Kimbai Ndoe Yabine Ne Kulonda’yo!

“Aye uswile būmi, ne kumona mafuku malumbuluke, . . . avundamine bubi, alonge bilumbuluke; asake ndoe, ne kulonda’yo.”—1 PETELO 3:​10, 11.

“BAKABUNDA bipete byabo ke makasu, ne mikobe yabo ke mpete ya kukukula [nayo] mityi; muzo keukatalulapo kipete pa muzo mukwabo, nansha kwilombolapo bulwi monka, ehe.” (Isaya 2:4) Nansha kino kisonekwa kiyukene ku bantu bavule byokilembelwe padi tōo, buteya’nka na kitako kya Kitango kya Bumo bwa Mizo, mu mukenza witwa bu New York City, ino buno bulongolodi kebubwanyapo kufikidija’kyo. Inoko, byokidi kipindi kya mu kinenwa kya Yehova Leza, kekikabulwepo kufikidila.​—Isaya 55:​10, 11.

² Binenwa bidi mu Isaya 2:4 i bimo bya mu bupolofeto bulumbuluke, butala pa ndoe yabine​—kadi bwendanga bufikidila mu kino kyetu kitatyi. Kumeso kwa kusapula kikulupiji kitenga ku mutyima kilombola muswelo ukapwa mavita ne byabulwi, buno bupolofeto bunena’mba: “Kikafikanga mu mafuku a kumfulo’kwa, amba lūlu lwa njibo ya Yehova lukakomejibwa mu nsongo ya ngulu; kadi lukazunzulwa pangala pa tungulu; penepo mizo yonsololo ikepungulwila ponka pālo. Kabidi bantu bangibangi bakenda ne kunena’mba: Iyai tukande ku lūlu lwa Yehova, ku njibo ya Leza wa Yakoba, amba etulombole mashinda andi, kadi amba tunange mu tumashinda twandi; mwanda mu Ziona mo mukatamba mukanda-wabijila, ne mu Yelusalema kinenwa kya Yehova.”​—Isaya 2:​2, 3.

Bantu Bakokeja Kwikala Basanswe Ndoe

³ Ivwana, kumeso kwa bantu kulonda mwikadilo wa kusanswa ndoe, kibasakila bidi kwikala balombolwe mashinda a Yehova. Kwitabija na kikōkeji bufundiji bwa Yehova kwalamunanga mulangilo ne milongelo ya muntu, aye wādi Kalala ka matombe, waikala ke musanswe ndoe. Lelo kuno kwalamuka kutambanga ku bika? Loma 12:2 unena’mba: “Kemukīkala kudingakanibwa na bapanopantanda; nanshi mwikale kupalukako ponka pa kwisambula mityima yenu, amba mutompe kiswa-mutyima [ky]a Leza, ne mwikadile bulumbuluke, kuloelelwa, ne bu-bwaninine monka.” Tubwanya kusambula mityima yetu, kwiyolwela mu dishinda dikwabo, na kuyuja’mo misoñanya ne bijila bya mu Kinenwa kya Leza. Kwifunda Bible kitatyi ne kitatyi kwitukwashanga mu kuno kwalamuka, kadi kwitupūtulanga meso a kujingulula kiswamutyima kya Yehova kyotufwaninwe kulonda, mwanda wa dishinda dyotufwaninwe kunanga’mo dikale ditōka tōo.​—Mitōto 119:105.

⁴ Bubinebine budi mu Bible kebwalamunangapo enka mifwatakanyo yetu kete, ehe, ino i ne bilongwa byetu, ne bumuntu bwetu. Bwitusombelanga ku kulonga byētusoñenye mutumibwa Polo amba: “Mu[vūl]e bobwa bu-muntu bwa kala bwa owa muswelo wa kala, o mwadi mwikele nabo, bwende bubola mwikadile byakilokoloko bya kyongo . . . [mwikale bapya mu bukomo buludika ñeni], . . . muvwale ne [bu]muntu [b]upya [b]wakupangibwa umboloke, ne bu-ujila bwa binebine, mwikadile Leza.” (Efisesa 4:​22-​24) Bukomo buludikanga ñeni i bwa munda. Ñeni yetu yalamukanga, ne kwikala mikomo pendanga patama buswe bwetu padi Yehova ne pa bijila byandi, twaikala bantu ba kumushipiditu, basenswe ndoe.

⁵ Mvubu ya kuno kwalamuka imweka mu bufundi bwāpele Yesu bandi bana-babwanga mu masaa amfulo aāpityije nabo, wānene’mba: “Mwanda mupya uno o nemulá amba: Mwikale kwisanswa bānwe bene na bene. Po ponka po bakemuyūkila bu-bāna-bami-babwanga ponka pa kwisanswa mo mwikadile bānwe bene.” (Yoano 13:​34, 35) Buno buswe, bwakubulwa kwisakila pamo bwa bobwa bwālombwele Kristu, bukutyilanga bana-babwanga pamo, umbumo bubwaninine. (Kolose 3:14) Enka boba ba mutyima wa kwitabija ne kwingidija uno “mwanda mupya” ye baloelelwa mu ndoe ilailwe na Leza. Lelo kudi bantu kampanda bekilonga dyalelo?

⁶ Ba Tumoni twa Yehova baloñanga bukomo bwabo bonso mwanda wa kulombola buswe bwa bu bana na bana kujokoloka ntanda yonso. Nansha byobatambile mu mizo mishileshile ya ntanda, kebekujangapo mu bimyanda bya lupotopoto bya ino ntanda, nansha kitatyi kyobekalanga bapangwapangwa na bakulumpe ba kipolitike ne ba mitōtelo. I bantu bekutyile umbumo, bafundijibwe na Yehova, baloelelwa mu ndoe. (Isaya 54:13) Balamine mwimanino wabo wa kuleka kwikuja mu ñuma ya kipolitike, kadi kebalwangapo mavita. Bamobamo bādi bakalabale pakala, abaleka mwine mwikadilo’wa. Pano ke bakristu basenswe ndoe, beula kimfwa kya Yesu Kristu. Kadi balondanga na mutyima umo madingi a Petelo wānene’mba: “[Yewa] uswele būmi, ne kumona mafuku malumbuluke, . . . ajidike ludimi lwandi ku bubi, ne milomo yandi kumo’mba, keīkinena byakyongo, nansha patyetye. Kadi avundamine bubi, alonge bilumbuluke; asake ndoe, ne kulonda’yo.”​—1 Petelo 3:​10, 11; Efisesa 4:⁠3.

Boba Balondanga Ndoe

⁷ Kimfwa, kudi Rami Oved, wādi mudyavita mupotolole mwa kukwatyila batumbula. Wāfundijibwe mwa kwipaila balwana nandi. Wādi mutyipe byabinebine kufwila yabo ntanda ya Isalela kufika ne ku difuku dyaāvumbwile’mba bakulumpe ba kyabo kipwilo kebādipo bamusakila asonge mwana-mukaji waādi usenswe, mwandapo’tu i mwine Azia, Mujentaila. Wāshilula kukimba bubinebine mu Bible. Penepo betana na ba Tumoni twa Yehova. Kifundwa kyandi kya Bible na ba Tumoni twa Yehova kyāmutyumuna, wāyuka amba kakifwaninwepo kadi kulonda mushipiditu wa kufwila yabo ntanda pamo bwa kītabijavidingi. Buswe bwa bwine-kristu i kusanswa bantu ba misaka yonso ne kuleka kulwa mavita, nansha kuboya byabulwi. Watulumukile bininge pa kutambula mukanda wa bulēmantu, wadi na bishima bya ngalwilo bimutela amba, “Mwanetu Rami”! Lelo i kika kyadi kyeni pa uno mwanda? Mulembi wa uno mukanda wadi Kamoni mwine Paleshitina. Rami unena’mba: “Bine byampwile bunwa, mwanda bene Paleshitina bādi balwana nami, ino dyalelo umo umbukata mwabo kangite bu ‘Mwanetu.’” Pano Rami ne wandi mukaji bendelela na kulonda ndoe yabine mungya mashinda a Leza.

⁸ Kimfwa kikwabo i kya Georg Reuter, wālwile Divita II dya Ntanda Yonso, wādi mu kibumbo kya basola bene Alemanye bākatambile Rusi. Kepāijijepo, wāshilula kushikwa nkuku yākutyile Hitler ya kusaka kubikala pano pantanda ponso. Pa kujoka’ye ku divita, wāshilula kwifunda Bible na ba Tumoni twa Yehova. Wāsonekele’mba: “Ebiya, nāshilula kwivwana senene. Nāyuka amba, nanshi Leza kafwaninwepo kutopekwa pamwanda wa kumwangwa kwa mashi konso . . . Nāfundile amba aye udi na mpango ya kutūla paladisa pano pantanda ponso ne kwesela bantu bakikōkeji madyese anyeke. . . . Hitler wādi witumbika byabitupu amba ukabikala ‘Bulopwe bwa Myaka Kanunu,’ wābikele’nka myaka 12​—byamalwa byāmutana! I Kristu, ke Hitlerpo . . . ukokeja ne ukashimika umbikalo wa myaka kanunu pano pantanda.” Tamba penepa, ke padi kubwipi kwa myaka 50, Georg wingila’nka kwingila bu mukendi wa ndoe yabine mu mwingilo wa kitatyi kyonso.

⁹ Pano ke papite myaka 50 ne musubu, ino bululame ne kubulwa kwikuja mu ntanda kwālombwele ba Tumoni twa Yehova ba mu Alemanye kitatyi kya buludiki bwa Nazi, bikyendelela ne pano na kuleta bukamoni bwa kusanswa ndoe kwabo ne buswe bwabo padi Leza. Kabuku kamo kalupwilwe mu Etats-Unis, mu Washington, D.C., na Kitango Kilamanga Nkoba ya Bantu Bepaibwanga (Angele) kanena’mba: “Ba Tumoni twa Yehova bāuminine mu kupangwapangwa na umbikalo wa Nazi. . . . Bukankamane bwādi na bavule umbukata mwabo bwa kupela [kuleka wabo mutōtelo], nansha byobādi bamweshibwa malwa, ne kususulwa mu tumponi twa malwa, bakwabo bepaibwa, bo bwālengeje bantu bakwabo bavule bebape bulēme.” Kupwa kabweja’ko amba: “Kitatyi kyālupwilwe ba Tumoni twa Yehova mu tumponi, bāendelele na wabo mwingilo, besobele mu bakwabo bākutulwilwe, benda bebakwasha bālamuke.”

Kwalamuka Kukatampe Kwine

¹⁰ Lelo kino kishintulula amba ba Tumoni twa Yehova bakulupile bu bakatūla ndoe pano pantanda ponso na kwalamuna bantu betabije kubulwa kwikuja mu bya ntanda kwa bwine-kristu? Mhm! Kutūla ndoe pano pantanda kulomba kwalamuka kukatampe. Lelo i kwalamuka’ka? Mabikavu a bantu aleta nkalañani, kasusu, ne bukalabale afwaninwe kufundulwa’ko, kushale kuludika’nka Bulopwe bwa Leza, bwāsoñenye Yesu bandi bana-babwanga kulombela. (Mateo 6:​9, 10) Le kino kikabwanika muswelo’ka? Mupolofeto Danyele wāmwene mu kilotwa kya ku bukomo bwa mushipiditu amba mu mafuku a kumfulo, Bulopwe bwa Leza, pamo bwa dibwe dikatakata ‘dilamuka kwampikwa maboko a bantu,’ bukapondakanya nkishi mukatampe, kyelekejo kya mabikavu a kipolitike a bantu abikele pano pantanda. Ebiya wānena’mba: “Mu mafuku a boba balopwe Leza wa mūlu ukemika bulopwe kebukonakanibwapo nansha patyetye, nansha bulopwe bwine bwabo kupityila ku bantu bangi, ehe; ino bukatyumuna bipindibipindi ne kukubija malopwe ano’a onsololo, kadi bukemananga nyeke.”​—Danyele 2:​31-​44.

¹¹ Kuno kwalamuka kukatakata mu ngikadilo ya ntanda lelo kukekala’ko mwanda waka? Mwanda Yehova wālaile’mba ukakombeleja pano panshi boba bonso badinga’po busala, beponakanya. (Kusokwelwa 11:18) Kuno kwalamuka kukekala’ko kitatyi kya divita dya boloke dya Yehova na Satana ne yandi ntanda ya bukondame. Tutanga mu Kusokwelwa 16:​14, 16 amba: “Ke-bintu i [binenwa bya disubi bya ku bukomo bwa] bademona, bilonga bingelengele, kadi ke byenda kudi balopwe ba panopantanda ponsololo, kwibakongakenya divita dya difuku dikatakata dya Leza, Mwinebukomobonso. Kadi byēbakongakaninye pamo kuntu kwa kutelwa mu ki-Hebelu, dya bu-Amakedona.”

¹² Lelo Amakedona ikekala namani? Kekakekalapo kanketenkete ka mabombe a nyukilia, nansha musala ukolomwenwe na bantu, mhm. I divita dya Leza dikatukija mavita onso elwa bantu ne konakanya bonso bakolomona’o. I divita dya Leza dikaleta ndoe yabine ku boba basenswe ndoe. Eyo, Amakedona ikāya monka mwendele mpango ya Yehova. Keikejepo, ehe. Mupolofeto wandi Habakuka wālembele ku bukomo bwa mushipiditu amba: “Kimonwa kikidi kya kitatyi kitūngwe, kadi kipelakana ne kumfulo ne kukabepapo mpika; nansha kīja, kunga’kyo; ke-kintu kikāya binebine, kekikejepo, mhm.” (Habakuka 2:3) Tukokeja kumona na milangwe ya bu muntu bu Amakedona ibaije, ino Yehova ulamine kitatyi kyandi. Amakedona ikafika ponka pa nsaa itungilwe na Yehova.

¹³ Kino kilongwa kikatampe kikashitula dishinda dya ndoe yabine! Ino pa kunena’mba ndoe yabine ikale kushimikwa, kudi kintu kikwabo kifwaninwe kulongwa​—i kufundula yewa ulengeja nkalañani, mushikwa, ne malwi. Kadi kino ye kitoba Bible amba kikafikidila enka pano​—kwelwa kwa Satana mu lupongo, aye ulengejanga mavita, shandya bubela. Mutumibwa Yoano wāmwene uno mwanda mu kimonwa kya bupolofeto, pamo’nka na mokisonekelwe mu Kusokwelwa 20:​1-3 amba: “Namwene ne mwikeulu utūka mūlu, wa lufungulo lwa lupongo’lwa, ne [lukano] lukatampe byamalwa ku kuboko kwandi. Ino wakwata mukishi’wa, nyoka wa kala ne kalā, ke dyabola, Satana mwine, kadi, wamukuta myaka kanunu, wamwela monka mu lupongo’mo, washitako, watūlapo ne kiyūkeno pādi, amba wakongola dikwabo mizo, poso’mba myaka kanunu īfike.”

¹⁴ Kino ke kilotwapo; i mulao wa Leza​—kadi Bible unena’mba: “Leza kakokeja po kubepa.” (Bahebelu 6:​18, BB) Omwanda Yehova wānene kupityila kudi mupolofeto wandi Yelemia amba: “Amiwa ne Yehova ulonga byalusalusa, ne mundudi, ne boloke, panopanshi; mwanda mu bino bintu bino’bi e mo naloelelwa; i Yehova unena.” (Yelemia 9:24) Yehova ulonga bintu pakubulwa mboloji kadi mu boloke, ne uloelelwanga mu ndoe yakatūla pano pantanda.

Kubikala kwa Mwana-Mulopwe wa Ndoe

¹⁵ Mwanda wa kuleta kikulupiji amba ndoe yabine ikekala’ko ku boba badi munshi mwa mpangiko ya Bulopwe, Yehova upēne umbikalo ku Mwana-mulopwe wa Ndoe wabine, Yesu Kristu, enka na mwēkitobele Isaya 9:​6, 7 amba: “Mwanda mwana i mwitubutwilwe, mwana mwana-mulume i mwitupebwe po tudi; penepa buledi bwa ntanda bukekalanga pa kipuji kyandi; ino dijina dyandi dikenikwa bu-Wakwanwa, bu-Mukalañeni, bu-Leza Mukomokomo’tu, bu-Shandya myaka yonso nyeke, bu-Mwana-mulopwe wa ndoe. Ntundubuko ya bubikadi bwandi ne ya ndoe mine, kekukekalapo mfulo nansha patyetye . . . Mukao wa Yehova wa bibumbo ukafikija kine kino’ki.” Mulembi wa mitōto nandi wāsonekele mu bupolofeto myanda ya kubikala kwa ndoe kwa Meshiasa amba: “Mu mafuku andi boloke bakamonanga katōkwe, ne bungibungi bwa ndoe, poso kweji akajimankane.”​—Mitōto 72:⁠7.

¹⁶ Kutentekela pa kino, banababo na Kristu 144 000, bashingwe māni a mushipiditu, bakabikala nandi momwa mūlu. Bano i bampyana pamo na Kristu, bēsambile’po Polo paāsonekele’mba: “Kadi aye Leza wa ndoe ukatyumwina Satana panshi pa maulu enu, kubashala patyetye ponka. Buntu bwa Mfumwetu Yesu Kidishitu bwikale nenu.” (Loma 16:20) Eyo, bano bantu bakatambula momwa mūlu pamo na Kristu bushindañani pa yewa mwine ukolomona mavita, Satana Dyabola!

¹⁷ Shi kepano, kipangujo kine i kino: Le i kika kyofwaninwe kulonga ukapyane ndoe yabine? Ndoe yabine itambanga’nka ku kunangila mu mashinda a Leza, omwanda kwikala nayo kulomba kutabula matabula abinebine. Ufwaninwe kwitabija Mwana-mulopwe wa Ndoe ne kunyemena kwadi. Kino kishintulula’mba ufwaninwe kwitabija Kristu mu kyepelo kyandi kya bu Mukūdi ne bu Mupandiji wa bantu babipya-mambo. Yesu aye mwine wānene bino binenwa biyukane amba: “Aye Leza byāsenswe bapanopantanda nenki, wapana Mwana wandi wa bunka’mba, bonso bakumwitabija nankyo kebakonekapo, ehe, poso batambule būmi bwa kulādila monka nyeke ne nyeke.” (Yoano 3:​16) Lelo witabije kutūla lwitabijo mudi Kristu Yesu bu Mufikidiji utūdilwe’ko na Leza wa kuleta ndoe yabine ne lupandilo? Kekudipo dijina dingi muno munshi mwa madyulu dikokeja kutūla’ko ndoe ne kukulupija bantu pa mwanda wayo. (Fidipai 2:​8-11) Mwanda waka? Mwanda Yesu ye Mwine Mutongwe wa Leza. I mukendi wa ndoe mukatampe kutabuka mikendi yonso yānangile pano pantanda. Lelo ukateja Yesu ne kulonda kimfwa kyandi?

¹⁸ Yesu wānene’mba: “Ebiya’mba, bakuyūke, abe Leza enka wa binebine, ne Yesu Kidishitu o watumine nankyo bo būmi ne būmi bwine bwa kulādila nyeke na nyeke.” (Yoano 17:3) Kino kyo kitatyi kya kwifunda buyuki bwabinebine na kutanwa kitatyi ne kitatyi ku kupwila kwa ba Tumoni twa Yehova ku Njibo ya Bulopwe. Kuno kupwila i bufundiji bukakusombela ku kupa bakwenu buyuki ne kikulupiji kyodi nakyo. Nobe ubwanya kwikala mukendi wa ndoe ya Leza. Tamba pano, ukokeja kumona ndoe na kukulupila mudi Yehova Leza, pamo na munenena Isaya 26:​3 mu Mukanda Ukola amba: “Ukamulama mu ndoe, senene she-e, yewa utanga mutyima wandi podi; ke-muntu ukukulupilanga.” Lelo ufwaninwe kukulupila mudi ani? “Kulupilai nyeke mudi Yehova; mwanda mudi Ya Yehova mo mudi dibwe dya nyeke.”​—Isaya 26:⁠4.

¹⁹ Tonga tamba’nka pano ku mutamba wa kukekala na būmi bwanyeke mu ntanda impya ya Leza mukekalanga ndoe. Mwanda Kinenwa kya Leza kitupa kikulupiji mu Kusokwelwa 21:​3, 4 amba: “Talaipo bidi, kipema kya Leza byo kidi pa bantu, ne ukēkalanga nabo, nabo bakēkala bantu bandi, ne Leza mwine ukēkala nabo, ke Leza wabo kadi. Kadi Leza ukapampula impolo yonso mu meso abo; ne lufu nalo kelukēkalakopo dikwabo kadi, mhm, nansha kuyoyokota miyoa, nansha kudila kwine, nansha misongo mīne mpika. Bintu bibajinji bibatukidila.” Mwene buno būmi bwa ndoe bukāya kumeso ye abo bofwaninwe kutengela?

²⁰ Nanshi vuluka bilaile Leza. “Bakikōkeji bakapyananga ntanda; kadi bakēsangaja mu bungi bwa ndoe. Bambila muntu mubwanininye [wakubulwa kiko, NW], ubandile moloke swā! Mwanda mfulo yandi yewa muntu i ndoe.” (Mitōto 37:​11, 37) Pakafika dine difuku dya nsangaji’dya, bine tukafwijako Yehova, koku twela nsadi amba, “Ke yonka ndoe yakulādila nyeke! Afwijibweko Yehova Leza, nsulo ya ndoe yabine!”

Lelo Ukokeja Kushintulula?

◻ I kika kikokeja kukwasha muntu ālamuke mu ñeni ne mu bilongwa?

◻ Ba Tumoni twa Yehova, umo ne umo, nansha mu kikonge, belombolanga bu bantu basenswe ndoe yabine muswelo’ka?

◻ Yehova ukalonga kika ku boba bakolomona mushikwa ne mavita?

◻ Kubikala kwa Mwana-mulopwe wa Ndoe kukalonga kika ku muzo wa muntu?

[Bipangujo bya Kifundwa]

1. I binenwa’ka bya Isaya biyukilwe na bavule byotukulupile amba bikafikidila?

2. Kukwatañana na Isaya 2:​2, 3, i kika “kikafikanga mu mafuku a kumfulo’kwa”?

3. Muntu wādi Kalala ka matombe ukokeja kwalamuka muswelo’ka ekale musanswe ndoe?

4. I muswelo’ka ukokeja kuvwala muntu bumuntu bupya bwa ndoe?

5. “Mwanda mupya” wāpēnwe na Yesu kudi bandi bana-babwanga uletanga ndoe umbukata mwabo muswelo’ka?

6. Mwanda waka ba Tumoni twa Yehova badi na ndoe, ino bantu ba bwine-ntanda babudilwe’yo?

7,8. Leta bimfwa bya bantu bālekele kulwa mavita, ino bāikala ke bakimbi ba ndoe. (Tela bimfwa bikwabo byoyukile.)

9. Malwa āmwene ba Tumoni twa Yehova mu Alemanye mu umbikalo wa Nazi aleta bukamoni muswelo’ka bulombola amba, bādi bakankamane kadi bantu basenswe ndoe?

10. (a) I kwalamuka kukatampe’ka kusakila ino ntanda nabya ndoe yabine ikale’ko? (b) Le kino kyālombwelwe muswelo’ka mu mukanda wa Danyele?

11. I kika kikemikwa na Yehova kikaleta kwalamuka kusakibwa kukatūdila’ko bantu ndoe?

12. Lelo Amakedona ikekala namani?

13. Leza ukalonga kika na kalenga byanzwe mwine, Satana Dyabola?

14. Bilongwa bya bushindañani bwa Yehova padi Satana bikokeja kushintululwa namani?

15, 16. (a) Le i ani utongelwe na Yehova wa kubikala bu Mulopwe? (b) Kuno kubikala kulombwelwe amba kukekala namani, ne i bāni bakabikala nandi?

17. Le i kika kyotufwaninwe kulonga tukapyane ndoe yabine?

18. Lelo i bika byotufwaninwe kulonga tumone kufikila pa binenwa bya Yesu bidi mu Yoano 17:⁠3?

19, 20. Le i bika bitengele boba bakimba ndoe ne kwiilonda dyalelo?

[Bifwatulo pa paje 9]

Binenwa bya Isaya i bifikidijibwe, ino ke na O.N.U.po, mhm, i na boba betabija bufundiji bupāna Yehova

[Bifwatulo pa paje 10]

Bano bana-balume babidi baalamukile bashilula kulonda ndoe

Rami Oved, Georg Reuter

[Bifwatulo pa paje 11]

Ndoe yabine ikasambakana munshi mwa buludiki bwa Mwana-mulopwe wa Ndoe