Mukanda WamuMbimbiliya Wakusokesa 52—Wavaka-Tesolonyika 1
Ausonekele: Paulu
Kuvausonekelele: Kolinde
Vakumishile Kuusoneka: Kafwe mu 50 C.E.
MUMWAKA wa 50 C.E., haungeji wenyi wamuchivali wakwambulula, kaposetolo Paulu atambukilile nganda yakuMasetonya yaTesolonyika nakutungako chikungulwilo chavaka-Kulishitu. Omu mwahichile mwaka umwe, halwola apwile muKolinde hamwe naShilivanu (Shilase vavuluka mumukanda waVilinga) naChimoteu, Paulu asonekele mukanda wenyi watete kuli vaka-Tesolonyika mangana avavendejeke nakuvatunga mulufwelelo. Ausonekele kafwe kusongo yamwaka wa 50 C.E. Ou mukanda ukiko wakulivanga kuhaka muMbimbiliya hamikanda asonekele Paulu, kaha nawa wapwile watete kusoneka hamikanda yosena yamuMazu-vasoneka auKulishitu achiHelase, kufumisako kaha Mukanda waMujimbu Wamwaza waMateu.
2 Vyuma vyasolola nge mukanda kanou wapwa wamwenemwene kaha nawa wakulonga vyapwa vyakulipwila. Paulu alivuluka ivene ngwenyi ikiye asonekele ou mukanda, kaha nawa walinunga hamwe namikanda yosena yamuMazu vahwima. (Teso. 1, 1:1; 2:18) Ou mukanda vauvuluka kakavulu mumikanda yeka yakulivanga yamuMazu-vasoneka vahwima, namuChihanda chaMuratori. Vaka-kusoneka vyamukwitava vavavulu, naIrenaeus (wamulikulukaji lyamyaka lyamuchivali C.E.) vanungulwile chipwe kwinyikila kumazu amukanda Wavaka-Tesolonyika Wakulivanga. Kaha mumukanda waThe Chester Beatty Papyrus No. 2 (P46), wamu 200 C.E., mwatwama namukanda Wavaka-Tesolonyika Wakulivanga, kaha nawa mumukanda woumwe wamulikulukaji lyamyaka lyamuchitatu (P30), uze uli jino namuGhent mulifuchi lyaBelgium, mwatwama mikanda yosena yivali yaWavaka-Tesolonyika Wakulivanga naWamuchivali.a
3 Kutala havyuma vyasolokele kunyima muchikungulwilo chakuTesolonyika shimbu kanda ou mukanda vausoneke, nachitukafwa kwijiva vyuma vyalingishile Paulu azakame chikuma vandumbwetu vamunganda kaneyi. Vatu vamuchikungulwilo kana vahichile muvyeseko vyavivulu namuluyanjisa. Mumukanda waVilinga kapetulu 17, Luka avuluka vyakwiza chaPaulu naShilase muTesolonyika, “kuze kwapwile sunangonga yavaYuleya.” Paulu ambulwile mujimbu kuze hajisambata jitatu nakushimutwila navo vyuma vyamuMazu-vasoneka. Kaha nawa chasoloka nge atwamine kuze hatando yayisuku mwomwo achipwile nakulinga vyuma vyakumujimba nakusaka nawa kutunga chikungulwilo nakuchizamisa.—Vili. 17:1; Teso. 1, 2:9; 1:6, 7.
4 Mujimbu watwama hali Vilinga 17:4-7 watulweza vyuma vyasolokele omu ou kaposetolo ambulwile mujimbu muTesolonyika. VaYuleya hakwivwa lwiso hakufukila chamulimo waPaulu, vakungulwile lizavu lyavatu nakukatula chizungo munganda. Valukukile zuvo yaYasone, nakumupulunya hamwe navandumbwenyi veka nakuvatwala kuli vakulwane jalimbo, nakwamba ngwavo: “Ava vaka-kuluwanganyisa mafuchi osena vaneza nakuno nawa. Ngwavo, Vakivo Yasone navetavila, kaha vosenava veji kusepasananga jishimbi jaKesale ngwavo, Kuli mwangana weka, Ou Yesu.” Ngocho Yasone navakwavo vavashinjilile vafwete, kaha vavechele. Hakusaka kukinga vandumbwavo vamuchikungulwilo nakulikinga nawa vavene, Paulu naShilase vafumine kuze naufuku nakuya kuMbeleya. Chipwe ngocho, halwola kana te vanatungu lyehi chikungulwilo muTesolonyika.
5 VaYuleya vatwalileho lika kumufumbukila Paulu nakuMbeleya nakusaka kumukanyisa kwambulula. Ngocho ayile kuAtene muHelase. Oloze asakile kwijiva omu vandumbwenyi vakuTesolonyika vapwile nakuhita muvyeseko. Afwililile kuya nakumona vandumbwenyi mapapa kavali, oloze ‘Satana amuhungikilenga.’ (Teso. 1, 2:17, 18) Paulu hakuzakama chikuma echi chikungulwilo chachihya nakwijiva nawa ukalu vapwile nakuhitamo wakuvayanjisa, ngocho atumine Chimoteu akinduluke kuTesolonyika akavavendejeke nakuvazamisa mulufwelelo. Kahomu Chimoteu akindulukile kuli Paulu nakumulweza mujimbu wakuze ayile, Paulu evwile kuwaha chikuma hakwivwa ngwavo vandumbwenyi vatwalileho lika kupwa vakulonga numba tuhu vapwile nakuvayanjisa. Halwola kana te kumika chaPaulu chinakolezeza lyehi vaka-kwitava vosena vakuMasetonya nakuAkaya. (1:6-8; 3:1-7) Kaha Paulu asakwililile Yehova Kalunga halukakachila lwavo. Oloze ejivile nawa ngwenyi omu navatwalaho kuzovoloka kushipilitu, vachipwile lika nakusakiwa kuvakafwa nakuvatwaminyina. Ngocho, asonekele mukanda wenyi wakulivanga kuli vaka-Tesolonyika omu apwile muKolinde hamwe naChimoteu naShilivanu.
OVYO WAPWILA WANGANYO
13 Mumukanda kanou, Paulu asolwele muchima wakuzakama vandumbwenyi. Ikiye navakwavo muvazachililenga vasolola chakutalilaho chamwaza chakuzanga vandumbwavo vakuTesolonyika hakuvambulwila mujimbu wamwaza waKalunga nakulihaka muponde hakufwila kuvakafwa. Ngocho tulama vosena vatela kufwila kupwa namuchima kanou wakuzanga vandumbwavo muvikungulwilo. Echi nachilingisa vosena vazange vakwavo, ngana muze ahanjikile Paulu ngwenyi: “Kahenu kwenu Mwata atohwese nakumbwambumuna zangi yenu yakulizanga navakwenu nakuzanga vatu vosena, nganomu tweji kulinganga nayetu nawa kuli enu.” Eyi zangi veji kusololanga vatu jaKalunga yeji kuvakafwa valitunge navakwavo. Yeji kuzamisanga michima “mukujila kumeso aKalunga ketu, Setu, yikapwe yakuzeneka chuma chakuyihanyina mulonga hakwiza chaMwata wetu Yesu navaka-kujila jenyi vosena hamwe.” Zangi kana yeji kuhandununanga vaka-Kulishitu kuli vaka-mavu nakuvakafwa vatambuke mukujila kumeso aKalunga nakumwivwisa kuwaha, nakulingisa lijina lyenyi kupwa lyajila.—3:12, 13; 2:8; 4:1-8.
14 Ou mukanda watwama najijila jamwaza jakukafwilamo kanawa vaka-Kulishitu muchikungulwilo mujila yazangi. Numba tuhu vandumbwetu vakuTesolonyika vapwile vakushishika kaha nawa vatwima, oloze vatelele kuvololako mujijila jimwe. Chipwe ngocho, Paulu asangejekelenga vandumbwenyi havilinga vyavo vyamwaza. Chakutalilaho, hakuvahuhumuna kuujila, avangilile kuvasangejeka hakukilikita chavo chakufwila kwivwisa Kalunga kuwaha. Kufumaho avakolezezele jino ‘vahambakanenga chikuma’ kulinga ngocho mukujila namukavumbi. Kahomu akumishile kuvasangejeka hakuzanga vandumbwavo, Paulu avakolezezele nawa vatwaleho lika kulinga ngocho ‘nakuhambakanaho,’ nakulinga vyuma vyavo vavene nakutambuka mwamwenemwene kumeso avaze vali kuweluka. Paulu akafwile jino vandumbwenyi mujila yakuzangama ngwenyi ‘vakavenga vize vyamwenemwene, nakuli vakwavo nakuli vatu vosena.’—4:1-7, 9-12; 5:15.
15 Paulu avulukile mapapa kawana ‘vyakwiza’ chaYesu Kulishitu. Chasoloka nge vaka-Kulishitu vavahya muTesolonyika vasakile chikuma kwijiva kunangula kanechi. Omu apwile munganda, Paulu ambulwile nakumika vyaWangana waKalunga uze vahana Kulishitu, kweseka nomu vamuvangijikilile navakwavo ngwavo: “Vosenava veji kusepasananga jishimbi jaKesale ngwavo, Kuli mwangana weka, Ou Yesu.” (Vili. 17:7; Teso. 1, 2:19; 3:13; 4:15; 5:23) Vandumbwetu vaka-Tesolonyika vatalililile Wangana nakufwelela Kalunga nakuvandamina “Mwanenyi wakufuma mwilu, Ou asangwile muvafu, Ivene Yesu,” mangana akavayovole kundombo yili nakwiza. Namakumbi ano nawa, vosena vaze vatalilila Wangana waKalunga vatela kukavangiza mazu amumukanda wavaka-Tesolonyika Wakulivanga. Vatela kuzanga chikuma vandumbwavo nakupwa namichima yakuzama mukujila mangana ‘vatambukenga nganomu atela Kalunga, ou ali nakuvasanyika muwangana wenyi namuupahu wenyi.’—Teso. 1, 1:8, 10; 3:12, 13; 2:12.
[Kwinyikila chamwishi]
a Mukanda waThe Text of the New Testament, uze vasonekele kuli Kurt naBarbara Aland, nakuwalumuna kuli E. F. Rhodes, mu 1987, mafwo 97, 99.