kupile.—Genese 19:15-22; 2 Pitrosi 2:6-9.

6. Jehova n’a kutekile cwañi Mushe?

⁶ Jehova ha n’a kutisize Mushe kwa Egepita ku y’o zwisa sicaba sa Hae mwa butanga ni ku y’o bulelela Faro kuli a lukulule sicaba sa Hae, Mushe n’a alabile kuli: “Mawe Mulena! Na, ha ni mutu ya na ni bukwala kwa ku bulela.” Jehova a kolwisa Mushe a li: “Ni ka ba ni mulomo wa hao, mi ni ka ku lemusa s’o ka bulela.” Kono Mushe n’a sa zina-zina. Jehova kiha kolwisa Mushe hape ni ku lukisa kuli a ye ni Aruni muhulwan’a hae kuli a be mubuleleli wa hae.—Exoda 4:10-16.

7. Jehova n’a latelañi ku kuteka batu?

⁷ Ku zeo kaufela, Jehova n’a latile ku kuteka batu, sihulu be ne ba mu sebeleza. Ze ne ba kupile niha ne li kana li shutani ni za n’a lelile Jehova pili, n’a ba ezelize ze ne ba tokwa ni ku eza licinceho kabakala bona ibile fela ne ba latelela mulelo wa hae.

Jesu N’a Kuteka Ba Bañwi

8. Jesu n’a kutekile cwañi musali ya n’a kula hahulu?

⁸ Jesu n’a likanyisize Jehova mwa ku kuteka ba bañwi. Nako ye ñwi musali ya n’a kulile mweya myaha ye 12 n’a li mwahal’a buñata. Baalafi ne ba palezwi ku mu alafa. Mwa Mulao wa Mushe, n’a ngiwa ku ba ya silafezi ka sizo mi n’a sa swaneli ku ba mwahal’a buñata b’o. A atumela Jesu kwamulaho, a swala fa siapalo sa hae, mi a fola. Jesu n’a si ka pihelela ze ne u bulela Mulao, ni ku mu nyazeza za n’a ezize. Kono ka ku izibela miinelo, a mu kuteka, a li: “Mwan’a ka, tumelo ya hao i ku pilisize; u ye ka kozo, mi u folelele luli kwa butuku bwa hao.”—Mareka 5:25-34; Livitike 15:25-27.

9. Jesu n’a kutekile cwañi Mulicaba?

⁹ Ka nako ye ñwi hape musali wa Mukanana a li ku Jesu: “U ni utwele butuku Mulena, mwan’a Davida, mwan’a ka wa musizana u nyandiswa hahulu ki mioya ye maswe.” Ka ku ziba kuli n’a lumilwe kwa sicaba sa Isilaele isi ku bamacaba, Jesu a li: “Hasi tukelo ku amuha bana [ba Isilaele] buhobe, ni ku bu nepela linjanana [bamacaba].” Musali y’o a alaba a li: “Kono ni zona linjanana li ca kwa bungululwa bo bu wa fa tafule ya bañi ba zona.” Jesu kiha li: “Musali, tumelo ya hao ki ye tuna. Ku ezwe ku wena mo u latela.” Mwan’a hae a fola. Jesu n’a kutekile mulicaba y’o kabakala tumelo ya hae. Nihaiba pulelo ya n’a itusisize ya “linjanana,” mwa sibaka sa ku li liakanyani, ne i bisize taba bunolo ni ku bonisa mufelañeke wa hae.—Mateu 15:21-28.

10. Jesu n’a lutile balutiwa ba hae tuto ifi ye tiile, mi ne i tokwahalelañi?

¹⁰ Jesu n’a zwezipili ku luta balutiwa ba hae tokwahalo ya buikokobezo ni ku kuteka ba bañwi kakuli ne ba sa na ni butata bwa ku bata ku ba wa pili. Nako ye ñwi h’a se ba pihile kañi, Jesu a buza a li: “Ki lifi ze ne mu bulela?” Bona ba kuza fela, kakuli “ne ba pihile kañi ya ku ziba yo mutuna ku bona kuli ki mañi.” (Mareka 9:33, 34) Nihaiba busihu Jesu pili a si ka shwa kale, “kwa taha kañi mwahal’a bona, ya ku ziba kuli yo mutuna ku bona ki mañi?” (Luka 22:24) Kacwalo ha ne ba ca Paseka, Jesu a “sela mezi mwa mukeke, mi a kala ku tapisa mahutu a balutiwa ba hae.” Ki tuto kwa butuna yeo! Jesu ki Mwan’a Mulimu, ya tatama Jehova kwa m’ata mwa pupo yote. Niteñi, n’a lutile balutiwa ba hae tuto ye nde ka ku tapisa mahutu a bona. N’a ize: “Ni mi ezelize mutala, kuli mu eze mo ni mi ezelize.”—Joani 13:5-15.

Paulusi N’a Bonisize Likute

11, 12. Paulusi ha s’a bile Mukreste, n’a itutileñi, mi n’a sebelisize cwañi za n’a itutile zeo ku Filemoni?

¹¹ Ka ku ba ya n’a likanyisa Kreste, muapositola Paulusi n’a kuteka ba bañwi. (1 Makorinte 11:1) N’a ize: “Ha lu si ka bata ku bubekwa ki batu . . . Kono lwa ba ni musa mwahal’a mina; sina muanyisi mw’a babalelela bana ba hae ka lilato.” (1 Matesalonika 2:6, 7) Muanyisi u babalelanga bana ba hae ba banyinyani. Paulusi ha s’a bile Mukreste, n’a itutile ku ba ni buikokobezo ni likute kwa Bakreste ba bañwi ka ku ba eza ka musa. Kacwalo, n’a kutekile ni tukuluho ya bona ya ku iketela, mo ne li boniselize ze ne ezahezi ha n’a li lipantiti mwa Roma.

¹² Onesimo mutanga ya n’a tobile n’a utwile tuto ya Paulusi. A ba Mukreste ni mulikan’a Paulusi. Mulen’a mutanga y’o ne li Filemoni, ni yena ne li Mukreste wa kwa Asia Minor. Mwa liñolo la n’a ñolezi Filemoni, Paulusi n’a ñozi mw’a n’a tuselizwe ki Onesimo, a li: “Ne ni latile inge ni ka ipulukela yena.” Kono Paulusi n’a kutisize Onesimo ku Filemoni, kakuli n’a ñozi kuli: “Ha ni si ka lata ku eza se siñwi ni si ka ziba maikuto a hao; kuli bunde b’o ka eza, u si ke wa bu eza ka ku hapelezwa, kono ibe ka ku lata.” Paulusi n’a si ka eza mw’a latela kuli kakuli ne li muapositola, kono n’a kutekile Filemoni ka ku sa kupa kuli a ipulukele Onesimo mwa Roma. Hape, Paulusi n’a kupile Filemoni kuli a kuteke Onesimo, kuli a be ‘ya fita muzike; a be munyan’a hae ya latwa.’—Filemoni 13-16.

Ku Fanana Likute mwa Miteñi ya Luna

13. Maroma 12:10 i lu bulelela ku ezañi?

¹³ Linzwi la Mulimu li eleza kuli: “Mu [beyane] kwapili ka ku fanana likute.” (Maroma 12:10) Seo si talusa kuli ha lu swaneli ku libelela kuli ba bañwi ba lu kuteke pili, kono luna lu kale ku ba kuteka. “Ku si ke kwa fumanwa mutu ya ya ka se si mu swanela yena a li nosi, kono a ye ka se si swanela ba bañwi.” (1 Makorinte 10:24; 1 Pitrosi 3:8, 9) Kacwalo, batanga ba Jehova ba batelanga mwa ku kutekela ba ba mwa lubasi, Bakreste ba bañwi mwa puteho, mane ni ba ba si mwa puteho.

14. Munna ni musali ba fanana cwañi likute?

¹⁴ Bibele i li: “Toho ya munna kaufela ki Kreste; mi munna ki toho ya musali.” (1 Makorinte 11:3) Jehova u tokwa kuli munna a eze musal’a hae sina Kreste mwa n’a ezelize puteho. Kwa 1 Pitrosi 3:7, munna u bulelezwi ku ‘kuteka musal’a hae kakuli ki piza ye fokola.’ U kona ku eza cwalo ha bonisa kuli wa lata luli ku teeleza ni ku utwa liakalezo za musal’a hae. (Genese 21:12) Wa kona ku utwela musal’a hae haiba ku eza cwalo ha ku lobi milao, mi wa mu tusa ni ku mu eza ka musa. Ni yena “musali a kuteke munn’a hae.” (Maefese 5:33) Wa mu teeleza, haki ya bata ka nako kaufela kuli lika li ezwe mw’a latela, h’a shwauli kamba ku tongoka munn’a hae. U bonisa buikokobezo ka ku sa lika ku busa munn’a hae, niha ikonela mwa lika ze ñwi ku mu fita.

15. Ki lifi likute le li boniswa basupali, mi bona ba swanela ku ezañi?

¹⁵ Mwa puteho ya Sikreste, ba teñi sihulu-hulu ba ba swanela ku kutekiwa, ba ba cwale ka basupali. “U yeme, ha u li fapil’a wa toho ye ize pululu, u kuteke munnamuhulu [kamba, musalimuhulu].” (Livitike 19:32) Ba ba swanela ku kutekiwa sihulu-hulu ki ba ba sebelelize Jehova ka busepahali nako ye telele kakuli “milili ye li pululu, ki mushukwe wa ku kutekiwa, u fumanwa mwa mizamao ye lukile.” (Liproverbia 16:31) Baokameli ba swanela ku toma mutala ka ku bonisa likute le li swanela kwa Bakreste ba bahulu ku bona. Kono ni bona basupali ba tokwa ku kuteka banana ku bona, sihulu ba ba na ni buikalabelo bwa ku lisa mutapi.—1 Pitrosi 5:2, 3.

16. Bashemi ni bana ba fanana cwañi likute?

¹⁶ Bana ba swanela ku kuteka bashemi ba bona: “Bana, mu utwe bashemi ba mina ku Mulena, kakuli ki tukelo. Kuteka ndat’aho ni m’aho (ki ona mulao wa pili o na ni sepiso), kuli za hao li konde, mi u pile mazazi a matelele mwa lifasi.” Ni bona bashemi ba kuteka bana ba bona, kakuli ba bulelezwi ‘ku sa halifisa bana ba bona; kono ku ba hulisa ka ku ba lemusa, ni ka tuto ya Mulena.’—Maefese 6:1-4; Exoda 20:12.

17. Ki bomañi ba ba swanela ku “kutekiwa mane ku fita”?

¹⁷ Ba bañwi ba ba swanela ku kutekiwa ki ba ba ikataza ku sebeleza puteho: “Ba bahulu ba ba lisa hande, [mu] ba talime kuli ba lukela ku kutekiwa mane ku fita, sihulu ba ba sebeza ka ku talusa ni ka ku luta Linzwi.” (1 Timotea 5:17) Nzila ye ñwi ye lu kona ku ba bonisa ka yona likute leo ki ya ku eza se i bulela Maheberu 13:17 kuli: “Mu utwe bazamaisi ba mina, mi mu ipeye kwatas’a bona.”

18. Lu swanela ku ezañi ku ba ba si mwa puteho?

¹⁸ Kana lu tokwiwa ku bonisa likute ku ba ba si mwa puteho? Ee, luli. Ka mutala, lu laelezwi kuli: “Mutu kaufela a ipeye mwatas’a ba ba beilwe fa bulena.” (Maroma 13:1) Bao ki babusi ba silifasi b’a lumelelize Jehova ku busa ku fitela ba yoliwa ki Mubuso wa hae. (Daniele 2:44) Kacwalo lu ‘fa batu kaufela se si ba swanela: Ya swanelwa ki mutelo, lu mu fa mutelo; ya swanelwa ki ñamba, lu mu fa ñamba; ya swanelwa ki sabo, lwa mu saba; ya swanelwa ki ku kutekwa, lwa mu kuteka.’ (Maroma 13:7) Lu “fanane likute ni batu kamukana.”—1 Pitrosi 2:17.

19. Lu kona cwañi ku ‘eza hande’ batu ni ku ba kuteka?

¹⁹ Hailif’o ki niti kuli lu swanela ku kuteka ni ba ba si mwa puteho, mu lemuhe se, se li koñomeka Linzwi la Mulimu: “Ha lu sa na ni sibaka, lu eze batu kaufela hande, sihulu banabahabo luna ba balumeli.” (Magalata 6:10) Kaniti, nzila ye nde ka ku fitisisa yeo ka yona lu kona ku ‘eza hande’ batu ki ya ku hulisa butokwi bwa bona bwa kwa moya ni ku bu kolwisa. (Mateu 5:3) Lu kona ku eza cwalo ka ku utwa kupuliso ya muapositola Paulusi ye li: “Tundamena ku itahisa ku Mulimu unz’o lumelelwa, u li mubeleki ya sa nyazwi, ya aba Linzwi la niti ka mukwa o lukile.” Ha lu itusisa ka maseme kolo kaufela kuli lu kutaze, ili ‘ku feleleza za bukombwa bwa luna,’ u zibe lu eza batu kaufela hande ni ku ba kuteka.—2 Timotea 2:15; 4:5.

Ku Kuteka Jehova

20. Ne ku ezaheziñi ku Faro ni limpi za hae, mi ki kabakalañi?

²⁰ Jehova u kuteka libupiwa za hae. Kacwalo kwa utwahala ha lu swanela ku mu kuteka ni luna. (Liproverbia 3:9; Sinulo 4:11) Linzwi la Jehova hape li li: “Ni kuteka ba ba ni kuteka; kono ba ba ni shwaula, ba ka ngiwa ka bunyinyani.” (1 Samuele 2:30) Faro wa Egepita ha n’a bulelezwi kuli a lukulule sicaba sa Mulimu, n’a alabile ka mandabala a li: “[Jehova, NW] ki Yena mañi kuli ni utwe linzwi la hae?” (Exoda 5:2) Faro ha n’a lumile limpi za hae kuli li yo timisa Maisilaele, Jehova a kauhanya mezi a Liwate le Lifubelu kuli Maisilaele ba sile. Kono Maegepita ha ne ba latelezi, Jehova a kutisa mezi. “Makoloi a Faro ni mpi ya hae [Jehova] u li kashelize mwa liwate.” (Exoda 14:26-28; 15:4) Kacwalo ku hana ku kuteka Jehova ka buikuhumuso kwa Faro ne ku mu bulaisize.—Samu 136:15.

21. Jehova n’a nyemeziñi Belishazare, mi mafelelezo ne li afi?

²¹ Mulena Belishazare wa Babilona n’a hanile ku kuteka Jehova. Mwahal’a mukiti wa macwala, n’a shwauzi Jehova ka ku nwela veine mwa linwiso ze kenile za gauda ni silivera ze n’e ngilwe mwa tempele ya Jerusalema. Mi n’a eza cwalo inz’a loka milimu ya hae ya sihedeni. Kono Daniele mutang’a Jehova a mu bulelela kuli: “Ha u si ka kokobeza pilu ya hao. U ikanyiselize Mulen’a lihalimu.” Ka bona busihu bo Belishazare a bulaiwa, mi a amuhiwa mubuso wa hae.—Daniele 5:22-31.

22. (a) Buhali bwa Jehova ne bu tulukeziñi babusi ba Isilaele ni batu ba bona? (b) Jehova n’a shemubile bomañi, mi mafelelezo ne li afi?

²² Mwa lilimo za mwanda wa pili C.E., Mulena Heroda n’a laelela nyangela, mi ya kalumuka, ya li: “Linzwi le ki la mulimu, hasi la mutu.” Mulena ya si na toho y’o n’a si ka hanyeza kono n’a bata ku bubekiwa. Kacwalo, “lingeloi la Mulena la mu nata, kakuli n’a si ka lumbeka Mulimu.” (Likezo 12:21-23) Heroda n’a ipubekile, ku fita ku bubeka Jehova, mi a bulaiwa. Ba bahulu ba bulapeli ba mwa miteñi yeo ne ba shwauzi Mulimu ka ku lela ku bulaya Mwan’a hae, yena Jesu. Babusi ba bañwi ne ba ziba kuli Jesu n’a luta niti kono ne ba si ka mu latelela, “kakuli ne ba lata ku bubekwa ki batu, ku fita ku bubekwa ki Mulimu.” (Joani 11:47-53; 12:42, 43) Sicaba mutumbi ne si si ka lumbeka Jehova kamba Muyemeli wa hae ya ketilwe, yena Jesu. Kabakaleo, Jehova a lisela ku ba kuteka, a ba tuhelela ni tempele ya bona ku sinyiwa. Kono n’a punyusize be ne ba kutekile yena ni Mwan’a hae.—Mateu 23:38; Luka 21:20-22.

23. Lu lukela ku ezañi kuli lu pile mwa lifasi le linca la Mulimu? (Samu 37:9-11; Mateu 5:5)

²³ Bote ba ba bata ku pila mwa lifasi le linca la Mulimu muinelo wa cwale ha se u felisizwe ba lukela ku kuteka Mulimu ni Mwan’a hae, Kreste Jesu, ni ku ba utwa. (Joani 5:22, 23; Mafilipi 2:9-11) Ba ba sa bonisi likute le li cwalo “ba ka kauhelwa mwa lifasi.” Nihakulicwalo, ba ba lukile, ba ba kuteka Mulimu ni Kreste ni ku ba utwa “ba ka yaha mwa naha.”—Liproverbia 2:21, 22.

Lundululo

◻ Ku kuteka ba bañwi ku talusañi, mi Jehova n’a ezize cwañi cwalo?

◻ Jesu ni Paulusi ne ba kutekile cwañi ba bañwi?

◻ Ki bomañi ba ba swanela ku kutekiwa mwa miteñi ya luna?

◻ Lu lukela ku kutekelañi Jehova ni Jesu?

[Siswaniso se si fa likepe 27]

Jehova n’a kutekile Abrahama ka ku utwa kupo ya hae

[Siswaniso se si fa likepe 28]

Mwa manyalo a kondile, banna ni basali ba fanana likute