Bulobo bwami’ni nansha būmi bwa ngitu yami?

LELO i ani kekalangapo uloba? Kino kitufikilanga batwe bonso. Mu kyaba kimo, kukokeja kulupuka kintu kikokeja kulobeja muntu bininge. Ino, shi tujingulule senene, bulobo bwetu (nansha ludingo lobufikangapo) lelo bwikalanga nyeke na buluji bwendelemo?

Bible witulombola’mba: “Leka bulobo, wele bukalabale. Kokijingwa mutyima, kujingwa mutyima kuleta kulonga bibi.” (Mitoto 37:⁠8) Lelo ano keopo madingi a tunangu? Lelo bulobo bukokeja konakanya būmi bobe mwenda mafuku?

Zyulunale umo wa mu Angele, The New York Times, wanēne namino mu kishinte “Health” (Būmi bwa mungitu) amba:

“Bantu badi na kibidiji kya kusabika pamwanda wa bulobo nansha boba bekalanga bevwana nsungu ne kukalabala pamwanda wa tumyanda twa bituputupu, kebekalangapo beletela enka njia kete. Bakokeja kwitapa abo bene.

“Befundi bañeni i babungile pamo myanda itala būmi bwa mungitu, busokodi bwabo bwa panopano bulombola’mba kulobaloba kwa kitatyi kyonso kwikalanga konakanya ne ngitu, amba kukokeja kutūlwa mu mulongo umo, nansha kupita, kutoma mfwanka, kwikala na bukata bupitepite (obésité) ne kudya bidibwa bileta māni mavule mu ngitu, bino i byaka bikomo bikokeja kwipaya muntu bukidibukidi.

“‘Bwifundi bwetu bulombola’mba kukalabala, bulobo bwa kubulwa kwendelamo, kebwishidilepo na byaka bikwabo byotuyukile bikokeja kuleta makambakano mu būmi bwa mungitu,’ ye mwanenēne Dr. Redford Williams, mwifundi wañeni wifunda myanda itala pa ngikadila ne malanga-tyima a muntu ku Duke University Medical Center.”

Bwifundi bulombola’mba boba bekalanga batenekwa ku mutyima nakampata pamwanda wa myanda yakubulwa kwendelamo ya umbūmi bwa difuku ne difuku bavudijanga bipindi bya mungitu bitwa bu ma hormones bikebaletela kupepwa mutyima. Kukalabala kwabo kwa kitatyi ne kitatyi kukokeja kuleta kavutakanya pabukata bwa ma cholestérol a bulami ne ma cholestérol mabi ne kutūla ngitu mu kyaka kya kuponenwa na misongo ya dityima; (cholestérols i tubipindi twa mungitu tulamēteko māni mavule).

Bavule bakokeja kunena’mba ‘yemongikadile’ nansha’mba ‘ye mobauntaminije.’ Inoko, kekishintululapo’mba kukokejapo kwalamuka shi upime kwingidija na bubinebine bonso madingi apāna Leza. Tala mu Bible obe abe mwine madingi apāna Leza atala pa nsungu ne bulobo, mu Nkindi 14:​29, 30; 22:​24, 25; Efisesa 4:26; Yakoba 1:​19, 20.

Kwingidija ano madingi a tunangu apāna Leza, kukokeja kwalamuna būmi bobe bwa mungitu ne kulepeja būmi bobe. Zyulunale Times unena’mba: “Befundi bañeni bavule banenanga’mba bantu babukalabale bwa kubulwa mikalo, bakokeja kutyepeja kyaka kya lufu lwa bukidibukidi na kuleka kukalabala bukidibukidi.”