Kapetulu 6
Alombele naMuchima Wenyi Wosena Kuli Kalunga
1, 2. (a) Vyuma muka vyalingishile Hana ahone kuwahilila omu apwile nakuliwahisanga vyaungeji? (b) Vyuma muka natulinangula kumujimbu waHana?
LIKUMBI limwe Hana apwile nakulongejeka mangana ayenga ungeji, kaha avulyamine naukalu apwile nakuhitamo. Lwola kana lwapwile lwamwaza mwomwo lunga lyenyi Elekana atwalilenga tanga yenyi yosena kutavanaku kuShilo nakulemesa Kalunga mwaka himwaka. Yehova asakilenga vatu valivwise kuwaha hakupwa kuviwanyino kana. (Tangenu Lushimbi lwamuchivali 16:15.) Chapundu vene, Hana alivwishilenga kuwaha kupwa kuviwanyino kana putu vene kuunyike wenyi. Oloze nakushimbula chiku vyuma vyalumukile.
2 Kalunga amukiswile hakuwana Elekana, lunga uze amuzangile. Oloze Elekana apwile napwevo weka. Lijina lyenyi ikiye Penyina, kaha chasolokele nge asakile kupihisa chiyoyelo chaHana. Penyina asakile kwivwisa kupihya Hana nahalwola vayilenga kuviwanyino kana. Uno Hana alingile ngachilihi? Kutala echelelele ukalu kana uzeyese lufwelelo lwenyi muli Yehova tahi? Nge muli nakumona ukalu uze uli nakumilingisa muhone kuwahilila mukuyoya chenu, kaha mujimbu waHana unahase kumikolezeza.
“Muchima Wove Uli Nakupihilila Ika?”
3, 4. Ukalu muka uvali waunene amwene Hana, kaha chiyoyelo chenyi chapwile ngachilihi?
3 Mbimbiliya yasolola ukalu waunene uvali uze amwene Hana mukuyoya chenyi. Chamukaluhwilile kufungulula ukalu kanou. Ukalu watete shina asombokele kuluhali kaha muhalika wenyi kamuzangileko. Kaha ukalu wamuchivali shina apwile mumba. Echi chapwile chachikalu kuli kala pwevo uze asakile kusema vana, chikumanyi hamakumbi akunyima mwomwo kweseka nachisemwa mutu ajikilenga muchima havana. Tanga hitanga yapendaminyinenga hali vana mangana lijina lyatanga litwaleho lika. Mutu evwilenga chikuma sonyi nge apwa mumba.
4 Hana atela omikile nakuhonesa kutoleka chosena chize chafuminenga kuli muhalika wenyi Penyina. Kupwa muulo waluhali chapwile hichuma chachipi sulumunu. Vatu valikokojweselenga nakulizungisa lwola lwosena. Putu vene kunyima mulitepa lyaEtene, lushimbi lwaKalunga kalwetavishile luhaliko. (Kupu. 2:24) Ngachize, Mbimbiliya yakanyisa hatoma kusomboka chipwe kumbata luhali, ngana muze chapwile mutanga yaElekana.
5. Mwomwo ika Penyina ayanjishilile Hana, kaha amukoleselenga ngachilihi kumuchima?
5 Elekana azangile chikuma Hana. Mijimbu yamuchisemwa chavaYuleya yavuluka nge Elekana atela avangilile kumbata Hana numba jino ambate Penyina. Numba mujimbu kana upwa wamuchano chipwe nduma, oloze twejiva ngwetu Penyina evwilililenga lwiso Hana nakumwivwisa kupihya lwola lwosena. Chikumanyi Penyina asekelekelenga Hana mwomwo apwile mumba. Kala lwola Penyina asemenenga mwana, alivwimbilenga nakuseha Hana. Muchishishisa chakwivwila keke Hana nakumuvendejeka, Penyina ahanjikilenga mazu amapi kuli Hana nakumwivwisa kupihya. Mbimbiliya yahanjika ngwayo Penyina asowangijilenga chikuma Hana “mangana amusangumune.” (Samwe. 1, 1:6) Chapundu vene, Penyina ayanjishilenga muhalika-wenyi nakumwivwisa kupihya mukuyoya chenyi.
6, 7. (a) Mwomwo ika Hana ahonene kulweza lunga lyenyi Elekana mujimbu wosena omu amuvendejekelenga? (b) Uno Hana hakupwa mumba chasolwele nge Yehova amuhungile tahi? Lumbununa. (Talenu kwinyikila chamwishi.)
6 Omu lwahetelenga lwola lwakuya kuShilo nakulemesa Kalunga, Penyina awanyine kengililo kakuyanjishilamo Hana. Kuheta kuze, Elekana ambachile wana wakulumbila Yehova nakuupangila “vana venyi vamalunga navava vamapwevo vosena” vaze asemene naPenyina. Oloze hakuwana nge Hana kapwile nawanako, atambwile kaha chihanda chimwe kaha chawana. Penyina atwalileho lika kuyanjisa Hana nakumusekeleka hakupwa mumba, kaha Hana alililenga chikuma nakuhona kwivwa zala yavyakulya. Elekana evwile keke hakumona puwenyi Hana kapwile nakulya vyakulyako, ngocho ayile nakumuvendejeka. Kaha amuhulishile ngwenyi, “Ove Hana, ikaze naulilila? ikaze naukanyina kulya? muchima wove uli nakupihilila ika? ami kangwawahile kuli ove kuhambakana vana vamalunga likumiko numba?”—Samwe. 1, 1:4-8.
7 Elekana atachikijile ngwenyi Hana apwile nakulinyenga mwomwo apwile mumba. Hana evwile kuwaha chikuma hamazu azangi amulwezele lunga lyenyi.a Chipwe ngocho, Elekana kahanjikile hamazu amapi ahanjikilenga Penyinako, kaha nawa kakwatwama mijimbu muMbimbiliya yize yahanjika nge Hana amulwezele ukalu amwene kuli muhalika wenyiko. Pamo ashinganyekele ngwenyi kuhanjika haukalu waPenyina nachitohwesa ukalu wenyi. Uno nge alwezele ukalu wenyi Elekana kachi aukumishile tahi? Echi kachi chalingishile Penyina ayanjise chikuma Hana, nakulingisa nawa vana venyi navangamba jenyi navakiko vaputuke kuyanjisa Hana. Hana evwilenga kwijiva nge vatu vamutanga yenyi vanamujinji.
8. Nge muli nakumona ukalu, mwomwo ika chapwila chamwaza kwanuka ngwenu Yehova apwa Kalunga wachiyulo?
8 Numba Elekana atachikijile vyuma vyavipi apwile nakulinga puwenyi Penyina chipwe nduma, oloze Yehova Kalunga amwenenga vyuma vyosena. Mbimbiliya yasolola nge Yehova amwene vyuma vyosena vyasolokelenga, ngocho ahuhumuna vatu vosena ngwenyi chapwa chachipi kulijinda nakwivwila vakwetu lwiso. Oloze vatu vamwaza michima ngana mwaHana vanahase kwivwa kuwaha hakutachikiza ngwavo Kalunga wachiyulo eji kwololanga vyuma halwola namono ngwenyi lwakwoloka atongola ivene. (Tangenu Lushimbi lwamuchivali 32:4.) Pamo naHana atachikijile vene ngocho, mwomwo alombele kuli Yehova amukafwe.
“Kahombele Cheka kuMeso Enyiko”
9. Vyuma muka natulinangula kuli Hana hamuchima wenyi wakulisuula nakuya kuShilo numba tuhu atachikijile vyuma mwakamulinga muhalika wenyi?
9 Likumbi limwe nachimene, vosena mutanga vapwile namilimo yayivulu. Vanyike navakulwane vaputukile kuliwahisa vyaungeji wavo. Eyi tanga yatambukile ungeji wajikilomita jakuhambakana 32 kupulasana muEfwalime lifuchi lyajipili numba vahete kuShilo.b Vatambukilenga hamavu likumbi limwe chipwe avali numba vahete. Hana atachikijile vyuma mwalinga muhalika wenyi. Omu vahetele, Hana katwaminenga kuzuvoko, oloze azachilenga milimo yayivulu. Ahana chakutalilaho chamwaza vaka-kulemesa Kalunga makumbi ano. Kachapwa chamwaza kwechelela vilinga vyavipi vyavatu veka vituhonese kulemesa Kalungako. Kwechelela vilinga kana vitushinyinyike nachitulingisa tuhone kutambula jindongi jize jatela kutukafwa tumike muukalu.
10, 11. (a) Mwomwo ika Hana ayile kutavanaku omu vahetele? (b) Vyuma muka Hana alwezele Ise wamwilu mukulomba chenyi?
10 Omu vatambukile likumbi lyosena lyamuundu mujipili, vahetele jino kwakamwihi naShilo. Kaha vaputukile kumona tavanaku, hakuwana nge vayitungililile hamulundu. Ngachize, Hana atela aputukile kushinganyeka mazu mwakahanjika mukulomba kuli Yehova. Omu vahetele, vosena valililile hamwe vyakulya. Omu amanyishile kulya, Hana akatukile nakuya ukawenyi kutavanaku yaYehova. Awanyine kapilishitu Wakulitulaho Eli natwame kwakamwihi nachikolo chakutembele. Oloze Hana kamwene Eliko, mwomwo apwile nakushinganyeka kaha vyakulomba kuli Kalunga kenyi. Atachikijile ngwenyi kakweshi mutu weka hatavanaku mwahasa kwivwishisa ukalu wenyi wauchi, shina Ise wamwilu Kalunga kaha. Evwile kukola chikuma kumuchima, kaha aputukile nakulila.
11 Omu Hana aputukile kulomba, mujimba wenyi walishishimwine kaha aputukile kulila nakuhanjika kuli Yehova. Mivumbo yenyi yandendele omu asakile kuvuluka vyaukalu apwile nakuhitamo. Kaha alombele halwola lwalusuku nakutufula vyuma vyosena vyapwile mumuchima wenyi. Alombele Kalunga amuhane vana, nakumusakwilila havyuma vyeka vyavivulu. Hana kasakile kaha vamukisule kuli Kalungako, oloze afwililile nawa nakumuhana wana uze ahashile kuwana kweseka noho hakumina ngolo jenyi. Ngocho alishingile ngwenyi nge mwakasema mwana, kaha mwakamusuula akazachile Yehova mukuyoya chenyi chosena.—Samwe. 1, 1:9-11.
12. Kweseka nachakutalilaho chaHana, vyuma muka twatela kwanuka omu natulombanga kuli Yehova?
12 Hana ahana chakutalilaho vangamba jaKalunga vosena kutalisa kukulomba. Yehova etavisa vatu jenyi vosena vakasunuke mumichima nakumulomba kala vyuma vili kumichima yavo, nakufwelela ngwavo mwavakafwa ngana muze mwana eji kufwelelanga chisemi chenyi wazangi. (Tangenu Samu 62:8; Wavaka-Tesolonyika 1, 5:17.) Kaposetolo Petulu vamuhwiminyinyine asoneke mazu akuvendejeka kutalisa kukulomba kuli Yehova akwamba ngwavo: ‘Mbilenu kulizakamina chenu chosena hali ikiye, mwomwo ikiye eji kumizakamanga.’—Petu. 1, 5:7.
13, 14. (a) Mazu muka akuhenga ahanjikile Eli hali Hana, kaha mwomwo ika? (b) Vyuma muka natulinangula kujila yize Hana akumbulwililemo Eli?
13 Vatu kavatwama nauhashi wakutachikiza vyuma vili mumuchima wamutu ngana muze apwa Yehovako. Omu Hana apwile nakulomba nakulyonyinga, alikomokelele hakwivwa lizu lyakapilishitu wakulitulaho Eli uze apwile nakumutala, mwamba ngwenyi: “Naupenda palanga nakumwaka uka? Mbila vinyo vyove.” Eli amwene omu mivumbo yaHana yapwile nakundenda, nomu apwile nakushikwoka, nakulinyenga. Muchishishisa chakumuhulisa amulweze ovyo apwile nakulila, ikiye ambile ngwenyi napende.—Samwe. 1, 1:12-14.
14 Hana evwile kukola kumuchima hakwivwa lunga uze apwile nachihela chachinene chaupilishitu mwahanjika mazu kana, okunyi apwile naukalu waunene. Enga, Hana ahana chakutalilaho chamwaza chakupwa nalufwelelo lwakukola. Kechelele mutu wakuhona kukupuka mwosena amulimbwise nakumuhonesa kulemesa Yehovako. Chipwe ngocho, Hana akumbulwile Eli mujila yakalemesa nakumulweza ukalu wenyi wosena. Mazu kana akwachile Eli kumuchima kaha amukumbulwile ngwenyi: “Yakonga nakeke, kaha Kalunga kaIsalele akakuhane nganomu unamulombo.”—Samwe. 1, 1:15-17.
15, 16. (a) Hana evwile ngachilihi omu akumishile kulemesa Yehova hatavanaku nakumulweza vyuma vyapwile kumuchima wenyi? (b) Tunahase kulondezeza ngachilihi chakutalilaho chaHana nge tuli nakumona ukalu mukuyoya chetu?
15 Uno Hana evwile ngachilihi omu akumishile kulemesa Yehova hatavanaku nakumulweza vyuma vyapwile kumuchima wenyi? Mbimbiliya yamba ngwayo: “Ngocho uze pwevo aliyilile kwenyi, alile vyakulya, kahombele cheka kumeso enyiko.” (Samwe. 1, 1:18) Mbimbiliya yimwe yahanjika ngwayo: “Chihanga chenyi kachapihile chekako.” (The Jerusalem Bible) Enga, Hana evwile kumuchima hwo. Atwikile chiteli chenyi hali Ise wamwilu Yehova uze atwama nangolo chikuma kuhambakana ikiye. (Tangenu Samu 55:22.) Uno kunahase kupwa ukalu umwe uze unahase kulemuwisa Yehova tahi? Kwakusukusuku tahi! Yehova akwechi ngolo jakufungulula kala ukalu.
16 Nge tuli muukalu umwe uli nakutulemuwisa mukuyoya chetu, twatela kukavangiza chakutalilaho chaHana. Twatela kukasunuka nakulweza Setu wamwilu uze vavuluka muMbimbiliya ngwavo ‘Muka-kwivwilila kukulomba.’ (Samu 65:2) Nge natulinga ngocho namuchima wetu wosena nakufwelela ngwetu mwatukafwa, kaha natwivwa kumuchima hwo chize cheji kwizanga hakupwa ‘nakuunda chaKalunga chize chahambakana kunangakana chosena.’—Fwili. 4:6, 7.
“Kakweshi Lilolwa Lyakukola Lyakufwana Nge Kalunga Ketuko”
17, 18. (a) Elekana akundwijile ngachilihi mazu alishingile puwenyi Hana kuli Yehova? (b) Penyina echele ngachilihi kuyanjisa Hana?
17 Lichako nachimene, Hana ayile nalunga lyenyi Elekana kutavanaku. Kaha Hana amulwezele vyuma alishingile kuli Yehova. Kweseka naJishimbi jaMose, lunga apwile nangolo jakwitavila chipwe kukana vyuma alishingile puwenyi naKalunga. (Kula. 30:10-15) Elekana hakupwa lunga evwilenga Kalunga woma, etavilile vyuma alishingile puwenyi. Ngachize, Elekana napuwenyi Hana valemesele Yehova mutavanaku, kaha vakindulukile jino kwimbo lyavo.
18 Uno Penyina atachikijile ngwenyi Hana apwile nakuliula jino mazu amapi amwambilenga tahi? Mbimbiliya kayahanjikahoko, oloze mazu akwamba ngwavo ‘kahombele cheka kumeso enyiko’ asolola nge Hana apwile wakuwahilila kufuma vene halikumbi lize. Penyina amwene jino ngwenyi vilinga vyenyi vyavipi kavyapwile cheka nakwivwisa kupihya muhalika-wenyi Hanako. Kufuma vene haze, Mbimbiliya kayavuluka cheka lijina Penyinako.
19. Hana vamukiswile ngachilihi, kaha asolwele ngachilihi nge asakwililile Yehova hakumuhana mwana?
19 Omu mwahichile tukweji, muchima waHana jino waunjile. Kutwala muze, emichile lijimo. Hana kavulyamine Yehova Kalunga uze amukiswileko. Jino omu asemene mwana walunga, amulukile ngwenyi ikiye Samwele, kulumbununa “Lijina lyaKalunga.” Vulukiso kana yatalishile kukusanyika lijina lyajila ngana muze alingile Hana. Uze mwaka akwachile mwana, Hana kayile kuShiloko oloze tanga yosena naElekana vayile. Atwamine hembo namwanenyi hamyaka yitatu palanga nomu amusumwine. Kufumaho, ayile nenyi jino kuShilo nakukamusezako.
20. Hana naElekana vateselemo ngachilihi lushiko luze valishingile naYehova?
20 Hana chamukaluhwilile chikuma kuseza mwanenyi kuShilo. Oloze atachikijile ngwenyi navamulama kanawa hatavanaku, chikumanyi kuli mapwevo vaze vazachilililenga hatavanaku. Chipwe ngocho, halwola kana Samwele apwile wamundende chikuma, kaha chisemi chenyi katelelele kumusezako. Chipwe ngocho, Hana nalunga lyenyi Elekana valisuwile namuchima wavo wosena kutwala uze mwana kutavanaku kuShilo. Vahanyine mawana akulumba muzuvo yaKalunga, kufumaho vahanyine Samwele kuli Eli nakumwanukisa mazu aze Hana alishingile kuli Kalunga hamyaka yitatu kunyima.
21. Mazu ahanjikile Hana mukulomba chenyi kuli Yehova asolola ngachilihi nge apwile nalufwelelo lwakukola? (Talenu nalipwata lyakwamba ngwavo “Kulomba Chivali Chakulipwila.”)
21 Hana jino alombele mazu amalemu aze Kalunga amwene ngwenyi atela kuwasoneka muMazu enyi ahwima. Omu namutanga mazu enyi vasoneka hali Samwele 1, 2:1-10, namumona hatoma ngwenu asolwele lufwelelo lwakukola muli Yehova. Hana alishile Yehova hajingolo jenyi jakukomwesa, nahauhashi wenyi wakwinyisa vaka-kutangalala, nakukisula vaze vali nakuyanjisa, nahase kunongesa mutu chipwe kuyovola mutu kukufwa. Alishile Ise wamwilu hakupwa Kalunga wajila, wachiyulo kaha nawa wakushishika. Evi vikiko vyalingishile Hana ambenga ngwenyi: “Kakweshi lilolwa lyakukola lyakufwana nge Kalunga ketuko.” Yehova apwa hiKalunga uze twatela kufwelela chikupu uze keshi kwalumukako. Kaha nawa apwa uchinyino wavatu vosena vaze vali nakuyanda nakumona ukalu mukuyoya chavo.
22, 23. (a) Twejiva ngachilihi ngwetu Samwele atachikijile ngwenyi visemi jenyi vamuzangile? (b) Yehova atwalileho ngachilihi kukisula Hana?
22 Samwele atokwele chikuma hakupwa nanaye uze afwelele chikuma muli Yehova. Numba tuhu apwilenga nakukolela kwaukawenyi, oloze kashinganyekelenga ngwenyi naye amusuvilileko. Mwaka himwaka Hana ayilenga kuShilo nakutwalila mwanenyi chikovelo chakuzeneka mavoko chakuzachisa mutavanaku. Hana asolwele nge azangile chikuma mwanenyi hakumutongelanga vikovelo mwaka himwaka. (Tangenu Samwele 1, 2:19.) Achishinganyekenu ocho kuwaha evwilenga Hana hakutwalila mwanenyi chikovelo nakumuvwikacho, nakumuwahisa kanawa, nakumukolezeza chikuma. Samwele apwile wakutokwa kupwa nanaye wangachize, kaha visemi jenyi navatu vamuIsalele vosena vamukiswilenga.
23 Yehova nawa atwalileho kukisula Hana. Mukuhita chamakumbi, Hana nalunga lyenyi Elekana vasemene vana veka vatanu. (Samwe. 1, 2:21) Hana atokwele chikuma hakuwana nge usoko wenyi naIse Yehova wazamine chikuma. Tuvosena twatela kulondezeza lufwelelo lwaHana. Chuma kana chatela kusoloka nakuli yenu omu namulondezeza lufwelelo lwaHana.
[Kwinyikila chamwishi]
a Numba tuhu Mbimbiliya yahanjika ngwayo Yehova ‘ajikile mujimo lyaHana,’ oloze kakwatwama unjiho uze wasolola nge Kalunga ahungile ou pwevo wakulinyisa nakushishikako. (Samwe. 1, 1:5) Mbimbiliya lwola lumwe yahanjika havyuma vimwe vize Kalunga etavishile visoloke.
b Ungeji kana wapwile wakupulasana mumbaka yaLama mwimbo lyaElekana. Mbaka kana vayivulukile jino ngwavo Alimateya mumakumbi aYesu.
VYUMA WATELA KUSHINGANYEKAHO . . .
• Hana asolwele ngachilihi lufwelelo lwakukola numba tuhu vamuyanjishilenga?
• Kulomba chaHana chasolwele ngachilihi lufwelelo lwenyi?
• Mwomwo ika Yehova amona vangamba jenyi vakushishika ngana mwaHana kupwa vavalemu?
• Mujijila muka muli nakufwila kulondezeza lufwelelo lwaHana?
[Muvwimbimbi halifwo 51]
[Mukuku wavasona velava uli mukachi kamazu halifwo 52]
Omu Hana vamutolekelenga kuli muhalika wenyi, alombelenga Yehova amuvendejeke
[Muvwimbimbi halifwo 53]
Hana evwilenga kumuchima kukola mwomwo apwile mumba, kaha Penyina amutolekelenga mangana amwivwise kupihya
[Lipwata halifwo 57]
Kulomba Chivali Chakulipwila
Hana alombele kulomba chenyi chivali chize vasoneka hamukanda waSamwele 1, 1:11 na 2:1-10. Mukulomba kana avulukamo vishina vize vyapwa vyavilemu chikuma. Tuchitalenu vishina kana:
• Mukulomba chenyi chatete, Hana avuluka mazu akwamba ngwenyi “Yehova wamayongomena.” Hana ikiye mutu watete muMbimbiliya avuluka Yehova mujila kaneyi. Mazu kana asoloka muMbimbiliya mapapa 285 kaha atalisa kungolo atwama najo Kalunga jakutuma maswalale jenyi vakushipilitu.
• Hana kalombele kulomba chamuchivali halwola asemukile mwanenyiko, nduma. Oloze alombele halwola luze ikiye nalunga lyenyi Elekana vahanyine Samwele azate mulimo waKalunga kuShilo. Hana kawahililile mwomwo ngwenyi sonyi yakumutoleka kuli Penyina yakumineko, oloze awahililile mwomwo vamukiswile kuli Yehova.
• Omu Hana ambile ngwenyi, “Lumbinga lwami lunazezuka helu muli Yehova,” atela apwile nakushinganyeka kuji yangombe uze eji kuzachisanga jimbinga jenyi nangolo. Mujila yikwavo natwamba ngwetu Hana apwile nakulomba ‘Yehova amuhane ngolo.’—Samwe. 1, 2:1.
• Mazu aHana akuvuluka mutu waKalunga ‘vawavisa’ vawamona kupwa aupolofweto. Eli lizu lyakwamba ngwavo vawavisa lyalumbununa nawa “Meshiya,” kaha Hana ikiye apwa mutu watete muMbimbiliya kuzachisa lizu kana hakwinyikila kuli mwangana vawavisa wakulutwe uze vatongola.—Samwe. 1, 2:10.
• Omu mwahichile myaka kafwe 1,000 Maliya naye yaYesu, ahanjikile mazu ngana aze ahanjikile Hana akwalisa Yehova.—Luka 1:46-55. (Talenu kapetulu 17.)
[Muvwimbimbi halifwo 58]
Hana amwene ngwenyi Kalunga namukisula hakumukafwa aseme Samwele