Watchtower LAYIBULALI YAHAINTANETI
Watchtower
LAYIBULALI YAHAINTANETI
Lunda
  • BAYIBOLU
  • NYIKANDA
  • KUPOMPA
  • nwt Kutachika 1:1-50:26
  • Kutachika

Vidiyo yimwatonda hosi.

Atwanakeniku mwani, vidiyo yakañanya kwenzunuka.

  • Kutachika
  • Bayibolu yaNsona jaKaayi Kakaha
Bayibolu yaNsona jaKaayi Kakaha
Kutachika

KUTACHIKA

1 Hakutachika Nzambi waleñeli mawulu niiseki.+

2 Dichi heseki hadiña hakadi chuma nawa hamukunkulu, nawa hewulu damenji amavulu* hadiña mwidima,+ ñovu yaNzambi yazatikaña*+ yadiña nakuhitañana hewulu damenji.+

3 Nzambi wahosheli nindi: “Kwiikali chejeji.” Dichi kwekalili chejeji.+ 4 Hanyima yachumichi, Nzambi wamweni nindi chejeji chinawahi, nawa Nzambi watachikili kwaambula chejeji namwidima. 5 Nzambi watuumbili chejeji nindi Mwaana, ilaña mwidima wawutuumbili nindi Wufuku.+ Dichi kwekalili melela nintetemena, ifuku datachi.

6 Kuhiñahu Nzambi wahosheli nindi: “Hekali luzwizu+ hakachi kamenji nawa menji adaambuli namenji amakwawu.”+ 7 Dichi Nzambi watwalekelihu kuleña luzwizu nawa waambwili menji adiña kwishina daluzwizu namenji adiña hewulu daluzwizu.+ Nawa chekalili mwenomu. 8 Nzambi watuumbili ilu luzwizu nindi Iwulu. Dichi kwekalili melela nintetemena, ifuku damuchiyedi.

9 Kuhiñahu Nzambi wahosheli nindi: “Menji adi mwishina damawulu adipompeshi heluña dimu, kwiikali mpata yooma.”+ Nawa chekalili mwenomu. 10 Nzambi watuumbili mpata yooma nindi Iseki,+ ilaña menji adipompesheli hamu wayituumbili nindi Tuluñalwiji.+ Nawa Nzambi wamweni nindi chinawahi.+ 11 Kuhiñahu Nzambi wahosheli nindi: “Iseki dimeneshi matahu hamu nanyitondu yekalaña nambutu ninyitondu yanyikaabu kwesekeja nanyichidi yayu, yasoñaña nyikaabu hamu nanyisokwa.” Nawa chekalili mwenomu. 12 Dichi iseki datachikili kumenesha matahu, nyitondu yekalaña nambutu+ ninyitondu yasoñaña nyikaabu yikweti nyisokwa kwesekeja nanyichidi yayu. Kuhiñahu Nzambi wamweni nindi chinawahi. 13 Dichi kwekalili melela nintetemena, ifuku damuchisatu.

14 Kuhiñahu Nzambi wahosheli nindi: “Mumawulu mwiikali yuma yatoñekaña*+ kulonda yaambuleña mwaana niwufuku,+ nawa yikwikala yinjikijilu yayilaaka, yamafuku niyayaaka.+ 15 Yikwikalaña yuma yatoñekaña muluzwizu lwamumawulu kulonda yitoñekeña hamaseki.” Nawa chekalili mwenomu. 16 Nzambi watwalekelihu kuleña yuma yiyedi yamaneni yatoñekaña, chuma cheneni nankashi chakutoñeka namwaana+ nawa chalondelamu chakutoñeka nawufuku, waleñeli nitutumbwa.+ 17 Dichi Nzambi wayishili muluzwizu lwamumawulu kulonda yitoñekeleña hamaseki 18 yiikaleña nañovu namwaana niwufuku nikwaambula chejeji namwidima.+ Kuhiñahu Nzambi wamweni nindi chinawahi. 19 Dichi kwekalili melela nintetemena, ifuku damuchiwana.

20 Kuhiñahu Nzambi wahosheli nindi: “Mumenji mwiikali mazaza ayileñaleña yayumi,* nawa yileñaleña yatuukaña yituukeña hewulu deseki muluzwizu lwamumawulu.”+ 21 Dichi Nzambi waleñeli yileñaleña yamaneni yamukaluñalwiji niyileñaleña yejima yayumi* yendaña munyikaanka-nyikaanka mumenji kwesekeja nanyichidi yayu niyileñaleña yejima yikweti mpuula jakutuukilaku kwesekeja nanyichidi yayu. Nawa Nzambi wamweni nindi chinawahi. 22 Nzambi wayikiswilili nindi: “Semununenuña kulonda muvuli nakwinzesha mumenji amukaluñalwiji,+ nawa yileñaleña yatuukaña yivuli hamaseki.” 23 Dichi kwekalili melela nintetemena, ifuku damuchitanu.

24 Kuhiñahu Nzambi wahosheli nindi: “Hamaseki hekali yileñaleña yayumi* kwesekeja nanyichidi yayu, yimuna, anyama akalabaña* nianyama amwisaña ahamaseki kwesekeja nanyichidi yawu.”+ Nawa chekalili mwenomu. 25 Dichi Nzambi watwalekelihu kuleña anyama amwisaña ahamaseki kwesekeja nanyichidi yawu niyimuna kwesekeja nanyichidi yawu nianyama ejima akalabaña hamaseki kwesekeja nanyichidi yawu. Nawa Nzambi wamweni nindi chinawahi.

26 Kuhiñahu Nzambi wahosheli nindi: “Tuleñenu muntu muchifwanisha chetu,+ wadifwana nanetu,+ nawa ekali nawanta hanshi yamukaluñalwiji, hayileñaleña yatuukaña mumawulu, hayimuna, heseki dejima nihadi anyama ejima akalabaña hamaseki.”+ 27 Dichi Nzambi watwalekelihu kuleña muntu muchifwanisha chindi, muchifwanisha chaNzambi dimu mwamuleñeleliyi; wayileñeli iyala nimumbanda.+ 28 Kuhiñahu, Nzambi wayikiswilili, nawa Nzambi wayilejeli nindi: “Semununenuña kulonda muvuli, mwinzeshi iseki+ nawa mudiidimeña,+ mwiikali nawanta+ hanshi yamukaluñalwiji, hayileñaleña yatuukaña mumawulu nihayileñaleña yejima yayumi yendaña hamaseki.”

29 Kuhiñahu Nzambi wahosheli nindi: “Nayinki yuma yejima yamenaña yasoñaña mbutu yidi heseki dejima ninyitondu yejima yasoñaña nyikaabu yikweti nyisokwa. Yiikali yakuda yenu.+ 30 Nawa anyama amwisaña ejima ahamaseki, yileñaleña yejima yatuukaña mumawulu niyuma yejima yendaña hamaseki yikweti wumi, nayinki yuma yejima yamenaña yiikali yakuda yawu.”+ Nawa chekalili mwenomu.

31 Hanyima yayumiyi, Nzambi wamweni yuma yejima yaleñeliyi nindi yinawahi chikupu.+ Dichi kwekalili melela nintetemena, ifuku damu 6.

2 Dichi mawulu niiseki niyuma yejima yekalamu,* ayimanishili kuyileña.+ 2 Hefuku damu 7, Nzambi wadiña wamanisha dehi mudimu windi wazatileñayi,* nawa watachikili kunooka hefuku damu 7 kumudimu windi wejima wazatileñayi.*+ 3 Dichi Nzambi wakiswilili ifuku damu 7 nikudijilika, muloña hanidi ifuku Nzambi wanookeli kumudimu windi wejima wakuleña, yuma yejima yafuukwiliyi kuleña.

4 Iyi diyi nsañu yahosha hakuleña kwamawulu niiseki hayileñeliwu, mwifuku daleñeliyi Yehova* Nzambi iseki niiwulu.+

5 Hamaseki hachidiña kanda hatachiki kumena nyitondu yamwisaña niyuma yikwawu yamenaña mwisaña, muloña Yehova Nzambi wadiña kanda anokeshi nvula hamaseki nawa hikwadiñahu muntu wateleleli kudima isekiku. 6 Ilaña mbundu yadiña nakukakumuka hamaseki nawa yazowesheleña iseki dejima.

7 Nawa Yehova Nzambi wawumbili muntu kufuma kulunkuñu+ lwaheseki nawa wamoneneni muuya wawumi mumazulu indi,+ nawa muntu wekalili muntu wamumi.*+ 8 Kuhiñahu, Yehova Nzambi watumbili itempa muEdeni+ kukabadi kakumusela; mwenimu dimu mwashiliyi muntu awumbiliyi.+ 9 Dichi Yehova Nzambi wamenesheli heseki nyitondu yejima yikweti lubanji kuyitala nawa yayiwahi kudaku. Wamenesheli nimutondu wawumi+ hakachi ketempa nimutondu wakwiluka nachu yayiwahi niyatama.+

10 Dichi muEdeni mwafumini kaloña katukumwinineña itempa, nawa mwenomu kadaambwili mutuloña tuwana.* 11 Ijina dakaloña katachi diyi Pishoni; diyi wanyeñumuka mpata yejima yaHavila mwekala wuru. 12 Wuru yekala muniyi mpata, yayiwahi. Mwekala nideliyumi niilola daonikisi.* 13 Ijina dakaloña kamuchiyedi diyi Gihoni; diyi wanyeñumuka mpata yejima yaKushi. 14 Ijina dakaloña kamuchisatu diyi Hidekeli;*+ diyi waya kukabadi kakumusela waAsiriya.+ Nawa kaloña kamuchiwana diyi Yufurati.+

15 Yehova Nzambi wamushili muntu mwitempa daEdeni kulonda yadiidimeña nikudihemba chiwahi.+ 16 Cheñi Yehova Nzambi wamwinkeli muntu ilu lushimbi nindi: “Kunyitondu yejima yidi mwitempa watela kuda kwesekeja nahanakumini ñovu jeyi.+ 17 Ilaña kumutondu wakwiluka nachu yayiwahi niyatama bayi wakadakuku, muloña hefuku diwakadaku, chalala wakafwa.”+

18 Kuhiñahu Yehova Nzambi wahosheli nindi: “Chachiwahi wanyi iyala kutwalekahu kushakama nkawindi. Nukumuleñela nkwashi, wamutelela.”+ 19 Yehova Nzambi waleñeleña anyama ejima amwisaña niyileñaleña yejima yatuukaña mumawulu kufuma kumaseki. Dichi watachikili kuyitwala kudi muntu kulonda ayituumbi majina; ijina dejima muntu datuumbiliyi chileñaleña chachumi* chejima, didekalili ijina danochu chileñaleña.+ 20 Iwu iyala watuumbili yimuna yejima majina, yileñaleña yatuukaña mumawulu nianyama ejima amwisaña, ilaña iyala hadiña nankwashi wamuteleleliku. 21 Yehova Nzambi wamukaamikili iwu iyala tulu twatweni, nawa hachidiñayi mutulu, wamufumishili lubavu lumu nawa mwiluña mwalufumishiliyi wafuntishilimu musunyi. 22 Nawa Yehova Nzambi waleñeli mumbanda kufuma kunilu lubavu lwafumishiliyi kudi iyala, kuhiñahu wamutwalili kudi iyala.+

23 Dichi iyala wahosheli nindi:

“Iwu diyi ifwaha dakumafwaha ami

Nawa diyi musunyi wakumusunyi wami.

Iwu akumutenaña nawu Mumbanda,

Muloña anamufumishi kudi iyala.”+

24 Ichi dichikaletesha iyala kushiya tata yindi nimama yindi nakukakela* kudi ñodindi, nawa akekala mujimba wumu.+ 25 Nawa wejima wawu ayedi atwalekelihu kushakama nzekesi,+ iyala niñodindi; hela chochu, hiyatiyileña nsonyiku.

3 Hakwila kapela+ diyi wadiña wasweja kubabala* hadi anyama ejima amwisaña aleñeliwu kudi Yehova Nzambi. Dichi wamwihwili mumbanda nindi: “Komana chalala Nzambi wahosheli nindi bayi muda kunyitondu yejima yamwitempaku?”+ 2 Mumbanda wamwakwili kapela nindi: “Tunateli kuda nyikaabu yakunyitondu yamwitempa.+ 3 Ilaña kutalisha kumukaabu wakumutondu wudi hakachi ketempa,+ Nzambi nahoshi nindi: ‘Himwatela kudaku hela kukwatakuku; neyi nehi mwakafwa.’” 4 Hohenohu kapela wamulejeli mumbanda nindi: “Chalala himwakafwaku.+ 5 Muloña Nzambi weluka nindi ifuku dimwakadaku, mesu enu akatona nawa mwakekala neyi Nzambi, mwakeluka yayiwahi niyatama.”+

6 Chafuminimu, mumbanda wamweni nindi iwu mutondu wunawahi kudaku nawa walubanji kuwutala, eñañi, wawuwahi kuwutala. Dichi wakumwiniku mukaabu nakuda.+ Kuhiñahu, wamwinkelihu ninfumwindi hadiwaniniwu, niyena wadiili.+ 7 Hohenohu wejima wawu ayedi mesu awu atoneni nawa elukili nawu adi nzekesi. Dichi achimini mafu amukuyu nakuvwala mumbunda.+

8 Chimwahitili mpinji, atiyili izu daYehova Nzambi hendeleñayi mwitempa hawundaña itena, dichi iyala nañodindi aswamini munyitondu yamwitempa kuchiina kuyimona kudi Yehova Nzambi. 9 Nawa Yehova Nzambi watwalekelihu kumutambika iyala nindi: “Wudi kudihi?” 10 Nkumininaku waakwili nindi: “Natiya izu deyi mwitempa, ilaña natiya woma muloña nadiña nzekesi, dichi naswama.” 11 Hohenohu wamwihwili nindi: “Wunakuleji nindi wudi nzekesi hinyi?+ Wunadi dehi kumutondu wunakulejeli nami bayi wudakuku, tahindi?”+ 12 Iwu iyala waakwili nindi: “Mumbanda iwanyinkeli kushakama nindi, diyi wanyinka mukaabu wakumutondu, dichi nada.” 13 Kuhiñahu Yehova Nzambi wamwihwili mumbanda nindi: “Muloñadi chiwunelili chumichi?” Mumbanda waakwili nindi: “Kapela diyi wandimba, dichi nada.”+

14 Dichi Yehova Nzambi wamulejeli kapela nindi:+ “Chineli wunakoñi chumichi, wunashiñewi hadi yimuna yejima nihadi anyama ejima amwisaña. Wakendelaña hevumu deyi, wakadaña maseki mafuku ejima akuhanda kweyi. 15 Nawa nukusha wulumbu*+ hakachi kaneyi+ namumbanda+ nihakachi kamwaneyi*+ namwana kamumbanda.*+ Wakachika* mutu weyi,+ nawa eyi wakamusuma kukatutu.”+

16 Dichi wamulejeli mumbanda nindi: “Nakakuvulishila chikupu nyisoñu yamavumu iwakemitaña; wakatiyaña kukata hakuvwala anyana, wakashaña muchima hadi nfumweyi nawa yena wakakuyuulaña.”

17 Nawa wamulejeli Adama* nindi: “Chineli watiyilila mwizu dañodeyi nakuda kumutondu wunakulejeli nami:+ ‘Bayi wudakuku,’ iseki dinashiñewi hamuloña waneyi.+ Dichi mukuzata nañovu dimuwakadiilaña yakuda yamenaña heseki mafuku ejima akuhanda kweyi.+ 18 Iseki dakakumeneshelaña nyiña ninyibambañoma, nawa wakadaña yuma yakamenañahu. 19 Mumasulwila akumesu eyi dimuwakamwenaña yakuda* kushika nichiwakafunta kulunkuñu, chineli dikwakufumishiliwu.+ Muloña wudi lunkuñu nawa kulunkuñu dikuwakafunta.”+

20 Kuhiñahu, Adama wamutuumbili ñodindi nindi Eva,* muloña diyi wakekala mama yawantu ejima amomi.+ 21 Nawa Yehova Nzambi wamutuñilili Adama nañodindi yakuvwala yayilehi yayitembi kulonda yayivwiki.+ 22 Yehova Nzambi wahosheli nindi: “Ichi dinu muntu nekali dehi neyi etu mukwiluka yayiwahi niyatama.+ Dichi hakwila nawu abuli kwolola chikasa chindi nakukumuna mukaabu nikumutondu wawumi+ kulonda ahandi haya nyaaka,*—” 23 Muloña wachumichi, Yehova Nzambi wamuhañili mwitempa daEdeni+ kulonda adimeña heseki hamufumishiliwu.+ 24 Dichi wamufumishilimu iwu iyala nawa wemikili akerubi+ kumusela wetempa daEdeni nimpoku yakabali yadiña namuzuzu wakesi yanyeñumukileña mpinji yejima kulonda akiñi njila yaya kumutondu wawumi.

4 Dichi Adama wakaamini nañodindi Eva, nawa wemitili.+ Chamuvweliyi Kena,+ wahosheli nindi: “Navwali mwana weyala nawukwashu waYehova.” 2 Mukuhita kwampinji, wavweli cheñi manakwindi Abeli.+

Abeli wekalili kabiña wayimuna, ilaña Kena wekalili ndimi. 3 Chimwahitili mpinji, Kena waleteli mbutu jimu jamwiha kulonda yalambuli kudi Yehova. 4 Ilaña Abeli waleteli yimuna yindi yimu yawedi+ nimanji ayu. Yehova wamutiyili kuwaha Abeli nimulambu windi,+ 5 ilaña Kena hamutiyili kuwaha nimulambu windiku. Dichi Kena wahilili nankashi nikudihomba.* 6 Kuhiñahu Yehova wamwihwili Kena nindi: “Muloñadi chiwunahilili nankashi nikudihomba? 7 Neyi wukubalumuka nakwila yuma yayiwahi, komana hiyakukutiya kuwahaku?* Ilaña neyi wukubalumuka nakwila yuma yayiwahi wanyi, nshidi yinakukubelamena hachiisu, nawa yinakufwila kukuyuula; komana wukutwesha kuyimika mushindu?”

8 Hanyima yachumichi, Kena wamulejeli manakwindi Abeli nindi: “Tuyi mumasaña.” Dichi hadiñawu mumasaña, Kena wamweteli Abeli nakumujaha.+ 9 Kuhiñahu, Yehova wamwihwili Kena nindi: “Manakweyi Abeli wudi kudihi?” Waakwili nindi: “Neluki wanyi. Yami namuhembaña manakwami?” 10 Hohenohu Nzambi wamulejeli nindi: “Chumanyi chiwuneli? Tiyaña! Mashi amanakweyi anakundilila heseki.+ 11 Ichi dinu wunashiñewi nawa nakuhañi hanidi iseki dinaasami nakutambula mashi amanakweyi iwunapwekeshi nachikasa cheyi.+ 12 Neyi wudima iseki, dakakwidishila yakuda* wanyi. Wukwikalaña mukakukimboka nawa itunduka hamaseki.” 13 Hohenohu Kena wamwilili Yehova nindi: “Kubabesha kuwunambabeshi hayiluwa yami kunabadiki muñovu jami. 14 Dalelu wunakunhaña hanidi iseki nawa hiwakammonahu cheñi kumesu eyiku; nukwikala mukakukimboka nawa itunduka hamaseki, nawa muntu wudi wejima wakanwana wakanjaha.” 15 Dichi Yehova wamwilili nindi: “Muloña wachumichi, muntu wejima wakamujaha Kena akamutenda mapampa 7.”

Dichi Yehova washiliku* chinjikijilu hadi Kena kulonda muntu wejima wukumuwana abuli kumujaha. 16 Kuhiñahu, Kena wafumini kumesu aYehova nakuya nakushakama mwituña daWunkoli,* kumusela waEdeni.+

17 Kufumahu Kena wakaamini nañodindi+ nawa wemitili nakuvwala Enoki. Kuhiñahu watachikili kutuña musumba nawa wawutuumbili ijina damwanindi weyala Enoki. 18 Chimwahitili mpinji, Enoki wavweli Iradi. Nawa Iradi wavweli Mehuyayeli, Mehuyayeli wavweli Metushayeli, Metushayeli wavweli Lameki.

19 Lameki wasumbwili ambanda ayedi. Ijina damumbanda watachi wadiña Ada, nawa ijina damumbanda wamuchiyedi wadiña Zila. 20 Ada wavweli Yabali. Diyi wadiña watachi hadi akakushakama mumatenti nawa ahembeleña yimuna. 21 Ijina damanakwindi wadiña Yubali. Diyi wadiña watachi hadi ejima embileña kadada niihululu.* 22 Zila niyena wavweli Tubali Kena wachilileña yitwa yejima yawuneñu niyachikuñu. Nawa muhela aTubali Kena wadiña Nayama. 23 Kuhiñahu Lameki walejeli añodi jindi aAda naZila awa mazu nindi:

“Tiyenu izu dami, enu añodi jaLameki;

Tiyenu munukuhosha:

Najahi iyala muloña wankatisha,

Mukwenzi, muloña wañeta.

24 Neyi Kena akamutenda mapampa 7,+

Dikwila nawu Lameki akamutenda mapampa 77.”

25 Cheñi Adama wakaamini nañodindi, nawa wavweli mwana weyala. Eva wamutuumbili nindi Seti,*+ muloña wahosheli nindi, “Nzambi nantondeli mwana* mukwawu wakusinsa hadi Abeli, chineli Kena wamujahili.”+ 26 Seti niyena wavweli mwana weyala nawa wamutuumbili nindi Enoshi.+ Kufuma hanoyu mpinji, dihatachikiliwu antu kutambika hejina daYehova.

5 Ichi chibalu chashimuna hadi anyana kaAdama. Mwifuku damuleñeliwu Adama kudi Nzambi, wamuleñeli muchifwanisha chaNzambi.+ 2 Wayileñeli iyala nimumbanda.+ Hefuku dayileñeliyi,+ wayikiswilili nakuyituumba nindi Muntu.*

3 Adama washakamini yaaka 130, kuhiñahu wavweli mwana weyala muchifwanisha chindi, wamufwanini nawa wamutuumbili nindi Seti.+ 4 Hanyima yakuvwala Seti, Adama washakamini yaaka 800. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda. 5 Dichi mafuku ejima ashakaminiyi Adama ashikili muyaaka 930, afwa nikufwa.+

6 Seti washakamini yaaka 105, kuhiñahu wavweli Enoshi.+ 7 Hanyima yakuvwala Enoshi, Seti washakamini yaaka 807. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda. 8 Dichi mafuku ejima ashakaminiyi Seti ashikili muyaaka 912, afwa nikufwa.

9 Enoshi washakamini yaaka 90, kuhiñahu wavweli Kinani. 10 Hanyima yakuvwala Kinani, Enoshi washakamini yaaka 815. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda. 11 Dichi mafuku ejima ashakaminiyi Enoshi ashikili muyaaka 905, afwa nikufwa.

12 Kinani washakamini yaaka 70, kuhiñahu wavweli Mahalaleli.+ 13 Hanyima yakuvwala Mahalaleli, Kinani washakamini yaaka 840. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda. 14 Dichi mafuku ejima ashakaminiyi Kinani ashikili muyaaka 910, afwa nikufwa.

15 Mahalaleli washakamini yaaka 65, kuhiñahu wavweli Yaredi.+ 16 Hanyima yakuvwala Yaredi, Mahalaleli washakamini yaaka 830. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda. 17 Dichi mafuku ejima ashakaminiyi Mahalaleli ashikili muyaaka 895, afwa nikufwa.

18 Yaredi washakamini yaaka 162, kuhiñahu wavweli Enoki.+ 19 Hanyima yakuvwala Enoki, Yaredi washakamini yaaka 800. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda. 20 Dichi mafuku ejima ashakaminiyi Yaredi ashikili muyaaka 962, afwa nikufwa.

21 Enoki washakamini yaaka 65, kuhiñahu wavweli Metusela.+ 22 Hanyima yakuvwala Metusela, Enoki watwalekelihu kwenda naNzambi walala* hadi yaaka 300. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda. 23 Dichi mafuku ejima ashakaminiyi Enoki ashikili muyaaka 365. 24 Enoki watwalekelihu kwenda naNzambi walala.+ Kuhiñahu wajimañeni, muloña Nzambi wamusendeli.+

25 Metusela washakamini yaaka 187, kuhiñahu wavweli Lameki.+ 26 Hanyima yakuvwala Lameki, Metusela washakamini yaaka 782. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda. 27 Dichi mafuku ejima ashakaminiyi Metusela ashikili muyaaka 969, afwa nikufwa.

28 Lameki washakamini yaaka 182, kuhiñahu wavweli mwana weyala. 29 Wamutuumbili nindi Nowa*+ nakuhosha nindi: “Yeniwu diyi wakatukundeja* kunyidimu yetu nikukudikita kutwadikitaña namakasa etu muloña weseki dashiñiliwu kudi Yehova.”+ 30 Hanyima yakuvwala Nowa, Lameki washakamini yaaka 595. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda. 31 Dichi mafuku ejima ashakaminiyi Lameki ashikili muyaaka 777, afwa nikufwa.

32 Nowa chashikijiliyi yaaka 500, wavweli Shemi,+ Hami+ niYafweta.+

6 Dichi antu chatachikiliwu kuvula heseki nikuvwala anyana awambanda, 2 anyana kaNzambi walala,*+ atachikili kumona ambanda, anyana kawantu nawu akweti lubanji. Dichi atachikili kusumbula ambanda aditondeleliwu. 3 Kuhiñahu Yehova wahosheli nindi: “Spiritu yami hiyikatwalekahu nakudiwula muntu haya nyaakaku,+ muloña himuntu hohu.* Dichi, mafuku akashakamayi akashika muyaaka 120.”+

4 ANefwili* adiña hanu hamaseki munowu mafuku nimumafuku alondelelihu. Hayina mpinji, anyana kaNzambi walala atwalekelihu kukaama nawambanda anyana kawantu nawa avwalililimu anyana awamayala. Adiña amayala ayilobu nawa ayili mpuhu kumpinji yakunyima.

5 Dichi, Yehova wamweni nindi kutama kwamuntu kunasweji nankashi hamaseki nawa nindi yitoñojoka yamumuchima windi yadiña hohu yatama mpinji yejima.+ 6 Yehova waditoñesheli* hakuleña antu hamaseki nawa muchima windi waneñeli.*+ 7 Dichi Yehova wahosheli nindi: “Inakujilumuna antu inaleñeli hamaseki, muntu hamu nawayimuna, anyama akalabaña niyileñaleña yatuukaña mumawulu, muloña naditoñeshi chinayileñeleli.” 8 Ilaña Nowa amutiyileña kuwaha kudi Yehova.

9 Iyi diyi nsañu yahosha hachihandilu chaNowa.

Nowa wadiña muntu waloña.+ Wadimwekesheli kwikala wakadi ihuji* hakachi kawakwawu adiñaku munana mafuku.* Nowa wendeli naNzambi walala.+ 10 Chimwahitili mpinji, Nowa wavweli anyana awamayala asatu, Shemi, Hami niYafweta.+ 11 Ilaña Nzambi walala wamweni nindi hamaseki hanatami nawa nindi hamaseki hanenzali madombu. 12 Eñañi, Nzambi watalili hamaseki nakumona nindi hanatami;+ muloña antu ejima hamaseki akoñeleña yuma yatama.+

13 Hanyima yachumichi, Nzambi wamulejeli Nowa nindi: “Ami nafuukulihu kujilumuna antu ejima, muloña iseki dinenzali namadombu hamuloña wawena, dichi inakuyijilumwina hamu neseki.+ 14 Dituñili watu* namapulanga amutondu wanyingofu.+ Wukaketolimu tupeka muwatu nikuwulambwija naweñi*+ mukachi nihanji. 15 Ichi dichiwatela kuwutuña: Watu watela kwikala makyubiti* 300 mukuleha, makyubiti 50 muwihi nawa makyubiti 30 mukuleha kwiwulu. 16 Wakashi windu* kuwatu mwakwiñilila chejeji, hiwakayishila hakekali kyubiti yimu kufuma hewulu. Wakashi wiñililu mumbavu yawatu+ nawa wukawutuñi namatala adilundakesha asatu, daheshina, dahakachi nidahewulu.

17 “Hakwila ami, inakuleta dibaji damenji+ hamaseki kulonda nijilumuni nyijimba yejima yikweti muuya wawumi* mwishina damawulu. Yuma yejima hamaseki yakajiya.+ 18 Nawa inakutiyañana chitiyañenu naneyi, wakeñili muwatu, eyi, anyaneyi, ñodeyi niañodi jawanyaneyi.+ 19 Wakeñiji muwatu yileñaleña yiyedi-yiyedi hayileñaleña yayumi yejima+ kulonda yakahandili hamu naneyi, cheyala nichamumbanda;+ 20 yileñaleña yatuukaña kwesekeja nanyichidi yayu, yimuna kwesekeja nanyichidi yayu nianyama ejima akalabaña heseki kwesekeja nanyichidi yawu, akeñilaña ayedi-ayedi mukachi kudi eyi kulonda akahandi.+ 21 Ilaña eyi wakapompeshi nikusenda yakuda yanyichidi yejima,+ kulonda mwakadeña eyi nianyama.”

22 Dichi Nowa welili kwesekeja namwejima mwamulejeliwu kudi Nzambi. Welili mwomwenomu.+

7 Kuhiñahu Yehova wamulejeli Nowa nindi: “Iñilaku muwatu, eyi niamwitala deyi ejima, muloña yeyi hohu inawani kwikala waloña hanidi ikiñu.+ 2 Wusendi nyichidi yejima yawanyama akadi majilu awa 7, awa 7,*+ iyala nimumbanda; nawa anyama ejima amajilu wusendihu hohu ayedi-ayedi, iyala nimumbanda; 3 niyileñaleña yatuukaña mumawulu wusendi awa 7, awa 7,* iyala nimumbanda, kulonda nyanawu yakabuli kujiya mwahita iseki dejima.+ 4 Muloña mumafuku 7 hohu anashaliku, nukunokesha nvula+ hamaseki hadi mafuku 40 mwaana niwufuku,+ nawa nukujiyisha heseki yuma yejima yikweti wumi yinaleñeli.”+ 5 Dichi Nowa welili yuma yejima yamulejeliwu kudi Yehova.

6 Hampinji yenjili dibaji damenji hamaseki, Nowa wadiña nayaaka 600.+ 7 Dichi Nowa hamu nawanyanindi awamayala, ñodindi niañodi jawanyanindi eñilili muwatu henohu dibaji damenji kanda ditachiki.+ 8 Anyama ejima akadi majilu, anyama ejima amajilu, yileñaleña yatuukaña niyuma yejima yendaña heseki,+ 9 eñilili muwatu ayedi-ayedi, iyala nimumbanda kwesekeja nachamulejeliwu Nowa kudi Nzambi. 10 Chimwahitili mafuku 7 dibaji damenji denjili hamaseki.

11 Muchaaka chashikijiliyi Nowa yaaka 600, mukakweji kamuchiyedi, hefuku damu 17 dakakweji, hefuku denidi tuseloki twejima twamenji amavulu twabusikili niyenzelu yadibaji yamumawulu ayishinkwili.+ 12 Nawa nvula yanokeli hamaseki hadi mafuku 40 mwaana niwufuku. 13 Hadodenodu ifuku, Nowa weñilili muwatu hamu nawanyanindi awamayala, Shemi, Hami, Yafweta,+ ñodindi niañodi jawanyanindi asatu.+ 14 Eñilili muwatu nawanyama ejima amwisaña kwesekeja nanyichidi yawu, yimuna yejima kwesekeja nanyichidi yawu, anyama ejima akalabaña hamaseki kwesekeja nanyichidi yawu, yileñaleña yatuukaña yejima kwesekeja nanyichidi yayu, atuda ejima niyileñaleña yejima yikweti mpuula. 15 Nyichidi yejima yayileñaleña yikweti muuya wawumi* yatwalekelihu kuya kudi Nowa mukachi kawatu, yiyedi-yiyedi. 16 Dichi yileñaleña yejima yeñilili muwatu, iyala nimumbanda kwesekeja nachamulejeliwu kudi Nzambi. Kuhiñahu, Yehova washinkili kuchiisu.

17 Dibaji datwalekelihu* hamaseki hadi mafuku 40 nawa menji atwalekelihu nakuvula nikutachika kunyamuna watu nawa watachikili kulela hewulu damenji adiña hewulu deseki. 18 Menji aswejeli kuvula nawa atwalekelihu nakuvulilaku hamaseki nawa watu walelokeleña hewulu damenji. 19 Menji aswejeli kuvula hamaseki chakwila nimpidi jejima jajilehi jekala mwishina damawulu jajimininini.+ 20 Menji anyamukili nakupandakana mapidi namakyubiti* 15 kuya hewulu.

21 Dichi yileñaleña yayumi yejima* yadiña hamaseki yakisikili chikupu,+ yileñaleña yatuukaña, yimuna, anyama amwisaña, yileñaleña yendaña munyikanka-nyikanka niantu ejima.+ 22 Yuma yejima yayumi nawa yikweti muuya wawumi* yekala heseki dooma, yafwili.+ 23 Dichi Nzambi wajiyishili yuma yejima yayumi yahamaseki, nimuntu, anyama, anyama akalabaña niyileñaleña yatuukaña mumawulu. Yuma yejimiyi ayijiyishili hamaseki;+ Nowa hohu niadiñayi nawu muwatu diwu apulukili.+ 24 Nawa menji atwalekelihu nakuvulilaku chikupu hamaseki hadi mafuku 150.+

8 Ilaña Nzambi wamutiili muchima* Nowa, anyama amwisaña niyimuna yadiñayi nayu muwatu,+ kuhiñahu Nzambi wakunkishili mpepela hamaseki nawa menji atachikili kunyeka. 2 Tuseloki twamenji amavulu niyenzelu yadibaji yamumawulu ayishinkili nawa nvula yalekeli kunoka.*+ 3 Dichi menji atachikili kunyeka chovu-chovu hamaseki. Chamanineña mafuku 150, menji adiña anyeka dehi. 4 Mukakweji kamu 7, hefuku damu 17 dakakweji, watu washakamini hampidi jaArarati. 5 Nawa menji anyekeleña chovu-chovu kushika nimukakweji kamu 10. Mukakweji kamu 10, hefuku datachi dakakweji, hewulu damapidi hamwekeni.+

6 Dichi kukumana kwamafuku 40, Nowa washinkwili windu*+ yashiliyi kuwatu 7 nawa watemesheli ikololu; watwalekelihu nakutuuka hanji nawa wafuntileña kuwatu sampu nichomini menji hamaseki.

8 Chimwahitili mpinji, watemesheli kapompa* kulonda katali neyi menji ananyeki dehi heseki. 9 Kapompa* kakañenyi kuwana hakuwila,* kafuntili kudi yena muwatu muloña hamaseki hejima hachidiña henzala menji.+ Dichi Nowa wedishili chikasa chindi nakukiñija muwatu. 10 Watalililiku mafuku amakwawu 7, watemesheli cheñi kapompa* kufuma muwatu. 11 Chafuntili kapompa* kudi yena namelela, wakimweni kanasendi ifu dituuta damuolivi kumuvumbu dikahobweli! Dichi Nowa welukili nindi menji ananyeki dehi hamaseki.+ 12 Watalililiku cheñi mafuku amakwawu 7. Kuhiñahu watemesheli kapompa,* ilaña hikafuntili cheñi kudi yenaku.

13 Muchaaka cha 601,+ mukakweji katachi, hefuku datachi dakakweji, menji adiña oma dehi hamaseki; dichi Nowa walamwini hewulu dawantu* nawa wamweni nindi heseki hanakuuma. 14 Mukakweji kamuchiyedi, hefuku damu 27 dakakweji, heseki homini chawu-u.

15 Dichi Nzambi wamulejeli Nowa nindi: 16 “Idikenu muwatu, eyi, ñodeyi, anyaneyi awamayala niañodi jawanyaneyi.+ 17 Idikaku nanyichidi yayileñaleña yayumi yejima,+ yileñaleña yatuukaña, anyama nianyama ejima akalabaña hamaseki kulonda asemi* hamaseki, asemununi kulonda avuli hamaseki.”+

18 Dichi Nowa wedikili hamu nawanyanindi awamayala,+ ñodindi niañodi jawanyanindi. 19 Yileñaleña yejima yayumi, anyama ejima akalabaña, yileñaleña yejima yatuukaña niyuma yejima yendaña hamaseki, yedikili muwatu kwesekeja nanyichidi yayu.+ 20 Kuhiñahu Nowa wamutuñilili Yehova kameña+ nawa wanonelihu anyama hadi anyama ejima akadi majilu nihadi yileñaleña yatuukaña yejima yakadi majilu,+ nakulambula nyilambu yakushita hakameña.+ 21 Nawa Yehova watachikili kwipula ivumba dadiwahi.* Dichi Yehova wahosheli mumuchima windi nindi: “Hinamba kashiñahu cheñi iseki+ hamuloña wamuntuku, muloña yitoñojoka yamumuchima wamuntu yatama kufuma kuwansi windi;+ nawa hinakajilumuna cheñi yileñaleña yejima yayumi neyi chinnayijilumuniku.+ 22 Kufuma hayinu mpinji, hamaseki akukuwañahu mbutu nikwaañula, hakwikalaña mashika niiyena, mayinza ninooña, mwaana niwufuku.”+

9 Nzambi wamukiswilili Nowa nianyanindi awamayala nindi: “Semununenuña kulonda muvuli nawa mwinzeshi iseki.+ 2 Yileñaleña yejima yahamaseki, yileñaleña yatuukaña mumawulu yejima, yuma yejima yendaña heseki niinshi jejima jamukaluñalwiji, yakayitiyaña woma nikuyichiina. Yuma yejimiyi anayinkiyu mumakasa enu.*+ 3 Anyama ejima endaña akweti wumi, akwikalaña yakuda yenu.+ Neyi chinayinkeli yuma yamenaña, niwena nayihani kudi enu.+ 4 Ilaña mbiji nawumi wayu, wowu mashi ayu,+ bayi muyidaku.+ 5 Kubombela hachumichi, mashi awumi wenu nakayikeñela kuchuma chejima chakayipwekesha. Nakayikeñela kudi chileñaleña chachumi chejima chakayipwekesha; nawa wumi wamuntu nakawukeñela kudi manakwindi wunawujahi.+ 6 Yowu wukupwekesha mashi amuntu, niyena mashi indi akayipwekesha kudi muntu,+ muloña muntu amuleñeli muchifwanisha chaNzambi.+ 7 Ilaña enu, semununenuña kulonda muvuli, muvuli chikupu hamaseki nawa musemununi.”+

8 Kuhiñahu Nzambi wamulejeli Nowa nianyanindi awamayala adiñayi nawu nindi: 9 “Ichi dinu inakutiyañana chitiyañenu nanenu+ ninawanyanenu akuvwalikaña hanyima yenu, 10 kushilahu niyileñaleña yayumi yejima yidi nanenu, atuda, anyama niyileñaleña yayumi yejima yahamaseki yidi nanenu, yejima yedikili muwatu, dikwila nawu yileñaleña yayumi yejima yahamaseki.+ 11 Diimu, inakutiyañana chitiyañenu chami nanenu nami: Yuma yayumi yejima hiyamba kajilumuka cheñi namenji adibajiku, nawa dibaji hidamba kajilumuna cheñi isekiku.”+

12 Nawa Nzambi wabombelelihu nindi: “Ichi dichinjikijilu chachitiyañenu chinnakutiyañana hakachi kanami nanenu ninayileñaleña yayumi yejima yidi nanenu nikumakiñu ejima akumbidi. 13 Nashi kansuluñunda kami mwivu, nawa kakekala chinjikijilu chachitiyañenu hakachi kanami neseki. 14 Mpinji yejima yinakaletaña ivu hewulu deseki, kansuluñunda nikena kakamwekanaña mwivu. 15 Nawa nakanukaña chitiyañenu chami chinatiyañeni hakachi kanami nanenu ninayileñaleña yayumi yejima yanyichidi yejima;* nawa menji hiyamba kekalahu cheñi dibaji kulonda dakajilumuni yuma yejima yayumiku.+ 16 Kansuluñunda kakamwekanaña mwivu, nawa ami nakakimona nakwanuka chitiyañenu chahaya nyaaka chinatiyañeni nayileñaleña yayumi yejima yanyichidi yejima* yidi hamaseki.”

17 Nzambi wafuntishilihu cheñi nakumuleja Nowa nindi: “Ichi dichinjikijilu chachitiyañenu chinnakutiyañana hakachi kanami nayuma yayumi yejima yidi hamaseki.”+

18 Anyana kaNowa awamayala edikili muwatu adiña Shemi, Hami niYafweta.+ Mukuhita kwampinji, Hami wavweli Kenani.+ 19 Awa asatu diwu adiña anyana kaNowa awamayala nawa kudi wena dikwafumini antu ejima ahamaseki owu ataandili kwejima.+

20 Dichi Nowa wekalili ndimi, nawa wadimini itempa danyivinyu. 21 Chanwiniyi vinyu, washeteli nawa wakaamini nzekesi mwitenti dindi. 22 Hami, tata yaKenani wamweni nzekesi yatata yindi nawa wayili hanji nakuleja amanakwindi ayedi. 23 Kuhiñahu, Shemi niYafweta anoneli chakuvwala nakuchisha hamafwiji awu nakwiñila mafuntanyima. Dichi abutili hanzekesi yatata yawu iku anatalishi chamesu kwacheñi nawa hiyamweni nzekesi yatata yawuku.

24 Chelili Nowa ashetuluki vinyu nawa eluki chuma chamukoñeliwu kudi mwanindi weyala wakansi, 25 wahosheli nindi:

“Kenani ashiñewi.+

Ekali nduñu wakuminamu kudi amanakwindi.”+

26 Nawa wabombelelihu nindi:

“Yehova ashimekewi, Nzambi yaShemi,

Nawa Kenani ekali nduñu yaShemi.+

27 Nzambi amwinki Yafweta mpata yeneni,

Nawa ashakameña mumatenti aShemi.

Kenani ekali cheñi nduñu yaYafweta.”

28 Hanyima yaDibaji, Nowa watwalekelihu kushakama yaaka 350.+ 29 Dichi mafuku ejima ashakaminiyi Nowa ashikili muyaaka 950, afwa nikufwa.

10 Iyi diyi nsañu yahosha hachihandilu chawanyana kaNowa awamayala, Shemi,+ Hami niYafweta.

Hanyima yaDibaji avweli anyana awamayala.+ 2 Anyana kaYafweta awamayala adiña Goma,+ Magogi,+ Madayi, Yavani, Tubali,+ Misheki+ niTirasi.+

3 Anyana kaGoma awamayala adiña Ashikenazi,+ Rifati niTogama.+

4 Anyana kaYavani awamayala adiña Elayisha,+ Tashishi,+ Kitimi+ niDodanimi.

5 Mudi awa dimwafumini antu ayili nakushakama hayituutu yamumaluña awu, kwesekeja namadimi awu, yisaka yawu ninyuza yawu.

6 Anyana kaHami awamayala adiña Kushi, Mizirayimi,+ Pati+ niKenani.+

7 Anyana kaKushi awamayala adiña Seba,+ Havila, Sabita, Rayama+ niSabiteka.

Anyana kaRayama awamayala adiña Sheba niDedani.

8 Kushi wavweli Nimurodi. Nimurodi diyi wadiña watachi kwikala mukañovu nankashi hamaseki. 9 Wekalili chibinda wañovu nankashi mukudikaña naYehova. Dichaletesha kwiikali nhoshelu yakwila nawu: “Neyi Nimurodi chibinda wañovu nankashi wadikañili naYehova.” 10 Wanta windi watachikili* naBabeli,*+ Ereki,+ Akadi niKaline, nyisumba yadiña mwituña daShinari.+ 11 Kufuma kunidi ituña wayili kuAsiriya+ nawa watuñili Niniva,+ Rehobotiliri, Kala, 12 niReseni, hakachi kaNiniva niKala: Iwu diwu musumba weneni.*

13 Mizirayimi wavweli Ludimi,+ Anamimi, Lehabimi, Nafutuhimi,+ 14 Patirusimi,+ Kasaluhimi (mwafumini aFilisitinu+) niKafitori.+

15 Kenani wavweli Sidoni,+ wedi windi, niHeti,+ 16 kushilahu aYebusi,+ aAmori,+ aGirigashi, 17 aHivi,+ aAraki, aSini, 18 aArivadi,+ aZemari niaHamati.+ Chimwahitili mpinji, yisaka yawaKenani yapalañenenimu. 19 Dichi ñinza yawaKenani yatachikilili kuSidoni kushika nikuGerari+ kwakwihi naGaza,+ kushika nikuSodoma, kuGomora,+ kuAdima nikuZeboyimi+ kwakwihi naLasha. 20 Awa diwu adiña anyana kaHami awamayala kwesekeja nayisaka yawu, madimi awu, maluña awu ninyuza yawu.

21 Shemi niyena wavweli anyana, nkakulula yawanyana kaEberi+ ejima awamayala, mana kwaYafweta wamukulumpi.* 22 Anyana kaShemi awamayala adiña Elami,+ Ashishuri,+ Arapakishadi,+ Ludi niArami.+

23 Anyana kaErami awamayala adiña Uzi, Huli, Geteri niMashi.

24 Arapakishadi wavweli Shela+ nawa Shela wavweli Eberi.

25 Eberi wavweli anyana ayedi awamayala. Ijina damwana wumu wadiña Pelegi,*+ muloña mumpinji yakuhanda kwindi dimwapalañesheleliwu antu hamaseki.* Ijina damanakwindi wadiña Yokitani.+

26 Yokitani wavweli Alimodadi, Shelefi, Hazamaveti, Yera,+ 27 Hadorami, Uzali, Dikila, 28 Obali, Abimayeli, Sheba, 29 Ofiri,+ Havila niYobabi; awa ejima adiña anyana kaYokitani awamayala.

30 Maluña mwashakamineñawu atachikilili kuMesha kushika kuSefari, iluña damapidi dakuMusela.

31 Awa diwu adiña anyana kaShemi awamayala kwesekeja nayisaka yawu, madimi awu, maluña awu ninyuza yawu.+

32 Iyi diyadiña yisaka yawanyana kaNowa awamayala kwesekeja namavumu ayisaka yawu ninyuza yawu. Mudi awa dimwafumini nyuza yejima yapalañesheleliwu hamaseki hanyima yaDibaji.+

11 Dichi antu ejima hamaseki ahosheleña idimi dimu nimazu wowamu.* 2 Chayileñawu kukabadi kakumusela, awanini chana chachinekineki mwituña daShinari+ nawa atachikili kushakama kwenoku. 3 Kuhiñahu adilejeli wumu namukwawu nawu: “Twayenu tufwatuli matafwali nawa tuyochi nakesi.” Dichi azatishili matafwali chatela azatishi malola, nawa ndaaka azatishili manenekela. 4 Ahosheli nawu: “Twayenu tudituñili musumba nikaposhi kakalehi kakashika mumawulu, nawa tutiyakeshenu ijina detu kulonda akabuli kutupalañeshela mwahita iseki dejima.”+

5 Kuhiñahu, Yehova wasulukili nakumona musumba nikaposhi katuñileñawu anyana kawantu. 6 Dichi Yehova wahosheli nindi: “Talenu! Anekali dehi muntu wumu, anakuhosha idimi dimu+ nawa ichi dichuma chinatachiki kwilawu. Ichi dinu kwosi chuma chikuyikañesha kwila mwejima munafuukuliwuku. 7 Tuyenu+ tusuluki tukaluwañeshi idimi dawu kulonda akañanyeña kutiya idimi damukwawu.” 8 Dichi Yehova wayipalañesheli hadina iluña nawa apalañeneni mwahita iseki dejima,+ nawa alekeleña kutuña owu musumba chovu-chovu. 9 Dichawutuumbililiwu nawu Babeli,*+ muloña kwenoku dikwaluwañesheleliyi Yehova idimi dahosheleñawu antu mwahita iseki dejima, nawa Yehova wayipalañesheli hadina iluña nakuyipalañeshela mwahita iseki dejima.

10 Iyi diyi nsañu yahosha hachihandilu chaShemi.+

Shemi wadiña nayaaka 100 havweliyi Arapakishadi+ hanyima yayaaka yiyedi kufuma hamanini Dibaji. 11 Hanyima yakuvwala Arapakishadi, Shemi watwalekelihu kushakama yaaka 500. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda.+

12 Arapakishadi washakamini yaaka 35, kuhiñahu wavweli Shela.+ 13 Hanyima yakuvwala Shela, Arapakishadi watwalekelihu kushakama yaaka 403. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda.

14 Shela washakamini yaaka 30, kuhiñahu wavweli Eberi.+ 15 Chavweliyi Eberi, Shela watwalekelihu kushakama yaaka 403. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda.

16 Eberi washakamini yaaka 34, kuhiñahu wavweli Pelegi.+ 17 Chavweliyi Pelegi, Eberi watwalekelihu kushakama yaaka 430. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda.

18 Pelegi washakamini yaaka 30, kuhiñahu wavweli Rewu.+ 19 Chavweliyi Rewu, Pelegi watwalekelihu kushakama yaaka 209. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda.

20 Rewu washakamini yaaka 32, kuhiñahu wavweli Serugi. 21 Chavweliyi Serugi, Rewu watwalekelihu kushakama yaaka 207. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda.

22 Serugi washakamini yaaka 30, kuhiñahu wavweli Nahori. 23 Chavweliyi Nahori, Serugi watwalekelihu kushakama yaaka 200. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda.

24 Nahori washakamini yaaka 29, kuhiñahu wavweli Tera.+ 25 Chavweliyi Tera, Nahori watwalekelihu kushakama yaaka 119. Nawa wavweli anyana awamayala niawambanda.

26 Tera washakamini yaaka 70, kuhiñahu wavweli Abarama,+ Nahori+ niHarani.

27 Iyi diyi nsañu yahosha hachihandilu chaTera.

Tera wavweli Abarama, Nahori niHarani; nawa Harani wavweli Loti.+ 28 Harani wafwilili mwituña mwavwalikililiyi muUri+ yawaKalideya,+ henohu tata yindi Tera wuchidi wamumi. 29 Abarama naNahori asumbwili. Ijina dañoda Abarama wadiña Sarayi+ nawa ijina dañoda Nahori wadiña Milika,+ mwana kaHarani, tata yaMilika niIsika. 30 Sarayi wadiña nshinta;+ hadiñahu namwanaku.

31 Dichi Tera wasendeli mwanindi Abarama nimwijikulwindi Loti,+ mwana kaHarani, nimuku windi Sarayi, ñoda mwanindi Abarama, afumini muUri yawaKalideya nakuya hamu nindi kwituña daKenani.+ Mukuhita kwampinji, ashikili kuHarani+ nawa atachikili kushakama kwenoku. 32 Mafuku ashakaminiyi Tera ashikili muyaaka 205. Dichi Tera wafwilili muHarani.

12 Nawa Yehova wamulejeli Abarama nindi: “Fumaku mwituña deyi nikudi antaña jeyi nimwitala datata yeyi wuyi mwituña dinukukuleja.+ 2 Nakakwilisha kwikala muza weneni, nakakukiswila, nakatuumbakesha ijina deyi nawa antu akayikiswila kuhitila mudi eyi.+ 3 Nakakiswila ejima akakukiswila eyi, nakamushiña muntu wejima wakakushiña eyi+ nawa yisaka yejima yahanu hamaseki akayikiswila* kuhitila mudi eyi.”+

4 Dichi Abarama wayili kwesekeja nanochu chamulejeliwu kudi Yehova, nawa Loti wayili nindi hamu. Abarama wadiña nayaaka 75 hafuminiyi muHarani.+ 5 Abarama wasendeli ñodindi Sarayi+ niLoti mwana kamanakwindi+ niyuma yejima yaheteliwu+ niantu* adiñawu nawu muHarani, anyamukili lwendu nakuya kwituña daKenani.+ Chashikiliwu mwituña daKenani, 6 Abarama wahitili munidi ituña nakushika kwiluña daShekemi+ kwakwihi nanyitondu yamaneni yaMore.+ Hayina mpinji, aKenani achidiña mwituña. 7 Hohenohu Yehova wamwekeni kudi Abarama nakumuleja nindi: “Idi ituña+ nakayinkadu anyaneyi.”*+ Dichi kwenoku wamutuñilili Yehova kameña owu wamwekeni kudi yena. 8 Kuhiñahu wafumini kwenoku nakuya kwiluña damapidi dakumusela waBeteli+ nawa walemeni itenti dindi hakachi, Beteli kumujika, Ayi+ kumusela. Kwenoku wamutuñilili Yehova+ kameña nawa watachikili kutambika hejina daYehova.+ 9 Kuhiñahu, Abarama wabuukishili* chilombu chindi nakuya kuNegebi,+ wabuukishileña chilombu chindi kufuma kwiluña dimu nakuya kwiluña dikwawu.

10 Dichi mwituña mwekalili nzala yakapwelendendi, Abarama wayili nakushakama kuEjipitu hadi mpinji yantesha*+ muloña nzala yaswejeli chikupu mwituña.+ 11 Chadiñayi kwakwihi nakwiñila muEjipitu, wamulejeli ñodindi Sarayi nindi: “Tiyaña! Neluka nami eyi wudi mumbanda walubanji nankashi.+ 12 Dichi neyi aEjipitu akukumona, akushikena dakuhosha nawu, ‘Iwu diyi ñodindi.’ Akunjaha ilaña eyi akukuleka. 13 Nalembi wuhoshi neyi wudi muhelami, kulonda kubuli kwikala chuma chatama chikummwekena muloña waneyi, nawa akunjaha wanyi.”*+

14 Chelili tuhu Abarama neñili dehi muEjipitu, aEjipitu amweni nawu iwu mumbanda walubanji nankashi. 15 Ayilolu jaFwaru niwena amumweni nawa atachikili kumuleja Fwaru halubanji lwindi, chakwila iwu mumbanda amutwalili kwitala daFwaru. 16 Wamuhembeli Abarama chiwahi muloña wayena nawa amwinkeli anyikoku, añombi, ayimbuulu awamayala niakaji, añamba awamayala niawambanda niangameli.+ 17 Kuhiñahu, Yehova wamuleteleli Fwaru niamwitala dindi yipupu yasweja muloña waSarayi, ñoda Abarama.+ 18 Dichi Fwaru wamutambikili Abarama nakumwila nindi: “Wunañililidi chuma chamuchidiwu? Muloñadi chiwabulila kunleja neyi iwu mumbanda hiñodeyi? 19 Muloñadi chiwahosheleli neyi, ‘Himuhelami,’+ chakwila nakeñeña nikumusumbula kulonda ekali ñodami? Tambulaku ñodeyi iwu. Musendi wuyeña!” 20 Dichi Fwaru wayinkeli ambuñindi nshimbi kutalisha hadi Abarama, nawa amuhañili hamu nañodindi niyuma yejima yadiñayi nayu.+

13 Kuhiñahu, Abarama wafumini muEjipitu nañodindi niyuma yejima yadiñayi nayu nakuya kuNegebi+ hamu naLoti. 2 Abarama wadiña nayimuna yayivulu nankashi, siliva niwuru.+ 3 Hafumineñayi kuNegebi nakuya kuBeteli, welileña yateekela heluña dimu, yakateekela heluña dikwawu sampu nichashikiliyi heluña halemeneniyi itenti dindi hakachi kaBeteli naAyi,+ 4 heluña hatuñililiyi kameña hakusambila. Kwenoku dikwatambikililiyi Abarama hejina daYehova.

5 Loti, wayileña hamu naAbarama niyena wadiña nanyikoku, añombi nimatenti. 6 Dichi iluña dakushakamahu wejima wawu hamu dakeheli; muloña yuma yawu yavulili nankashi chakwila hiyatwesheli kushakama hamuku. 7 Chafuminimu, atubiña ahembeleña yimuna yaAbarama atachikili kubobola nawatubiña ahembeleña yimuna yaLoti. (Hanoyu mpinji aKenani nawaPerizi adiña nakushakama munidi iluña.)+ 8 Dichi Abarama wamulejeli Loti+ nindi: “Ami naneyi hitwatela kubobola hela atubiña tweyi nawatubiña twamiku, muloña tudi antaña. 9 Tudaambuli. Wunateli kutonda kwejima kuwukukeña kushakama mudinu iluña. Neyi wukuya kuchimunswa, ami nukuya kuchidiilu; ilaña neyi wukuya kuchidiilu, ami nukuya kuchimunswa.” 10 Dichi Loti wafumbwili mesu indi nawa wamweni nindi nkambi yejima yaYodani+ yadiña iluña damenji nankashi (henohu Yehova kanda yajilumuni Sodoma naGomora), neyi itempa daYehova,+ nawa neyi ituña daEjipitu kushika nikuZowari.+ 11 Kuhiñahu, Loti watondeli nkambi yejima yaYodani nawa Loti wabuukishilili* chilombu chindi kumusela. Dichi ambukili. 12 Abarama washakamineña mwituña daKenani, ilaña Loti washakamineña kwakwihi nanyisumba yamunkambi.+ Nkumininaku, Loti walemeni itenti dindi kwakwihi naSodoma. 13 Antu amuSodoma akoñeleña yuma yatama nawa adiña akanshidi chikupu adikañileña naYehova.+

14 Chelili Loti nadaambuli dehi naAbarama, Yehova wamulejeli Abarama nindi: “Fumbulaku mesu eyi, hohenohu hiwudi, wutali kukabeta kakuchimunswa nikukabeta kakuchidiilu, kumusela nikumujika, 15 muloña idi ituña dejima diwunakumona, nakakwinkadu eyi nianyaneyi* dakekali iheta dahaya nyaaka.+ 16 Nakavulisha anyaneyi* neyi wusekulula wahamaseki, chakwila neyi muntu wudi wejima atwesha kuchinda wusekulula wahamaseki, dikwila nawu nianyaneyi* akayichinda.+ 17 Nyamukaku, yaña wuhitañani muwulehi nimuwihi wanidi ituña, muloña inakukwinkadu eyi.” 18 Dichi Abarama watwalekelihu kushakama mumatenti. Mukuhita kwampinji, wayili nakushakama kwakwihi nanyitondu yamaneni yaMamiri,+ yekala muHebironi+ nawa kwenoku wamutuñilili Yehova kameña.+

14 Dichi mumafuku aAmirafeli mwanta wakuShinari,+ Ariyoki mwanta wakuElilasari, Kedolawoma+ mwanta wakuElami+ niTidali mwanta wakuGoyimi, 2 azuñili njita naBera mwanta wakuSodoma,+ naBirisha mwanta wakuGomora,+ naShinabi mwanta wakuAdima, naShemeba mwanta wakuZeboyimi+ nimwanta wakuBela, dikwila nawu Zowari. 3 Awa ejima adikasili nakudikuñulwila hamu muChinekineki chaSidimi,+ dikwila nawu, Kaluñalwiji kaMuñwa.*+

4 Awa anyanta atanu amuzatilili Kedolawoma hadi yaaka 12, ilaña muchaaka chamu 13 adikañili nindi. 5 Dichi muchaaka chamu 14, Kedolawoma nianyanta adiñayi nawu enjili nawa ayimikili mushindu aRefa muAshiteroti Karinayimi, aZuzimi muHami, aEmi+ muShave Kiriyatayimi, 6 niaHori+ kumpidi yawu yakuSeyiri+ kushika nikuEliparani, yekala mwisaña. 7 Kuhiñahu afuntili nakuya kuEnimishipati, dikwila nawu, Kadeshi+ nawa emikili mushindu iluña dejima dawaAmaleki+ niaAmori+ ashakamineña muHazazoni Tamari.+

8 Haniyi mpinji, mwanta wakuSodoma wayili nakuzuña njita hamu namwanta wakuGomora, nimwanta wakuAdima, nimwanta wakuZeboyimi nimwanta wakuBela, dikwila nawu Zowari, nawa aditanjikili kulonda azuñi nawu njita muChinekineki chaSidimi, 9 azuñili naKedolawoma mwanta wakuElami, naTidali mwanta wakuGoyimi, naAmifafweli mwanta wakuShinari ninaAriyoki mwanta wakuElilasari,+ dikwila nawu anyanta awana alwili nawanyanta atanu. 10 Chinekineki chaSidimi chadiña namabuku amavulu amanenekela, anyanta akuSodoma naGomora akeñeleña kutemuka nawa aholokelelimu, ilaña ashalilihu atemukilili kwiluña damapidi. 11 Dichi owu emikili akwawu mushindu asendeli yuma yejima yamuSodoma naGomora niyakuda yawu yejima nawa ayili.+ 12 Asendeli niLoti, mwana kamana kwaAbarama washakamineña muSodoma,+ kushilahu niyuma yindi, nawa hiyakuya nikuya.

13 Kuhiñahu, muntu wumu watemukili wenjili nakumuleja Abarama kaHeberu. Haniyi mpinji Abarama washakamineña* munyitondu yamaneni yaMamiri mwini Amori,+ mana kwaEshikoli naAneri.+ Awa amayala atiyañeneña naAbarama. 14 Dichi Abarama watiyili nawu ntaña yindi*+ anamutwali dehi muwunkoli. Watambikili añamba jindi awamayala 318 adizishawu chakuzuña njita, avwalikilili mwitala dindi nawa anyamukili nakuyikupisha kushika nikuDani.+ 15 Nawufuku, waambwili izanvu dawantu jindi, nawa yena niambuñindi alukukili ayilumbu jawu nakuyimika mushindu. Wayikumpishili kushika nikuHoba, kukabeta kakuchimunswa kaDamakasa. 16 Watambwili yuma yejima nintaña yindi Loti niyuma yindi, ambanda niantu amakwawu.

17 Chelili Abarama nafunti dehi kufuma kwayiliyi nakumushinda Kedolawoma nianyanta adiñayi nawu, mwanta wakuSodoma wayili nakumukinkilila Abarama kuChinekineki chaShave, dikwila nawu, Chinekineki chaMwanta.+ 18 Nawa Melekizedeki+ mwanta wakuSalema+ waleteli mankendi nivinyu; wadiña kapristu kaNzambi Mukakubadika Chikupu.+

19 Dichi wamukiswilili nakuhosha nindi:

“Abarama amukiswili kudi Nzambi Mukakubadika Chikupu,

Ntuñi yewulu niiseki;

20 Nawa Nzambi Mukakubadika Chikupu ashimekewi,

Owu wunahani ayilumbu jeyi mumakasa eyi!”

Nawa Abarama wamwinkeli yamwikumi yejima.+

21 Kuhiñahu mwanta wakuSodoma wamwilili Abarama nindi: “Ami nyinki antu,* hakwila eyi sendakuku yuma.” 22 Ilaña Abarama wamulejeli mwanta wakuSodoma nindi: “Nanyamuni chikasa chami nakusanyika kudi Yehova Nzambi Mukakubadika Chikupu, Ntuñi yewulu niiseki, 23 nami hinukusendahu chuma cheyi hela chimuku, kutachikila tuhu kukawanda kushika nikumuya wankwabilu, kulonda wakabuli kuhosha neyi, ‘Yami inamuheteshi Abarama.’ 24 Kwosi chuma chinukusendahu, kufumishaku hohu yakuda yinadiiwu dehi anyikwenzi. Hakwila amayala ayili hamu nanami, Aneri, Eshikoli niMamiri,+ asendi maseka awu.”

15 Hanyima yachumichi, izu daYehova denjili kudi Abarama muchimwenu nawu: “Abarama bayi wutiya womaku.+ Yami nkebu yeyi.+ Wufwetu weyi wakatoha chikupu.”+ 2 Abarama wehwili nindi: “Eyi Yehova Mwanta Wabadika, chumanyi chiwakanyinka chineli natwalekihu kushakama chakadi kuvwalahu mwana nawa muntu wakaswana itala dami hiiyala wakuDamakasa, Eliyezeri?”+ 3 Abarama wabombelelihu nindi: “Hiwunanyinkihu mwanaku,*+ nawa muntu* wumu wamwitala dami diyi wukwikala nswana yami.” 4 Ilaña Yehova wamwakwili nindi, “Iwu iyala wakekala nswana yeyi wanyi, ilaña mwaneyi* diyi wakekala nswana yeyi.”+

5 Dichi wamutwalili hanji nakumuleja nindi: “Talaku mwiwulu, wuchindi tutumbwa neyi wukutwesha kutuchinda.” Kuhiñahu wamulejeli nindi: “Ichi dichakekala nianyaneyi.”*+ 6 Wamukuhweleleli Yehova,+ nawa Nzambi wamuteneni nindi waloña.+ 7 Wabombelelihu nindi: “Yami Yehova, wakufumishili muUri yawaKalideya nakukwinka idi ituña kulonda diikali iheta deyi.”+ 8 Muloña wachumichi yena wamwihwili nindi: “Eyi Yehova Mwanta Wabadika, nukwiluka ñahi nami nakaditambula dakekali iheta dami?” 9 Yena wamwakwili nindi: “Nkwatili mwana kañombi wamukaji wayaaka yisatu, nimpembi wamukaji wayaaka yisatu, nichizamba chamukoku wayaaka yisatu, nikateela nimwana kakapompa.”* 10 Dichi wanoneli awa anyama ejima nakuyibalula hayedi nakuyitenteka mutamba wumu iku, wukwawu iku,* ilaña atuda wayibalwili wanyi. 11 Kuhiñahu atuda adaña mbiji atachikili kuwila hadi awa anyama afwa, ilaña Abarama wayihañileña.

12 Itena chidadiña kwakwihi nakuhuma, Abarama waholokeleli mutulu* nawa mwidima wasweja nawa wakutiyisha woma wamuwanini kutulu. 13 Kuhiñahu Nzambi wamulejeli Abarama nindi: “Ilukaku chikupu neyi anyaneyi* akekalaña añiinza mwituña dambala nawa akayitwala muwuduñu kudi antu amunodu ituña nikuyikabisha hadi yaaka 400.+ 14 Ilaña nakasompesha muza wakakalakelañawu,+ nawa hanyima yachumichi, akafumamu nayuma yayivulu.+ 15 Hakwila eyi, wakafwa mukuwunda muwushinakaji wawuwahi, nawa akakujiika muwushinakaji wawuwahi.+ 16 Ilaña mwikiñu damuchiwana anyaneyi akafunta kunu,+ muloña nshidi jawaAmori kanda jiwanini chikupu.”+

17 Itena chidahumini nawa chikweyilili bwi-i, kwamwekeni luteñu lwakakumukileña wishi nawa chimunyi chakesi chahitili hakachi kanyitamba yanana anyama. 18 Hadina ifuku Yehova watiyañeni chitiyañenu+ naAbarama nindi: “Idi ituña+ nakayinkadu anyaneyi,* kufuma kukaloña kaEjipitu kushika kukaloña keneni, Yufurati:+ 19 ituña dawaKeni,+ dawaKenizi, dawaKadimoni, 20 dawaHiti,+ dawaPerizi,+ dawaRefa,+ 21 dawaAmori, dawaKenani, dawaGirigashi nidawaYebusi.”+

16 Sarayi ñoda Abarama hamuvwalililihu mwanaku,+ ilaña wadiña nañamba yindi mwini Ejipitu wejina daHaga.+ 2 Dichi Sarayi wamwilili Abarama nindi: “Talaña! Yehova nankañeshi kuvwala anyana. Nalembi, kaamaku nañamba yami. Hadaha nukwikalahu nanyana kuhitila mudi yena.”+ Dichi Abarama watiyilili mwahosheliyi Sarayi. 3 Hanyima yakwila Abarama nashakami dehi yaaka 10 mwituña daKenani, Sarayi ñoda Abarama wanoneli ñamba yindi mwini Ejipitu Haga nakumwinka nfumwindi Abarama kulonda ekali ñodindi. 4 Dichi Abarama wakaamini naHaga, nawa wemitili. Haga chelukiliyi nindi nemiti, watachikili kumudiwula nkaaka yindi wamumbanda.

5 Hohenohu Sarayi wamulejeli Abarama nindi: “Yeyi wunaleteshi kukala kwinnakumona. Yami namushili ñamba yami mumakasa eyi,* ilaña chelukiliyi nindi nemiti, watachikili kundiwula. Dichi Yehova asompi kulonda tumoni wunatamishi hadi ami naneyi.” 6 Abarama wamwilili Sarayi nindi: “Talaña! Yeyi wukweti wuswa hadi ñamba yeyi. Mwili mwejima muwunamoni neyi mwamuwahi.” Dichi Sarayi wamuyandishili Haga nawa Haga wamutemukili.

7 Mukuhita kwampinji, kañelu kaYehova wamuwanini hakaseloki kamenji mwisaña, kaseloki kekala munjila yaya kuShuri.+ 8 Nawa wamwihwili nindi: “Haga, ñamba yaSarayi, wunakufuma kudihi nawa wunakuya kudihi?” Yena wamwakwili nindi: “Inakutemuka nkaaka yami Sarayi.” 9 Kuhiñahu kañelu kaYehova wamulejeli nindi: “Funtaku kudi nkaaka yeyi wamumbanda kulonda wukadizozi kudi yena.” 10 Kañelu kaYehova wahosheli cheñi nindi: “Nakakuvulishila chikupu anyaneyi* chakwila akavula chakukañanya nikuyichinda.”+ 11 Kañelu kaYehova wabombelelihu nindi: “Talaña wunemiti dehi, wakavwala mwana weyala nawa wakamutuumbi neyi Ishimayeli,* muloña Yehova natiyi kukaba kweyi. 12 Wakekala iyala wudi neyi chimbuulu wamwisaña. Wakadikaña nawantu ejima nawa antu ejima akadikaña nayena, nawa wakashakamaña anakwindi ejima iku, yena iku.”*

13 Kuhiñahu Haga watambikili hejina daYehova, owu wahosheleñayi nindi, nindi: “Yeyi Nzambi wamonaña,”+ muloña wahosheli nindi: “Kafwampi namumoni owu wammonaña ami.” 14 Dihafumini dina ishima kudituumba nawu Beyeri Lahayi Royi.* (Dekala hakachi kaKadeshi naBeredi.) 15 Dichi Haga wavweli mwana weyala naAbarama, nawa Abarama wamutuumbili owu mwanindi wavweliyi Haga nindi Ishimayeli.+ 16 Abarama wadiña nayaaka 86 hampinji Haga yavweliyi Ishimayeli nayena.

17 Abarama hadiñayi nayaaka 99, Yehova wamwekeni kudi Abarama nakumuleja nindi: “Yami Nzambi Wañovu Jejima. Endaku munjila jami nawa ikalaku wakadi muloña.* 2 Nukutiyañana chitiyañenu hakachi kanami naneyi,+ nawa nakakuvulishila nankashi anyaneyi.”+

3 Hohenohu Abarama wadinatili chamesu heseki nawa Nzambi watwalekelihu kuhosha nayena, nindi: 4 “Tiyaña! Ami natiyañani chitiyañenu chami naneyi,+ chakadi nikujina eyi wakekala tata yanyuza yayivulu.+ 5 Ijina deyi hidikwikala cheñi Abaramaku,* ilaña ijina deyi dikwikala Abarahama,* muloña nukukukojeja wiikali tata yanyuza yayivulu. 6 Nakakuleñela wakasemununi chikupu, nakakwilisha kwikala nyuza nawa anyanta akafuma mudi eyi.+

7 “Nawa nukuhemba chitiyañenu chami hakachi kanami naneyi+ ninawanyaneyi* akavwalikaña hanyima yeyi mwakahita makiñu awu ejima, chikwikalaña chitiyañenu chahaya nyaaka kulonda niikali Nzambi kudi eyi nikudi mwaneyi* wakavwalika hanyima yeyi. 8 Ituña daKenani dejima muwashakamineña neyi ñiinza,+ nukukwinkadu eyi nianyaneyi akavwalikaña* hanyima yeyi kulonda dakekali iheta dawu dahaya nyaaka nawa ami nakekala Nzambi yawu.”+

9 Nzambi wamulejeli Abarahama cheñi nindi: “Ilaña eyi, wuhembeña chitiyañenu chami, eyi nianyaneyi akavwalikaña* hanyima yeyi mwakahita makiñu awu ejima. 10 Ichi dichitiyañenu chami chinnatiyañani nanenu, chiwakahembaña eyi nianyaneyi akavwalikaña* hanyima yeyi, nami: Iyala wejima wudi mukachi kenu atela kumwalamisha.+ 11 Mwalamisheña tulomulomu twenu nawa chumichi chikwikalaña chinjikijilu chachitiyañenu chinnatiyañani nanenu.+ 12 Mwahita makiñu enu ejima, atela kwalamisha iyala wejima wudi namafuku 8 akuvwalika,+ iyala wejima wakavwalikila mwitala deyi niiyala wejima wabula kwikala mwaneyi* nimuntu iwalandili kudi ñiinza. 13 Amayala ejima avwalikila mwitala deyi niamayala ejima iwalanda namali eyi atela kwalama,+ nawa chitiyañenu chami chakunyijimba yenu, chiikali chitiyañenu chahaya nyaaka. 14 Neyi iyala wejima wabula kwalama wukwalamisha wanyi kalomulomu kindi, muntu yenowu akamujahi nakumufumisha hadi antu jindi.* Muntu yeniwu nafumpi chitiyañenu chami.”

15 Kuhiñahu Nzambi wamulejeli Abarahama nindi: “Ñodeyi Sarayi*+ bayi wumutena cheñi neyi Sarayiku, muloña ijina dindi dikwikala Sara.* 16 Nukumukiswila nawa eyi wukwikala namwana weyala mudi yena;+ nukumukiswila Sara nawa wukwikala nyuza; anyanta jawantu akafuma mudi yena.” 17 Abarahama chatiyiliyi mwenimu wadinatili chamesu heseki nakutachika kuseha nikuhosha mumuchima windi nindi:+ “Chalala iyala wudi nayaaka 100 nateli kuvwala mwana nawa niSara mumbanda wudi nayaaka 90 nateli kuvwala mwana?”+

18 Dichi Abarahama wamulejeli Nzambi walala nindi: “Mwani amukiswili Ishimayeli!”+ 19 Kuhiñahu Nzambi wahosheli nindi: “Chakadi nikujina ñodeyi Sara wakakuvwela mwana weyala, nawa wakamutuumbi neyi Isaka.*+ Ami nakatiyañana nindi chitiyañenu chami ochu chakekalaña chahaya nyaaka kudi anyanindi* akavwalikaña hanyima yindi.+ 20 Ilaña kutalisha hadi Ishimayeli, ami nakutiyi. Tiyaña! Nakamwinka anyana nawa nakayivulisha nankashi. Wakavwala anyanta 12 nawa nakamwilisha kwikala muza weneni chikupu.+ 21 Hela chochu nakatiyañana chitiyañenu chami naIsaka,+ owu wakakuvwalilayi Sara chaaka chinakwinza hampinji yinatoñoliwu yidi neyi yinu.”+

22 Nzambi chamanishiliyi kuhosha naAbarahama, wamushiyili. 23 Kuhiñahu Abarahama wasendeli mwanindi Ishimayeli, amayala ejima avwalikilili mwitala dindi, amayala ejima alandiliyi namali niamayala ejima amwitala daAbarahama, nawa walamishili tulomulomu twawu hadodina ifuku neyi chamulejeliwu kudi Nzambi.+ 24 Abarahama wadiña nayaaka 99 hamwalamishiliwu+ kalomulomu kindi. 25 Nawa mwanindi Ishimayeli wadiña nayaaka 13 hamwalamishiliwu+ kalomulomu kindi. 26 Hadodina ifuku, Abarahama amwalamishilili hamu namwanindi Ishimayeli. 27 Amayala ejima amwitala dindi, amayala ejima avwalikilili mwitala dindi niamayala ejima alandiliyi namali kudi ñiinza, niwena ayalamishilili hamu nayena.

18 Kuhiñahu, Yehova+ wamwekeni kudi yena kwakwihi nanyitondu yamaneni yaMamiri+ hashakaminiyi kuwiñililu wakwitenti nampinji yamwaana haswejaña nkanza. 2 Wafumbwili mesu indi nawa wamweni amayala asatu anemani hahalehi nanohu hadiñayi yena.+ Chayimweniyi wafumini kuwiñililu wakwitenti lufuchi nakuya nakuyikinkilila, nawa wadinatili heseki. 3 Kuhiñahu wahosheli nindi: “Eyi Yehova, neyi wunantiyi kuwaha bayi wumpandakana ami kambuñeyiku. 4 Mwani hembelelenu ayileteli menji antesha kulonda ayiweleshi kunyendu,+ kuhiñahu munookihu mwishina damutondu. 5 Chineli munenzi kudi ami kambuñenu, hembelelenu niyiletelihu chikunku chadinkendi mudiwundishi nachu.* Kufumahu dinu muyeña kumunakuya.” Chatiyiliwu mwenimu amulejeli nawu: “Chachiwahi. Ilaku muwunahoshi.”

6 Dichi Abarahama wayili swayi-swayi kwitenti kwadiña Sara nakumuleja nindi: “Endeshakuku! Loñeshaku yesekelu* yisatu yawuña wawuwahi walembuluka, wuwikanduli* kulonda wochi mankendi.” 7 Kuhiñahu Abarahama wayili swayi-swayi kwitaña dawañombi, watondeli mwana kañombi wachizamba wamwovu nawa wamuwahi. Wamuhanini kudi nhembi, niyena wamuloñesheli swayi-swayi. 8 Wanoneli bata* nimayeli nimwana kañombi wachizamba waloñesheliyi nakuyinka kulonda adii. Dichi yena wemeni kwakwihi nawena mwishina damutondu hadiileñawu.+

9 Amwihwili nawu: “Ñodeyi Sara+ wudi kudihi?” Yena wayakwili nindi: “Wudi mwitenti.” 10 Dichi wumu hakachi kawu watwalekelihu nakuhosha nindi: “Chalala nakafunta cheñi kudi eyi chaaka chinakwinza hayoyinu mpinji, nawa tiyaña! Ñodeyi Sara wakavwala mwana weyala.”+ Sara wadiña nakutiyilila kuwiñililu wakwitenti dadiña kunyima yeyala wahosheleña. 11 Abarahama niSara adiña akula dehi nawa ashinakajili.+ Sara wadiña wahita dehi hachipimu chakuvwalilahu mwana.*+ 12 Dichi Sara watachikili kuseha nakuhosha mumuchima windi nindi: “Hanyima yakwila namani dehi nawa mwanta wami niyena nakuli dehi, mwamweni nakekala naniwu muzañalu?”+ 13 Yehova wamwihwili Abarahama nindi: “Muloñadi Sara chinaseheliyi nakuhosha nindi, ‘Mwamweni ami nukutwesha kuvwala mwana muwushinakaji?’ 14 Kudihu chuma chinateli kukañanyayi Yehova?+ Nakafunta cheñi kudi eyi chaaka chinakwinza hayoyinu mpinji yinatoñoliwu, nawa Sara wakavwala mwana weyala.” 15 Sara wadikalili nakuhosha nindi, “Hinasehaku!” wadikalili muloña watiyili woma. Hohenohu Nzambi wahosheli nindi: “Diimu! Waseha.”

16 Owu amayala chanyamukiliwu nakuya kukabadi kaSodoma,+ Abarahama wayishinjikijiliku. 17 Yehova wahosheli nindi: “Hinukumusweka Abarahama yuma yinnakukeña kwilaku.+ 18 Abarahama mwamweni wakekala muza weneni nawa wañovu, nawa nyuza yejima yahamaseki akayikiswila* kuhitila mudi yena.+ 19 Muloña ami namwiluki Abarahama kulonda akadizishi anyanindi awamayala niamwitala dindi akalondela hadi yena, kuhemba njila jaYehova kuhitila mukwila yuma yaloña+ nawa yawuñaji kulonda Yehova yakashikiji yuma yakanayi hadi Abarahama.”

20 Kuhiñahu Yehova wahosheli nindi: “Kwaaba kunakwaabawu hadi Sodoma naGomora kunasweji chikupu+ ninshidi jawu jinasweji nankashi.+ 21 Inakukunkumuka nitali neyi anakwila kwesekeja namwaabu wunnatiyi. Nawa neyi diimu wanyi, nukwiluka.”+

22 Dichi awa amayala afumini kwenoku nakuya kukabadi kaSodoma, ilaña Yehova+ washalili naAbarahama. 23 Kuhiñahu Abarahama waswinini kwakwihi nakumwihula nindi: “Chalala antu aloña wukuyijilumwina hamu nawantu atama tahindi?+ 24 Indi neyi mumusumba mudi antu aloña 50, komana wukuyijilumuna nakubula kwanakena musumba hamuloña wanawa antu aloña 50 adimu, tahindi? 25 Eyi hiwukutwesha kujilumuna muntu waloña hamu namuntu watama kulonda muntu waloña yatambuli wufwetu wowumu namuntu watamaku.+ Eyi hiwukutwesha kwila mwenimuku.+ Komana Nsompeshi yeseki dejima hakwila mwaloñaku?”+ 26 Dichi Yehova wahosheli nindi: “Neyi mumusumba waSodoma nakawanamu antu aloña 50, nakanakena musumba wejima muloña wawena.” 27 Ilaña Abarahama waakwili cheñi nindi: “Nomiki hakuhosha naYehova hela chakwila nidi lunkuñu nawa wuti. 28 Indi neyi hadi antu aloña 50 habulila antu atanu, komana hamuloña wanawa antu atanu wakajilumuna musumba wejima?” Yena waakwili nindi: “Nakawujilumuna wanyi neyi chakwila niwanamu antu aloña 45.”+

29 Abarahama wamwihwili cheñi nindi: “Indi neyi wakawanimu hohu antu aloña 40?” Yena waakwili nindi: “Nakawujilumuna wanyi muloña wanawa antu 40.” 30 Abarahama watwalekelihu nakuhosha nindi: “Eyi Yehova bayi wuzuwaku,+ ñiiteji nitwalekihu nakuhosha: Indi neyi wakawanimu hohu antu aloña 30?” Yena waakwili nindi: “Nakawujilumuna wanyi muloña wanawa antu 30.” 31 Ilaña Abarahama watwalekelihu nakuhosha nindi: “Nomiki hakuhosha naYehova: Indi neyi wakawanimu hohu antu aloña 20?” Yena waakwili nindi: “Nakawujilumuna wanyi muloña wanawa antu 20.” 32 Nkumininaku wahosheli nindi: “Eyi Yehova, bayi wuzuwaku, ilaña ñiiteji nihoshi kakukumishaku: Indi neyi wakawanimu hohu antu aloña 10?” Yena waakwili nindi: “Nakawujilumuna wanyi muloña wanawa antu 10.” 33 Yehova chamanishiliyi kuhosha naAbarahama, wayili kwindi+ nawa Abarahama niyena wafuntili kwiluña dindi.

19 Owu añelu ayedi ashikili muSodoma namelela, nawa Loti wadiña washakama kuchenzelu chaSodoma. Loti chayimweniyi, wanyamukili nakuya nakuyikinkilila nawa wadibukili chamesu hamaseki.+ 2 Wayilejeli nindi: “Enu anyanta jami mwani, twayenu mwitala dakambuñenu mushakamimu wufuku wejima nawa tuweleshi nyendu yenu. Kuhiñahu dinu kumadiki mwakanyamuki ntetemena nankashi nakuya kumunakuya.” Chatiyiliwu mwenimu, ahosheli nawu: “Inehi, tukushakama wufuku wejima mulubanza lwamusumba.” 3 Ilaña wayikanjikijili chikupu chakwila ayili nindi hamu kwitala dindi. Kuhiñahu wayiloñesheleli chawija nikuyochela mankendi akadi iluñi nawa adiili.

4 Henohu amayala amumusumba kanda akaami, amayala amuSodoma, kansi nimukulumpi, wejima wawu akuchikili itala kwi-i ndo-o. 5 Nawa atwalekelihu nakumutambika Loti nakumwila nawu: “Amayala anenzi kudi eyi nawufuku wunu adi kudihi? Twidishiliwu kulonda tukaami nawu.”+

6 Kuhiñahu Loti wedikili nakuya kuchiisu kwadiñawu nawa wenzeleli chiisu. 7 Wahosheli nindi: “Enu anakwami mwani, bayi mukoña chuma chatamaku. 8 Mwani, nikweti anyanami ayedi awambanda abula kukaamahu dehi neyala. Mwani, lekenu niyileteliwu kulonda muyili mwejima mumunamoni nenu mwamuwahi. Ilaña awa amayala bayi muyikoñi chuma chidi chejimaku, muloña anenzi kulonda akiñewi* mwitala dami.”+ 9 Hohenohu ahosheli nawu: “Fumaku munjila!” Nawa abombelelihu nawu: “Iwu ñiinza wumu hohu wenjili nakushakama kunu, yakeñeña kutusompesha! Dichi tunakukukoña chuma chatama kubadika wena.” Hohenohu amukuñili* Loti nawa akeñeleña nawu abaluli chenzelu. 10 Kuhiñahu, owu amayala adiña mukachi, edishili makasa awu nakumukokela Loti mwitala mwadiñawu nawa enzeleli chenzelu. 11 Ilaña amayala adiña kuwiñililu wetala ayiputishili mesu, kutachikila kudi muntu wabula kulema nakushika kudi walema, chakwila antu wenawa azeyeli nakukeñakeña hadiña chiisu.

12 Kuhiñahu, owu amayala amwihwili Loti nawu: “Wudihu nawantu adi ejima munu? Atuwuku tweyi awamayala, anyaneyi awamayala, anyaneyi awambanda niantu ejima iwudi nawu munonu musumba, mufumi mudinu iluña. 13 Dinu iluña tukudijilumuna, muloña kwaaba kunakwaabawu kutalisha hadi wena kunasweji chikupu kumesu aYehova,+ dichinaleteshi Yehova atutemeshi nakujilumuna musumba.” 14 Dichi, Loti wedikili hanji nakuya nakuleja atuwuku twindi awamayala owu akeñeleña kusumbula anyanindi awambanda, wayilejeli nindi: “Nyamukenu! Fumenu mudinu iluña, muloña Yehova wukujilumuna musumba!” Ilaña atuwuku twindi awamayala amweneña neyi nakuleta maleñu.+

15 Chikwayileña nakucha, añelu atachikili kumunyakesha Loti nawu: “Nyamukaku! Sendaku ñodeyi nianyaneyi ayedi awambanda iwudi nawu kunu kulonda wubuli kujilumuka hansañu yakuluwa kwawunu musumba!”+ 16 Chadiña nakushintajalayi, muloña wakumutiyila wushona kudi Yehova,+ owu amayala amukwatili kuchikasa chindi nikuchikasa chañodindi nikumakasa awanyanindi ayedi awambanda, nawa amufumishilimu nakumutwala hanji yamusumba.+ 17 Chelili tuhu anayitwali dehi kunsa yamusumba, wumu hakachi kawu wahosheli nindi: “Temukaku wupulwishi wumi weyi! Bayi wutala kunyimaku+ nawa bayi wimana heluña didi dejima damusumbaku!+ Temukilaku kwiluña damapidi kulonda abuli kukujilumuna!”

18 Hohenohu Loti wayilejeli nindi: “Eyi Yehova mwani, kuna nehi! 19 Dichi mwani, ami kambuñeyi wunantiyi kuwaha kumesu eyi nawa wunakuntiyila luwi lwasweja* chiwunakumpulwisha,*+ ilaña hinukutwesha kutemukila kwiluña damapidiku, muloña inakutiya woma nami hadaha chuma chatama chikummwekena nawa nukufwa.+ 20 Mwani, iyi tawuni* yidi mukamwihi nawa nateli kutemukilaku; hiiluña danyanya hohu. Mwani wukuñiteja nitemukiliku? Hiiluña danyanya hohu. Dihu dinu hinukupuluka.”* 21 Dichi yena wamulejeli nindi: “Chachiwahi, nukukwilila chuma chiwunakukeña,+ nukujilumuna wanyi tawuni* yiwunateni.+ 22 Nyakalaku! Temukilaku kwenoku, muloña nukukoñahu chuma chidi chejima wanyi sampu wunashiki kwenoku.”+ Dichaletesheli yayituumbi iyi tawuni* nindi Zowari.*+

23 Loti chashikiliyi kuZowari, itena dadiña dasela dehi. 24 Kuhiñahu Yehova wanokesheleli haSodoma naGomora sawufa* nikesi, jafumini kudi Yehova, mumawulu.+ 25 Dichi wajilumwini iyi nyisumba, dikwila nawu nkambi yejima, kushilahu niantu ejima ashakamineña muniyi nyisumba niyuma yamenaña heseki.+ 26 Ilaña ñoda Loti wamulondeleleña munyima, watachikili kutala kunyima nawa wabalumukili chishimi chamuñwa.+

27 Dichi Abarahama wanyamukili ntetemena nankashi nakuya heluña hemeniyi hampinji yahanjikileñayi naYehova.+ 28 Chataliliyi kukabadi kaSodoma naGomora niiluña dejima dankambi, wamweni chuma chakutiyisha woma. Kwadiña wishi chikupu wakakumukileña mwiluña neyi wishi wasweja wachibili.+ 29 Nzambi chajilumwiniyi nyisumba yamunkambi, Nzambi wamwanukili Abarahama kuhitila mukumufumisha Loti munyisumba yajilumwiniyi, nyisumba mwashakamineñayi Loti.+

30 Mukuhita kwampinji, Loti wafumini muZowari hamu nawanyanindi ayedi awambanda nakuya nakushakama kwiluña damapidi,+ muloña watiyileña woma kushakama muZowari.+ Dichi watachikili kushakama mwiyeñu hamu nawanyanindi ayedi awambanda. 31 Nawa wedi wamulejeli mwanyikindi nindi: “Tata yetu nakuli dehi, nawa mudinu iluña mwosi iyala wutunateli kukaama nindi kwesekeja nachisemwa chawantu mwahita iseki dejima. 32 Twaya tumunwishi tata yetu vinyu nawa tukaami nindi kulonda anyana katata abuli kujiya.”

33 Dichi hawuna wufuku atwalekelihu nakumunwisha tata yawu vinyu; kuhiñahu, wedi weñilili mukachi nawa wakaamini natata yindi, ilaña tata yindi welukili wanyi mpinji yenjili mwanindi nakukaama nimpinji yahindukiliyi. 34 Hefuku dalondelelihu, wedi wamulejeli mwanyikindi nindi: “Ami nakaama natata wufuku wunahiti. Dichi twaya tumunwishi cheñi vinyu nawufuku. Nineyi dinu wiñili mukachi wukaami nindi, kulonda anyana katata abuli kujiya.” 35 Dichi hawowuna wufuku, atwalekelihu nakumunwisha tata yawu vinyu; kuhiñahu, wakansi wayili nawa wakaamini natata yindi, ilaña tata yindi welukili wanyi mpinji yenjili mwanindi nakukaama nindi nimpinji yahindukiliyi. 36 Dichi anyana kaLoti ejima wawu ayedi ayimitishili kudi tata yawu. 37 Wedi wavweli mwana weyala nawa wamutuumbili nindi Mowabi.+ Diyi tata yaweni Mowabi adiku nimakonu.+ 38 Wakansi niyena wavweli mwana weyala, nawa wamutuumbili nindi Beni Ami. Diyi tata yawaAmoni+ adiku nimakonu.

20 Dichi Abarahama wabuukishili* chilombu chindi kufuma kwenoku+ nakuya kwiluña daNegebi nawa watachikili kushakama hakachi, iku Kadeshi,+ iku Shuri.+ Hashakamineñayi* muGerari,+ 2 Abarahama watwalekelihu nakuhosha hadi ñodindi Sara nindi: “Himuhelami.”+ Dichi Abimeleki mwanta wakuGerari watemesheli antu kuya nakumusenda Sara.+ 3 Kuhiñahu, Nzambi wenjili nawufuku kudi Abimeleki muchilota nakumuleja nindi: “Wunakufwa muloña waniwu mumbanda iwunasendi,+ nanochu chineliyi wasumbuka nawa hiñodambala.”+ 4 Hela chochu, Abimeleki wachidiña kanda amukwati hamujimba.* Dichi wahosheli nindi: “Eyi Yehova, wukujilumuna muza wakadi muloña?* 5 Komana iwu iyala hidiyi wanleja nindi, ‘Himuhelamiku,’ tahindi? nawa iwu mumbanda hidiyi wahosha nindi, ‘Himanakwamiku,’ tahindi? Nela chumichi namuchima wawuwahi, namakasa atooka akadi muloña.” 6 Kuhiñahu Nzambi walala wamulejeli muchilota nindi: “Neluki nami wela chumichi namuchima wawuwahi, dichi, nakukañesha kulonda wubuli kunvulumuna. Dichaletesha nibuli kukwiteja kumukwata hamujimba. 7 Dichi mufuntishili ñodindi, muloña iwu iyala hikaprofwetu,+ wukukulombelaku kulomba kwakulembelela+ nawa eyi wukutwalekahu kuhanda. Ilaña neyi wukumufuntisha wanyi iwu mumbanda, wiluki neyi eyi niamwitala deyi, chalala munakufwa.”

8 Abimeleki wahindukili ntetemena nankashi nawa watambikili ambuñindi ejima nakuyileja yuma yejimiyi nawa wena atiyili woma chikupu. 9 Kuhiñahu Abimeleki wamutambikili Abarahama nakumuleja nindi: “Wunatwililidi chuma chamuchidiwu? Nshidinyi yinnakuvulumuni mwaka wuleti kukala kwasweja ñana hadi ami nihawanta wami? Chuma chiwankoña chachiwahi wanyi.” 10 Nawa Abimeleki watwalekelihu kumwila Abarahama nindi: “Chumanyi chiwafwilaña hakwila chuma chamuchidiwu?”+ 11 Abarahama wahosheli nindi: “Muloña natoñojokaña nami, ‘Antu amudinu iluña hiyamutiyaña Nzambi womaku nawa akunjaha kukoola ñodami.’+ 12 Kubombelahu cheñi, mwamweni himuhelami, tata yetu yowumu, ilaña amama jetu aambuka, dichi namusumbwili.+ 13 Nzambi chanfumishiliyi mwitala datata yami+ kulonda niyi nakukimboka, namulejeli Sara nami: ‘Ichi dichiwatela kumwekesha kukeña kwakashinshi kudi ami: Kwejima kutukuyaña, wunteneña neyi, “Himanakwami.”’”+

14 Kuhiñahu, Abimeleki wanoneli anyikoku, añombi niañamba awamayala niawambanda nakumwinka Abarahama, nawa wamufuntishilili ñodindi Sara. 15 Abimeleki wahosheli cheñi nindi: “Talaña, wudi wakasunuka munidi iluña dami dejima. Wunateli kushakama kwejima kuwunakeñi.” 16 Nawa wamulejeli Sara nindi: “Manakweyi namwinki yikunku yasiliva 1,000.+ Ichi hichinjikijilu chinakumwekesha kudi amwitala deyi ejima nikudi antu ejima nawu wudana muloña* nawa hiyakukuhoshaña kasawuntuku.” 17 Abarahama watachikili kulomba kwakulembelela kudi Nzambi walala, nawa Nzambi wamuukili Abimeleki niñodindi kushilahu niañamba jindi awambanda nawa atachikili kuvwala anyana; 18 muloña Yehova welishili ambanda ejima amwitala daAbimeleki kwikala anshinta* muloña waSara, ñoda Abarahama.+

21 Yehova wamwanukili Sara kwesekeja nachahosheliyi, nawa Yehova wamwililili Sara yuma yamukaniniyi.+ 2 Dichi Sara wemitili+ nawa wavweli mwana weyala naAbarahama muwushinakaji windi hampinji yatoñweliwu, yamukaniniwu kudi Nzambi.+ 3 Abarahama wamutuumbili mwanindi, owu wamuvweleleliyi Sara nindi, Isaka.+ 4 Nawa Abarahama wamwalamishili mwanindi Isaka chashikijiliyi mafuku akuvwalika 8, kwesekeja nachamulejeliwu kudi Nzambi.+ 5 Abarahama wadiña nayaaka 100 havweliyi Isaka. 6 Kuhiñahu Sara wahosheli nindi: “Nzambi nanseheshi; ejima akutiyaña chumichi akusehelaña hamu nanami.”* 7 Nawa wabombelelihu nindi: “Hinyi wadi kutwesha kumuleja Abarahama nindi, ‘Chalala Sara wakaamushahu anyana’? Hela chochu, ami namuvweli mwana weyala muwushinakaji windi.”

8 Dichi iwu mwana wakulili nawa amusumwini, hefuku damusumwiniwu Isaka, Abarahama waloñesheli chawija cheneni. 9 Ilaña Sara wamweneña mwana weyala waHaga+ mwini Ejipitu, wavweliyi naAbarahama nakumukabisha Isaka.+ 10 Dichi wamwilili Abarahama nindi: “Muhañi iwu ñamba wamumbanda nimwanindi, muloña mwana kaniwu ñamba wamumbanda hakekala nswana hamu namwanami Isakaku!”+ 11 Ilaña mazu ahosheliyi iwu mumbanda kutalisha hadi iwu mwana,* amutiyishili Abarahama kutama nankashi.+ 12 Kuhiñahu Nzambi wamulejeli Abarahama nindi: “Bayi wutiya kutama nachuma chinakulejiyi Sara kutalisha hadi owu kansi weyala niñamba yeyi wamumbandaku. Mutiyilili,* muloña antu akatenawu nawu anyaneyi* akafuma mudi Isaka.+ 13 Ilaña kutalisha hadi mwana kaniwu ñamba wamumbanda,+ mudi yena nimwena mwakafuma muza,+ muloña himwaneyi.”*

14 Dichi Abarahama wahindukili ntetemena nankashi nakunona mankendi niipakumuna damenji dachitembi nakumwinka Haga. Wamushilili yumiyi hachifwiji nakumuhaña hamu namwanindi.+ Dichi wayili nakululuta mwisaña daBeyerisheba.+ 15 Nkumininaku menji ejima adiña mwipakumuna dachitembi amanini, nawa wamushili owu kansi weyala mwishina dachiputa. 16 Kuhiñahu iwu mumbanda wayili nakushakama kwakankawindi, haleheli chintampu chakwesekana nahanateli kukumina muvu neyi anawunati, muloña wahosheli nindi: “Hinnakukeña kumona chikufwañayi iwu kansi weyalaku.” Dichi washakamini hahalehi nakutachika kudila nezu datiyakana.

17 Hohenohu Nzambi watiyili izu danowu kansi weyala,+ nawa kañelu kaNzambi mwiwulu wamutambikili Haga nakumwila nindi:+ “Eyi Haga, wudi nakukalanyi? Bayi wutiya womaku, muloña Nzambi natiyi izu dakansi weyala kuna kudiyi. 18 Nyamukaku, yaku wumusendi kansi weyala, wumukwati nachikasa cheyi, muloña ami nakamwilisha kwikala muza weneni.”+ 19 Kuhiñahu Nzambi watonesheli mesu aHaga, dichi wamweni ishima damenji nawa wayili nakwinzesha menji mwipakumuna dachitembi nakumunwisha kansi weyala. 20 Nawa Nzambi wadiña naniwu kansi weyala+ hakulileñayi. Washakamineña mwisaña nawa wekalili mukakwasa nawuta wamukunji. 21 Watachikili kushakama mwisaña daParani,+ nawa mama yindi wamusumbwilili mumbanda wakwiituña daEjipitu.

22 Haniyi mpinji, Abimeleki hamu naFikoli mukulumpi wanjita yindi amulejeli Abarahama nawu: “Nzambi wudi naneyi muyuma yejima yiwunakwila.+ 23 Dichi sanyikaku hohanu kudi ami kumesu aNzambi neyi hiwakakoña chuma chatama kudi ami hela kudi anyanami hela kumutaña wamiku, nawa neyi wakamwekesha kukeña kwakashinshi kudi ami nikudi antu amwituña diwunakushakamamu neyi kwinnakumwekesheli eyi.”+ 24 Dichi Abarahama wahosheli nindi: “Nasanyiki kwila mwenomu.”

25 Hela chochu, Abarahama wamutoobeleli Abimeleki muloña weshima damenji datambwiliwu ambuña jaAbimeleki nandombu.+ 26 Ilaña Abimeleki waakwili nindi: “Muntu wakoña chumichi namwiluki wanyi; nineyi hiwanlejamuku nawa kanda niyitiyeñahu dehi iyi nsañu, nayitiyi tuhu dalelu.” 27 Hohenohu Abarahama wanoneli anyikoku niañombi nakumwinka Abimeleki nawa wejima wawu ayedi atiyañeni chitiyañenu. 28 Abarahama chambwiliyi anyana kanyikoku anyikaji 7 kufuma hamukanka nakuyisha hakankawawu, 29 Abimeleki wamwihwili Abarahama nindi: “Muloñadi chiwunambwili awa anyana kanyikoku anyikaji 7 nakuyisha hakankawawu?” 30 Yena wamwakwili nindi: “Watela kutambula awa anyana kanyikoku anyikaji 7 kufuma muchikasa chami kulonda ekali wunsahu wakwila nawu yami napundili idi ishima.” 31 Dihafumini yadituumbi idi iluña nindi Beyerisheba,*+ muloña kweniku dikwasanyikililiwu wejima wawu ayedi. 32 Dichi atiyañeneni chitiyañenu+ haBeyerisheba, hanyima yachumichi, Abimeleki hamu naFikoli mukulumpi wanjita yindi, afuntili kwituña dawaFilisitinu.+ 33 Kuhiñahu watumbili mutondu watamarisiki muBeyerisheba, nawa kweniku dikwatambikililiyi hejina daYehova,+ Nzambi wahaya nyaaka.+ 34 Abarahama washakamini* mwituña dawaFilisitinu mpinji yayilehi.*+

22 Hanyima yachumichi, Nzambi walala wamwesekeli+ Abarahama nakumutambika nindi: “Abarahama!” Yena waakwili nindi: “Yami onu mwani!” 2 Kuhiñahu wamulejeli nindi: “Mwani, sendaku mwaneyi weyala, mwaneyi wumu hohu iwakeña nankashi,+ Isaka,+ nawa wuyi kwiluña daMoriya+ wakamulambuli kwikala mulambu wakushita hampidi yinakakuleja.”

3 Dichi Abarahama wahindukili ntetemena nankashi nakusha chakushakamahu hachimbuulu chindi nawa wasendeli ambuñindi ayedi nimwanindi Isaka. Wachayili nchawa yakwochelahu mulambu wakushita. Kuhiñahu wanyamukili nakuya kwiluña damulejeliwu kudi Nzambi walala. 4 Hefuku damuchisatu, Abarahama wafumbwili mesu indi nawa wamweni odu iluña hahalehi. 5 Hohenohu Abarahama walejeli ambuñindi nindi: “Shalenu hanu nachimbuulu, ami namwana tunayi kuna nakudifukula nawa tukufunta kudi enu.”

6 Dichi Abarahama wanoneli nchawa yakwochelahu mulambu wakushita nakumutwika mwanindi Isaka. Kuhiñahu yena wasendeli kesi mumakasa indi nimpoku* nawa wejima wawu ayedi ayileña hamu. 7 Isaka watambikili tata yindi Abarahama nindi: “Tata!” Yena wamwakwili nindi: “Neyidi mwanami!” Dichi yena wamwihwili nindi: “Talaña, kesi aka ninchawa iji, hanu dinu mukoku wamulambu wakushita wudi kudihi?” 8 Hakwila Abarahama wamwakwili nindi: “Mwanami, Nzambi yomweni wukuloñesha mukoku wamulambu wakushita.”+ Nawa wejima wawu ayedi atwalekelihu kuya hamu.

9 Nkumininaku, ashikili kwiluña damulejeliwu kudi Nzambi walala, nawa Abarahama watuñili kameña kwenoku nakushahu nchawa. Wamukasili mwanindi Isaka kumakasa nikunyendu nakumusha hakameña hewulu danchawa.+ 10 Kuhiñahu Abarahama wanoneli mpoku* kulonda ajahi mwanindi.+ 11 Ilaña kañelu kaYehova wamutambikili iku wudi mumawulu nindi: “Abarahama, Abarahama!” yena waakwili nindi: “Yami onu!” 12 Kuhiñahu kañelu wamulejeli nindi: “Bayi wumwila owu kansi weyala chuma chatamaku nawa bayi wumwila chuma chidi chejimaku, muloña ichi neluki nami eyi wudi muntu wamutiyaña Nzambi woma, muloña wunakaani wanyi kunyinka mwaneyi weyala, mwaneyi wumu hohu.”+ 13 Hohenohu Abarahama wafumbwili mesu indi nawa chataliliyi hambidi yindi, wamweni mukoku wachizamba nakobi nseñu jindi muchiputa chashintakana. Dichi Abarahama wayili nakumusenda iwu mukoku wachizamba nakumuhana kwikala mulambu wakushita wakusinsa hadi mwanindi. 14 Nawa Abarahama wadituumbili idi iluña nindi Yehova Yire.* Dihafuma nimakonu achidi kuhosha nawu: “Kumpidi yaYehova dikwakahaninayi yuma yinakukeñeka.”+

15 Nawa kañelu kaYehova iku wudi mumawulu, wamutambikili Abarahama kamuchiyedi 16 nindi: “Yehova nahoshi nindi, ‘Nasanyiki nami+ chineli wunakoñi chumichi nawa wunakaani wanyi kunyinka mwaneyi weyala, mwaneyi wumu hohu,+ 17 chalala nakakukiswila nawa chalala nakakuvulishila anyaneyi* neyi tutumbwa twamumawulu nawa neyi wusekulula kuchikumu chakaluñalwiji,+ mwaneyi* wakatambula chenzelu* chawayilumbu jindi.+ 18 Nawa nyuza yejima yahanu hamaseki yakatambwila nkisu kuhitila mudi mwaneyi,*+ muloña wunatiyilili mwizu dami.’”+

19 Hanyima yachumichi, Abarahama wafuntili kwadiña ambuñindi, nawa anyamukili nakufuntila hamu kuBeyerisheba;+ dichi Abarahama watwalekelihu kushakama kuBeyerisheba.

20 Kuhiñahu, amulejeli Abarahama nawu: “Milika niyena navweli manakweyi Nahori+ anyana awamayala: 21 Mwanindi wawedi diyi Uzi, halondela manakwindi Buzi, Kemuweli tata yaArami, 22 Kesedi, Hazo, Pilidashi, Yidilafi niBetuweli.”+ 23 Betuweli wavweli Rabeka.+ Milika wavweli awa anyana 8 naNahori mana kwaAbarahama. 24 Ntombu* yaNahori wejina daRewuma, niyena wavweli anyana awamayala: Teba, Gahami, Tahashi niMayaka.

23 Nawa Sara washakamini yaaka 127; iyi diyi yaaka yashakaminiyi Sara.+ 2 Dichi Sara wafwilili muKiriyati Ariba,+ dikwila nawu, Hebironi,+ mwituña daKenani+ nawa Abarahama wadishoneni nakumudila Sara. 3 Kuhiñahu, Abarahama washiyili ñodindi Sara nafwi nawa wayili nakuleja anyana kaHeti+ awamayala nindi: 4 “Ami nidi ñiinza nawa mwenyi washakama mukachi kenu.+ Nyinkenuhu mpata yakujiikahu mwiluña denu kulonda nijiikihu mufu wami.” 5 Hohenohu anyana kaHeti amwakwili Abarahama nawu: 6 “Eyi mwanta wami, tutiyilili. Eyi wudi mwanta wambala waNzambi* mukachi ketu.+ Wunateli kujiika mufu weyi kwejima kuwunakeñi heluña detu dakujiikahu. Kwosi niwumu hakachi ketu wukukukaanisha iluña dindi dakujiikahu kulonda wujiikihu mufu weyiku.”

7 Dichi Abarahama wanyamukili nakuyinoñamina antu amwiluña, anyana kaHeti,+ 8 nakuyileja nindi: “Neyi enu mukuñiiteja* kujiika mujimba wañodami wunafwi, dichi ntiyililenu, nawa mulejenu Efweroni mwana kaZohari 9 yanlandishi iyeñu daMakipela, dikwetiyi; dekala kunsa yeha dindi. Yanlandishi hamesu enu namali asiliva ashikila+ kulonda niikali nampata yakujiikahu.”+

10 Dichi Efweroni washakamini nawanyana kaHeti. Efweroni mwini Hiti wamulejeli Abarahama iku anyana kaHeti anakutiyaku nawa hamesu awantu ejima eñilili muchenzelu chamusumba windi,+ nindi: 11 “Bayi omuku mwanta wami! Ntiyilili. Inakukwinka iha niiyeñu didimu. Inakukwinkaju hamesu awanyana kawantu jami. Jiikaku mufu weyi.” 12 Hohenohu Abarahama wanoñamini kumesu awantu amwiluña 13 nakumuleja Efweroni iku antu anakutiyaku, nindi: “Neyi wuneteji, ntiyilili! Nukukwinka mali asiliva ashikila muwuseya weha. Tambulaku kulonda nijiikimu mufu wami.”

14 Kuhiñahu Efweroni wamulejeli Abarahama nindi: 15 “Mwanta wami, ntiyilili. Idi iha dikufwa mali asiliva mashekeli* 400, hela chochu, indi eyi nanami kukalanyi kudi haniyi nsañu? Dichi jiikaku mufu weyi.” 16 Abarahama wetejeli mwamulejeliwu kudi Efweroni, nawa Abarahama wamupiminini Efweroni mali asiliva ashimwiniyi iku anyana kaHeti anakutiyaku, mali asiliva mashekeli* 400 kwesekeja nachipimu chawakakulanda nakulandulula.+ 17 Dichi iha daEfweroni daMakipela dadiña kwakwihi naMamiri, dikwila nawu iha niiyeñu dadiñamu ninyitondu yejima yadiña muñinza yeha, yekalili 18 yuma yaAbarahama yalandiliyi hamesu awanyana kaHeti nihamesu awantu ejima eñilileña muchenzelu chamusumba windi. 19 Hanyima yachumichi, Abarahama wajiikili ñodindi Sara mwiyeñu dadiña mwiha daMakipela kwakwihi naMamiri, dikwila nawu, Hebironi, mwituña daKenani. 20 Dichi anyana kaHeti ahanini iha niiyeñu dadiñamu kudi Abarahama nakwikala mpata yindi yakujiikahu.+

24 Dichi Abarahama wadiña wakula dehi, washinakajili nawa Yehova wamukiswilili Abarahama muyuma yejima.+ 2 Abarahama wamulejeli kambuñindi wadiña mukulumpi hadi amwitala dindi, wahembeleña yuma yindi yejima yadiñayi nayu,+ nindi: “Shaku chikasa cheyi mwishina dekata dami, 3 nawa inakukusanyikisha kumesu aYehova, Nzambi yamawulu nawa Nzambi weseki, nami hiwukumusumbwila mwanami mumbanda wahadi anyana kawaKenani innakushakama nawuku.+ 4 Ilaña wuyi kwituña dami nawa kudi antaña jami,+ wakamusumbwili mwanami Isaka mumbanda.”

5 Hela chochu, kambuñindi wamwihwili nindi: “Indochu neyi owu mumbanda yakakaani kwinza hamu nanami kudinu ituña? Komana nakamufuntisha mwaneyi kwituña kuwafumini tahindi?”+ 6 Hohenohu Abarahama wamwakwili nindi: “Bayi wakamutwala mwanami kwenokuku.+ 7 Yehova Nzambi yamawulu, wanfumishili mwitala datata yami nimwituña dawantaña jami+ nawa wahosheli nanami nakusanyika kudi ami+ nindi: ‘Idi ituña+ nakayinkadu anyaneyi,’*+ wakatemeshañahu dehi kañelu kindi hambidi yeyi+ nawa chalala eyi wakamusumbwila mwanami mumbanda kwenoku.+ 8 Hela chochu, neyi owu mumbanda wakakaana kwinza hamu naneyi, dikwila nawu wakekala wasubuka kuniku kusanyika. Ilaña mwanami bayi wakamutwala kwenokuku.” 9 Hohenohu iwu kambuña washili chikasa chindi mwishina dekata daAbarahama nkaaka yindi nakusanyika kudi yena haniyi nsañu.+

10 Dichi iwu kambuña wanoneli angameli 10 ankaaka yindi nakuya, wasendeli niyuma yayiwahi yamboka-mboka kufuma kudi nkaaka yindi. Kuhiñahu wanyamukili lwendu lwindi lwakuya kuMesopotamiya, kumusumba waNahori. 11 Wafukamishili angameli kwishima damenji dadiña hanji yamusumba. Yadiña mpinji yamelela, yayileñawu ambanda nakutehuna menji. 12 Dichi wahosheli nindi: “Eyi Yehova mwani, Nzambi yankaaka yami Abarahama, nkwashi mwifuku dalelu nawa mumwekesheli kukeña kwakashinshi nkaaka yami Abarahama. 13 Nemani hanu hakaseloki kamenji, nawa anyana kawantu awambanda amumusumba anakwinza nakutehuna menji. 14 Yowu chañadima wudi wejima wunukuleja nami, ‘Tulaku nsaba yeyi yamenji ninwimu menji,’ nawa wukwakula nindi, ‘Nwaku, nukwinka niangameli jeyi menji,’ yenowu ekali chañadima iwunatondeli kambuñeyi Isaka; nawa kuhitila muchumichi niiluki nami wunamumwekesheli nkaaka yami kukeña kwakashinshi.”

15 Henohu kanda amanishi kuhosha, Rabeka wenjili kufuma mumusumba iku nasendi nsaba yamenji hachifwiji. Rabeka wadiña mwana kaBetuweli,+ nawa Betuweli wadiña mwana kaMilika+ ñoda Nahori,+ mana kwaAbarahama. 16 Iwu chañadima wadiña walubanji chikupu, mujiki; wadiña kanda akaameñahu dehi neyala. Wakunkumukili nakuya kukaseloki, wenzesheli nsaba yindi namenji nakukanduka cheñi. 17 Hohenohu iwu kambuña wayili nakumukinkilila nakumwila nindi: “Anyinkihu mwani menji munsaba yeyi ninwi.” 18 Hakwila yena wahosheli nindi: “Nwaku mwanta wami.” Hohenohu watulili swayi-swayi nsaba yindi yasendeliyi, wayikwatili muchikasa chindi nakumwinka menji akunwa. 19 Chamanishiliyi kumwinka menji, wahosheli nindi: “Nukutehwina niangameli jeyi menji sampu anamanishi dehi kunwa.” 20 Dichi wahuñunwinini swayi-swayi menji mwizawu* nawa wayileña lufuchi kwishima kapampa kakavulu nakutehuna menji, watwalekelihu kutehwina menji angameli ejima aniwu kambuña. 21 Hampinji yejimiyi, iwu iyala wamweneni kwanzo-o nakumushinshika iku nahayami, nakutoñojoka kulonda eluki neyi Yehova namukwashi mulwendu lwindi hela nehi.

22 Angameli chiyamanishiliwu kunwa menji, iwu iyala wanoneli kazeya kakumuzulu kakulanda nalushekeli* lwachibalu nimakaayi awuru ayedi akulanda namashekeli* 10 nakumwinka, 23 nawa wamwihwili nindi: “Nleji, wudi mwana kanyi? Mwitala datata yeyi mudihu kapeka kitunateli kukaamamu?” 24 Yena wamwakwili nindi: “Nidi mwana kaBetuweli,+ mwana kaMilika, wavweliyi naNahori.”+ 25 Nawa iwu chañadima wabombelelihu nindi: “Tukweti matahu oma niyakuda yayivulu yakuda angameli nikwakukaama.” 26 Kuhiñahu iwu iyala wanoñamini nakudifukula kudi Yehova 27 nindi: “Yehova ashimekewi, Nzambi yankaaka yami Abarahama, muloña hanakañanyi kumumwekeshela nkaaka yami kukeña kwakashinshi nikashinshiku. Yehova nanlomboli kwitala damana kwankaaka yami.”

28 Nawa iwu chañadima wayili lufuchi nakuleja amwitala damama yindi yumiyi. 29 Dichi Rabeka wadiña namanakwindi wejina daLabani.+ Labani wayili lufuchi kudi iwu iyala wadiña hanji kukaseloki. 30 Chamweniyi kazeya kumuzulu nimakaayi kumakasa amuhelindi nawa chatiyiliyi mazu amuhelindi Rabeka, owu wahosheli nindi, “Ichi dichanlejayi owu iyala,” wayili nakumukinkilila owu iyala wachidiña wemana kukaseloki kwakwihi nawangameli. 31 Hohenohu Labani wahosheli nindi: “Twaya, eyi akiswilawu kudi Yehova. Muloñadi chiwunatwalekelihu kwimana hanu hanji? Naloñeshi dehi itala nikwakuhembela angameli.” 32 Iwu iyala chatiyiliyi mwenimu, weñilili mwitala nawa wakasunwini angameli nakuyinka matahu oma niyakuda nimenji akuwelesha nyendu yindi ninyendu yawamayala adiñayi nawu hamu. 33 Hela chochu, chamwinkeliwu yakuda nawu adii, yena wahosheli nindi: “Nukuda wanyi sampu nayileji dehi yuma yinnakukeña kuhosha.” Dichi Labani wamulejeli nindi: “Hoshaku!”

34 Kuhiñahu wahosheli nindi: “Ami nidi kambuña aAbarahama.+ 35 Yehova namukiswili chikupu nkaaka yami nawa namuheteshi nankashi nanochu chinamwinkiyi anyikoku niañombi, siliva niwuru, ambuña awamayala niawambanda niangameli niyimbuulu.+ 36 Kubombelahu, Sara ñoda nkaaka yami chashinakajiliyi,+ wamuvweleleli nkaaka yami mwana weyala nawa wakamwinka yuma yejima yikwetiyi.+ 37 Dichi nkaaka yami wansanyikishili nindi: ‘Bayi wumusumbwila mwanami mumbanda wahadi anyana kawaKenani akweti ituña mwinnakushakamaku.+ 38 Ilaña wuyi kwitala datata yami nikuchisaka chami,+ wakamusumbwili mwanami mumbanda.’+ 39 Hakwila ami namwihwili nkaaka yami nami: ‘Indochu neyi owu mumbanda akakaani kwinza hamu nanami?’+ 40 Wañakwili nindi: ‘Yehova, owu inendaña nindi,+ wakatemesha kañelu kindi+ hamu naneyi nawa wakakukwasha mulwendu lweyi, wakamusumbwili mwanami mumbanda kuchisaka chami nawa kwitala datata yami.+ 41 Wakekala wasubuka kuniku kusanyika kuwunasanyiki kudi ami neyi wuya kuchisaka chami nawa wena abula kukwinka mumbanda. Chumichi chakakusubula kukusanyika kweyi.’+

42 “Chinashika kukaseloki dalelu, nahosha nami: ‘Yehova Nzambi yankaaka yami Abarahama, neyi wukunkwasha mulwendu lwami, 43 yami onu wunemani hakaseloki. Dichi chañadima+ wudi wejima wukwinza nakutehuna menji, nukumuleja nami, “Ninwimu mwani menji antesha munsaba yeyi,” 44 nawa wukunleja nindi, “Nwaku, nukutehwina niangameli jeyi menji.” Yenowu diyi mumbanda anamutondeliwu mwana kankaaka yami kudi Yehova.’+

45 “Henohu kanda nimanishi kuhosha mumuchima wami, kukasumuka Rabeka nakwinza kufuma mumusumba iku nasendi nsaba yindi hachifwiji nawa wakunkumukili nakuya kukaseloki nakutachika kutehuna menji. Dichi namwilili nami: ‘Anyinkihu mwani menji ninwi.’+ 46 Hohenohu wafumishili swayi-swayi nsaba yindi hachifwiji nakuñila nindi: ‘Nwaku,+ nukwinka niangameli jeyi menji.’ Kuhiñahu nanwini nawa wayinkeli niangameli jami menji. 47 Kuhiñahu namwihula nami, ‘Wudi mwana kanyi?’ yena waakula nindi, ‘Nidi mwana kaBetuweli, mwana kaNahori owu wavweliyi naMilika.’ Dichi namuvwika kazeya kumuzulu nimakaayi kumakasa.+ 48 Nawa nanoñama nakudifukula kudi Yehova nakumuhameka Yehova Nzambi yankaaka yami Abarahama,+ wunanlomboli kulonda nimusumbwili mwana kankaaka yami mumbanda avwalawu kudi manakwindi. 49 Dichi dinu, nlejenu neyi munakukeña kumumwekeshela nkaaka yami kukeña kwakashinshi nikashinshi; neyi nehi, nlejenu kulonda nimoni mwakuyila.”*+

50 Kuhiñahu Labani naBetuweli amwakwili nawu: “Chumichi chinafumi kudi Yehova. Etu hitukutwesha kuhosha netu eña hela inehiku.* 51 Rabeka iwu. Musendi wuyeña, akekali ñoda mwana kankaaka yeyi kwesekeja nachinahoshiyi Yehova.” 52 Kambuña aAbarahama chatiyiliyi mazu awu, hohenohu wadibukili chamesu heseki kudi Yehova. 53 Iwu kambuña waloñolweli yishima yasiliva niyawuru niyakuvwala nakumwinka Rabeka, wamwinkeli nawa nimanakwindi nimama yindi yuma yalema wuseya. 54 kuhiñahu, yena niamayala adiñayi nawu adiili nikunwa, nawa akaamini kwenoku.

Chahindukiliyi nantetemena, wahosheli nindi: “Ñiitejenu niyi kudi nkaaka yami.” 55 Hohenohu manakwindi nimama yindi ahosheli nawu: “Mulekenu ntahi iwu chañadima tushakami nindi hadi mafuku 10. Dinu akayeña.” 56 Ilaña iwu kambuña wayilejeli nindi: “Bayi munlabishaku chineli Yehova nankwashi dehi mulwendu lwami. Ñiitejenu niyeña, kulonda niyi kudi nkaaka yami.” 57 Dichi wena ahosheli nawu: “Lekenu tumutambiki chañadima kulonda tutiyi mukanwa kindi.” 58 Amutambikili Rabeka nakumwihula nawu: “Wukuya naniwu iyala?” Yena waakwili nindi: “Eña mwani nukuya.”

59 Dichi amwitejeli muhelawu Rabeka+ ninleli*+ yindi kuya hamu nakambuña aAbarahama niamayala adiñayi nawu. 60 Nawa amukiswilili Rabeka nakumuleja nawu: “Eyi muheletu, wakekali mama yamakombakaji amavulu chikupu* nawa anyaneyi* akatambuli chenzelu* chanowu ayihela.”+ 61 Kuhiñahu Rabeka niakakumukalakela awambanda anyamukili, akandamini hayimbuulu nakumulondela iwu iyala. Dichi iwu kambuña wamusendeli Rabeka nakuya nindi.

62 Isaka wafuminineña kukabadi kaBeyeri Lahayi Royi,+ muloña washakamineña mwituña daNegebi.+ 63 Nawa Isaka wahitañeneña mwisaña namelela nakutoñojoka chikupu.+ Chafumbwiliyi mesu indi, nindi atali hakumona angameli anakwinza! 64 Rabeka chafumbwiliyi mesu indi, wamumweni Isaka nawa hohenohu wasulukili hachimbuulu. 65 Dichi wamwihwili iwu kambuña nindi: “Indi ona iyala wunakwenda mwiha wunakwinza nakutukinkilila, hinyi?” Iwu kambuña waakwili nindi: “Nkaaka yami diyi.” Hohenohu wadibutili kadihina kindi kumutu. 66 Nawa iwu kambuña wamulejelimu Isaka yuma yejima yeliliyi. 67 Hanyima yachumichi, Isaka wamutwalili Rabeka mwitenti damama yindi Sara.+ Dichi wamusumbwili nakwikala ñodindi; wamukeñeli nankashi+ nawa Isaka wakundejeweli hanyima yakufwisha mama yindi.+

25 Dichi Abarahama wasumbwili cheñi mumbanda mukwawu nawa ijina dindi wadiña Ketura. 2 Chimwahitili mpinji, Ketura wamuvweleleli Abarahama awa anyana, Zimirani, Yokishani, Medani, Midiyani,+ Ishibaki niShuwa.+

3 Yokishani wavweli Sheba niDedani.

Anyana kaDedani awamayala adiña Ahurimi, Letushimi niLewumimi.

4 Anyana kaMidiyani awamayala adiña Efa, Eferi, Hanoki, Abida niElidaya.

Awa ejima adiña anyana kaKetura.

5 Mukuhita kwampinji, Abarahama wamwinkeli Isaka yuma yejima yadiñayi nayu,+ 6 ilaña anyanindi awamayala avweleleliyi mudi antombu* jindi wayinkeli yawaana. Henohu wuchidi wamumi, Abarahama wayambwili awa anyana nakuyifumisha kudi mwanindi Isaka+ kulonda ayi kukabadi kakumusela kwituña dakuMusela. 7 Yaaka yashakaminiyi Abarahama yadiña yaaka 175. 8 Kuhiñahu Abarahama woneni kakukumishaku, afwa nikufwa muwushinakaji wawuwahi, wakulili nikudiluñisha nawumi nawa amujiikili neyi chajiikiliwu ankakulula jindi.* 9 Anyanindi aIsaka naIshimayeli amujiikili mwiyeñu daMakipela dadiña kwakwihi naMamiri mwiha daEfweroni mwana kaZohari mwini Hiti,+ 10 iha dalandiliyi Abarahama kudi anyana kaHeti. Dimwamujiikiliwu Abarahama hamu nañodindi Sara.+ 11 Chelili Abarahama nafwi dehi, Nzambi watwalekelihu kumukiswila mwanindi Isaka,+ nawa Isaka washakamineña kwakwihi naBeyeri Lahayi Royi.+

12 Iyi diyi nsañu yahosha hachihandilu chaIshimayeli+ mwana kaAbarahama avweliyi naHaga+ mwini Ejipitu, kambuña aSara.

13 Awa diwu majina awanyana kaIshimayeli awamayala kwesekeja nachatachikili yisaka yawu: Wedi waIshimayeli wadiña Nebayoti,+ halondela Kedari,+ Adibiyeli, Mibisami,+ 14 Mishima, Duma, Masa, 15 Hadadi, Tema, Yeturi, Nafishi niKedema. 16 Awa diwu anyana kaIshimayeli awamayala, nawa awa diwu majina awu kwesekeja nanyikala yawu mwashakamineñawu nimaluña awu mwashakamineñawu muyilombu,* anyanta 12 kwesekeja nanyitaña yawu.+ 17 Ishimayeli washakamini yaaka 137. Kuhiñahu woneni kakukumishaku, afwa nikufwa nawa amujiikili neyi chajiikiliwu ankakulula jindi.* 18 Dichi atachikili kushakama kuHavila+ nakushika kwakwihi naShuri,+ yadiña kwakwihi naEjipitu kushika nikuAsiriya. Washakamini kwakwihi nawamanakwindi ejima.*+

19 Iyi diyi nsañu yahosha hachihandilu chaIsaka mwana kaAbarahama.+

Abarahama wavweli Isaka. 20 Isaka wadiña nayaaka 40 hasumbwiliyi Rabeka mwana kaBetuweli+ mwini Arama wakuPadani Arama, muhela aLabani mwini Arama. 21 Nawa Isaka watwalekelihu kumulembelela Yehova kutalisha hadi ñodindi, muloña wadiña nshinta; dichi Yehova watiyili kulemba kwindi nawa ñodindi Rabeka wemitili. 22 Anyanindi adiña mwivumu dindi, atachikili kudilwisha wumu namukwawu+ chakwila Rabeka wahosheli nindi: “Neyi dichichekala chochichi, muloñadi chinukutwalekelahu nakuhanda?” Dichi wamwihwili Yehova. 23 Nawa Yehova wamulejeli Rabeka nindi: “Nyuza yiyedi yidi mwivumu deyi,+ nawa antu ayedi akadaambula kufuma mudi eyi;+ muza wumu wakekala nañovu kubadika wukwawu+ nawa mukulumpi wakakalakelaña kansi.”+

24 Mpinji yakusampuluka kwindi chiyashikili, chalala mwivumu dindi mwadiña ampamba. 25 Mwana watachi kwidika wadiña wuchinana mujimba wejima nawa wadiña neyi chakuvwala chawuvuji,+ dichi amutuumbili nawu Esawu.*+ 26 Kuhiñahu halondeleli mwanyikindi nawa chikasa chindi chakwatili kukatutu kaEsawu,+ dichi wamutuumbili nindi Yakoba.*+ Isaka wadiña nayaaka 60 havweliyi Rabeka awa anyana.

27 Awa anyana chakuliliwu, Esawu wekalili chibinda chikupu,+ iyala wakeñeli mwisaña, ilaña Yakoba wadiña iyala wakadi ihuji, washakamineña mumatenti.+ 28 Isaka wakeñeli Esawu muloña wamuleteleleña mbiji, ilaña Rabeka wakeñeli Yakoba.+ 29 Ifuku dimu, Yakoba watelekeleña yakuda hafuntiliyi Esawu kufuma mwisaña iku nafwi chinzeya. 30 Dichi Esawu wamwilili Yakoba nindi: “Nyakalaku, nyinkihu oyu yakuda* yichinana yiwukweti, muloña nafwi chinzeya!”* Dichamutuumbililiwu nawu Edomi.*+ 31 Hohenohu Yakoba wahosheli nindi: “Sambilaku kunlandisha wuswa weyi wakwikala wedi!”+ 32 Esawu watwalekelihu nindi: “Ami keña nifwi! Indi wuswa wakwikala wedi nakadiilamu mwodi?” 33 Yakoba wabombelelihu nindi: “Sambilaku kusanyika kudi ami!” Dichi wasanyikili kudi yena nawa walandishili wuswa windi wakwikala wedi kudi Yakoba.+ 34 Kuhiñahu Yakoba wamwinkeli Esawu dinkendi nimusoji* wamakundi, wadiili nikunwa nawa wanyamukili nakudiyila kwindi. Dichi Esawu wadiwili wuswa wakwikala wedi.

26 Dichi mwituña mwaholokeli nzala yakapwelendendi kubombela hanzala yaholokeli mumafuku aAbarahama,+ chakwila Isaka wayili kuGerari kudi Abimeleki mwanta wawaFilisitinu. 2 Kuhiñahu Yehova wamwekeni kudi yena nakumuleja nindi: “Bayi wukunkumuka nakuya kuEjipituku. Shakamaku mwituña dinukukuleja. 3 Shakamaku neyi ñiinza mudinu ituña+ nawa nukutwalekahu kwikala naneyi nawa nukukukiswila muloña awa matuña ejima nakakwinkawu eyi nianyaneyi,*+ nawa nakashikija kusanyika kunasanyikili kudi tata yeyi Abarahama nami:+ 4 ‘Nakakuvulishila anyaneyi* neyi tutumbwa twamumawulu;+ nakayinka anyaneyi* awa matuña ejima;+ nawa nyuza yejima yahanu hamaseki yakatambwila nkisu kuhitila mudi mwaneyi,’*+ 5 hamuloña wakwila Abarahama watiyilili mwizu dami nawa watwalekelihu kuhemba yuma yinakeñeleña, kuleja kwami ninshimbi jami.”+ 6 Dichi Isaka watwalekelihu kushakama muGerari.+

7 Amayala amunidi iluña chamwihwileñawu hadi ñodindi, wayilejeleña nindi: “Himuhelami.”+ Watiyileña woma kuhosha nindi, “Hiñodami,” muloña wahosheli nindi: “Amayala amunidi iluña anenzi anjahi kukoola Rabeka,” muloña wamwekeneña lubanji.+ 8 Chimwahitili mpinji, Abimeleki mwanta wawaFilisitinu watalileña hawindu,* nawa wamumweni Isaka nakumumwekeshela ñodindi Rabeka kukeña.*+ 9 Hohenohu Abimeleki wamutambikili Isaka nakumwila nindi: “Komana chalala hiñodeyi! Hanu dinu wahoshelañadi neyi, ‘Himuhelami’?” Dichi Isaka wamwakwili nindi: “Nahosha mwenimu muloña nachiina nami nakenda kafwa kukoola yena.”+ 10 Ilaña Abimeleki watwalekelihu nindi: “Muloñadi chiwunatwilili chuma chamuchidiwu?+ Hadaha muntu wumu wadi kukaama nañodeyi nawa wadi kutwiñija munyiloña.”+ 11 Kuhiñahu Abimeleki walejeli antu jindi ejima nindi: “Muntu wejima wukukwata hadi iwu iyala niñodindi, owu muntu atela kumujaha!”

12 Isaka watachikili kudima mbutu munidi ituña nawa muchochina chaaka wañwili mbutu mapampa 100 kubadika jatumbiliyi, muloña Yehova wamukiswilileña.+ 13 Iwu iyala wadiña namaheta nawa watwalekelihu kuheta sampu nichekaliliyi samaheta chikupu. 14 Wekalili nanyikanka yawanyikoku niyawañombi niambuña amavulu chikupu,+ nawa aFilisitinu atachikili kumutiyila ichima.

15 Dichi aFilisitinu ashiikilili mashima ejima apundiliwu kudi ambuña atata yindi mumafuku aAbarahama.+ 16 Abimeleki wamulejeli Isaka nindi: “Fumaku mwiluña detu muloña wunekali nañovu chikupu kubadika etu.” 17 Dichi Isaka wafuminiku nakuya nakutuñila chilombu muchinekineki chaGerari*+ nawa dikwatachikili kushakamayi. 18 Nawa Isaka washiikulwili mashima apundiliwu mumafuku atata yindi Abarahama, owu ashiikililiwu kudi aFilisitinu hanyima yakufwa kwaAbarahama,+ nawa wayituumbili wowu majina ayituumbiliyi tata yindi.+

19 Ambuña aIsaka chapundileñawu muchinekineki,* awanini ishima damenji amawahi. 20 Nawa atubiña twaGerari atachikili kubobola nawatubiña twaIsaka, nakuhosha nawu: “Awa menji etu!” Dichi idi ishima wadituumbili nindi Eseki,* muloña abobweli nindi. 21 Atachikili kupunda ishima dacheñi, nidena atachikili kubobwelahu. Dichi idi ishima wadituumbili nindi Sitina.* 22 Chimwahitili mpinji, wafuminiku nakuya nakupunda ishima dikwawu, ilaña hiyabobwelelihuku. Dichi idi ishima wadituumbili nindi Rehoboti* nawa wahosheli nindi: “Muloña ichi Yehova natwinki iluña deneni mwakushakama nawa natukwashi kusemununa mudinu ituña.”+

23 Kuhiñahu, wafuminiku nakuya kuBeyerisheba.+ 24 Hawuna wufuku, Yehova wamwekeni kudi yena nakumuleja nindi: “Yami Nzambi yatata yeyi Abarahama.+ Bayi wutiya womaku+ muloña ami nidi naneyi, nawa nakakukiswila nikuvulisha anyaneyi* muloña wakambuñami Abarahama.”+ 25 Dichi watuñili kameña kwenoku nawa watambikili hejina daYehova.+ Kwenoku Isaka walemeneniku itenti dindi+ nawa ambuñindi apundiliku ishima.

26 Mukuhita kwampinji, Abimeleki wenjili kudi yena kufuma kuGerari hamu naAhuzati mukakumuleja maana niFikoli mukulumpi wanjita yindi.+ 27 Hohenohu Isaka wayihwili nindi: “Munenjilidi kudi ami henohu mwanheleli nikunhaña mwiluña denu?” 28 Wena amwakwili nawu: “Tunamoni chikupu netu Yehova wudi naneyi.+ Dichi twahosha netu, ‘Mwani hekali kusanyika hakachi ketu naneyi nawa wutiyañani chitiyañenu nanetu+ 29 neyi, hiwakatwilahu chuma chatamaku neyi chochitunabuli kukwila eyi chuma chatama, muloña twakwilili hohu chachiwahi hakukuhaña mukuwunda. Muloña anakukiswili kudi Yehova.’” 30 Kuhiñahu wayiloñesheleli chawija nawa adiili nikunwa. 31 Ahindukili nantetemena nankashi nakudisanyikisha wumu namukwawu.+ Kufumahu Isaka wayilejeli nindi ayi nawa ayili mukuwunda.

32 Hefuku dodenodu, ambuña aIsaka enjili nakumuleja nsañu yeshima dapundiliwu+ nawa amulejeli nawu: “Tunawani menji!” 33 Dichi idi ishima wadituumbili nindi Shiba. Dihafuma musumba awuteneña nawu Beyerisheba+ kushika nikulelu.

34 Esawu chashikijiliyi yaaka 40, wasumbwili Yuditi mwana kaBeyeri mwini Hiti niBasemati mwana kaEloni mwini Hiti.+ 35 Wenawa amuneñesheleña* chikupu Isaka niRabeka.+

27 Dichi Isaka chashinakajiliyi nawa chaputiliyi mesu, wamutambikili mwanindi wamukulumpi Esawu+ nakumwila nindi: “Mwanami!” Yena nindi: “Yami onu mwani!” 2 Nawa watwalekelihu kuhosha nindi: “Ami nashinakaji dehi. Neluki wanyi ifuku dinakafwa. 3 Dichi mwani nonaku yitwa yeyi yakuzomba nachu, ipakumuna deyi danyivu niwuta weyi wamukunji, wuyi mwisaña wunjahilihu kanyama kesaña.+ 4 Kuhiñahu wunloñesheliyu chiwahi kwesekeja nachinakeña nawa wunleteli. Dichi nukuda kulonda nukukiswili* henohu kanda nifwi.”

5 Ilaña Rabeka wadiña nakutiya Isaka chamulejeleñayi mwanindi Esawu. Esawu wayili mwisaña nakujaha mbiji kulonda aleti.+ 6 Nawa Rabeka wamulejeli mwanindi Yakoba nindi:+ “Nafumi tuhu nakutiya tata yeyi chinamulejeñayi manakweyi Esawu nindi, 7 ‘Nleteli mbiji nawa wunloñesheliyu chiwahi. Nidi kulonda nikukiswili kumesu aYehova henohu kanda nifwi.’+ 8 Dichi eyi mwanami, tiyililaku nakanañachima nawa wili munukukuleja.+ 9 Yaku mwiyinda dawampembi, wunkwatili anyana kampembi ayedi amawahi nankashi kulonda nimuloñesheli chiwahi tata yeyi kwesekeja nachakeñayi. 10 Kuhiñahu wutwali kudi tata yeyi kulonda akukiswili henohu kanda afwi.”

11 Yakoba wamulejeli mama yindi Rabeka nindi: “Manakwami Esawu wukweti mujimba wawuvuji,+ ilaña ami ikowa dami dasenena. 12 Indochi neyi tata wukunkwatujola?+ Dichi chikumwekana neyi inakumusupisha nawa nukudiletela ishiñu chatela nitambwili nkisu.” 13 Hohenohu mama yindi wamulejeli nindi: “Eyi mwanami, ishiñu deyi diikali dami. Eyi kuminaku hohu dakwila mwinnahoshi nawa yaña wunkwatiliwu.”+ 14 Dichi wayili nakuyikwata nakumuletela mama yindi, nawa mama yindi wayiloñesheli chiwahi kwesekeja nachakeñeliyi tata yindi. 15 Kufumahu Rabeka wanoneli yakuvwala yayiwahi nankashi yamwanindi wamukulumpi Esawu, yadiña naRabeka mwitala nakumuvwika mwanindi wakansi Yakoba.+ 16 Wamuvwikili yitembi yawanyana kampembi hamakasa nikunshiñu kwabulili wuvuji.+ 17 Kuhiñahu wamwinkeli mwanindi Yakoba mbiji yaloñesheliyi chiwahi nidinkendi.+

18 Dichi wayili kudi tata yindi nakumwila nindi: “Tata!” yena wamwakwili nindi: “Yami onu! Yeyinyi mwanami?” 19 Yakoba wamulejeli tata yindi nindi: “Yami Esawu mwaneyi wawedi.+ Neli kwesekeja nachiwanleja. Hindukaku, nawa daku mbiji yinnaleti kulonda wunkiswili.”*+ 20 Hohenohu Isaka wamwihwili mwanindi nindi: “Eyi mwanami, wunayiwani ñahi swayi-swayi ñana?” Yena waakwili nindi: “Muloña Yehova Nzambi yeyi diyi wanletelayu.” 21 Kuhiñahu Isaka wamwilili Yakoba nindi: “Eyi mwanami, swinaku kunu kulonda nukukwatujoli niiluki neyi chalala yeyi mwanami Esawu hela nehi.”+ 22 Dichi Yakoba waswinini kwakwihi natata yindi Isaka nawa wamukwatujoleli, kufumahu wahosheli nindi: “Izu dinakutiyakana tuhu daYakoba, ilaña makasa, himakasa aEsawu.”+ 23 Wakañenyi kumwiluka muloña makasa indi adiña nawuvuji neyi makasa amanakwindi Esawu. Dichi wamukiswilili.+

24 Kuhiñahu wamwihwili nindi: “Chalala yeyi mwanami Esawu?” yena waakwili nindi: “Eña yami.” 25 Dichi wamwilili nindi: “Eyi mwanami, nleteli mbiji yesaña kulonda nidi, kufumahu dinu nukukiswili.”* Hohenohu wamuleteleli nawa wadiili, wamuleteleli nivinyu nawa wanwini. 26 Kuhiñahu tata yindi Isaka wamwilili nindi: “Eyi mwanami, swinaku kwakwihi nawa wunfufwi.”+ 27 Dichi waswinini kwakwihi nakumufufwa, nawa Isaka wepwili ivumba dayakuvwala yindi.+ Kufumahu wamukiswilili nakuhosha nindi:

“Ivumba damwanami didi neyi ivumba dampata yinakiswiliyi Yehova. 28 Nzambi walala akwinki wuumi wamumawulu,+ iseki dawushi,+ mbutu* jajivulu nivinyu yayiha.+ 29 Antu akukalakeleña nawa nyuza yikunoñamineña. Ikalaku mwanta hadi amanakweyi nawa anyana kamama yeyi awamayala akunoñamineña.+ Muntu wukukushiña ashiñewi, nawa muntu wukukukiswila akiswilewi.”+

30 Isaka chamanishiliyi hohu kumukiswila Yakoba, nawa Yakoba niyena dihanafumiyi tuhu kumesu atata yindi Isaka, diyi mpinji yafuntiliyi manakwindi Esawu kwayiliyi nakuzomba.+ 31 Niyena waloñesheli mbiji yayiwahi nakuyileta kudi tata yindi, nawa wamwilili tata yindi nindi: “Tata, hindukaku wudi mbiji yesaña yinnakuleteli ami mwaneyi kulonda wunkiswili.” 32 Hohenohu tata yindi Isaka wamwihwili nindi: “Yeyinyi?” yena waakwili nindi: “Yami Esawu, mwaneyi wawedi.”+ 33 Nawa Isaka watachikili kuzaala chikupu nakuhosha nindi: “Komana dinu wajaha kanyama kesaña nakunletela wadiñanyi? Nada dehi mbiji henohu eyi kanda wushiki, namukiswili, nawa chalala wukwikalaña wakiswilewa!”

34 Esawu chatiyiliyi mazu atata yindi, watachikili kudila nezu dahewulu nikudishona chikupu nakumwila tata yindi nindi: “Eyi tata, nkiswili ninami nawa!”+ 35 Ilaña yena wamulejeli nindi: “Manakweyi wenza nakundimba kulonda atambuli nkisu yatela kwikala yeyi.” 36 Hohenohu wahosheli nindi: “Komana dichamutenenañawu nawu Yakoba* muloña nanhukuli dehi kapampa kayedi.+ Nantambuli dehi wuswa wami wakwikala wedi+ nawa ichi natambuli dehi ninkisu yami!”+ Wabombelelihu nindi: “Wunanhembelihu nkisu hela yimu wanyi?” 37 Ilaña Isaka wamwakwili Esawu nindi: “Talaña, namutondi kwikala mwanta weyi,+ namwinki dehi amanakwindi ejima kwikala ambuñindi nawa namwinki mbutu nivinyu yayiha kulonda jiikali jindi.+ Mwanami, chumanyi chinnashali nachu chiwunakukeña nikwilili?”

38 Esawu wamwihwili tata yindi nindi: “Eyi Tata, komana wukweti hohu nkisu yimu kunahu? Eyi tata, nkiswili ninami nawa!” Hohenohu Esawu wadilili nezu dahewulu.+ 39 Dichi tata yindi Isaka wamwakwili nindi:

“Tiyaña, hiwamba kashakamahu mumpata yahamaseki yidi nawushiku nawa hiwakatambwilahu wuumi wamwiwuluku.+ 40 Wakahandilaña kumpoku yeyi yakabali+ nawa wakamukalakelaña manakweyi.+ Ilaña neyi wakanookaña wanyi, chalala wakakotola mpaanda yindi yidi kunshiñu yeyi.”+

41 Hela chochu, Esawu wamuhembeleli Yakoba nkunyi muloña wankisu yamukiswililiwu Yakoba kudi tata yindi,+ nawa Esawu wadihoshesheleña mumuchima windi, nindi: “Mafuku akumudila tata yami anakuswina kwakwihi.+ Hanyima yachumichi, nakamujaha manakwami Yakoba.” 42 Rabeka chamulejeliwu mazu ahosheliyi mwanindi wamukulumpi Esawu, hohenohu watemesheli mazu kudi mwanindi wakansi Yakoba nindi: “Tiyaña! Manakweyi Esawu nakukeña kuditenda kulonda akujahi.* 43 Dichi mwanami, ilaku munukuhosha. Nyamukaku nawa temukilaku kuHarani kudi manakwami Labani.+ 44 Wakashakami nindi hakapinji kantesha sampu ndulu yamanakweyi yinafwomwoki, 45 kushika nimpinji yakafwomwoka kuzuwa kwamanakweyi nawa yakavulamenayi yuma yiwunamukoñi. Kuhiñahu nakakutemeshela mazu wakenzi. Muloñadi wunukuyijimbeshela wejima wenu ayedi mwifuku dimu?”

46 Hanyima yachumichi, Rabeka watwalekelihu nakumuleja Isaka nindi: “Nazeyi nachihandilu chami muloña wawanyana kaHeti awambanda.+ Neyi Yakoba akasumbuli mumbanda hadi anyana kaHeti, adi neyi awa anyana awambanda adi mudinu ituña, chikuwaha tuhu ami kufwa.”+

28 Dichi Isaka wamutambikili Yakoba nakumukiswila nawa wamulejeli nindi: “Bayi wakasumbula mumbanda hadi anyana awambanda akuKenaniku.+ 2 Yaña kuPadani Arama kwitala daBetuweli, tata yamama yeyi wakasumbuli mumbanda kwenoku mwana kaLabani+ mana kwamama yeyi. 3 Nzambi Wañovu Jejima wakakukiswila, wakakuleñela kusemununa nikukuvulishila anyaneyi nawa wakekala izaza dawantu amavulu.+ 4 Wakakwinka ninkisu yaAbarahama,+ eyi nianyaneyi iwudi nawu* kulonda wakatambuli ituña diwunashakamimu neyi ñiinza, odu damwinkeliwu Abarahama kudi Nzambi.”+

5 Dichi Isaka wamulejeli Yakoba kuya, nawa wayili kuPadani Arama kudi Labani mwana kaBetuweli mwini Arama,+ mana kwaRabeka+ mama yaYakoba niEsawu.

6 Esawu wamweni nindi Isaka namukiswili Yakoba nawa namutemeshi kuPadani Arama nakusumbula mumbanda kwenoku ninochu chamukiswililiyi nakumuleja nindi, “Bayi wakasumbula mumbanda hadi anyana awambanda akuKenaniku,”+ 7 nawa nindi Yakoba wovwahilili tata yindi nimama yindi nakuya kuPadani Arama.+ 8 Hohenohu Esawu welukili nindi anyana awambanda akuKenani amuneñesheleña tata yindi Isaka,+ 9 dichi Esawu wayili kudi Ishimayeli nakusumbula Mahalati muhela aNebayoti kulonda ekali ñodindi kubombela hadi añodi jindi adiñayi dehi nawu.+ Mahalati wadiña mwana kaIshimayeli mwana kaAbarahama.

10 Yakoba wafumini kuBeyerisheba nakuya kukabadi kaHarani.+ 11 Chayileñayi, washikili heluña dimu nawa wafuukwili kukaamina kwenoku muloña itena dahumini. Dichi wanoneli ilola dimu hamalola adiña hadina iluña nakushachilahu mutu windi nawa wakaamini mutulu.+ 12 Kuhiñahu, waloteli chilota mwamweniyi mankenka* afumini hamaseki nakushika mwiwulu; nawa wamweni añelu jaNzambi akandaminineñahu nikusulukilahu.+ 13 Wamweni Yehova wudi hewulu damankenka nakuhosha nindi:

“Yami Yehova Nzambi yankakulula yeyi Abarahama nawa Nzambi yaIsaka.+ Idi ituña niiluña hiwunakaami, nakakwinkadu eyi nianyaneyi.*+ 14 Nianyaneyi akavula* neyi wusekulula wahamaseki+ nawa wakataanda kumujika nikumusela, kukabeta kakuchimunswa nikukabeta kakuchidiilu, nawa kuhitila mudi eyi nimudi anyaneyi,* yisaka yejima yaheseki chalala akayikiswila.*+ 15 Nidi hamu naneyi nawa nakakuhembaña kwejima kuwukayaña, nakakufuntisha kudinu ituña.+ Hinakakushiyaku sampu nakoñi yuma yinnakukani.”+

16 Kuhiñahu Yakoba wahindukili mutulu nakuhosha nindi: “Chalala Yehova wudi mudinu iluña nawa chumichi nachiluka wanyi.” 17 Watiyili woma nakuhosha cheñi nindi: “Adinu iluña dinakutiyisha woma chikupu! Idi dinateli hohu kwikala itala daNzambi+ nawa ichi dichenzelu chamwiwulu.”+ 18 Dichi Yakoba wahindukili ntetemena nankashi nawa wanoneli ilola hashachililiyi mutu windi nakudiimika kulonda diikali chishimi nawa wahuñunwinini manji hewulu dadu.+ 19 Idi iluña wadituumbili nindi Beteli,* ilaña hakusambila ijina daniwu musumba dadiña Luzi.+

20 Kuhiñahu, Yakoba wasanyikili nakuhosha nindi: “Neyi Nzambi wukutwalekahu kwikala nanami, kunkiña halwendu lwami, kunyinka yakuda* niyakuvwala yinukuvwalaña 21 nawa neyi nakafunti mukuwunda kwitala datata yami, dikwila nawu Yehova wakadimwekesha chikupu kwikala Nzambi yami. 22 Nawa idi ilola dinnemiki kulonda diikali chishimi, dakekala itala daNzambi,+ nawa chakadi nikujina, nakakwinka yamwikumi yahayuma yejima yiwakanyinka.”

29 Kuhiñahu, Yakoba watwalekelihu cheñi nalwendu lwindi nakuya kwituña dawantu akuMusela. 2 Dichi wamweni ishima dadiña mwiha ninyikanka yanyikoku yisatu yinakaami kwakwihi neshima denidi, chineli kunidi ishima kakavulu dikwayinkeleleñawu iyi nyikanka menji. Kukanwa kanidi ishima ajikiliku ilola deneni. 3 Chapompesheliwu nyikanka yejima kweniku, alañumwiniku ilola dadiña kukanwa keshima nawa enkeli nyikanka yanyikoku menji, kufumahu, afuntishili ilola kudadiña kukanwa keshima.

4 Dichi Yakoba wayihwili nindi: “Enu amanakwami, munafumi kudihi?” wena aakwili nawu: “Tunafumi kuHarani.”+ 5 Wayihwili cheñi nindi: “Labani+ mwijikulu aNahori+ mwamwiluka?” wena aakwili nawu: “Eña twamwiluka.” 6 Hohenohu wayihwili cheñi nindi: “Wudi chiwahi?” Wena aakwili nawu: “Eña wudi chiwahi. Nawa mwanindi Racheli+ iwu wunakwinza iwu nanyikoku!” 7 Kuhiñahu wayilejeli nindi: “Itena dichidi mwiwulu. Mpinji yakupompesha yimuna kanda yishiki. Dichi, yinkenu anyikoku menji nawa yenu mwakayidiishi.” 8 Wena amulejeli nawu: “Atwiteja wanyi kwila mwenomu sampu nyikanka yejima anayipompeshi hamu nawa niilola anadilañumuniku dehi kukanwa keshima. Kufumahu dinu hitukuyinka anyikoku menji.”

9 Hampinji yahosheleñayi nawena, Racheli wenjili nanyikoku yatata yindi chineli wadiña kabiña. 10 Yakoba chamumweniyi Racheli, mwana kaLabani mana kwamama yindi, nianyikoku aLabani, hohenohu Yakoba waswinini kwakwihi nakulañumunaku ilola kukanwa keshima nawa wayinkeli menji anyikoku aLabani mana kwamama yindi. 11 Kuhiñahu Yakoba wamufufwili Racheli nawa wadilili nezu dahewulu. 12 Yakoba watachikili kumuleja Racheli nindi wadiña ntaña yatata* yindi nawa nindi wadiña mwana kaRabeka. Dichi Racheli wayili lufuchi nakumuleja tata yindi.

13 Labani+ chamulejeliwu tuhu nsañu yaYakoba mwana kamuhelindi, wayili lufuchi nakumukinkilila. Wamukumbatili nikumufufwa nawa wamuleteli kwitala dindi. Dichi watachikili kumuleja Labani yuma yejimiyi. 14 Labani wamulejeli nindi: “Chalala eyi wudi ifwaha dami nimusunyi wami.”* Dichi washakamini nindi kakweji kamukuma.

15 Labani wamulejeli cheñi Yakoba nindi: “Hela chakwila wudi ntaña yami,*+ komana wukunzatila hohu chawaana? Nleji, wufwetwinyi iwukukeña?”+ 16 Dichi Labani wadiña nawanyana ayedi awambanda. Ijina dawamukulumpi, wadiña Liya nawa ijina dawakansi, wadiña Racheli.+ 17 Ilaña mesu aLiya adiña alubanji wanyi, hakwila Racheli wadiña mumbanda wekoku chikupu nawa walubanji. 18 Yakoba wamukeñeli Racheli, dichi wahosheli nindi: “Nukukuzatila yaaka 7 kulonda wakanyinki mwaneyi wakansi Racheli.”+ 19 Hohenohu Labani wamulejeli nindi: “Chachiwahi ami kumuhana kudi eyi kubadika kumuhana kudi iyala wacheñi. Dichi twalekakuhu kushakama nanami.” 20 Nawa Yakoba wamuzatililili Racheli yaaka 7,+ ilaña kudi Yakoba iyi yaaka yadiña tuhu neyi mafuku antesha hohu muloña wamukeñeli Racheli nankashi.

21 Kuhiñahu Yakoba wamulejeli Labani nindi: “Chineli mafuku ami anamani dehi, nyinki ñodami kulonda nikaami nindi.” 22 Hohenohu Labani wapompesheli antu ejima amwiluña nawa waloñesheli chawija. 23 Ilaña nampinji yamelela, wafuukwilihu kusenda mwanindi Liya nakumutwala kudi Yakoba kulonda akaami nindi. 24 Nawa Labani wahanini kambuñindi wamumbanda Zilipa kudi mwanindi Liya kulonda ekali kambuñindi.+ 25 Nantetemena, Yakoba wamweni nindi wadiña Liya! Dichi wamwihwili Labani nindi: “Wunankoñelidi chuma chamuchidiwu? Komana hinakuzatilili muloña waRacheliku? Muloñadi chiwunandimbili?”+ 26 Hohenohu Labani wamulejeli nindi: “Chisemwa chetu kunu, chetejaña wanyi kusumbwisha kansi henohu wedi kanda. 27 Zañalalaku mumulungu waniwu mumbanda. Kuhiñahu, nukukwinka niniwu mumbanda mukwawu kulonda wunkalakeli yaaka yikwawu 7.”+ 28 Yakoba welili mwenomu nawa wazañaleli mumulungu waniwu mumbanda, kufumahu Labani wamwinkeli mwanindi Racheli kwikala ñodindi. 29 Kubombelahu, Labani wahanini kambuñindi wamumbanda Biliha+ kudi mwanindi Racheli kulonda ekali kambuñindi.+

30 Kuhiñahu Yakoba wakaamini ninaRacheli, wamukeñeli Racheli kubadika Liya nawa wamuzatilili Labani yaaka yikwawu 7.+ 31 Chelili Yehova amoni nindi Liya amukeña wanyi,* wamuleñeleli kwimita,*+ ilaña Racheli wadiña nshinta.+ 32 Dichi Liya wemitili nakuvwala mwana weyala nawa wamutuumbili nindi Rubeni,*+ muloña wahosheli nindi: “Yehova namoni kukaba kwami,+ ichi dinu nfumwami wukutachika kunkeña.” 33 Nawa wemitili cheñi nakuvwala mwana mukwawu weyala nakuhosha nindi: “Yehova nantiyi nanochu chabula kunkeñawu, dichinanyinkeliyi cheñi iwu mwana.” Kuhiñahu, wamutuumbili nindi Simiyoni.*+ 34 Wemitili cheñi nakuvwala mwana mukwawu weyala nakuhosha nindi: “Ichi dinu nfumwami wukudinuña nanami, muloña namuvweli anyana awamayala asatu.” Dichi, wamutuumbili nindi Levi.*+ 35 Wemitili cheñi nakuvwala mwana mukwawu weyala nawa wahosheli nindi: “Ichi dinu nukumushimeka Yehova.” Nawa wamutuumbili nindi Yuda.*+ Hanyima yachumichi, wakumishili kuvwala anyana.

30 Racheli chamweniyi nindi hanavwalihu anyana naYakobaku, wamutiyilili muhelindi ichima nawa watachikili kumwila Yakoba nindi: “Nyinkihu anyana, neyi nehi nukufwa.” 2 Hohenohu Yakoba wamuzuwilili Racheli nakumwila nindi: “Komana ami yami Nzambi wunakukañeshi kwikala nanyana tahindi?”* 3 Dichi Racheli wahosheli nindi: “Talaña, nduñu yami wamumbanda Biliha+ iwu. Kamaaku nindi kulonda yanvwalilihu anyana* nawa kuhitila mudi yena ninami niikalihu nanyana.” 4 Dichi wamwinkeli kambuñindi Biliha kwikala ñodindi, nawa Yakoba wakaamini nindi.+ 5 Biliha wemitili nawa mukuhita kwampinji wamuvweleli Yakoba mwana weyala. 6 Kuhiñahu Racheli wahosheli nindi: “Nzambi nanhakwili nawa natiyilili kwizu dami chakwila nanyinki mwana weyala.” Dihafumini yamutumbi nindi Dani.*+ 7 Biliha, kambuña aRacheli wemitili cheñi nawa mukuhita kwampinji wamuvweleli Yakoba mwana weyala wamuchiyedi. 8 Kuhiñahu Racheli wahosheli nindi: “Hamuloña wakulwisha chikupu, nalwishi namuhelami. Ninami nemiki mushindu!” Dichi wamutuumbili nindi Nafitali.*+

9 Liya chamweniyi nindi naleki kuvwala anyana, wanoneli kambuñindi Zilipa nakumuhana kudi Yakoba kulonda ekali ñodindi.+ 10 Nawa Zilipa kambuña aLiya, wavweli mwana weyala naYakoba. 11 Kuhiñahu, Liya wahosheli nindi: “Iku hikukooleka chikupu!” Kufumahu, wamutuumbili nindi Gadi.*+ 12 Kufumahu, Zilipa kambuña aLiya, wavweli naYakoba mwana weyala wamuchiyedi. 13 Kuhiñahu Liya wahosheli nindi: “Nazañalali chikupu! Muloña anyana awambanda akuntenaña nawu nidi namuzañalu.”+ Dichi wamutuumbili nindi Asheri.*+

14 Muchilaaka chakwaañula tidiku, Rubeni+ wayili nakwendujola mwisaña nawa wawanini mamandiraki.* Dichi wamuleteleli mama yindi Liya. Kuhiñahu Racheli wamwilili Liya nindi: “Nyinkihu mamandiraki amwaneyi.” 15 Hohenohu wamwilili Racheli nindi: “Eyi wunakutoñojoka neyi chiwantambula nfumwami hichuma chapela tahindi?+ Ichi wunakukeña wutambuli cheñi nimamandiraki amwanami?” Dichi Racheli wahosheli nindi: “Chachiwahi. Nawunu wufuku wukukaama naneyi kulonda tuhimpi namamandiraki amwaneyi.”

16 Yakoba chafumineñayi mwisaña namelela, Liya wamukinkilili nakumuleja nindi: “Dalelu wukukaama nanami, muloña ami nakufweteli dehi namamandiraki amwanami.” Dichi wakaamini nindi wowuna wufuku. 17 Nzambi wamutiyili nawa wamwakwili Liya, wemitili nawa mukuhita kwampinji wavweli mwana weyala wamuchitanu naYakoba. 18 Kuhiñahu Liya wahosheli nindi: “Nzambi nanyinki wufwetu wami* muloña namuhani kambuñami kudi nfumwami.” Dichi wamutuumbili nindi Isakari.*+ 19 Liya wemitili cheñi nawa mukuhita kwampinji wavweli mwana weyala wamu 6 naYakoba.+ 20 Kuhiñahu Liya wahosheli nindi: “Nzambi nanyinki chawaana chachiwahi. Ichi dinu nfumwami wukuñiteja,+ muloña namuvweli anyana awamayala 6.”+ Dichi wamutuumbili nindi Zebuluni.*+ 21 Kufumahu, wavweli mwana wamumbanda nawa wamutuumbili nindi Dina.+

22 Nkumininaku Nzambi wamwanukili Racheli, Nzambi wamutiyili nawa wamwakwili nanochu chamukojejeliyi kwimita.*+ 23 Wemitili nawa wavweli mwana weyala. Kuhiñahu wahosheli nindi: “Nzambi nanfumishi nsonyi!”+ 24 Dichi wamutuumbili nindi Yosefu,*+ nakuhosha nindi: “Yehova nakumbombelahu mwana weyala mukwawu.”

25 Racheli chavweliyi Yosefu,+ hohenohu Yakoba wamulejeli Labani nindi: “Ñiiteji kulonda niyi kumukala wetu nawa kwituña detu. 26 Nyinki añodi jami nianyanami owu innakuzatili kulonda niyi, muloña nineyi wuneluki chikupu chinnakuzatili.”+ 27 Kuhiñahu, Labani wamwilili nindi: “Neyi wunantiyi kuwaha, nakulembeleli, shakamaku nanami muloña neluki kuhitila mukuhoña* nami Yehova nakunkiswila muloña waneyi.” 28 Nawa wabombelelihu nindi: “Nleji nfwetu yiwunakukeña nawa nukukwinkayu.”+ 29 Dichi Yakoba wamulejeli nindi: “Eyi wuneluki chinnakuzatili nichinnakuhembeli yimuna yeyi chiwahi;+ 30 henohu kanda ninzi, eyi wadiña nayimuna yantesha, ilaña ichi yinavuli nankashi nikusemununa nawa Yehova nakukiswili kufuma tuhu hinashikili. Hanu dinu, mpinjinyi yinakazatahu yuma yamwitala dami?”+

31 Kuhiñahu wamwihwili nindi: “Chumanyi chinukukwinka?” Yakoba wamwakwili nindi: “Hiwukunyinkahu chuma chidi chejimaku. Ilaña neyi wukuñilila ichi chuma chimu hohu, nukutachika cheñi kubiña nikuhemba mukanka wayimuna yeyi.+ 32 Dalelu, nukuhitañana hamukanka wejima wayimuna yeyi. Wuñaambwilihu mukoku wejima wamabeña-mabeña, wawulombu wamboka-mboka, wejima wachiluluka nankashi hakachi kawanyana kanyikoku ayizamba nimpembi wejima wukweti wulombu wamboka-mboka niwamabeña-mabeña hakachi kawampembi anyikaji. Kufuma tuhu hohanu, yumiyi yikwikala wufwetu wami.+ 33 Nawa kuloña* kwami kukanhoshelaku hefuku dakumbidi diwakenza nakutala wufwetu wami; chimuna wejima wakabula kwikala wamabeña-mabeña niwakabula wulombu wamboka-mboka hakachi kawampembi anyikaji niwakabula kwikala wachiluluka nankashi hakachi kawanyana kanyikoku ayizamba, neyi yakawaniki kudi ami dikwila nawu owu chimuna wakwiya.”

34 Hohenohu Labani wahosheli nindi: “Chachiwahi! Chikekali kwesekeja namuwunahoshi.”+ 35 Hadodenodu ifuku, waambwili ampembi ayizamba anyilenji, awulombu wamboka-mboka niampembi ejima anyikaji amabeña niawulombu wamboka-mboka, niwejima wadiñahu nawulombu wutooka niwejima wachiluluka nankashi hakachi kawanyana kanyikoku ayizamba, nawa wayihanini kudi anyanindi awamayala kulonda ayihembeña. 36 Kuhiñahu wayili kwiluña dakwendahu mafuku asatu kufuma kwadiñayi Yakoba, nawa Yakoba wabiñileña nyikanka yayimuna yaLabani yashalili.

37 Kuhiñahu Yakoba waketwili tunyitondu tutuuta twasitorakisi, twaamondi nitwanyitondu yanyilendi nawa watubwambwili nakutushiya mabeña-mabeña atooka chakwila mutondu wutooka wamukachi wamwekeni. 38 Dichi washili itu tunyitondu twabwambwiliyi kumbidi yamukanka wayimuna, muyizawu, dikwila nawu muwunwinu, omu mwenjileña yimuna nakunwina menji, kulonda neyi yimuna yinenzi nakunwa menji yidikandamineña kwakwihi nanitu tunyitondu.

39 Dichi nyikanka yayimuna yadikandaminineña kumbidi yanitu tunyitondu, nawa iyi nyikanka yayimuna yasemeneña anyana anyilenji, amabeña niawulombu wamboka-mboka. 40 Kuhiñahu, Yakoba waambwili anyana kanyikoku ayizamba nakubalumuna nyikanka yayimuna kulonda yitalishi chamesu kudi yanyilenji-nyilenji nikudi yachiluluka nankashi yadiña hanyikanka yayimuna yaLabani. Kufumahu cheñi, waambwili nyikanka yayimuna yindi nawa hayibombeli nanyikanka yayimuna yaLabaniku. 41 Nawa mpinji yejima yatachikileña yimuna yakola kudikandama, Yakoba washileña itu tunyitondu muyizawu kumesu anyikanka yayimuna kulonda yitachiki kudikandamina kwakwihi nanitu tunyitondu. 42 Ilaña neyi iyi yimuna yinazeyi, hashileñamu itu tunyitonduku. Dichi, mpinji yejima yimuna yazeya yekalileña yaLabani, ilaña yakola yekalileña yaYakoba.+

43 Nawa iwu iyala wekalili namaheta amavulu nankashi, wekalili nanyikanka yayimuna yayivulu nankashi, ambuña awamayala niawambanda, angameli niayimbuulu.+

31 Chimwahitili mpinji, watiyili anyana kaLabani awamayala anakuhosha nawu: “Yakoba natambuli yuma yatata yetu yejima, nawa hayuma yatata yetu dihanaheteliyi maheta ejima awa.”+ 2 Yakoba chamutalileñayi Labani hamesu, wamweni nindi yilwilu yaLabani kutalisha hadi yena hiyidi neyi chiyadiña hakusambilaku.+ 3 Nkumininaku Yehova wamulejeli Yakoba nindi: “Funtaku kwituña dawankakulula jeyi nikudi antaña jeyi+ nawa ami nukutwalekahu kwikala naneyi.” 4 Kuhiñahu, Yakoba watemesheli mazu kudi Racheli nikudi Liya kulonda enzi mwisaña mwadiña mukanka wayimuna yindi, 5 nawa wayilejeli nindi:

“Yilwilu yatata yenu kutalisha hadi ami yinahimpiki,+ ilaña Nzambi yatata yami natwalekihu kwikala nanami.+ 6 Ninenu mweluka chikupu nenu namukalakeli tata yenu nañovu jami jejima.+ 7 Nawa tata yenu neseki kundimba nikuhimpa wufwetu wami mapampa 10; ilaña Nzambi hanamwiteji kuñila chuma chatamaku. 8 Neyi ahosha nindi, ‘Yejima yamabeña diyi yikwikala wufwetu weyi,’ mukanka wejima wayimuna wasemeneña hohu yamabeña-mabeña; ilaña neyi ahosha cheñi nindi, ‘Yejima yanyilenji diyi yikwikala wufwetu weyi,’ mukanka wejima wayimuna wasemeneña hohu yanyilenji.+ 9 Dichi Nzambi watwalekelihu kumutambula tata yenu yimuna nakunyinkayu ami. 10 Mpinji yimu helili mukanka wayimuna wushiki hampinji yakudikandama, nafumbwili mesu nawa muchilota namweni nami ayizamba awampembi adikandamineña nawanyikaji, adiña anyilenji, amabeña niabalala.+ 11 Kuhiñahu kañelu kaNzambi wantambikili muchilota nindi, ‘Yakoba!’ ami netiyili nami, ‘Yami onu mwani.’ 12 Nawa watwalekelihu nindi, ‘Fumbulaku mesu eyi, wukumona ampembi ejima ayizamba anakudikandama nawanyikaji, anyilenji, amabeña niabalala, muloña namoni yuma yejima yinakukwilayi Labani.+ 13 Yami Nzambi walala waBeteli,+ oku kuwahuñunwinini manji* hachishimi nawa kuwasanyikilili kudi ami.+ Dichi nyamukaku, fumaku mudinu ituña wufunti kwituña kuwavwalikilili.’”+

14 Hohenohu Racheli naLiya amwihwili nawu: “Kudihu iseka didi dejima dinashali mwitala datata yetu ditunateli kuswana? 15 Chineli natulandishi nawa nakuzatisha mali atuhanininiwu, komana hakutumonaña neyi tudi añiinzaku?+ 16 Maheta ejima anamutambuliwu tata yetu kudi Nzambi, himaheta etu nawanyanetu.+ Dichi dinu, ilaku jejima jinakulejiyi Nzambi nindi wili.”+

17 Kuhiñahu Yakoba wanyamukili nawa wakandamishili anyanindi niañodi jindi hajingameli,+ 18 nawa wasendeli yimuna yindi yejima niyuma yejima yaheteliyi,+ yimuna yaheteliyi muPadani Arama nakuya kudi tata yindi Isaka mwituña daKenani.+

19 Dichi Labani wayili nakutewula anyikoku indi, nawa Racheli weyili yifwikija yawaterafi*+ yatata yindi.+ 20 Kubombelahu, Yakoba wamuwombolokeli Labani wakuArama, muloña wamulejeli wanyi nindi nakutemuka. 21 Dichi watemukili nawa wazambukili Kaloña,*+ yena niejima adiñayi nawu. Kuhiñahu, wayili kukabadi keluña damapidi dakuGiliyadi.+ 22 Hefuku damuchisatu, Labani amulejeli nawu Yakoba natemuki. 23 Dichi wasendeli amanakwindi* nakumupupilila Yakoba hadi lwendu lwamafuku 7 nawa wamuwanini kwiluña damapidi dakuGiliyadi. 24 Kuhiñahu, Nzambi wenjili kudi Labani mwini Arama+ muchilota nawufuku+ nakumuleja nindi: “Wubabali nayuma yiwukuhosha kudi Yakoba, hela yayiwahi hela yatama.”*+

25 Dichi Labani wamuwanini Yakoba hanyima yakwila Yakoba nalemi dehi itenti dindi kumpidi nawa Labani nawamanakwindi ateekeleli kwiluña damapidi dakuGiliyadi. 26 Kuhiñahu Labani wamwihwili Yakoba nindi: “Chumanyi chiwuneli? Muloñadi chiwunafuukwilihu kunwomboloka nakusenda anyanami awambanda neyi kwiji hiyankoli anakwatiwu kunjita? 27 Muloñadi chiwatemukila kufuma kudi ami mukuswamujoka nakunwomboloka chakadi kunleja? Neyi wanleja, nadi kukushinjikija namuzañalu ninatumina, nañoma yanyanya* ninakadada. 28 Ilaña hiwanyinka mpinji yakufufwa ejikulu ami* nianyanami awambandaku. Wunakoñi mwawusupi. 29 Nikweti ñovu yakuyikoña chuma chatama, ilaña Nzambi yatata yenu wahosha nanami nawufuku nindi, ‘Wubabali nayuma yiwukuhosha kudi Yakoba, hela yayiwahi hela yatama.’+ 30 Ichi wunakuya muloña wafwilaña nankashi kufunta kwitala datata yeyi, hanu dinu muloñadi chiwuneyili anzambi ami?”+

31 Yakoba wamwakwili Labani nindi: “Muloña natiyili woma, nadihoshesheli ami aweni nami, ‘Hadaha wukuntambula anyaneyi awambanda chakukanjikija.’ 32 Wudi wejima iwukuwana nawanzambi jeyi, wukuhanda wanyi. Henohu amanakwetu anakutalaku, talatalaku yuma yinikweti nawa sendakuhu yuma yeyi.” Ilaña Yakoba welukili wanyi nindi Racheli diyi wayiyili. 33 Dichi Labani weñilili mwitenti daYakoba, mwitenti daLiya nimwitenti dawambuña ayedi awambanda,+ ilaña wayiwanini wanyi. Kuhiñahu, wedikili mwitenti daLiya nawa weñilili mwitenti daRacheli. 34 Haniyi mpinji, Racheli wadiña wanona dehi yifwikija yawaterafi* nakuyisweka muchakushakamahu ambanda hangameli, nawa washakaminihu. Dichi Labani wakeñakeñeli mwitenti dejima, ilaña hayiwaniniku. 35 Kuhiñahu Racheli wamulejeli tata yindi nindi: “Mwanta wami, bayi wuhilaku, muloña ami hinukutwesha kunyamuka hamesu eyiku, muloña chuma chashikenaña ambanda chinanshikeni.”+ Dichi wakeñakeñeli chikupu, ilaña hayiwanini oyu yifwikija yawaterafiku.*+

36 Hohenohu Yakoba wahilili nawa watachikili kumuhoshola Labani. Kuhiñahu Yakoba wamwilili Labani nindi: “Nakoñi muloñanyi komana, nawa nshidinyi yinnakoñi yinakuleteshi wunkumpishi nakuzuwa ñana? 37 Chineli wunakeñakeñi muyuma yami yejima, chumanyi chiwunawani chamwitala deyi? Chitenteki aha kumesu awamanakwami niamanakweyi, nawa tuyileki atuhakwili etu ayedi. 38 Haniyi yaaka yejima 20 yinnashakami naneyi, anyikoku eyi niampembi jeyi hiyasulumwineñaku+ nawa hinadiilihu ayizamba anyikoku ahamukanka wayimuna yeyiku. 39 Nakuletelelihu wanyi chimuna anataboliwu kudi anyama azuwa amwisaña.+ Ilaña nadiña nakusinsishamu wacheñi. Eyi wakeñeleña ami kukufuntishila chimuna cheyi hela chakwila anamwiyi namwaana hela nawufuku. 40 Namwaana nkanza yañocheleña, nawufuku chishika chankwatileña nawa tulu twamanineña mumesu.+ 41 Achinu dichaaka chinashikiji yaaka 20 yinnashakami mwitala deyi. Nakuzatili eyi yaaka 14 hamuloña wawanyaneyi awambanda ayedi nawa nakubiñili mukanka wayimuna yeyi yaaka 6, ilaña eyi watwalekelihu kuhimpa wufwetu wami mapampa 10.+ 42 Neyi chakwila Nzambi yatata yami,+ Nzambi yaAbarahama nawa atiyañawu woma kudi Isaka+ hadiña kukabadi kamiku, mutenowu wadi kunleka kuya makasakasa. Nzambi namoni yihuñu yami nichinakabakani makasa ami, dihafuma yakuzuwili wufuku walelu.”+

43 Kuhiñahu Labani wamwilili Yakoba nindi: “Awa ambanda hiyanyanami nawa awa anyana hiyejikulwami, iwu mukanka wayimuna, himukanka wami nawa yuma yejima yiwunakumona yami nawanyanami awambanda. Chumanyi chatama chinukuyila dalelu awa hela anyanawu anavwaliwu? 44 Dichi twaya tutiyañani chitiyañenu eyi nanami, nawa chikwikalaña wunsahu hakachi ketu.” 45 Hohenohu Yakoba wanoneli ilola nakudiimika kulonda diikali chishimi.+ 46 Kuhiñahu Yakoba wayilili amanakwindi nindi: “Nonojolenu malola!” Dichi anonojoleli malola nakuyilumbika hamu. Kufumahu adiilili yakuda hewulu daniwu mulumba wamalola. 47 Labani watachikili kuwutena nindi Yega Sahaduta,* ilaña Yakoba wawuteneni nindi Galeyedi.*

48 Kuhiñahu Labani wahosheli nindi: “Ifuku dalelu, iwu mulumba wamalola wunekali wunsahu hakachi kaneyi nanami.” Ichi dichaletesheli yawutuumbi nindi Galeyedi,+ 49 nawa nindi Kaposhi kaKutalila, muloña wahosheli nindi: “Yehova yatutaleña eyi nanami neyi tunadaambuli dehi. 50 Neyi wukakabishaña anyanami awambanda nawa neyi wakasumbwilahu ambanda amakwawu kubombela hadi anyanami, hela kwosi muntu wudi nanetu, wanuki neyi Nzambi wakekala chinsahu hakachi kaneyi nanami.” 51 Labani watwalekelihu nakumuleja Yakoba nindi: “Talaña mulumba wamalola iwu, nawa talaña chishimi chinnemiki hakachi kaneyi nanami. 52 Iwu mulumba wamalola diwunsahu, nawa ichi chishimi dichinakushimuna wunsahu+ nawu, ami hinamba kapandakana iwu mulumba wamalola nakwinza nakukwila eyi chuma chatamaku nawa eyi hiwakapandakana iwu mulumba wamalola ninichi chishimi nakwinza nakuñila ami chuma chatamaku. 53 Dichi Nzambi yaAbarahama+ nawa Nzambi yaNahori, Nzambi yawatata jawu, yatuhakwili.” Nawa Yakoba wasanyikili kuhitila mudi atiyañawu woma kudi tata yindi Isaka.+

54 Kuhiñahu, Yakoba walambwili mulambu kumpidi nawa watambikili amanakwindi kwinza nakuda yakuda.* Dichi adiili nawa akaamini kumpidi wufuku wejima. 55 Hela chochu, Labani wahindukili ntetemena nankashi, wafufwili ejikulu indi*+ nianyanindi awambanda nawa wayikiswilili.+ Kufumahu Labani wanyamukili nakufunta kumukala windi.+

32 Kuhiñahu Yakoba wayili kwawu nawa wadibulakeni nawañelu jaNzambi. 2 Chayimweniyi tuhu, Yakoba wahosheli nindi: “Ichi hichilombu chaNzambi!” Dichi, idi iluña wadituumbili nindi Mahanayimi.*

3 Kuhiñahu, Yakoba watemesheli tuñanda hambidi yindi nakuya kudi manakwindi Esawu mwituña daSeyiri,+ iluña* damuEdomi,+ 4 nawa wayilejeli nindi: “Awa diwu mazu imukumuleja mwanta wami Esawu nenu, ‘Kambuñeyi Yakoba nahoshi nindi: “Ami nashakami* naLabani mafuku amavulu kushika nihayinu mpinji.+ 5 Nawa naheti ayizamba awañombi, ayimbuulu, anyikoku, ambuña awamayala niawambanda,+ natemeshi awa mazu akukuleja eyi mwanta wami kulonda wuntiyi kuwaha.”’”

6 Mukuhita kwampinji, atuñanda afuntili kudi Yakoba nakumuleja nawu: “Twamuwana manakweyi, nakwinza nakukukinkilila nawa wudi nawamayala 400.”+ 7 Yakoba watiyili woma nankashi nikwakama.+ Dichi waambwili antu adiñayi nawu nianyikoku nawampembi, añombi niangameli mumazanvu ayedi. 8 Wahosheli nindi: “Neyi Esawu wukulukukahu izanvu dimu, izanvu dikwawu dikutwesha kutemuka.”

9 Hanyima yachumichi, Yakoba wahosheli nindi: “Eyi Nzambi yankaaka yami Abarahama nawa Nzambi yatata yami Isaka, eyi Yehova, eyi wunakunleja neyi, ‘Funtaku kwituña deyi nikudi antaña jeyi, nawa ami nakakwilila yuma yayiwahi,’+ 10 ami hinnashikilimu kummwekeshela kukeña kwakashinshi nikashinshi kejima kiwunammwekesheli ami kambuñeyiku,+ muloña chinazambukili iwu Yodani nadiña hohu namukombu wami, ilaña ichi nekali yilombu yiyedi.+ 11 Nakulombi nami ñamwini+ kuchikasa chamanakwami Esawu, muloña inakumutiya woma nami hekwawu wukunlukuka,+ kushilahu anyana niamama jawu. 12 Nawa eyi wahosheli neyi: ‘Chalala ami nakakwilila yuma yayiwahi nawa nakakuvulishila anyaneyi* neyi wusekulula wakukaluñalwiji, wasweja kuvula chakukañanya kuwuchinda.’”+

13 Nawa wakaamini wufuku wejima kwenoku. Kuhiñahu wanonelihu maheta indi amakwawu kulonda amwinki manakwindi Esawu ekali chawaana:+ 14 ampembi anyikaji 200, ampembi ayizamba 20, anyikoku anyikaji 200, anyikoku ayizamba 20, 15 angameli anakwamusha 30, añombi anyikaji 40, añombi ayizamba 10, ayimbuulu anyikaji 20 niayimbuulu ayizamba anapami 10.+

16 Wayihanini kudi ambuñindi, hamukanka hamukanka, nawa wayilejeli ambuñindi nindi: “Zambukenu mutwaminiku nawa hakachi kamukanka wumu nimukanka wukwawu, mushiyeñahu iluña.” 17 Cheñi, walejeli watachi nindi: “Neyi manakwami Esawu yakubulakana nawa yakwihula nindi, ‘Eyi wudi muntu wanyi, wunakuya kudihi nawa iyi yimuna yidi hambidi yeyi yanyi?’ 18 dichi eyi waakuli neyi, ‘Nidi wakambuñeyi Yakoba. Ichi hichawaana chinakutemesheliwu eyi Esawu,+ mwanta wami, nawa yomweni niyena nakwinza hanyima yetu.’” 19 Cheñi, walejeli niwamuchiyedi, niwamuchisatu niejima alondeleleña munyima yanyikanka yayimuna nindi: “Awa diwu mazu imwatela kumuleja Esawu neyi mumubulakana. 20 Nawa mwatela kuhosha cheñi nenu, ‘Kambuñeyi Yakoba nakwinza hanyima yetu.’” Muloña wadihoshesha nindi: ‘Neyi nukumutiyisha kuwaha kuhitila mukumutemeshelañahu dehi chawaana,+ hadaha chinadimona nindi, wukuntambwila chiwahi.’ 21 Dichi ambuñindi azambukili nanichi chawaana nakutwaminaku, ilaña Yakoba wakaamini muchilombu wuna wufuku.

22 Chimwahitili mpinji muwowuna wufuku, wanyamukili hamu nawañodi jindi ayedi,+ ambuñindi ayedi awambanda+ nianyanindi 11 awamayala nakuzambuka hamwaaba waYaboki.+ 23 Dichi wayisendeli nakuyizambwisha kaloña* nawa wazambwishili niyuma yejima yadiñayi nayu.

24 Nkumininaku, Yakoba washalili nkawindi. Hohenohu iyala wumu watachikili kulwisha nindi sampu nichikwachili.+ 25 Chamweniyi nindi nakañanyi kumushinda, wamukwatili mulukuma; nawa lukuma lwaYakoba lwachiñumukili halwishileñayi nindi.+ 26 Kuhiñahu iwu iyala wahosheli nindi: “Ñuumbiku niyeña muloña hikukucha.” Ilaña yena wahosheli nindi: “Nukukuumbaku wanyi sampu wunankiswili.”+ 27 Dichi wamwihwili nindi: “Ijina deyi yeyinyi?” yena waakwili nindi: “Yami Yakoba.” 28 Kuhiñahu wamulejeli nindi: “Ijina deyi hidikwikala cheñi Yakobaku, ilaña dikwikala Isarela,*+ muloña wunalwishi naNzambi+ ninawantu, nkumininaku wunemiki mushindu.” 29 Yakoba niyena wamwilili nindi: “Nleji ijina deyi.” Ilaña yena wamwihwili nindi: “Muloñadi chiwunakuñihwila ijina dami?”+ Hohenohu wamukiswilili kwenoku. 30 Dichi Yakoba watuumbili idi iluña nindi Peniyeli,+ muloña wahosheli nindi, “Namumoni Nzambi mesu-namesu, ilaña nafwi* wanyi.”+

31 Nawa itena damuseleleli cheliliyi tuhu yapandakani Penuweli,* ilaña wadiña nakubalakata muloña walukuma lwindi.+ 32 Dihafuma nikulelu anyana kaIsarela awamayala kubula kuda musisa wekata* wekala mulutuñu lwalukuma, muloña iwu iyala wakwatili mulukuma lwaYakoba kumusisa wekata.

33 Dichi wafumbwili mesu indi nawa wamweni Esawu nakwinza hamu nawamayala 400.+ Hohenohu waambwili anyana, amu kudi Liya, amakwawu kudi Racheli nikudi ambuña awambanda ayedi.+ 2 Watwamijiliku ambuña awambanda nianyanawu,+ halondela Liya nianyanindi+ nawa Racheli+ niYosefu adiña munyima yawu. 3 Kuhiñahu yena wayili hambidi yawu nawa wanoñamini hamaseki mapampa 7 chashikiliyi kwakwihi namanakwindi.

4 Ilaña Esawu wamukinkilili lufuchi nakumukumbata nikumufufwa, nawa adilili. 5 Chabandwiliyi mesu indi nakumona ambanda nianyana, wehwili nindi: “Indi awa adi naneyi hiyanyi?” yena waakwili nindi: “Awa hiyanyana ananyinkiwu ami kambuñeyi kudi Nzambi.”+ 6 Hohenohu ambuña awambanda enjili nawanyanawu nawa anoñamini, 7 Liya niyena wenjili nawanyanindi nawa anoñamini. Nkumininaku Yosefu wenjili hamu naRacheli nawa anoñamini.+

8 Esawu wehwili nindi: “Muloñadi chiwatemeshela antu niyimuna yinnabulakani?”+ Yena waakwili nindi: “Kulonda eyi mwanta wami wuntiyi kuwaha.”+ 9 Kuhiñahu Esawu wahosheli nindi: “Manakwami, nikweti maheta amavulu nankashi.+ Hembaku yuma yeyi.” 10 Hela chochu, Yakoba wahosheli nindi: “Inehi mwani. Neyi wunantiyi kuwaha, watela kutambula chawaana chinakufuma muchikasa chami, muloña nachileti kulonda nimoni kumesu eyi. Nawa namoni kumesu eyi neyi kwiji namoni kumesu aNzambi nanochu chiwunantambwili namuzañalu.+ 11 Mwani tambulaku ichi chawaana chinakumwekesha nkisu yami yakuletelawu,+ muloña Nzambi nankwashi nawa yuma yejima yinakeñaña nikweti.”+ Dichi watwalekelihu nakumulembelela kulonda atambuli ichi chawaana.

12 Mukuhita kwampinji, Esawu wahosheli nindi: “Tufumenu kunu tuyi, nawa ami niyeñahu dehi hambidi yeyi.” 13 Ilaña yena wamulejeli nindi: “Eyi mwanta wami wuneluki neyi anyana achidi anyanya+ nawa nikweti anyikoku niañombi anakwamusha. Neyi tukuyendesha mapupa mwifuku dimu hohu, mukanka wayimuna wejima wukufwa. 14 Dichi eyi mwanta wami, twaminakuku hambidi yanami kambuñeyi, ilaña ami nukwinzaña chovu-chovu kushindamena hanochu chikwendaña yimuna nianyana sampu nichinakashika kudi eyi mwanta wami kuSeyiri.”+ 15 Kuhiñahu Esawu wahosheli nindi: “Mwani lekaku nukushiyiliku antu jami amu.” Hohenohu yena wahosheli nindi: “Muloñadi chiwukwilila mwenimu? Eyi mwanta wami kuminaku dakuntiya kuwaha.” 16 Dichi, hadodina ifuku Esawu wafuntili kuSeyiri.

17 Yakoba wayili kuSukoti+ nawa watuñili itala dindi ninyinkanda mwakukaama yimuna yindi. Dihafumini idi iluña hakudituumba nindi Sukoti.*

18 Yakoba chafuminiyi kuPadani Arama,+ washikili chiwahi mumusumba waShekemi+ mwituña daKenani+ nawa watuñilili chilombu chindi kwakwihi namusumba. 19 Kuhiñahu, walandili mpata kudi anyana kaHamori tata yaShekemi, mwalemeniyi itenti dindi. Mpata yeniyi wayilandili namali asiliva 100.+ 20 Kwenoku watuñiliku kameña nawa wakituumbili nindi Nzambi, Nzambi yaIsarela.+

34 Dichi Dina mwana kaYakoba wamumbanda wavweleleliyi mudi Liya,+ wadiña nachaaku chakuya nakuhema nawayañadima* amudina ituña.+ 2 Shekemi mwana kaHamori mwini Hivi,+ mwanta wadina ituña, chamumweniyi Dina, wamusendeli nawa wakaamini nindi nakumutamisha. 3 Wadikundili* chikupu naDina mwana kaYakoba, wamukeñeli iwu chañadima nawa wahosheleña nindi munjila yakumudimbeka.* 4 Nkumininaku Shekemi wamwilili tata yindi Hamori+ nindi: “Nsumbwili iwu chañadima kulonda ekali ñodami.”

5 Hampinji yatiyiliyi Yakoba nindi mwanindi Dina anamutamishi kudi Shekemi, anyanindi awamayala adiña mwisaña nayimuna yindi. Dichi Yakoba wamweneni kwanzo-o sampu nichiyafuntiliwu. 6 Chimwahitili mpinji, Hamori tata yaShekemi wayili nakuhanjeka naYakoba. 7 Ilaña anyana kaYakoba awamayala chatiyiliwu chumichi, hohenohu afuntili kufuma mwisaña. Atiyili kutama nawa azuwili muloña Shekemi wasawili Isarela nanochu chakaaminiyi namwana kaYakoba wamumbanda,+ chuma chateleleli kubula kumwekana.+

8 Hamori wayilejeli nindi: “Mwanami Shekemi nakumufwila chikupu* mwanenu wamumbanda. Mwani mwinkenu kulonda ekali ñodindi, 9 nawa tusumbwañaneña. Twinkenuña anyanenu awambanda, ninenu sendenuña anyanetu awambanda.+ 10 Mushakameña nanetu nawa yinu mpata yikwikala yenu. Shakamenuñamu nawa zatilenuñamu nyidimu yakulanda nakulandulula nikuhetelamu.” 11 Kuhiñahu Shekemi walejeli tata yaDina niamanakwindi nindi: “Nyinkenu chuma chinnakukeña nawa ami nukuyinka chuma chejima chimukukeña kudi ami. 12 Munateli tuhu kuntoñwela nsewu yeneni nankashi nichawaana+ chimukukeña. Nukuyinka chuma chejima chimukunleja. Enu kuminenu hohu dakunyinka iwu chañadima kulonda ekali ñodami.”

13 Dichi anyana kaYakoba awamayala afuukwilihu kumudimba Shekemi nitata yindi Hamori muloña watamishili muhelawu Dina. 14 Ayilejeli nawu: “Etu tukutwesha wanyi kwila chuma chamuchidiwu, chakuhana muheletu kudi iyala wabula kwalama,*+ muloña kudi etu chumichi chansonyi. 15 Tunateli hohu kwiteja chumichi: neyi mwalamisha antu jenu awamayala ejima+ kulonda mwiikali neyi etu. 16 Neyi mukwila mwenimu, tukuyinkaña anyanetu awambanda, ninetu tukusendaña anyanenu awambanda, tukushakamaña hamu nenu nawa tukwikala antu wowamu. 17 Ilaña neyi mukututiyilila wanyi nakubula kwalama, tukusenda muheletu nakudiyila.”

18 Mazu ahosheliwu amutiyishili kuwaha Hamori+ niShekemi mwana kaHamori.+ 19 Iwu mukwenzi washintajalili wanyi kwila mwayilejeliwu,+ muloña wamukeñeli nankashi mwana kaYakoba wamumbanda nawa Shekemi amulemesheli chikupu kubadika ejima amwitala datata yindi.

20 Dichi Hamori nimwanindi Shekemi ayili kuchenzelu chamusumba nakuleja antu amumusumba wawu+ nawu: 21 “Awa antu anakukeña kushakama mukuwunda nanetu. Lekenu ashakami muyinu mpata nawa azatileñamu nyidimu yakulanda nakulandulula, muloña mpata yeneni nankashi mwatela kushakamawu. Tukusumbulaña anyanawu awambanda nawa anyanetu awambanda tukuyisumbwishaña kudi wena.+ 22 Anateli hohu kwiteja kushakama hamu nanetu nakwikala antu wowamu kushindamena hachumichi: neyi amayala ejima adi mukachi ketu aalama neyi chalamawu wena.+ 23 Komana yuma yawu, mahetawu niyimuna yawu yejima hijikwikala jetuku? Dichi tuyitejenu kulonda ashakami hamu nanetu.” 24 Ejima edikilileña hachenzelu chamusumba windi, atiyilili mumazu aHamori niamwanindi Shekemi nawa amayala ejima aalamini, ejima edikilileña hachenzelu chamusumba.

25 Hela chochu, hefuku damuchisatu, henohu achidi kutiya kuyeña, anyana kaYakoba awamayala ayedi, Simiyoni naLevi amana kwaDina,+ anoneli mpoku jawu jatubali nakuya nakulukuka musumba chakadi kuyikuhwelela nawa ajahili amayala ejima.+ 26 Ajahili Hamori nimwanindi Shekemi nampoku yakabali, kuhiñahu amusendeli Dina kufuma mwitala daShekemi nawa ayili. 27 Anyana kaYakoba amakwawu awamayala enjili nakubuwa musumba wanana amayala ajahiliwu, muloña ayitamishilili muhelawu.+ 28 Asendeli nyikanka yanyikoku niyampembi jawu, añombi jawu, ayimbuulu jawu niyuma yejima yadiña mumusumba nimumaha. 29 Asendeli nimaheta awu ejima, akwatili anyanawu anyanya ejima, añodi jawu nawa abuwili niyuma yejima yadiña mumatala.

30 Yakoba chachitiyiliyi, wayilejeli aSimiyoni naLevi+ nindi: “Munanleteli kukala kweneni chikupu chimunankojeji kununka ivumba datama* kudi antu ashakamaña mudinu iluña, kudi aKenani nikudi aPerizi. Ami nikweti antu antesha, chakadi nikujina akudipompesha hamu kulonda anlukuki nawa akunjilumuna, ami niamwitala dami.” 31 Ilaña wena ahosheli nawu: “Komana tukwiteja muheletu kumukoña neyi hichivumbi tahindi?”

35 Kuhiñahu Nzambi wamulejeli Yakoba nindi: “Nyamukaku, yaña kuBeteli+ wakashakamiku nawa kwenoku wakamutuñili Nzambi walala kameña, owu wamwekeni kudi eyi hiwamutemukileña manakweyi Esawu.”+

2 Dichi Yakoba walejeli amwitala dindi niantu ejima adiñayi nawu, nindi: “Natenu anzambi akutwamba* imudi nawu+ nawa ditookeshenu nikuhimpa yakuvwala yenu, 3 tunyamukenu nakuya kuBeteli. Kwenoku nakamutuñili Nzambi walala kameña, owu wañakwili hefuku dinamweni yihuñu nawa wadiña nanami kwejima kunayaña.”*+ 4 Dichi amwinkeli Yakoba anzambi akutwamba ejima adiñawu nawu nituzeya twadiña kumatu awu nawa Yakoba wajivumbikili* mwishina damutondu weneni wadiña kwakwihi naShekemi.

5 Chayileñawu, Nzambi wakojejeli antu amunyisumba yayinyeñumukili kuyitiya woma, dichi hiyayikupishili anyana kaYakobaku. 6 Nkumininaku, Yakoba washikili kuLuzi,+ dikwila nawu Beteli, mwituña daKenani, yena hamu niantu ejima adiñayi nawu. 7 Kweniku watuñiliku kameña nawa idi iluña wadituumbili nindi Eli Beteli,* muloña dikwadimwekesheleliyi Nzambi walala kudi yena hamutemukiliyi Yakoba manakwindi.+ 8 Mukuhita kwampinji, Debora+ nleli yaRabeka wafwili, nawa amujiikili muchikulu chaBeteli mwishina damukula. Dichi iwu mutondu wawutuumbili nindi Alonibakuti.*

9 Nzambi wamwekeni cheñi kudi Yakoba hafumineñayi kuPadani Arama nawa wamukiswilili. 10 Nzambi wamulejeli nindi: “Ijina deyi yeyi Yakoba.+ Ijina deyi hidikwikala cheñi Yakobaku, ilaña ijina deyi dikwikala Isarela.” Nawa watachikili kumutena nindi Isarela.+ 11 Nzambi wamulejeli cheñi nindi: “Yami Nzambi Wañovu Jejima.+ Dichi semununaku kulonda muvuli. Mudi eyi* mwakafuma nyuza yayivulu chikupu+ nianyanta.+ 12 Ituña dinenkeli Abarahama niIsaka, nakakwinkadu eyi nianyaneyi akavwalikaña* hanyima yeyi.”+ 13 Kuhiñahu, Nzambi wamushiyili heluña dahanjikilileñayi nindi.

14 Dichi Yakoba wemikili chishimi heluña hahanjekeleliyi naNzambi, chishimi chamalola nawa wahuñunwininihu mulambu wavinyu nimanji.+ 15 Nawa Yakoba watwalekelihu kutena iluña dahanjekeleliyi Nzambi nayena nindi Beteli.+

16 Kufumahu anyamukili nakufuma kuBeteli. Nawa henohu hachidi hahalehi nakushika kuEfurati, Racheli washikili hakusampuluka nawa kusampuluka kwamukalilili chikupu. 17 Ilaña iku wuchidi kukabakana hakwila nawu avwali mwana, nkoñu* wamulejeli nindi: “Bayi wutiya womaku muloña wunakuvwala mwana weyala mukwawu.”+ 18 Iku wuchidi kubokola* (muloña wadiña kwakwihi nakufwa), wamutuumbili nindi Benoni,* ilaña tata yindi wamutuumbili nindi Benjamini.*+ 19 Dichi Racheli wafwili nawa amujiikili kunsa yanjila yaya kuEfurati, dikwila nawu Betelemi.+ 20 Yakoba wemikili chishimi hewulu dejamu dindi; hichishimi chejamu daRacheli kushika nikulelu.

21 Kuhiñahu, Isarela wafuminiku nawa wayili nakulemena itenti dindi hahalehi kupandakana kaposhi kaEderi. 22 Mpinji yimu henohu Isarela nakushakama munidi ituña, Rubeni wayili nakukaama naBiliha ntombu* yatata yindi nawa Isarela watiyili chumichi.+

Dichi anyana kaYakoba awamayala adiña 12. 23 Anyana awamayala avweliyi naLiya, adiña Rubeni+ wedi waYakoba, halondela Simiyoni, Levi, Yuda, Isakari niZebuluni. 24 Anyana awamayala avweliyi naRacheli, adiña Yosefu niBenjamini. 25 Anyana awamayala avweliyi naBiliha kambuña aRacheli, adiña Dani niNafitali. 26 Nawa anyana awamayala avweliyi naZilipa kambuña aLiya, adiña Gadi niAsheri. Awa diwu anyana kaYakoba awamayala owu avweleleliyi muPadani Arama.

27 Nkumininaku, Yakoba washikili kwadiña tata yindi Isaka kuMamiri+ muKiriyati Ariba, dikwila nawu Hebironi, oku kwashakamineñawu aAbarahama naIsaka neyi añiinza.+ 28 Isaka washakamini yaaka 180.+ 29 Kuhiñahu Isaka woneni kakukumishaku, afwa nikufwa nawa amujiikili neyi chajiikiliwu antu jindi,* hanyima yakuhanda yaaka yayivulu nikudiluñisha nawumi* nawa amujiikili kudi anyanindi aEsawu naYakoba.+

36 Iyi diyi nsañu yahosha hachihandilu chaEsawu, dikwila nawu Edomi.+

2 Esawu wasumbwili anyana awambanda awaKenani: Ada+ mwana kaEloni mwini Hiti;+ niOholibama+ mwana kaAna nawa mwijikulu aZibeyoni mwini Hivi; 3 niBasemati+ mwana kaIshimayeli, muhela aNebayoti.+

4 Nawa Ada wamuvweleleli Esawu Elifazi nawa Basemati wavweli Ruweli,

5 Oholibama wavweli Yewushi, Yalami niKora.+

Awa diwu anyana kaEsawu awamayala avweliyi hadiñayi muKenani. 6 Kuhiñahu, Esawu wasendeli añodi jindi, anyanindi awamayala, anyanindi awambanda, antu* ejima amwitala dindi, yimuna yindi nianyama indi amakwawu ejima adiñayi nawu nimaheta ejima aheteliyi+ mwituña daKenani nakuya kumpata yikwawu hahalehi nakwadiña manakwindi Yakoba.+ 7 Muloña yuma yawu yaswejeli kuvula nankashi chakwila hiyatwesheli kushakama hamuku, nawa iluña mwashakamineñawu* dayikeheleli muloña wayimuna yawu. 8 Dichi Esawu watachikili kushakama mumpata yamapidi yaSeyiri.+ Esawu diyi Edomi.+

9 Nawa iyi diyi nsañu yahosha hachihandilu chaEsawu tata yaEdomi hadiñayi mumpata yamapidi yaSeyiri.+

10 Awa diwu majina anyana kaEsawu awamayala. Elifazi mwana kaAda, ñoda Esawu; Ruweli mwana kaBasemati, ñoda Esawu.+

11 Anyana kaElifazi awamayala ejima adiña Temani,+ Omari, Zefo, Gatami niKenazi.+ 12 Timina wekalili ntombu* yaElifazi, mwana kaEsawu. Mukuhita kwampinji, wamuvweleleli Elifazi, Amaleki.+ Awa diwu adiña ejikulu aAda, ñoda Esawu.

13 Awa diwu anyana kaRuweli awamayala: Nahati, Zera, Shama niMiza. Awa diwu adiña ejikulu aBasemati,+ ñoda Esawu.

14 Awa diwu adiña anyana kaOholibama awamayala avweliyi naEsawu: Yewushi, Yalami niKora. Oholibama ñoda Esawu wadiña mwana kaAna nawa mwijikulu aZibeyoni.

15 Awa diwu antwamina* afumini mudi anyana* kaEsawu+ awamayala: Anyana kaElifazi awamayala, mwana kaEsawu wawedi: Ntwamina Temani, Ntwamina Omari, Ntwamina Zefo, Ntwamina Kenazi,+ 16 Ntwamina Kora, Ntwamina Gatami niNtwamina Amaleki. Awa diwu antwamina jaElifazi+ mwituña daEdomi. Awa diwu ejikulu aAda.

17 Awa diwu anyana kaRuweli, mwana kaEsawu: Ntwamina Nahati, Ntwamina Zera, Ntwamina Shama niNtwamina Miza. Awa diwu antwamina jaRuweli mwituña daEdomi.+ Awa diwu ejikulu aBasemati, ñoda Esawu.

18 Nkumininaku, awa diwu anyana kaOholibama ñoda Esawu: Ntwamina Yewushi, Ntwamina Yalami niNtwamina Kora. Awa diwu antwamina jaOholibama ñoda Esawu. Oholibama wadiña mwana kaAna.

19 Awa diwu anyana kaEsawu awamayala nawa awa diwu antwamina jawu. Esawu diyi Edomi.+

20 Awa diwu anyana kaSeyiri kaHori awamayala, enimbu amudina ituña:+ Lotani, Shobali, Zibeyoni, Ana,+ 21 Dishoni, Ezeri niDishani.+ Awa diwu antwamina jawaHori, anyana kaSeyiri awamayala mwituña daEdomi.

22 Anyana kaLotani awamayala adiña Hori naHemami, nawa muhela aLotani wadiña Timina.+

23 Awa diwu anyana kaShobali awamayala: Alivani, Manahati, Ebali, Shefo niOnami.

24 Awa diwu anyana kaZibeyoni awamayala:+ Aya naAna. Iwu diyi Ana, ona wawanini tuseloki twamenji ataata mwisaña habiñileñayi ayimbuulu jatata yindi Zibeyoni.

25 Awa diwu anyana kaAna: Dishoni naOholibama mwana wamumbanda avweliwu kudi Ana.

26 Awa diwu anyana kaDishoni awamayala: Hemidani, Eshibani, Itirani niKerani.+

27 Awa diwu anyana kaEzeri awamayala: Bilihani, Zayavani niAkani.

28 Awa diwu anyana kaDishani awamayala: Uzi naArani.+

29 Awa diwu antwamina jawaHori: Ntwamina Lotani, Ntwamina Shobali, Ntwamina Zibeyoni, Ntwamina Ana, 30 Ntwamina Dishoni, Ntwamina Ezeri niNtwamina Dishani.+ Awa diwu antwamina jawaHori kwesekeja nawantwamina jawu mwituña daSeyiri.

31 Awa diwu anyanta ayuulili mwituña daEdomi+ henohu aIsarela* kanda ekali namwanta wudi wejima wakuyiyuula.+ 32 Bela mwana weyala avweliwu kudi Beyori wayuulili muEdomi nawa ijina damusumba windi wadiña Dinihaba. 33 Bela chafwiliyi, Yobabi mwana kaZera wakuBozira wamuswanini nakutachika kuyuula. 34 Yobabi chafwiliyi, Hushami wakwituña dawaTemani wamuswanini nakutachika kuyuula. 35 Hushami chafwiliyi, Hadadi mwana kaBedadi wemikili mushindu aMidiyani+ mwiluña* daMowabi, wamuswanini nakutachika kuyuula nawa ijina damusumba windi wadiña Aviti. 36 Hadadi chafwiliyi, Samila wakuMasireka wamuswanini nakutachika kuyuula. 37 Samila chafwiliyi, Shawuli wakuRehoboti kwakwihi naKaloña, wamuswanini nakutachika kuyuula. 38 Shawuli chafwiliyi, Bayali Hanani mwana kaAkibori wamuswanini nakutachika kuyuula. 39 Bayali Hanani mwana kaAkibori chafwiliyi, Hadari wamuswanini nakutachika kuyuula. Ijina damusumba windi wadiña Pawu nawa ijina dañodindi wadiña Mehetabeli mwana kaMatiredi, Matiredi mwana wamumbanda avweliwu kudi Mezahabi.

40 Awa diwu majina awantwamina jaEsawu kwesekeja namwaya yisaka yawu, namwaya maluña awu nimwaya majina awu: Ntwamina Timina, Ntwamina Aliva, Ntwamina Yeteti,+ 41 Ntwamina Oholibama, Ntwamina Ila, Ntwamina Pinoni, 42 Ntwamina Kenazi, Ntwamina Temani, Ntwamina Mibizari, 43 Ntwamina Magidiyeli niNtwamina Irami. Awa diwu anyanta jaEdomi kwesekeja namwahitili nyikala yawu mwituña dawu.+ Iwu diyi Esawu tata yaEdomi.+

37 Yakoba watwalekelihu kushakama mwituña daKenani mwashakamineñayi tata yindi neyi ñiinza.+

2 Iyi diyi nsañu yahosha hachihandilu chaYakoba.

Yosefu+ hadiñayi nayaaka 17, iwu kansi weyala wadiña nakubiña mukanka wayimuna+ hamu nawanyana kaBiliha+ awamayala nianyana kaZilipa+ awamayala, añodi jatata yindi. Dichi Yosefu wenjili nakumuleja tata yawu nsañu yatama kutalisha hadi wena. 3 Isarela wamukeñeli Yosefu nankashi kubadika anyanindi amakwawu awamayala+ muloña diyi mwana avweleliyi muwushinakaji windi nawa wanoneli munkukumba wambukaku* nakumwinka Yosefu. 4 Amanakwindi chamweniwu nawu tata yawu wamukeña nankashi kubadika wena, atachikili kumuhela nawa hiyahosheleña nindi mukuwundaku.

5 Mukuhita kwampinji, Yosefu waloteli chilota nawa wayilejelichu amanakwindi,+ dichi awanininihu muloña wukwawu wakumuhelelahu. 6 Wayilejeli nindi: “Mwani tiyenu chilota chinalota. 7 Nalota tunakukasa yiita hakachi keha, dichi namona chiita chami chanyamuka nakwimana zululu-u nawa yiita yenu yanyeñumuka nakutachika kudibuka kuchiita chami.”+ 8 Amanakwindi amwilili nawu: “Chalala eyi wunakutoñojoka neyi wakekala mwanta wetu nikutuyuula tahindi?”+ Dichi awanininihu muloña wukwawu wakumuhelelahu, muloña wachilota chindi nimazu ahosheliyi.

9 Kufumahu, waloteli cheñi chilota chikwawu nawa wayilejelichu amanakwindi nindi: “Nalota chilota chikwawu. Nalota itena, kakweji nitutumbwa 11 jinakudibuka kudi ami.”+ 10 Kuhiñahu wamulejelichu tata yindi niamanakwindi, dichi tata yindi wamuzuwilili nakumwila nindi: “Indi ichi chilota chiwunaloti chinatalishi mudihi? Komana ami nimama yeyi kushilahu niamanakweyi chalala twakenza nakudibuka heseki kudi eyi tahindi?” 11 Amanakwindi amutiyilili ichima,+ ilaña tata yindi wahembeli awa mazu mumuchima.

12 Amanakwindi ayili nakudiisha mukanka wayimuna yatata yawu kwakwihi naShekemi.+ 13 Chimwahitili mpinji, Isarela wamulejeli Yosefu nindi: “Amanakweyi anakubiña mukanka wayimuna kwakwihi naShekemi, hidimuku? Twaya nukutumi wuyi kudi wena.” Hohenohu yena wahosheli nindi: “Antumi mwani!” 14 Dichi wamulejeli nindi: “Mwani yaña wakatali neyi amanakweyi adi chiwahi. Wakatali nichidi mukanka wayimuna nawa wakafunti nakunleja.” Hohenohu wamutemesheli kufuma muchinekineki chaHebironi+ nakuya kukabadi kaShekemi. 15 Dichi amuwanini kudi iyala wumu iku nakululuta mwisaña. Iwu iyala wamwihwili nindi: “Wunakukeñadi?” 16 Yena waakwili nindi: “Inakukeña amanakwami. Mwani nleji, kudihi kuyanakubiñilawu mukanka wayimuna?” 17 Iwu iyala watwalekelihu nindi: “Kunu anafumiku dehi muloña nayitiya anakuhosha nawu, ‘Tuyenu kuDotani.’” Dichi Yosefu wayilondeleli amanakwindi nawa wayiwanini kuDotani.

18 Amumweneneni hahalehi, henohu kanda ashiki kwadiñawu, amushakaminini hampuña kulonda amujahi. 19 Dichi adilejeli wumu namukwawu nawu: “Talenu! Mukakulota yilota+ ona wunakwinza. 20 Twayenu tumujahi, tumuumbilenu mwibuku dimu damenji nawa tukuhosha netu amuda kudi kanyama wamwisaña wazuwa. Tutali dinu chikulumbuluka yilota yindi.” 21 Rubeni+ chatiyiliyi chumichi, wesekeli nindi yamupulwishi mumakasa awu. Dichi wahosheli nindi: “Bayi tumujahaku.”*+ 22 Rubeni wahosheli nindi: “Bayi mupwekesha mashiku.+ Muumbilenu munidi ibuku damenji didi mwisaña, ilaña bayi mumukatishaku.”*+ Wakeñeleña nindi yamupulwishi kudi wena kulonda yamufuntishi kudi tata yindi.

23 Yosefu chashikiliyi tuhu kudi amanakwindi, amusubwili munkukumba windi, yowu munkukumba wambukaku wavwaliliyi,+ 24 nawa amusendeli nakumuumbila mwibuku damenji. Haniyi mpinji mwibuku mwadiña mwooma; himwadiña menjiku.

25 Kuhiñahu, ashakamini nakuda. Chafumbwiliwu mesu awu, amweni chendu chawaIshimayeli+ afumineña kuGiliyadi. Angameli awu asendeli ladanumi, balisamu niyula yadiña nawumpotu-mpotu+ nawa adiña halwendu lwakuya kuEjipitu. 26 Hohenohu Yuda wayilili amanakwindi nindi: “Neyi tukumujaha manakwetu nakusweka mashi indi, chumanyi chitukuhetelamu?+ 27 Twayenu tumulandishi+ kudi eni Ishimayeli nawa bayi tumukoña chuma chatamaku. Chineli himanakwetu nawa mashi etu wowamu.” Dichi amutiyililili manakwawu. 28 Nawa aMidiyani+ akakulanda nakulandulula chahitileñawu, amana kwaYosefu amufumishili Yosefu mwibuku damenji nakumulandisha kudi eni Ishimayeli nayikunku yasiliva 20.+ Awa amayala amusendeli Yosefu kuEjipitu.

29 Chimwahitili mpinji, Rubeni chafuntiliyi kwibuku damenji nawa chamweniyi nindi Yosefu mwosiyi, watabwili yakuvwala yindi muloña wachineñi. 30 Chafuntiliyi kudi amanakwindi, wabidikili nindi: “Mwana nayi! Hanu dinu ami nukwila ñahi?”

31 Dichi anoneli munkukumba waYosefu nawa ajahili mpembi wachizamba, kufumahu atumpikili iwu munkukumba mumashi. 32 Kuhiñahu, atemesheli iwu munkukumba wambukaku kudi tata yawu nawa amulejeli nawu: “Ichi dichuma chitunawani. Mwani chishinshiki wumoni neyi diyi munkukumba wamwaneyi hela nehi.”+ 33 Dichi wawushinshikili nawa wabidikili nindi: “Himunkukumba wamwanami! Namoni anamudi kudi kanyama wamwisaña wazuwa! Chalala Yosefu anamutaboli dehi!” 34 Hohenohu Yakoba watabwili yakuvwala yindi nakuvwala chisasa mumbunda yindi nawa wamudilili mwanindi hadi mafuku amavulu. 35 Anyanindi awamayala niawambanda atwalekelihu nakumukundeja, ilaña yena wakaanineña kumukundeja nakuhosha nindi: “Nukumudilaña mwanami sampu nichinakakunkumukila Mwijamu!”*+ Tata yindi watwalekelihu nakumudila.

36 Dichi aMidiyani amulandishili muEjipitu kudi Potifwari, chilolu wamuchota chaFwaru+ nawa mukulumpi wawatulama.+

38 Dichi hayina mpinji, Yuda wayishiyili amanakwindi nakuya nakulemena itenti dindi kwakwihi neyala mwini Adulami wejina daHira. 2 Kwenoku Yuda wamweni mwana wamumbanda avweliwu kudi mwini Kenani+ wejina daShuwa. Dichi wamusendeli nakukaama nindi, 3 nawa wemitili. Mukuhita kwampinji, wavweli mwana weyala nawa Yuda wamutuumbili nindi Eri.+ 4 Wemitili cheñi, wavweli mwana weyala nawa wamutuumbili nindi Onani. 5 Wavweli cheñi mwana weyala nawa wamutuumbili nindi Shela. Hamuvweliyi, yena* wadiña muAkizibi.+

6 Mukuhita kwampinji, Yuda wamusumbwilili wedi windi Eri mumbanda nawa iwu mumbanda ijina dindi wadiña Tamari.+ 7 Ilaña Eri wedi waYuda, wamutiyishileña Yehova kutama; dichi Yehova wamujahili. 8 Hamuloña wachumichi, Yuda wamulejeli Onani nindi: “Kamaaku nañoda manakweyi nawa mudisumbuli muwushaku kulonda wumuvwalilimu manakweyi anyana.”+ 9 Ilaña Onani welukili nindi awa anyana hiyakuyimonaña neyi hiyanyanindiku.+ Dichi chakaamineñayi nañoda manakwindi, wamwañilileña mbutu yalusemu heseki kulonda abuli kumuvwalilamu manakwindi anyana.+ 10 Chuma chakoñeleñayi chadiña chatama kumesu aYehova, dichi niyena wamujahili.+ 11 Yuda wamulejeli Tamari muku windi wamumbanda nindi: “Yaku wakashakami mwitala datata yeyi neyi ntuluwa sampu mwanami Shela nakuli dehi,” muloña watoñojokeli nindi: ‘Niyena nenzi afwi neyi chafwili anakwindi.’+ Dichi Tamari wayili nakushakama mwitala datata yindi.

12 Chimwahitili mafuku amavulu, ñoda Yuda mwana kaShuwa wamumbanda+ wafwili. Mpinji yaYuda yakudililamu chiyamanini, wayili kudi antu atewileña anyikoku indi kuTimina+ hamu nebwambu dindi Hira mwini Adulami.+ 13 Tamari amulejeli nawu: “Muku weyi nakuya kuTimina nakutewula anyikoku indi.” 14 Chatiyiliyi chumichi, wavuulili chakuvwala chindi chawuntuluwa nakudibuta ihina kumesu nikudikumbakesha shawelu nawa washakamini kuwiñililu waEnayimi wadiña munjila yaya kuTimina, muloña Tamari wamweni nindi Shela nakuli dehi, ilaña yena hiyamuhanini kudi Shela kulonda ekali ñodindiku.+

15 Yuda chamumweniyi, hohenohu watoñojokeli nindi chivumbi muloña wadibutili kumesu. 16 Dichi wayili kunsa yanjila kwadiñayi nakumwila nindi: “Mwani ñiiteji nikaami neyi,” muloña yena helukili nindi himuku windi wamumbandaku.+ Ilaña yena wamwihwili nindi: “Wukuñondadi hakwila wukaami nanami?” 17 Hohenohu yena wamwakwili nindi: “Nakakutemeshela mwana kampembi wahayimuna yami.” Ilaña yena wamwihwili nindi: “Chumanyi chiwukunyinka chinukukwatilamu kushika ninochu chiwakamutemesha?” 18 Yena wamwakwili cheñi nindi: “Chumanyi chiwunakukeña nikwinki kulonda wukwatilimu?” yena waakwili nindi: “Nyinki kazeya keyi kachilamiku+ nimwonji waku nimbwechi yidi muchikasa cheyi.” Dichi wamwinkeliju, kuhiñahu wakaamini nindi nawa wemitili. 19 Hanyima yachumichi, wanyamukili nakuya nakuvuula shawelu yindi nawa wavwalili chakuvwala chindi chawuntuluwa.

20 Nawa Yuda watemesheli ibwambu dindi mwini Adulami+ kutwala mwana kampembi kulonda yatambuli yuma yakwatililimu ona mumbanda, ilaña wamuwanini wanyi. 21 Wehwili amayala akunodu iluña nindi: “Ona mumbanda chivumbi wahatembeli muEnayimi washakamaña kunsa yanjila, wudi kudihi?” Ilaña wena amwakwili nawu: “Mudinu iluña kanda mwikaleñahu dehi chivumbi wahatembeliku.” 22 Nkumininaku, wafuntili kudi Yuda nakumuleja nindi: “Owu mumbanda namuwana wanyi nawa amayala akudina iluña ahosha nawu, ‘Mudinu iluña kanda mwikaleñahu dehi chivumbi wahatembeli.’” 23 Dichi Yuda wahosheli nindi: “Muleki kwindi asendi yuma yindi kulonda tubuli kusawuka. Ami kwami natemesha iwu mwana kampembi, ilaña eyi hiwamuwanaku.”

24 Hela chochu, chimwahitili tukweji tusatu, Yuda amulejeli nawu: “Muku weyi wamumbanda Tamari nadilishi kwikala chivumbi nawa nemiti muloña wawunyakalwalu windi.” Hohenohu Yuda wahosheli nindi: “Muletenu hanu hanji kulonda amwochi.”+ 25 Chamwidishileñawu hanji, watemesheli mazu kudi muku windi weyala nindi: “Mwini yumiyi diyi wunanyinki ivumu.” Wabombelelihu nindi: “Mwani shinshikaku aka kazeya kachilamiku nimwonji waku nimbwechi+ kulonda wiluki mwini yumiyi.” 26 Kuhiñahu Yuda wayishinshikili nakuhosha nindi: “Iwu mumbanda waloña kubadika ami, muloña hinamuhanini kudi Shela mwanami weyalaku.”+ Nawa hanyima yachumichi, Yuda hakaaminihu cheñi nindiku.

27 Mpinji yakusampuluka chiyashikili, awanini nawu mwivumu dindi mwadiña ampamba. 28 Chasampulukileñayi, mwana wumu wedishili chikasa hanji, hohenohu nkoñu* wanoneli wanda wuchinana nge-e nakumukasa kuchikasa nakuhosha nindi: “Iwu diyi watachi kwidika.” 29 Ilaña chafuntishiliyi tuhu chikasa chindi, manakwindi wedikili nawa nkoñu* wabidikili nindi: “Wunadibuzili njila eyi aweni.” Dichi amutuumbili nawu Perezi.*+ 30 Kuhiñahu, manakwindi akasiliwu kuchikasa wanda wuchinana nge-e niyena wedikili nawa amutuumbili nawu Zera.+

39 Dichi Yosefu amutwalili kuEjipitu,+ nawa mwini Ejipitu wumu wejina daPotifwari,+ chilolu wamuchota chaFwaru nawa mukulumpi wawatulama, wamulandili kudi eni Ishimayeli+ amutwalili kuEjipitu. 2 Ilaña Yehova wadiña naYosefu.+ Chafuminimu, yuma yamuwahilili nawa amwinkeli nyidimu yimu yamwitala dankaaka yindi, mwini Ejipitu. 3 Nkaaka yindi wamweni nindi Yehova wadiña nayena nawa nindi Yehova wamukwashileña muyuma yejima yelileñayi.

4 Potifwari watwalekelihu kumutiya Yosefu kuwaha nawa wekalili nhembi yindi. Dichi wamutondeli kwikala mukakutala yuma yamwitala dindi nawa wamwinkeli wuswa wakutala yuma yindi yejima. 5 Kufuma hamutondeliyi kwikala mukakutala yuma yamwitala dindi nihamwinkeliyi wuswa wakutala yuma yindi yejima, Yehova watwalekelihu kukiswila itala damwini Ejipitu muloña waYosefu nawa nkisu yaYehova yekalili hayuma yadiñayi nayu yejima yamwitala niyamwisaña.+ 6 Nkumininaku, Potifwari wahanini yuma yindi yejima kudi Yosefu kulonda ayitaleña, nawa haakamineña chuma chidi chejimaku, ilaña waakamineña hohu yakuda yadiileñayi. Kubombelahu, Yosefu wakulileña chiwahi kumujimba nawa walubanji.

7 Hanyima yayumiyi, ñoda nkaaka yindi watachikili kumufwila chikupu Yosefu nakumwila nindi: “Nikaami neyi.” 8 Ilaña yena wakaanini nawa wamulejeli ñoda nkaaka yindi nindi: “Nkaaka yami haakamaña yuma yinazataña munu mwitalaku, nawa nankunjiki mudimu wakutala yuma yindi yejima. 9 Hikudi muntu wambadika ami mudinu italaku, nawa kwosi chuma hela chimu chankaanishayiku, chiña eyi hohu muloña wudi ñodindi. Hanu dinu ami nukukoñeladi chumichi chasweja kutama nakumuvulumuna Nzambi?”+

10 Dichi iwu mumbanda wamulejeleña Yosefu hefuku-hefuku, ilaña yena wetejeleña wanyi kukaama nindi hela kushakama hamu nindi. 11 Ilaña ifuku dimu Yosefu cheñililiyi mwitala nakukalakala mudimu windi, hawaninimu kambuña hela wumu mwitalaku. 12 Dichi, iwu mumbanda wamukwatili muchakuvwala chindi nakumwila nindi: “Nikaami neyi!” Ilaña yena walemukili muchakuvwala nakuchishiya muchikasa chaniwu mumbanda nakutemukila hanji. 13 Iwu mumbanda chamweniyi tuhu nindi Yosefu nashiyi chakuvwala chindi muchikasa chindi nawa natemukili hanji, 14 watachikili kutambika amayala amwitala dindi nakuyileja nindi: “Talenu! Nfumwami watuleteleli iwu iyala kaHeberu kulonda yatusawuleña. Wenza kudi ami nindi nikaami nindi, ilaña ami natachika kutambika nezu datiyakana. 15 Chatiyayi tuhu ami hinukutambika nezu datiyakana nikubilela, washiya chakuvwala chindi kudi ami nakutemukila hanji.” 16 Kufumahu, wahembeli ichi chakuvwala chaYosefu sampu nichafuntiliyi nkaaka yindi kwitala dindi.

17 Dichi wamulejeli mazu wowamu nindi: “Iwu kambuñeyi kaHeberu iwatuleteleli wenza kudi ami kulonda ansawuli. 18 Ilaña chinatambika tuhu nezu datiyakana nikutachika kubilela, washiya chakuvwala chindi kudi ami nakutemukila hanji.” 19 Hohenohu nkaaka yindi chatiyiliyi mazu amulejeliwu kudi ñodindi, akwila nawu: “Iyi diyuma yankoñayi kambuñeyi,” wazuwili chikupu. 20 Dichi Yosefu amusendeli kudi nkaaka yindi nakumuhana mukaleya, mwiluña mwahembeleleñayi mwanta atuyili* nawa washakamineña mwomuna mukaleya.+

21 Ilaña Yehova watwalekelihu kwikala naYosefu nikumumwekeshela kukeña kwakashinshi nawa wamuletesheli amutiyeña kuwaha kudi mukulumpi wawanhembi amukaleya.+ 22 Dichi mukulumpi wawanhembi amukaleya wamwinkeli Yosefu wuswa wakutala atuyili* ejima adiña mukaleya niyuma yejima yelileñawu mwenomu, diyi wamweneña kwila nindi anayizati.+ 23 Mukulumpi wawanhembi amukaleya haakamineña chuma hela chimu hayuma yadiña mumakasa aYosefuku, muloña Yehova wadiña naYosefu nawa Yehova wamukwashileña muyuma yejima yelileñayi.+

40 Hanyima yayumiyi, mukulumpi wawakaseya+ amwanta wakuEjipitu nimukulumpi wawakakwocha mankendi amuvulumwini mwanta wawu, mwanta waEjipitu. 2 Dichi Fwaru wayihililili ambuñindi ayedi, mukulumpi wawakaseya nimukulumpi wawakakwocha mankendi,+ 3 nawa wayishili mukaleya kadiña mwitala damukulumpi wawatulama,+ mwomwadiña Yosefu kayili.*+ 4 Kuhiñahu, mukulumpi wawatulama wamutondeli Yosefu kwikala hamu nawu kulonda ayikalakeleña+ nawa ashakamini mukaleya hadi mpinji yimu.*

5 Kaseya kamwanta nimukakumwochela mankendi, akasiliwu mukaleya, wejima wawu aloteli yilota wufuku wowumu nawa chilota-hichilota chadiña namuchalumbulukilili. 6 Chikwachili ntetemena, Yosefu weñilili mukachi mwadiñawu nawa wayiwanini anadihombi. 7 Dichi wayihwili ambuña aFwaru mwayikasililiwu hamu nindi mukaleya mwitala dankaaka yindi nindi: “Muloñadi chimunadihombeli dalelu?” 8 Hohenohu amulejeli nawu: “Wejima wetu twalota yilota, ilaña hikudi wakutulumbulwilayuku.” Yosefu wayilili nindi: “Komana Nzambi hidiyi walumbululaña yilotaku?+ Mwani nlejenu yilota yenu.”

9 Dichi mukulumpi wawakaseya wamulejeli Yosefu chilota chindi, nindi: “Muchilota chami, namona muvinyu. 10 Kumuvinyu kwadiña nyitayi yisatu nawa chiwasapukaña, kwakenuka wuluya nawa yizokofu yawu yanyivinyu yaha. 11 Nawa kaapu* kaFwaru kadiña muchikasa chami, nanona nyivinyu nakuyikamwina mukaapu kaFwaru. Kuhiñahu, namwinka Fwaru kaapu* muchikasa chindi.” 12 Yosefu wamulejeli nindi: “Imu dimuchinalumbulukili: Nyitayi yisatu himafuku asatu. 13 Mumafuku asatu kufuma dalelu, Fwaru wakakufumisha* nakukufuntisha cheñi hachifulu cheyi+ nawa eyi wukumwinkaña Fwaru kaapu* neyi chiwelileña hiwadiña kaseya.+ 14 Hela chochu, wakañanuki neyi yuma yinakuwahili. Mwani wakammwekesheli kukeña kwakashinshi nawa wakanteni kudi Fwaru kulonda akanfumishi mudinu iluña. 15 Kafwampi, añiyili mwituña dawaHeberu+ nawa kwosi chuma chinnakoñi kunu chatela kunshilawu mukaleya.”*+

16 Mukulumpi wawakakwocha mankendi chamweniyi nindi Yosefu nalumbululi chiwahi, wamulejeli Yosefu nindi: “Ninami nalota chilota, hamutu wami hadiña yimpaaya* yisatu yamankendi atooka, 17 nawa muchimpaaya* chadiña hewulu, mwadiña yakuda yakwocha yashiyashana yaFwaru nawa kwadiña atuda adaña yakuda yeniyi yadiña muchimpaaya chadiña hewulu damutu wami.” 18 Dichi Yosefu wamulejeli nindi: “Imu dimuchinalumbulukili: Yimpaaya* yisatu himafuku asatu. 19 Mumafuku asatu kufuma dalelu, Fwaru wakakuketula mutu,* wakakukudika hamutondu nawa atuda akada mbiji yeyi.”+

20 Dichi ifuku damuchisatu dadiña ifuku davwalikiliyi Fwaru,+ waloñesheleli ambuñindi chawija nawa wafumishili mukulumpi* wawakaseya nimukulumpi wawakakwocha mankendi hamesu awambuñindi. 21 Wamufuntishili mukulumpi wawakaseya hachifulu chawukaseya nawa watwalekelihu kumwinka Fwaru kaapu.* 22 Ilaña mukulumpi wawakakwocha mankendi wamukudikili kwesekeja nachayilumbulwililiyi Yosefu.+ 23 Hela chochu, mukulumpi wawakaseya hamwanukili Yosefuku; wamuvulameneneña.+

41 Hakumana kwayaaka yiyedi yamukuma, Fwaru waloteli+ nemani kuKaloña Nile. 2 Wamweni muniwu kaloña munakufuma añombi anyikaji 7 amawahi nawa atoha, adiileña matahu kuchikumu chaNile.+ 3 Hanyima yanawa añombi, halondeleli añombi anyikaji amakwawu 7 atama nawa akosa afumineña muNile, dichi emeni kwakwihi nawañombi atoha adiña kuchikumu chaNile. 4 Kuhiñahu awa añombi anyikaji atama nawa akosa atachikili kuda añombi anyikaji 7 amawahi nawa atoha. Hohenohu Fwaru wapapukili mutulu.

5 Wakaamini cheñi mutulu nawa waloteli chilota chamuchiyedi. Wamweni nyitu yatidiku* 7 yamaneni nawa yayiwahi+ yinakumena kuchishina chimu. 6 Nawa chelili namoni dehi iyi, wamweni nyitu yikwawu yatidiku* 7 yanyanya nawa yababika nampepela yitaata yakumusela. 7 Dichi nyitu yatidiku* yanyanya yatachikili kuminya nyitu yatidiku 7 yamaneni nawa yayiwahi. Hohenohu Fwaru wapapukili mutulu nawa welukili nindi hichilota.

8 Ilaña chikwachili ntetemena, wadizaalilili chikupu. Dichi watambikili atutepa ejima amuEjipitu niakamaana ejima. Fwaru wayilejeli yilota yaloteliyi, ilaña kwosi niwumu watwesheli kumulumbulwilayuku.

9 Hohenohu mukulumpi wawakaseya wamulejeli Fwaru nindi: “Dalelu inakushimuna nshidi jami. 10 Eyi Fwaru watuhililili etu ambuñeyi. Dichi eyi watukasili mukaleya mwitala damukulumpi wawatulama, ami hamu namukulumpi wawakakwocha mankendi.+ 11 Kufumahu, wejima wetu twaloteli yilota wufuku wowumu. Nlumbulwilu yachilota chami nichilota chindi yadiña yashiyashana.+ 12 Nawa twadiña namukwenzi kaHeberu, kambuña amukulumpi wawatulama.+ Chitwamulejelimu iyi yilota,+ watulumbulwilili mwatalishili chilota-hichilota. 13 Chamwekeni kwesekeja nanochu chatulumbulwililiyi. Ami anfuntishili hachifulu chami, ilaña mukwetu amukudikili.”+

14 Dichi Fwaru watemesheli akuya nakumutambika Yosefu+ nawa amuleteli swayi-swayi kufuma mukaleya.*+ Watewili nikuhimpa yakuvwala yindi nawa wenjili kudi Fwaru. 15 Kuhiñahu Fwaru wamulejeli Yosefu nindi: “Nalota chilota, ilaña kwosi muntu wakunlumbulwilachu. Dichi natiyi nawu eyi neyi akuleja chilota wunateli kuchilumbulula.”+ 16 Hohenohu Yosefu wamulejeli Fwaru nindi: “Bayi neyi amiku! Nzambi diyi wukukulumbulwila yuma yinakundami kukuhanda kweyi.”+

17 Fwaru watwalekelihu kumuleja Yosefu nindi: “Nalota nemani kuchikumu chaKaloña Nile. 18 Muniwu Kaloña Nile mwafuma añombi anyikaji 7 amawahi nawa atoha, atachika kuda matahu kuchikumu chaNile.+ 19 Hanyima yanana añombi, halondela añombi anyikaji amakwawu 7, azeya, atama chikupu nawa akosa. Mwituña daEjipitu dejima kanda nimoneñamu dehi añombi atama chikupu neyi anaku. 20 Nawa añombi anyikaji akosa chikupu nawa atama, atachika kuda añombi atachi anyikaji 7 atoha. 21 Ilaña chamanishawu kuyiida, kwosi wunateli kwiluka nindi anadiihu nichimuku, muloña amwekanaña kutama neyi chadiñawu hakusambila. Hohenohu napapuka mutulu.

22 “Kuhiñahu, nalota nyitu yatidiku* 7 yamaneni nawa yayiwahi+ yinakumena kuchishina chimu. 23 Nawa hanyima yaniyi, namona nyitu yatidiku* 7 yaleluka, yanyanya nawa yababika nampepela yitaata yakumusela. 24 Dichi nyitu yatidiku yanyanya yatachika kuminya nyitu yatidiku* 7 yayiwahi. Nayilejamu atutepa ejima,+ ilaña kwosi niwumu watwesha kunlumbulwilayuku.”+

25 Kuhiñahu Yosefu wamulejeli Fwaru nindi: “Yilota yeyi yikweti nlumbulwilu yoyimu. Nzambi walala nakuleji yuma yinakukeña kukoñayi.+ 26 Añombi anyikaji 7 amawahi hiyaaka 7. Chochimu nawa, nyitu yatidiku* yayiwahi 7 hiyaaka 7. Iyi yilota yikweti nlumbulwilu yoyimu. 27 Añombi anyikaji 7 akosa chikupu nawa atama alondela hanyima yawu, hiyaaka 7 nawa nyitu yatidiku 7 yaleluka nawa yababika nampepela yitaata yakumusela, yakekala yaaka 7 yanzala yakapwelendendi. 28 Neyi chinnakuleji dehi eyi Fwaru nami: Nzambi walala nakuleji yuma yinakukeña kukoñayi.

29 “Kunakwinza yaaka 7 yakavula yakuda nankashi mwituña daEjipitu. 30 Ilaña hanyima yaniyi yaaka, kwakenza yaaka 7 yanzala yakapwelendendi nawa hiyakanukahu cheñi nawu mwituña daEjipitu mwadiña yakuda yayivulu nankashiku, nawa iyi nzala yakakisañana ituña dejima.+ 31 Nawa antu hiyakanukahu cheñi nawu mpinji yimu mwituña mwadiñahu yakuda yayivulu nankashiku, muloña nzala yakenza, yakasweja chikupu. 32 Iyi yilota yiyedi yiwalota yinakumwekesha nawu Nzambi walala nafuukuli chikupu nindi katataka yeli mwenimu.

33 “Dichi eyi Fwaru wukeñi muntu wakashinshi nawa wukweti maana nawa wumwinki wuswa wakutala ituña daEjipitu dejima. 34 Chakadi nikuumba mpinji, tondaku atulama amudinu ituña nawa muyaaka 7 yakavula yakuda nankashi+ wukafumishihu iseka dimu hamaseka atanu ayakuda yamuEjipitu. 35 Nawa akapompeshi yakuda yejima muniyi yaaka yayiwahi yinakwinza, wuyileji akayipompeshi chiwahi nikuyihembela munyisumba.+ 36 Iyi yakuda yakekali yakuda yetuña yakadañawu hadi yaaka 7 yanzala yakapwelendendi yakaholoka mwituña daEjipitu, kulonda ituña dakabuli kukisika nanzala yakapwelendendi.”+

37 Iyi nsañu yamutiyishili Fwaru niambuñindi ejima kuwaha. 38 Dichi Fwaru wayihwili ambuñindi nindi: “Kudihu muntu mukwawu wudi neyi iwu wukweti spiritu yaNzambi?” 39 Kuhiñahu Fwaru wamulejeli Yosefu nindi: “Chineli Nzambi nakukojeji kwiluka yuma yejimiyi, kwosi muntu washinshika nawa wukweti maana wudi neyi eyiku. 40 Eyi yeyi wukwikala nawuswa hetala dami nawa antu jami ejima akukwovwahilaña chikupu.+ Ami nukukubadika hohu muloña nidi mwanta.”* 41 Fwaru wamulejeli cheñi Yosefu nindi: “Tiyaña, inakukwinka wuswa hetuña daEjipitu dejima.”+ 42 Kuhiñahu Fwaru wasubwili kazeya kindi kawanta kumunu windi nakumuvwika Yosefu kumunu, wamuvwikili niyakuvwala yindi yamahina amawahi nawa wamuvwikili niileñi dawuru munshiñu yindi. 43 Kubombelahu, wamulejeli kwendela mwiikalu dindi dakulema damuchiyedi nawa antu abidikileña kumbidi yindi nawu, “Avureki!”* Dichi wamwinkeli wuswa hetuña daEjipitu dejima.

44 Fwaru wamulejeli Yosefu cheñi nindi: “Yami Fwaru, hela chochu, kwosi muntu hela wumu wunateli kwila chuma chidi chejima* mwituña daEjipitu dejima+ chakadi eyi kuhana lusesaku.” 45 Hanyima yachumichi, Fwaru wamutuumbili Yosefu nindi Zafenati Paneyi nawa wamwinkeli Asenati+ mwana kaPotifwera kapristu wakuOni* ekali ñodindi. Nawa Yosefu watachikili kulama ituña* daEjipitu.+ 46 Yosefu wadiña nayaaka 30+ hemeniyi kumesu aFwaru* mwanta waEjipitu.

Kuhiñahu Yosefu wafumini kumesu aFwaru nawa wayili nakuhitañana mwituña daEjipitu dejima. 47 Muyaaka 7 yavulili yakuda nankashi, iseki dedishileña yakuda yayivulu chikupu. 48 Nawa hadi yaaka 7, watwalekelihu kupompesha yakuda mwituña daEjipitu, wadiña nakuhembela yakuda munyisumba. Munyisumba yejima wapompesheleleñamu yakuda yafumineña mumaha adiñamu. 49 Yosefu watwalekelihu kupompesha yakuda yayivulu nankashi neyi wusekulula wakukaluñalwiji chakwila alekeli nikuyipima muloña hiyadi kutwesha kuyipimaku.

50 Henohu chaaka chanzala yakapwelendendi kanda chishiki, Yosefu wavweli anyana awamayala ayedi,+ owu avweliyi naAsenati mwana kaPotifwera kapristu wakuOni.* 51 Yosefu watuumbili mwanindi wawedi nindi Manasi,*+ muloña wahosheli nindi, “Nzambi nanleñeli kuvulamena makabi ami ejima niantu amwitala datata yami ejima.” 52 Nawa mwanindi wamuchiyedi wamutuumbili nindi Efuremu,*+ muloña wahosheli nindi, “Nzambi nanyinki lusemu mwituña mwinnakabakeni.”+

53 Dichi yaaka 7 yayakuda yayivulu nankashi mwituña daEjipitu yamanini,+ 54 nawa yaaka 7 yanzala yakapwelendendi yatachikili neyi chahosheliyi Yosefu.+ Nzala yakapwelendendi yaholokeli mumatuña ejima, ilaña mwituña daEjipitu dejima mwadiña yakuda.*+ 55 Nkumininaku, mwituña daEjipitu dejima mwaholokeli nzala yakapwelendendi nawa antu atachikili kumudilila Fwaru nawu ayinki yakuda.*+ Kuhiñahu Fwaru walejeli aEjipitu ejima nindi: “Yenu kudi Yosefu nawa mwili mwejima mukuyilejayi.”+ 56 Nzala yakapwelendendi yatwalekelihu kutaanda mwahita iseki dejima.+ Kuhiñahu Yosefu washinkwili nkalaña jejima jadiñawu naju nakulandisha yakuda kudi aEjipitu+ muloña nzala yaswejeli nankashi mwituña daEjipitu. 57 Kubombelahu, antu mwahita iseki dejima enjileña kuEjipitu nakulanda yakuda kudi Yosefu muloña nzala yaswejeli nankashi mwahita iseki dejima.+

42 Yakoba chatiyiliyi nawu muEjipitu mudi yakuda,*+ wayilili anyanindi awamayala nindi: “Munashakaminidi nakuditala wumu namukwawu?” 2 Wabombelelihu nindi: “Natiyi nawu muEjipitu mudi yakuda.* Kunkumukilenuku mwakalandi yakuda kulonda tutwalekihu kuhanda neyi nehi tukufwa nanzala.”+ 3 Dichi amana kwaYosefu 10+ ayili kuEjipitu nakulanda yakuda.* 4 Ilaña Yakoba hamwitejeli Benjamini+ mana kwaYosefu kuya hamu nawamanakwindi amakwawuku, muloña Yakoba wahosheli nindi: “Hadaha chuma chatama chakenda kumumwekena.”+

5 Dichi anyana kaIsarela awamayala endeleli hamu nawantu amakwawu ayileña nakulanda yakuda,* muloña nzala yakapwelendendi yashikili nimwituña daKenani.+ 6 Yosefu diyi wadiña nawuswa hetuña daEjipitu dejima+ nawa diyi walandishileña yakuda* kudi antu ejima ahamaseki.+ Dichi amana kwaYosefu enjili nawa abandamini chamesu heseki kudi yena.+ 7 Yosefu chayimweniyi amanakwindi, hohenohu washikeneni kuyiluka, ilaña wadimwekesheli kudi wena neyi himuntu wacheñi.+ Dichi wayihwili nakuzuwa nindi: “Munafumi kudihi?” wena amwakwili nawu: “Tunafumi kwituña daKenani, tunenzi nakulanda yakuda.”+

8 Yosefu wayilukili amanakwindi, ilaña wena hiyamwilukiliku. 9 Hohenohu Yosefu waanukili yilota yaloteliyi kutalisha hadi wena+ nawa wayilejeli nindi: “Enu mudi akakwendesha ituña. Munenzi nakutala maluña abula kukiñewa* mudinu ituña.” 10 Ilaña wena amulejeli nawu: “Inehi mwanta wetu, etu ambuñeyi tunenzi nakulanda yakuda. 11 Wejima wetu tudi anyana keyala wumu. Tudi antu ashinshika. Etu ambuñeyi hitudi akakwendesha ituñaku.” 12 Ilaña yena wayilili nindi: “Inehi, dimu wanyi! Munenzi nakutala maluña abula kukiñewa mudinu ituña.” 13 Hohenohu wena ahosheli nawu: “Etu ambuñeyi twavwalikili amayala 12.+ Tudi anyana keyala wumu+ wakwituña daKenani nawa wakansi nashali natata yetu,+ ilaña iwu mukwawu wajimbala dehi.”+

14 Hela chochu, Yosefu wayilili nindi: “Nayileja dehi nami, ‘Enu mudi akakwendesha ituña.’ 15 Dichi inakuyeseka kulonda nimoni neyi munakuhosha mwalala: Neyi chahandayi Fwaru kwaamu, mukufuma wanyi mudinu iluña sampu manakwenu wakansi nenzi kunu.+ 16 Temeshenu wumu hakachi kenu ayi nakumuleta manakwenu, enu mukushala mukaleya. Neyi mukwila mwenimu, nukwiluka nami munakuhosha mwalala. Ilaña neyi mukwilamu wanyi, neyi chahandayi Fwaru kwaamu, dikwila nawu mudi akakwendesha ituña.” 17 Muloña wachumichi, wayikasili mukaleya mafuku asatu.

18 Hefuku damuchisatu, Yosefu wayilejeli nindi: “Ilenu chumichi kulonda muhandi, muloña ami namutiyaña Nzambi woma. 19 Neyi mwashinshika, manakwenu wumu ashali munu mukaleya mumudi, ilaña enu munashali yenuña mutwali yakuda kudi amwitala denu+ kulonda mwakakeheshiku nzala yakapwelendendi. 20 Kuhiñahu mwakaleti manakwenu wakansi kudi ami kulonda nakeluki nami munahoshi mwalala nawa mwakabuli kufwa.” Nawa dicheliliwu.

21 Nawa adilejeli wumu namukwawu nawu: “Chalala anakutubabesha kukoola manakwetu,+ muloña twamweni chakabakeniyi halembeliyi kudi etu nindi tumutiyili wushona, ilaña etu hitwamutiyililiku. Dihanafumi tumoni makabi ejima awa.” 22 Dichi Rubeni wayilili nindi: “Hinayilejeli nami, ‘Iwu mwana bayi tumukoña chuma chatamaku tahindi? Ilaña enu himwatiyililiku.+ Ichi dinu mashi indi anakuyikeñela kudi etu.”+ 23 Ilaña wena elukili wanyi nawu Yosefu nakutiya chinakuhoshawu, muloña hakachi kawu hadiña mukakulumbulula. 24 Dichi Yosefu wafumini hadi wena nakutachika kudila.+ Chafuntiliyi nakuhosha nawu cheñi, wamufumishilihu Simiyoni+ nakumukasa iku anakutalaku.+ 25 Kuhiñahu, Yosefu waheni lushimbi nindi ayinzesheli masaaka awu nayakuda nikuyifuntishila mali awu hamuntu-hamuntu, iwu mwisaaka dindi, iwu mwisaaka dindi nawa ayinki niyakuda yahalwendu. Ichi dichayililiwu.

26 Dichi anoneli yakuda yawu nakuyisha hayimbuulu yawu nawa afumini kweniku nakuya. 27 Wumu hakachi kawu chakasunwiniyi kwisaaka dindi kulonda amwinki chimbuulu chindi yakuda heluña hakukaamina, wamweni mali indi mwipakumuna dindi. 28 Hohenohu wayilejeli amanakwindi nindi: “Ananfuntishili mali ami, awa mwipakumuna dami!” Dichi nyichima yawu yalulutili nikuzaala, atachikili kuditala nakudihula wumu namukwawu nawu: “Muloñadi Nzambi chinatukoñeliyi chuma chamuchidiwu?”

29 Chashikiliwu kudi tata yawu mwituña daKenani, amulejelimu yuma yejima yayimwekeneni, nawu: 30 “Iyala wumu, mwanta wetuña wahosha nanetu nakuzuwa+ nawa watwinka muloña nindi tunenzi nakwendesha ituña. 31 Ilaña etu twamuleja netu, ‘Tudi antu ashinshika. Hitudi akakwendesha ituñaku.+ 32 Twavwalikili amayala 12,+ tata yetu yowumu. Wumu wajimbala dehi+ nawa wakansi nashali natata yetu mwituña daKenani.’+ 33 Ilaña owu iyala, mwanta wetuña watuleja nindi, ‘Neyi mukwila mwenimu, nukwiluka nami mwashinshika: Shiyenu manakwenu wumu kudi ami.+ Ilaña enu munashali yenuña mutwali yakuda kudi amwitala denu kulonda mwakakeheshiku nzala yakapwelendendi.+ 34 Nawa mwakaleti manakwenu wakansi kudi ami kulonda nakeluki nami himudi akakwendesha ituñaku, ilaña mudi amayala ashinshika. Kufumahu dinu nakayifuntishili manakwenu nawa mwakatwalekihu kulanda nakulandulula mudinu ituña.’”

35 Chaloñolweleñawu masaaka awu, muntu-himuntu wawanini ipakumuna damali mwisaaka dindi. Wena nitata yawu chamweniwu awa mapakumuna awu amali, atiyili woma. 36 Tata yawu Yakoba wabidikili nakuyila nindi: “Munanleteli wushona!+ Yosefu wajimbala dehi,+ Simiyoni niyena najimbali+ nawa munakukeña musendi niBenjamini! Kukala kwejimiku kunanshikeni yowami!” 37 Ilaña Rubeni wamulejeli tata yindi nindi: “Neyi nakamufuntisha wanyi kudi eyi,+ wakajahi anyanami ayedi awamayala. Munyinki mumakasa ami nawa nakamufuntisha kudi eyi.”+ 38 Hela chochu, Yakoba wahosheli nindi: “Mwanami wukuya nanenu wanyi muloña manakwindi wafwa dehi nawa nashali hohu nkawindi.+ Neyi chuma chatama chikumumwekena munjila, kuhosha hohu chalala mukunleñela ami kashinakaji kuya Mwijamu*+ nachineñi.”+

43 Dichi nzala yakapwelendendi yaswejeli nankashi mwituña.+ 2 Chamanishiliwu kuda yakuda* yaleteliwu kufuma muEjipitu,+ tata yawu wayilejeli nindi: “Funtenuku cheñi mwakatulandiliku yakuda yantesha.” 3 Kuhiñahu Yuda wamulejeli nindi: “Owu iyala watusoñamishili chikupu nindi, ‘Bayi mwakenzi cheñi kudi ami chakadi manakwenuku.’+ 4 Neyi wukumwiteja manakwetu kuya hamu nanetu, tukuya nakukulandila yakuda. 5 Ilaña neyi wukumwiteja wanyi kuya, tukuyaku wanyi muloña owu iyala watulejeli nindi, ‘Bayi mwakenzi cheñi kudi ami chakadi manakwenuku.’”+ 6 Dichi Isarela+ wayihwili nindi: “Muloñadi chimwamulejeleli owu iyala nenu mukweti manakwenu mukwawu kulonda munleteli kukala kwamuchidiwu?” 7 Wena amwakwili nawu: “Owu iyala watwihwili yomweni kutalisha hadi etu niantaña jetu nindi, ‘Tata yenu wuchidi wamumi? Mukwetihu manakwenu mukwawu?’ nawa etu twamulejeli walala.+ Hanu dinu, twadi kwiluka ñahi netu wukuhosha nindi, ‘Kamuletenu manakwenu’?”+

8 Kuhiñahu Yuda wamulembeleli tata yindi nindi: “Nyinki iwu kansi weyala mumakasa ami,+ tunyamuki tuyeña kulonda tutwalekihu kuhanda nawa tubuli kufwa,+ dikwila nawu etu nineyi nianyanetu.+ 9 Yami nukumukiñaña.*+ Yami iwakenkelamu muloña. Neyi nakakañanyi kumufuntisha kudi eyi, dikwila nawu nakekala namuloña kudi eyi haya nyaaka. 10 Ilaña neyi twabulili kulaba, mutenowu kachi tunafuntiku dehi nikapampa kayedi.”

11 Dichi Isarela wayilejeli nindi: “Neyi chikwikala mwenomu, ilenu ñana: Sendenu yuma yayiwahi nankashi yamudinu ituña mumapakumuna enu nawa mumutwaliliyu owu iyala yiikali chawaana:+ musendi balisamu yantesha,+ wuchi wantesha, ladanumi, yula yikweti wumpotu-mpotu,+ pisitasho nimaamondi. 12 Hamali imukweti, sendelenuhu amakwawu anesekani nanowu imukweti; nawa mufuntishi nimali afuntishiliwu mumapakumuna enu.+ Hadaha aluwilili hohu. 13 Musendenu manakwenu mufunti kudi owu iyala. 14 Nzambi Wañovu Jejima ayikwashi akayitiyili luwi kudi owu iyala kulonda akayuumbiliku manakwenu mukwawu niBenjamini. Ilaña neyi chidi nawu nijimbeshi awa anyanami, chiikali mwomwenomu!”+

15 Dichi awa amayala asendeli ichi chawaana niBenjamini nawa hamali adiñawu nawu asendelelihu amakwawu esekeni nanowu adiñawu nawu. Kuhiñahu anyamukili nakuya kuEjipitu nawa emeni cheñi kumesu aYosefu.+ 16 Yosefu chamumweniyi Benjamini hamu nawena, hohenohu wamulejeli iyala wahembeleña itala dindi nindi: “Yitwali awa amayala kwitala, wujahi yimuna nawa wuloñeshi yakuda muloña awa amayala akudiila hamu nanami hachayili.” 17 Hohenohu iwu iyala welili mwahosheliyi Yosefu+ nawa wayitwalili kwitala daYosefu. 18 Ilaña awa amayala atiyili woma chayitwaliliwu kwitala daYosefu nawa atachikili kuhosha nawu: “Anatuleti kunu muloña wamali afuntishiliwu mumapakumuna etu hitwenjili. Dichi akutulukuka nakutwilisha kwikala anduñu nawa akusenda niayimbuulu jetu!”+

19 Dichi ayili kudi owu iyala wahembeleña itala daYosefu nakuhosha nindi kuwiñililu wetala. 20 Amulejeli nawu: “Eyi mwanta wetu, twanakenuku. Twenjili kunu katachi nakulanda yakuda.+ 21 Ilaña chitwashikili heluña hakukaamina, twakasunwini kumapakumuna etu nawa twawanini mwipakumuna damuntu-himuntu mwadiña mali indi ejima asendeliyi.+ Dichi tunenzi kulonda tuyifuntishi etu aweni. 22 Nawa tunenzi namali amavulu kulonda tulandi yakuda. Ilaña muntu washili mali mumapakumuna etu+ tunamwiluki wanyi.” 23 Kuhiñahu iwu iyala wayilejeli nindi: “Kukala kwosi. Bayi mutiya womaku. Nzambi yenu nawa Nzambi yatata yenu diyi washili owu maheta mumapakumuna enu. Mali enu asambilili kwinza kudi ami.” Kufumahu, wayidishilili Simiyoni.+

24 Dichi iwu iyala wayitwalili mwitala daYosefu, wayinkeli menji akuwela kunyendu nawa wenkeli niayimbuulu jawu yakuda. 25 Wena amuloñesheleli Yosefu chawaana+ kulonda amwinki hachayili, muloña atiyili nawu akudiila yakuda yahachayili kwenoku.+ 26 Yosefu cheñililiyi mwitala, amutwalilili mwitala chawaana chenjiliwu nachu nawa adifukwili heseki kudi yena.+ 27 Kuhiñahu wayihwili kutalisha hachihandilu chawu nindi: “Indi tata yenu kashinakaji imwateneni wudi ñahi? Wuchidi wamumi?”+ 28 Wena amwakwili nawu: “Tata yetu kambuñeyi wudi chiwahi. Wuchidi wamumi.” Kuhiñahu abandamini nakudifukula.+

29 Chafumbwiliyi mesu indi nakumona manakwindi Benjamini, mwana kamama yindi,+ wehwili nindi: “Iwu diyi manakwenu wakansi imwanlejeli tahindi?”+ Nawa wamulejeli Benjamini nindi: “Eyi mwanami, Nzambi akutiyi kuwaha.” 30 Yosefu wedikilimu swayi-swayi muloña watiyili wushona hakumona manakwindi nawa wayili nakukeñakeña iluña kwakudilila. Dichi wayili mukapeka mwankawindi nawa wadilili.+ 31 Kufumahu, waweleli kumesu nakwidikamu nawa wadinkeliku nakuhosha nindi: “Hanenu yakuda.” 32 Amwinkeli yakuda nkawindi, amanakwindi niwena nkawawu nawa aEjipitu niwena nkawawu muloña aEjipitu hiyadiilileña hamu nawaHeberuku, muloña chumichi chadiña hichishimashima kudi aEjipitu.+

33 Amanakwindi* ashakamini kumesu indi, kutachikila kudi wedi kwesekeja nawuswa windi wakwikala wedi+ ndo-o nikudi wakansi kwesekeja nawansi windi nawa adishinshikileña wumu namukwawu iku anahayami. 34 Yosefu wanoneleña yakuda hamesa yindi nakuyinka amanakwindi, ilaña Benjamini wamwinkeli yakuda yayivulu mapampa atanu kubadika akwawu ejima.+ Dichi atwalekelihu kuda nikunwina hamu nindi sampu nichiyekutiliwu.

44 Kuhiñahu, walejeli iyala wahembeleña itala dindi nindi: “Inzeshaku yakuda mumasaaka anawa amayala kwesekeja nachinateli kusendawu nawa mali amuntu-himuntu wumushili mwisaka dindi.+ 2 Ilaña wushi kaapu* kami kasiliva mwisaka dawakansi, wumushilimu nimali ayakuda yindi.” Dichi welili mwamulejeliwu kudi Yosefu.

3 Chikwelili kunatooki dehi nantetemena, awa amayala ayilejeli nawu ayeña hamu niayimbuulu jawu. 4 Dichi henohu kanda ashiki hahalehi kufuma mumusumba, Yosefu wamulejeli mukakumuhembela itala dindi nindi: “Nyamukaku! Yipupilili awa amayala! Chiwayiwana, wuyili neyi, ‘Muloñadi chimunakoñeli chuma chatama iku enu anayikoñeli chuma chachiwahi? 5 Aka diku kaapu* kanwinañamu nkaaka yami nawa dikazatishañayi kuhoña nachu yuma yakamwekana kumbidi. Munakoñi chuma chatama nankashi.’”

6 Dichi wayiwanini nawa wayilejeli awa mazu. 7 Ilaña wena amwilili nawu: “Muloñadi mwanta wetu chinahosheliyi chuma chamuchidiwu? Etu ambuñeyi kukoña chuma chamuchidiwu chinjila. 8 Talaña, mali itwawanini mumasaaka etu, twayifuntisha kudi eyi kufuma mwituña daKenani.+ Hanu dinu tunateli kwiya ñahi siliva hela wuru mwitala dankaaka yeyi? 9 Neyi aka kaapu* kakuwanika nanduñu yeyi wumu, afwi tuhu kwindi, nawa ninetu anashali tukwikala anduñu jeyi.” 10 Dichi yena wahosheli nindi: “Chiikali mwomumunahoshi: Yowu wukuwanika nanaka kaapu* wukwikala nduñu yami, ilaña enu munashali mukwikala akadi muloña.” 11 Hamuloña wachumichi, wejima wawu atulili swayi-swayi masaaka awu heseki nawa ayikasunwini. 12 Wakeñakeñeli chikupu, kutachikila kudi wamukulumpi nakushika kudi wakansi. Nkumininaku, aka kaapu* kawanikili mwisaka daBenjamini.+

13 Dichi atabwili yakuvwala yawu, nawa muntu-himuntu wanyamwini chiteli chindi nakuchisha hachimbuulu chindi nakufunta mumusumba. 14 Yuda+ niamanakwindi cheñililiwu mwitala daYosefu, amuwanini wuchidi mwomu; nawa adibukili heseki kudi yena.+ 15 Yosefu wayihwili nindi: “Munakoñelidi chuma chamuchidiwu? Enu mweluka wanyi nenu muntu wudi neyi ami nateli kuhoña yuma yakamwekana kumbidiku tahindi?”+ 16 Hohenohu Yuda wahosheli nindi: “Tukuhosha dinu netudi kudi eyi nkaaka yetu? Yumanyi yitukuhosha? Nawa tukudimwekesha ñahi netu twaloña? Nzambi walala nawani chiluwa mudi etu anduñu jeyi.+ Ichi tunekali dehi anduñu jeyi, etu hamu nanowu awanawu nakaapu!”* 17 Hela chochu, yena wahosheli nindi: “Ami kwila chumichi chinjila! Yowu awanawu nakaapu* diyi wukwikala nduñu yami.+ Ilaña enu munashali, yenuña mukuwunda kudi tata yenu.”

18 Dichi Yuda wayili kudi Yosefu nakumwila nindi: “Eyi nkaaka yami mwani, nalembi ñiiteji ami nduñu yeyi nihoshi kadizu kamu naneyi nkaaka yami nawa bayi wunzuwila ami nduñu yeyiku, muloña eyi wudi tuhu neyi Fwaru yomweni.+ 19 Eyi nkaaka yami watwihwili etu anduñu jeyi neyi, ‘Mukwetihu tata yenu hela manakwenu?’ 20 Dichi eyi nkaaka yami twakulejeli netu, ‘Tukweti tata yetu kashinakaji nimwanindi avweliyi muwushinakaji, diyi kansi hadi etu ejima.+ Ilaña manakwindi wafwa dehi,+ yena diyi hohu mwana kamama yindi washalahu+ nawa tata yindi wamukeña nankashi.’ 21 Kufumahu watulejeli etu anduñu jeyi neyi, ‘Kamuletenu kudi ami kulonda nakamumoni.’+ 22 Ilaña twakulejeli eyi nkaaka yami netu, ‘Iwu kansi weyala hakutwesha kumushiya tata yindiku. Neyi yamushiya, tata yindi wukufwa.’+ 23 Ilaña eyi watulejeli etu anduñu jeyi neyi, ‘Bayi mwakenzi cheñi kudi ami chakadi manakwenu wakansiku.’+

24 “Dichi twayili kudi tata yami nduñu yeyi nawa twamulejeli mazu iwahosheli eyi nkaaka yami. 25 Tata yetu wahosheli nindi, ‘Funtenu cheñi mwakatulandiliku yakuda yantesha.’+ 26 Ilaña etu twahosheli netu, ‘Tukuyaku wanyi. Neyi manakwetu wakansi wukuya hamu nanetu, tukuya, muloña hitukutwesha kuya kudi owu iyala chakadi manakwetu wakansiku.’+ 27 Dichi tata yami nduñu yeyi watulejeli nindi, ‘Mweluka chikupu nenu ñodami wanvweleleli hohu anyana ayedi awamayala.+ 28 Ilaña wumu hakachi kawu wanshiyili nawa nahosheli nami: “Chalala namoni anamutaboli dehi!”+ nawa kanda nimumoni kushika nilelu. 29 Neyi niniwu mukumusenda nakumufumisha kumesu ami nawa chuma chatama chimumwekena, kuhosha hohu chalala mukunletesha ami kashinakaji kuya Mwijamu*+ nayihuñu.’+

30 “Dichi neyi tukufunta kudi tata yetu nduñu yeyi chakadi iwu kansi weyala, chineli wamukeña iwu kansi weyala neyi chakeñayi wumi windi, 31 chikutumonayi nawa amoni nindi iwu kansi weyala hadi nanetuku, wukufwa nawa kuhosha hohu chalala, etu anduñu jeyi tukumuleñela tata yetu nduñu yeyi kashinakaji kuya Mwijamu* nachineñi. 32 Ami nduñu yeyi namukanini tata yami kutalisha hadi iwu kansi weyala nami, ‘Neyi nakakañanyi kumufuntisha kudi eyi, dikwila nawu nakekala namuloña kudi eyi tata yami haya nyaaka.’+ 33 Dichi dinu mwani, chatela iwu kansi weyala ashali, ñiiteji ami nishali niikali nduñu kudi eyi nkaaka yami kulonda iwu kansi afunti hamu nawamanakwindi. 34 Nateli kufunta ñahi kudi tata yami chakadi iwu kansi? Nakatwesha wanyi kuumika hakumona iyi yihuñu yinakumuholokela tata yami!”

45 Hamuloña wachumichi, Yosefu hatwesheli kuumika hamesu awanhembi jindi ejimaku.+ Dichi wabidikili nindi: “Yilenu antu ejima anfumi!” Kwosi muntu niwumu washalili naYosefu hadisolweleñayi kudi amanakwindiku.+

2 Kuhiñahu watachikili kudila nezu datiyakana chakwila aEjipitu niamwitala daFwaru achitiyili. 3 Nkumininaku Yosefu walejeli amanakwindi nindi: “Yami Yosefu. Tata yami wuchidi wamumi tahindi?” Ilaña amanakwindi hiyatwesheli kumwakula hela hantiku, muloña ahayamini chikupu hamuloña wayena. 4 Dichi Yosefu wayilili amanakwindi nindi: “Mwani swinenu kwakwihi nanami.” Hohenohu aswinini kwakwihi nayena.

Kuhiñahu wayilejeli nindi: “Yami manakwenu Yosefu imwalandishili muEjipitu.+ 5 Ilaña bayi mutiya kutamaku, nawa bayi mudihoshola wumu namukwawu hamuloña wakwila mwanlandishili kunuku; muloña Nzambi wantemesheleñahu dehi hambidi yenu nakupulwisha mawumi.+ 6 Achinu dichaaka chamuchiyedi chanzala yakapwelendendi mwituña,+ nawa kunashali cheñi yaaka yitanu mwakabulañawu kudima hela kwaañula. 7 Ilaña Nzambi wantemesheleñahu dehi hambidi yenu kulonda niyihembeli antu akashalahu+ hanu hamaseki* nikuyipulwisha enu kuhitila mukuyamwina. 8 Dichi, bayi neyi yenu mwantemesheli kunuku, ilaña Nzambi walala diyi, kulonda yantondi kwikala mukulumpi wakumuleja Fwaru* maana nawa mwanta wetala dindi dejima nawa nyuuli wetuña daEjipitu dejima.+

9 “Funtenu swayi-swayi kudi tata yami nawa mumuleji nenu, ‘Mwaneyi Yosefu nahoshi nindi: “Nzambi nantondi kwikala mwanta wetuña daEjipitu dejima.+ Inzaku kudi ami. Bayi wushintajalaku.+ 10 Wukushakamaña mwiluña daGosheni+ kwakwihi nanami, dikwila nawu eyi, anyaneyi awamayala, ejikulweyi awamayala, nyikanka yeyi yanyikoku, añombi jeyi niyuma yejima yiwukweti. 11 Kwenoku, nakakwinkaña yakuda muloña kunashali cheñi yaaka yitanu yanzala yakapwelendendi.+ Mukunkulwayi, eyi niamwitala deyi niyuma yejima yiwukweti mwakakabakana.”’ 12 Enu nimanakwami Benjamini ichi dinu munamoni namesu enu nenu chalala yami inakuhosha nanenu.+ 13 Mumuleji tata yami hakulema kwejima kunukweti muEjipitu niyuma yejima yimunamoni. Dichi nyakalenu yenu mwakamuleti tata yami kunu.”

14 Kuhiñahu wamukumbatili manakwindi* Benjamini nawa wadilili, Benjamini niyena wadilili iku namukwati makasa munshiñu.+ 15 Nawa wayifufwili amanakwindi ejima, wadilili iku nakuyikumbata, kufumahu amanakwindi atachikili kuhanjeka nindi.

16 Iyi nsañu yashikili kwitala daFwaru nawu: “Amana kwaYosefu anenzi!” Fwaru niambuñindi atiyili kuwaha. 17 Dichi Fwaru wamulejeli Yosefu nindi: “Lejaku amanakweyi neyi, ‘Ilenu ñana: Twikenu yiteli anyama jenu asendaña yiteli muyeña kwituña daKenani, 18 nawa mukamusendi tata yenu niamwitala denu mwakenzi kunu kunidi. Nakayinka yuma yayiwahi yamwituña daEjipitu nawa mwakadaña yakuda yakafumaña* heseki dawushi chikupu* mudinu ituña.’+ 19 Nawa wuyileji cheñi neyi:+ ‘Ilenu ñana: Sendenu matemba+ amwituña daEjipitu, mwakasendelimu anyanenu niañodi jenu, nawa mwitemba dimu mwakamusendelimu tata yenu mwakenzi kunu.+ 20 Bayi mwakama yuma yenuku,+ muloña yuma yejima yayiwahi yamwituña daEjipitu yenu.’”

21 Dichi anyana kaIsarela awamayala elili mwomwenomu, Yosefu wayinkeli matemba kwesekeja namwamulejeliwu kudi Fwaru nawa wayinkeli niyakuda yahalwendu. 22 Wejima wawu hamuntu-hamuntu wayinkeli chakuvwala chimu chachiha, ilaña Benjamini wamwinkeli yikunku yasiliva 300 niyakuvwala yitanu yayiha.+ 23 Nawa tata yindi wamutemesheleli yumiyi: ayimbulu 10 asendeli yuma yayiwahi yamuEjipitu, ayimbuulu 10 anyikaji asendeli tidiku, mankendi niyakuda yikwawu yatata yindi yahalwendu. 24 Dichi Yosefu wayilejeli amanakwindi kuya, nawa chayileñawu, wayilejeli nindi: “Bayi mudizuwileña munjila wumu namukwawuku.”+

25 Kuhiñahu, afumini muEjipitu nakuya nawa ashikili mwituña daKenani kudi tata yawu Yakoba. 26 Dichi amulejeli nawu: “Yosefu wuchidi wamumi nawa diyi nyuuli wetuña daEjipitu dejima!”+ Ilaña Yakoba wadiwili mwamulejeliwu muloña wayikuhweleleli wanyi.+ 27 Chamulejeleñawu mwejima mwayilejeliyi Yosefu nawa chamweniyi matemba atemesheliyi Yosefu kulonda amusendelimu, spiritu yatata yawu Yakoba yatachikili kuzañalala. 28 Isarela wabidikili nindi: “Kunahu! Mwanami Yosefu wuchidi wamumi! Natela kuya nakumumona henohu kanda nifwi!”+

46 Dichi Isarela wasendeli yuma yejima yadiñayi nayu* nawa wayili. Chashikiliyi kuBeyerisheba,+ walambwili nyilambu kudi Nzambi yatata yindi Isaka.+ 2 Kuhiñahu Nzambi wahosheli naIsarela muchimwenu nawufuku nindi: “Yakoba, Yakoba!” yena waakwili nindi: “Yami onu mwani!” 3 Wamulejeli nindi: “Yami Nzambi walala, Nzambi yatata yeyi.+ Bayi wutiya woma kuya kuEjipituku, muloña kweniku nakakwilisha kwikala muza weneni.+ 4 Nukuya neyi hamu kuEjipitu nawa yami nakakufumishaku,+ Yosefu wakabuta mesu eyi chiwakafwa.”*+

5 Kuhiñahu, Yakoba wafumini kuBeyerisheba nawa anyanindi awamayala amusendeli tata yawu Yakoba, anyanawu niañodi jawu mumatemba atemesheliyi Fwaru nindi amusendelimu. 6 Asendeli yimuna yawu niyuma yadiñawu nayu yaheteliwu hadiñawu mwituña daKenani. Dichi, Yakoba hamu nawanyanindi ejima ashikili muEjipitu. 7 Wenjili muEjipitu hamu nawanyanindi awamayala niejikulwindi awamayala, anyanindi awambanda niejikulwindi awambanda, dikwila nawu chisaka chindi chejima.

8 Dichi, awa diwu majina awanyana kaIsarela awamayala enjili muEjipitu,+ Yakoba nianyanindi awamayala. Wedi waYakoba wadiña Rubeni.+

9 Anyana kaRubeni awamayala adiña Hanoki, Palu, Hezironi niKarimi.+

10 Anyana kaSimiyoni+ awamayala adiña Yemuweli, Yamini, Ohadi, Yakini, Zohari niShawuli+ mwana kamumbanda mwini Kenani.

11 Anyana kaLevi+ awamayala adiña Geshoni, Kohati niMerari.+

12 Anyana kaYuda+ awamayala adiña, Eri, Onani, Shela,+ Perezi+ niZera.+ Hela chochu, Eri naOnani afwilili mwituña daKenani.+

Anyana kaPerezi awamayala adiña Hezironi niHamuli.+

13 Anyana kaIsakari awamayala adiña Tola, Puva, Iyobi niShimironi.+

14 Anyana kaZebuluni+ awamayala adiña Seredi, Eloni niYaheleyeli.+

15 Awa diwu anyana kaLiya awamayala avweliyi naYakoba muPadani Arama, kubombelahu niDina mwanindi wamumbanda.+ Anyanindi awamayala niawambanda ejima* hamu adiña 33.

16 Anyana kaGadi+ awamayala adiña Zifiyoni, Hagi, Shuni, Eziboni, Erayi, Arodi niAreli.+

17 Anyana kaAsheri+ awamayala adiña Imina, Ishiva, Ishivi niBeriya nawa muhelawu wadiña Sera.

Anyana kaBeriya awamayala adiña Heberi niMalikiyeli.+

18 Awa diwu anyana kaZilipa+ awamayala owu wahaniniyi Labani kudi mwanindi wamumbanda Liya. Awa anyana wayivweli naYakoba: Ejima hamu adiña antu 16.*

19 Anyana kaRacheli ñoda Yakoba awamayala adiña Yosefu+ naBenjamini.+

20 Yosefu wavweli Manasi+ niEfuremu+ mwituña daEjipitu, awa anyana wayivweli naAsenati+ mwana kaPotifwera kapristu wakuOni.

21 Anyana kaBenjamini+ awamayala adiña Bela, Bekeri, Ashibeli, Gera,+ Nayamani, Ehi, Roshi, Mupimi, Hupimi+ niAridi.+

22 Awa diwu anyana kaRacheli awamayala avweliyi naYakoba: Ejima hamu adiña antu 14.*

23 Mwana kaDani+ weyala* wadiña Hushimi.+

24 Anyana kaNafitali+ awamayala adiña Yahezeyeli, Guni, Yezeri niShilemi.+

25 Awa diwu anyana awamayala avweliyi Biliha owu wahaniniyi Labani kudi mwanindi wamumbanda Racheli. Awa anyana wayivweli naYakoba: Ejima hamu adiña antu 7.*

26 Ejima* avwalikili kudi Yakoba nawa ayili hamu nindi muEjipitu adiña 66,+ kufumishaku añodi jawanyana kaYakoba awamayala. 27 Anyana kaYosefu awamayala avweliyi muEjipitu adiña ayedi.* Antu ejima* amwitala daYakoba enjili muEjipitu adiña 70.+

28 Yakoba wamutemesheleñahu dehi Yuda+ kulonda ayi nakumuleja Yosefu nindi Yakoba wudi munjila nakuya kuGosheni. Chashikiliwu mwiluña daGosheni,+ 29 Yosefu waloñesheli ikalu dindi kulonda ayi nakumubulakana tata yindi Isarela kuGosheni. Chamuwaniniyi, hohenohu wamukumbatili* nawa wadilili hadi mpinji yayilehi.* 30 Kuhiñahu, Isarela wamulejeli Yosefu nindi: “Ichi dinu nateli kufwa tuhu kwami, muloña namoni dehi kumesu eyi nawa neluki nami wuchidi wamumi.”

31 Kuhiñahu, Yosefu walejeli amanakwindi niamwitala datata yindi nindi: “Nayi nakamuleji Fwaru+ nami, ‘Amanakwami niamwitala datata yami adiña mwituña daKenani anenzi kunu kudi ami.+ 32 Awa antu hiyatubiña,+ ahembaña yimuna+ nawa anenzi nanyikanka yawu yanyikoku niyawañombi niyuma yejima yikwetiwu.’+ 33 Neyi Fwaru ayitambika nakuyihula nindi, ‘Mwazataña mudimwinyi?’ 34 Enu mwatela kumwakula nenu, ‘Etu ambuñeyi twahembaña yimuna kufuma tuhu kuwansi kushika nikulelu, etu hamu niankakulula jetu,’+ kulonda mwakashakami mwiluña daGosheni,+ muloña kabiña wejima wanyikoku amumonaña nawu wamajilu kudi aEjipitu.”+

47 Dichi Yosefu wayili nawa wamulejeli Fwaru+ nindi: “Tata yami niamanakwami anenzi dehi kufuma kwituña daKenani nawa anasendi nyikanka yawu yanyikoku niyawañombi niyuma yejima yikwetiwu, anashikeni mwiluña daGosheni.”+ 2 Wasendelihu amanakwindi atanu nakuyitwala kudi Fwaru.+

3 Fwaru wayihwili amanakwindi nindi: “Mwazataña mudimwinyi?” Wena amwakwili Fwaru nawu: “Etu ambuñeyi tudi atubiña anyikoku, etu hamu niankakulula jetu.”+ 4 Kuhiñahu amulejeli Fwaru nawu: “Tunenzi nakushakama neyi añiinza mudinu ituña,+ muloña mwituña daKenani+ mwosi munyenvu wakudiisha mukanka wayimuna yanetu ambuñeyi, muloña munasweji nankashi nzala yakapwelendendi. Mwani twiiteji etu ambuñeyi tushakameña mwiluña daGosheni.”+ 5 Hohenohu Fwaru wamulejeli Yosefu nindi: “Tata yeyi niamanakweyi anenzi kunu kudi eyi. 6 Ituña daEjipitu didi mumakasa eyi. Dichi muleji tata yeyi niamanakweyi ashakameña mwiluña dadiwahi chikupu mudinu ituña.+ Ashakameña mwiluña daGosheni nawa neyi hakachi kawu wunelukihu amayala ashikilamu, yikunjiki mudimu wakuhemba yimuna yami.”

7 Kuhiñahu Yosefu wamutwalili tata yindi Yakoba nakumushikija kudi Fwaru, nawa Yakoba wamukiswilili Fwaru. 8 Fwaru wamwihwili Yakoba nindi: “Wudi nayaaka yiñahi?” 9 Yakoba wamwakwili Fwaru nindi: “Yaaka yakukimboka kwami yidi 130.* Yaaka yakuhanda kwami yantesha nawa yamakabi,+ hiyinesekani nayaaka yashakaminiwu ankakulula jami hakimbokeleñawuku.”*+ 10 Kufumahu Yakoba wamukiswilili Fwaru nawa Yakoba wafumini kumesu indi.

11 Dichi Yosefu watuñishili tata yindi niamanakwindi nawa wayinkeli iluña mwituña daEjipitu, wayinkeli iluña dadiwahi chikupu damwiluña daRamesesi+ neyi chamulejeliwu kudi Fwaru. 12 Nawa Yosefu watwalekelihu kumwinka yakuda* tata yindi, amanakwindi niejima amwitala datata yindi kwesekeja nakuvula kwawanyana adiñawu nawu.

13 Dichi mwituña dejima mwadiña mwosi yakuda,* muloña nzala yakapwelendendi yaswejeli nankashi nawa ituña daEjipitu nidaKenani akisikili muloña wanzala yakapwelendendi.+ 14 Yosefu watambwileña mali ejima adiña mwituña daEjipitu nimwituña daKenani alandileñawu nachu antu yakuda+ nawa Yosefu waleteleña mali wenawa mwitala daFwaru. 15 Mukuhita kwampinji mali amwituña daEjipitu niamwituña daKenani amanini, nawa aEjipitu ejima atachikili kwinza kudi Yosefu nakumwila nawu: “Twinki yakuda! Tukufwiladi iku wenda wutala, muloña wakwila mali etu anamani tahindi?” 16 Kuhiñahu, Yosefu wayilejeli nindi: “Neyi mali enu anamani, letenu yimuna yenu nawa ami nukuyinka yakuda kulonda tuhimpi nayimuna yenu.” 17 Dichi atachikili kuleta yimuna yawu kudi Yosefu nawa Yosefu watwalekelihu kuyinka yakuda yakuhimpa natuwalu, namukanka wawanyikoku niwampembi, namukanka wañombi niayimbuulu nawa watwalekelihu kuyinka yakuda yakuhimpa nayimuna yawu yejima munochu chaaka.

18 Ochu chaaka chichamanini, atachikili cheñi kwinza kudi yena chaaka chalondelelihu nakumwila nawu: “Eyi mwanta wetu tukukusweka wanyi, mali niyimuna yetu yejima tunayihani dehi kudi eyi mwanta wetu. Kwosi chuma chitunashali nachu chaneyi mwanta wetuku, chiña nyijimba yetu nimpata yetu. 19 Tukufwiladi iku nineyi wunakutalaku, etu nimpata yetu? Tulandi etu nimpata yetu kulonda tuhimpi nayakuda, nawa etu nimpata yetu tukwikala anduñu jaFwaru. Twinki mbutu kulonda tutwalekihu kuhanda, tubuli kufwa nawa mpata yetu yibuli kushala kwamahembi.” 20 Dichi Yosefu wamulandilili Fwaru mpata yejima yawaEjipitu muloña mwini Ejipitu wejima walandishili mpata yindi muloña nzala yakapwelendendi yaswejeli chikupu; dichi mpata yekalili yaFwaru.

21 Kuhiñahu, wabuukishili antu ejima kuya munyisumba, kufumisha kunsa yimu yetuña daEjipitu nakushika kunsa yikwawu.+ 22 Iluña dawatupristu didu hohu dabulili kulandayi,+ muloña atupristu adiileña yakuda yayinkeleñawu kudi Fwaru nawa ahandileña nayakuda yayinkeleñawu kudi Fwaru. Dichaletesheli abuli kulandisha mpata yawu. 23 Kuhiñahu, Yosefu walejeli antu nindi: “Talenu, dalelu nayilandi enu nimpata yenu kulonda mwiikali antu jaFwaru. Tambulenu iyi mbutu, muyitumbi mumaha. 24 Neyi yinasoñi dehi, mwakamwinki Fwaru chibalu chamuchitanu,+ ilaña yibalu yiwana yakekala mbutu yakutumba mumaha enu nawa yakuda yakadañawu adi mumatala enu nianyanenu.” 25 Dichi ahosheli nawu: “Wunaamwini mawumi etu.+ Eyi mwanta wetu tutiyi kuwaha nawa tukwikala anduñu jaFwaru.”+ 26 Dichi Yosefu welishili chumichi kwikala lushimbi luchidi kuzatika nikulelu mwituña daEjipitu nindi, chibalu chamuchitanu chaFwaru. Iluña dawatupristu didu hohu dabulili kwikala daFwaru.+

27 Isarela watwalekelihu kushakama mwituña daEjipitu mwiluña daGosheni,+ ashakamini mwenimu nawa asemunwini nakuvula chikupu.+ 28 Yakoba washakamini mwituña daEjipitu hadi yaaka 17, dichi mafuku ejima ashakaminiyi Yakoba ashikili muyaaka 147.+

29 Mpinji yakufwa Isarela yaswinineña kwakwihi,+ dichi watambikili mwanindi Yosefu nakumuleja nindi: “Neyi wunantiyi kuwaha, shaku chikasa cheyi mwishina dekata dami wummwekesheli kukeña kwakashinshi nikashinshi. Nalembi mwani, bayi wakanjiika muEjipituku.+ 30 Neyi nafwi dehi,* wakanfumishi muEjipitu nawa wakanjiiki mwijamu dawankakulula jami.”+ Yosefu wahosheli nindi: “Nakela mwomuwunahoshi.” 31 Kuhiñahu Yakoba wahosheli nindi: “Sanyikaku kudi ami.” Dichi wasanyikili kudi yena.+ Hohenohu Isarela wanoñaminini kunyitu yakadidi kindi.+

48 Hanyima yayumiyi, Yosefu amulejeli nawu: “Tiyaña, tata yeyi wakata.” Hohenohu wasendeli anyanindi awamayala ayedi, Manasi naEfuremu.+ 2 Kuhiñahu, Yakoba amulejeli nawu: “Mwaneyi Yosefu nenzi kudi eyi.” Hohenohu Isarela wadinkeliku nawa washakamini hakadidi kindi. 3 Yakoba wamulejeli Yosefu nindi:

“Nzambi Wañovu Jejima wamwekeni kudi ami kuLuzi mwituña daKenani nawa wankiswilili.+ 4 Wanlejeli nindi, ‘Nakakuleñela kusemununa nikukuvulishila anyaneyi nawa nakakubalumuna kwikala izaza dawantu amavulu,+ anyaneyi* akavwalikaña hanyima yeyi nakayinka idi ituña dakekali wuswana wahaya nyaaka.’+ 5 Ichi dinu anyaneyi ayedi awamayala iwavweleleli mwituña daEjipitu henohu ami kanda ninzi kudi eyi kunu kuEjipitu, akwikala ami.+ Efuremu naManasi akwikala ami neyi chochidi Rubeni naSimiyoni.+ 6 Ilaña anyana iwakavwala akalondela hadi wena, akekala eyi. Akatambula chibalu champata chatambwili amanakwawu kulonda chiikali wuswana wawu.+ 7 Ilaña ami, chinenjileña kufuma kuPadani, Racheli wafwilili+ mumesu ami mwituña daKenani henohu kuchidi kwakulehi nakushika kuEfurati.+ Dichi kwenoku namujiikili kunjila yaya kuEfurati, dikwila nawu Betelemi.”+

8 Kuhiñahu, Isarela wamweni anyana kaYosefu awamayala nawa wehwili nindi: “Indi awa hiyanyi?” 9 Dichi Yosefu wamulejeli tata yindi nindi: “Hiyanyanami ananyinkiyi Nzambi mudinu iluña.”+ Hohenohu yena wahosheli nindi: “Mwani yileti kudi ami kulonda niyikiswili.”+ 10 Dichi mesu aIsarela eyilili muloña wawushinakaji nawa hamweneñaku. Dichi Yosefu wayileteli kwakwihi nayena nawa yena wayifufwili nikuyikumbata. 11 Isarela wamulejeli Yosefu nindi: “Natoñojekeleña nami hinamba kakumonahu kumesuku,+ ilaña ichi Nzambi nanleteshi nimoni nianyaneyi.”* 12 Kuhiñahu, Yosefu wayifumishili kumanuñu aIsarela nawa wanoñamini chamesu heseki.

13 Dichi Yosefu wayisendeli ejima wawu ayedi, Efuremu+ wamukwatili nachikasa chindi chachidiilu nakumusha kuchikasa chaIsarela chachimunswa nawa Manasi+ wamukwatili nachikasa chindi chachimunswa nakumusha kuchikasa chaIsarela chachidiilu nawa wayileteli kwakwihi naYakoba. 14 Hela chochu, Isarela wolweli chikasa chindi chachidiilu nakuchinañika hamutu waEfuremu hela chakwila diyi wadiña kansi, kuhiñahu wanañikili chikasa chindi chachimunswa hamutu waManasi. Welukili chuma chacheni chaletesheli yasempankeshi makasa indi, muloña Manasi diyi wadiña wedi.+ 15 Kuhiñahu, wamukiswilili Yosefu nakuhosha nindi:+

“Nzambi walala wendeleña nankaaka yami Abarahama nitata yami Isaka,+

Nzambi walala wambiñaña muchihandilu chami chejima kushika nikulelu,+

16 Kañelu wankoleshaña mukukala kwejima,+ ayikiswili awa atwansi awamayala.+

Ayiteneña nejina dami nidankaaka yami Abarahama nidatata yami Isaka,

Nawa avuli nankashi heseki.”+

17 Yosefu chamweniyi tata yindi natwalekihu kunañika chikasa chindi chachidiilu hamutu waEfuremu, watiyili kutama, dichi wesekeli kufumisha chikasa chatata yindi hamutu waEfuremu nakuchinañika hamutu waManasi. 18 Yosefu wamwilili tata yindi nindi: “Bayi omuku tata, muloña iwu diyi wedi.+ Shaku chikasa cheyi chachidiilu hamutu windi.” 19 Ilaña tata yindi watwalekelihu kukaana nakuhosha nindi: “Neluki mwanami, neluki. Niyena wakekala izaza dawantu nawa wakekala muza. Hela chochu, manakwindi wakansi wakamubadika nankashi+ nawa anyanindi akesekana* chikupu nanyuza.”+ 20 Dichi watwalekelihu kuyikiswila hadina ifuku+ nakuhosha nindi:

“AIsarela akuteneña hampinji yikudikiswilañawu, nawu,

‘Nzambi yakwilishi wiikali neyi Efuremu nawa neyi Manasi.’”

Dichi watwalekelihu kumusha Efuremu hambidi yaManasi.

21 Kuhiñahu Isarela wamulejeli Yosefu nindi: “Tiyaña, ami hinukufwa,+ ilaña Nzambi wukutwalekahu kwikala naneyi nawa wakakufuntisha mwituña dawankakulula jeyi.+ 22 Hakwila ami nakwinki chibalu chimu cheluña* kubadika amanakweyi, ochu chinatambwili kuchikasa chawaAmori nampoku yami yakabali ninawuta wami wamukunji.”

49 Dichi Yakoba watambikili anyanindi awamayala nakuyila nindi: “Dipompeshenu hamu kulonda niyileji yuma yakayimwekena mumafuku akukumishaku. 2 Pompenu hamu mutiyilili enu anyana kaYakoba awamayala, tiyililenu kudi tata yenu Isarela.

3 “Rubeni,+ yeyi wedi wami,+ ñovu yami nawa ntachikilu yañovu yami yalusemu, yeyi wasweja kulema nawa wasweja ñovu. 4 Hamuloña wakubula kudiyuula neyi kubwankañila kwamenji, yuma yakakuwahilaña wanyi, muloña wayili hakadidi kanami tata yeyi. Hayina mpinji watamishili* kadidi kami.+ Chalala wayili hakadidi kami.

5 “Simiyoni naLevi hiyakansi namukulumpi.+ Mpoku jawu jatubali diyitwa yawu yamadombu.+ 6 Eyi wumi* wami bayi wudibomba mwizanvu dawuku. Eyi kulema kwami bayi wudibomba nawu hanapompeliwuku, muloña mukuzuwa kwawu ajahili antu+ nawa muloña wakukeña kuditiyisha awenawu kuwaha, aketwili nyijila yakunyendu yawañombi ayizamba. 7 Kuzuwa kwawu kushiñewi, muloña hikutama, nikuhila kwawu, muloña kwasweja wukatu.+ Lekenu niyipalañeshi kufuma kudi Yakoba nawa niyipalañesheli muIsarela.+

8 “Hakwila eyi Yuda,+ amanakweyi akakuhamekaña.+ Chikasa cheyi chakekala hanshiñu jawayilumbu jeyi.+ Anyana katata yeyi awamayala akadibukaña kudi eyi.+ 9 Yuda himwana kamutupa.+ Eyi mwanami, wakadaña kanyama iwakajaha kuhiñahu hiwukudiyila. Nawutami nawa nadwololi neyi mutupa, kufwana mutupa, hinyi wukumusañumuna? 10 Nkuunyi hiyakafuma kudi Yudaku,+ hela mukombu wanyuuli hiwakafuma hakachi kanyendu yindiku, sampu Shilo* nenzi,+ nawa yena akamwovwahilaña kudi antu ejima.+ 11 Wakakasila chimbuulu chindi kumuvinyu nawa mwana kachimbuulu chindi wakamukasila kumuvinyu wamuwahi, wakakosa mahina indi muvinyu nawa chakuvwala chindi mumashi anyivinyu. 12 Mesu indi akachinana nge-e navinyu, mazewu indi akatooka namayeli.

13 “Zebuluni+ wakashakama kuchikumu chakaluñalwiji, kuchikumu kwakuñikañawu maatu+ nawa ñinza yindi yakashika kuSidoni.+

14 “Isakari+ hichimbuulu chakola mafwaha, nawutami hakachi kamapakumuna ayedi akasilañawu hachakushakamahu hachimbuulu. 15 Nawa wakamona nindi iluña dakunookela didi chiwahi nawa nimpata yayiwahi. Wakasenda yiteli hachifwiji chindi nawa wakadihana kuzata nyidimu yawuduñu.

16 “Dani,+ muchidi wumu wahanyichidi yaIsarela, wakasompesha antu jindi.+ 17 Dani ekali kapela wakunsa yanjila, kapela wanseñu kunsa yanjila, wukusumaña kutututu twakawalu kulonda mukakwendelahu aholokeli kunyima.+ 18 Eyi Yehova, nukutalilaña wamwinu kufuma kudi eyi.

19 “Hakwila Gadi,+ akamulukuka kudi chendu chawatupondu, ilaña yena wakayilukuka kutututu twawu.+

20 “Yakuda yaAsheri+ yakavula* nawa wakaloñesha yakuda yatelela mwanta.+

21 “Nafitali+ himbaala wamukaji wakosa. Nakuhosha mazu amawahi.+

22 “Yosefu+ himutayi wakumutondu wasoñaña nyikaabu, himutondu wasoñaña nyikaabu wekala kukaseloki, nyitayi yindi yataandilaña kumbañu. 23 Ilaña akakwasa namata anyikunji, atwalekelihu kumukabisha nakumwasa nyivu nawa atwalekelihu kumuhembela nkunyi.+ 24 Ilaña wuta windi wamukunji wadiña wakwevwila dimu,+ nawa makasa indi adiña akola nawa adiloñesha+ muloña wamakasa amukañovu waYakoba, kabiña nawa ilola daIsarela. 25 Wafuma* kudi Nzambi yatata yeyi, wakakukwasha nawa wudi naWañovu Jejima, wakakukiswila nkisu yamumawulu, wakakukiswila nkisu yasefukaña heshina chikupu,+ wakakukiswila nkisu yamayeli niyevumu. 26 Nkisu jatata yeyi jakabadika nkisu jampidi jahaya nyaaka niyuma yayiwahi yahatupidi twahaya nyaaka.+ Nkisu yakatwalekahu kwikala hamutu waYosefu, hachibañula chakumutu wamuntu anafumishiwu hadi amanakwindi.+

27 “Benjamini+ wakatabolaña neyi kañwidi.+ Nantetemena, wakadaña kanyama wakakwatañayi nawa namelela wakaanzañanaña yinapuupiyi.”+

28 Ejima awa hinyichidi 12 yaIsarela nawa awa diwu mazu ahosheliyi tata yawu hayikiswilileñayi. Wayikiswilili hamuntu-hamuntu kwesekeja nankisu yamuteleleli.+

29 Kufumahu, wayinkeli iyi nshimbi nindi: “Ami keña anjiiki neyi chajiikiliwu ankakulula jami.*+ Mwakanjiiki hamu nawankakulula jami mwiyeñu didi mwiha daEfweroni mwini Hiti,+ 30 mwomwiyeñu didi mwiha daMakipela kwakwihi naMamiri mwituña daKenani, iha dalandiliyi Abarahama kudi Efweroni mwini Hiti kulonda diikali mpata yakujiikahu. 31 Kwenoku dikwajiikiliwu Abarahama niñodindi Sara.+ Dikwajiikiliwu cheñi Isaka+ niñodindi Rabeka nawa dikunajiikili niLiya. 32 Iha niiyeñu dekalamu, adilandili kudi anyana kaHeti awamayala.”+

33 Dichi Yakoba wamanishili kuyinka anyanindi iji nshimbi. Kuhiñahu wakokeli nyendu yindi nakuyisha hakadidi, woneni kakukumishaku nawa amujiikili neyi chajiikiliwu ankakulula jindi.*+

50 Kuhiñahu Yosefu wadumbilili hadi tata yindi+ nawa wamudilili nikumufufwa. 2 Hanyima yachumichi, Yosefu walejeli ambuñindi andotolu kumuumisha+ tata yindi. Dichi andotolu amuumishili Isarela, 3 amuumishili mumafuku amukuma 40, muloña iku dikuleha kwampinji kuyomishilileñamu mujimba nawa aEjipitu amudilili hadi mafuku 70.

4 Chamanini mafuku akumudila, Yosefu walejeli akuchipañu chaFwaru* nindi: “Neyi munantiyi kuwaha, mumuleji Fwaru awa mazu nenu: 5 ‘Tata yami wansanyikishili,+ nakunleja nindi: “Tiyaña! Ami hinukufwa.+ Dichi wakanjiiki mwiluña dami dakujiikamu+ dinaloñesha mwituña daKenani.”+ Mwani, ñiiteji niyi nakajiiki tata yami, hanyima yachumichi, nakafunta.’” 6 Fwaru waakwili nindi: “Yaña wakajiiki tata yeyi kwesekeja nanochu chakusanyikishiliyi.”+

7 Dichi Yosefu wayili nakujiika tata yindi nawa wayili hamu nawambuña aFwaru ejima, akulumpi+ akuchipañu chindi, akulumpi ejima amwituña daEjipitu, 8 amwitala daYosefu ejima, amanakwindi niamwitala datata yindi.+ Anyanawu anyanya, nyikanka yawu yanyikoku niyawañombi diyuma hohu yashiliwu mwiluña daGosheni. 9 Wayili hamu nawakakwendela mumakalu+ niakakwendela hatuwalu, dichi izaza dawantu datoheli chikupu. 10 Kuhiñahu, ashikili hawuhulilu waAtadi wekala mwiluña daYodani, kwenoku adilili makumbu asweja nankashi nawa Yosefu watwalekelihu kumudila tata yindi hadi mafuku 7. 11 Antu amunidi iluña, aKenani, chiyamweniwu anakudilila hawuhulilu waAtadi, abidikili nawu: “Ichi chipenji chawaEjipitu cheneni chikupu!” Dihafumini idi iluña adituumbi nawu Abeli Mizirayimi,* dekala mwiluña daYodani.

12 Dichi anyanindi awamayala amwililili kwesekeja nachayilejeliyi.+ 13 Anyanindi awamayala amutwalili mwituña daKenani nawa amujiikili mwiyeñu damwiha daMakipela, iha dadiña kwakwihi naMamiri odu dalandiliyi Abarahama kudi Efweroni mwini Hiti kwikala mpata yakujiikahu.+ 14 Chajiikiliyi tata yindi, Yosefu wafuntili kuEjipitu nawamanakwindi niejima ayili hamu nindi nakujiika tata yindi.

15 Amana kwaYosefu chamweniwu nawu tata yawu nafwi, ahosheli nawu: “Hadaha Yosefu wuchidi watuhembela nkunyi nawa keña atukoña yuma yatama yejima yitwamukoñeli.”+ 16 Dichi atemesheli awa mazu kudi Yosefu nawu: “Tata yeyi henohu kanda afwi, wahanini ilu lushimbi nindi: 17 ‘Mwakamuleji Yosefu nenu: “Nalembi, yanakeniku amanakweyi yiluwa yawu ninshidi yakoñeliwu hakukukoña ichi chuma chatama.”’ Dichi mwani, yanakeni yiluwa yawu ambuña aNzambi yatata yeyi.” Nawa Yosefu wadilili hampinji yahosheleñawu nindi. 18 Kuhiñahu amanakwindi niwena enjili nakudibuka kudi yena nakuhosha nawu: “Etu tunekali neyi anduñu kudi eyi!”+ 19 Yosefu wayilejeli nindi: “Bayi mutiya womaku. Ami yami Nzambi? 20 Hela chakwila mwakeñeleña kunkoña chuma chatama,+ ilaña Nzambi wachifuukwili kulonda mufumi chuma chachiwahi chakupulwisha antu amavulu neyi chinakwilayi makonu.+ 21 Dichi bayi mutiya womaku. Nukutwalekahu kuyinka enu yakuda nianyanenu anyanya.”+ Dichi, wayikundejeli nawa wawundishili nyichima yawu namazu ayilejeliyi.

22 Yosefu watwalekelihu kushakama muEjipitu, yena niamwitala datata yindi nawa Yosefu washakamini yaaka 110. 23 Yosefu wamweni ikiñu dawanyana kaEfuremu awamayala+ nianyana kaMakiri,+ mwana kaManasi weyala. Avwalikilili hamanuñu aYosefu.* 24 Yosefu wahanjekeli nawamanakwindi hadi mpinji yayilehi nindi: “Ami keña nifwi, ilaña chakadi nikujina, Nzambi wakayakamenaña+ nawa wakayifumisha mudinu ituña nakuyitwala kwituña dasanyikiliyi kudi Abarahama, Isaka niYakoba.”+ 25 Dichi Yosefu wayisanyikishili anyana kaIsarela awamayala nindi: “Chakadi nikujina, Nzambi wakayakamenaña. Mwakasendi mafwaha ami nakuyifumisha kunu.”+ 26 Nawa Yosefu wafwili nayaaka 110, amuumishili+ nawa amushili mumbokoshi muEjipitu.

Hela “damenji ampupa.”

Hela “spiritu yaNzambi.”

Hela “yejeji.”

Hela “mawumi.”

Hela “mawumi.”

Hela “mawumi.”

Hela “anyama endaña,” hadaha kubombelaku nianyama asemaña mateta nianyama amboka-mboka ambukaku nawanyama amakwawu.

MuchiHeberu, “nimazaza awu ejima.”

Hela “wakuleña.”

Hela “wakuleña.”

Ahanu dihanatachikiliwu kutena ijina daNzambi dadeni, יהוה (YHWH). Talenu Nsañu Jikwawu A4.

Hela “wumi.” MuchiHeberu, nefeshi, chaya mukwila nawu, “chileñaleña chonaña.” Talenu Kulumbulula.

MuchiHeberu, “kekalili nyitu yiwana.”

Idi hiilola diyila.

Hela “Tigirisi.”

Hela “wumi.”

Hela “nakudinuña.”

Hela “kusoñama.”

Hela “nkunyi.”

MuchiHeberu, “lubutu.”

MuchiHeberu, “nalubutu lwamumbanda.”

Hela “Wakakatisha; Waketa.”

Daya mukwila nawu, “Muntu waHamaseki; Muchidi waMuntu; Antu.”

MuchiHeberu, “mankendi.”

Daya mukwila nawu, “Mumi.”

Hela “haya nyaaka nanyaaka.”

MuchiHeberu, “nawa watamishili kumesu indi.”

Hela “komana hiyakukutuumbakeshaku?”

MuchiHeberu, “ñovu.”

Hela “wenkeliku.”

Hela “mwituña daNodi.”

Hela “niipeleli.”

Daya mukwila nawu, “Watondewa; Ashawu; Emikawu.”

MuchiHeberu, “lubutu.”

Hela “Adama; Antu.”

MuchiHeberu, “naNzambi.” Talenu Kulumbulula.

Hadaha daya mukwila nawu, “Kunooka; Kukundeja.”

Hela “wakatwamwina.”

Iyi hinhoshelu yachiHeberu yatalisha kudi añelu, anyana kaNzambi.

Hela “muloña welaña yuma kwesekeja nawuntu.”

Hela hekwawu aya mukwila nawu, “Antu Ataluka Nankashi,” dikwila nawu, adimbwishaña akwawu. Talenu Kulumbulula.

Hela “waneñeli.”

Hela “nawa chamukatili kumuchima.”

Hela “wakadi muloña.”

MuchiHeberu, “kawakamakiñu indi.”

MuchiHeberu, “chimbañu”; chuma cheneni.

Hela “nawupombu.”

Kyubiti yimu yesekeni namasentimita 44.5 (mainchi 17.5). Talenu Nsañu Jikwawu B14.

Hela “njanina.”

Hela “spiritu yawumi.”

Hela hekwawu, “anyama 14 hadi anyama ejima akadi majilu.”

Hela hekwawu, “yileñaleña yatuukaña 14 yamuluzwizu.”

Hela “spiritu yawumi.”

Hela “datwalekelihu kwinza.”

Kyubiti yimu yesekeni namasentimita 44.5. Talenu Nsañu Jikwawu B14.

MuchiHeberu, “nyijimba yejima.”

Hela “muuya waspiritu yawumi.”

Hela “wamwanukili.”

Hela “ayiketwishili.”

Hela “njanina.”

Hela “kankudimba.”

Hela “Kankudimba.”

Hela “hakudata nyendu yaku.”

Hela “kankudimba.”

Hela “kankudimba.”

Hela “kankudimba.”

MuchiHeberu, “wajikwili chijiku chakuwatu.”

Hela “ekali nyikaanka.”

Hela “dakuwundisha; dakufwomona.” MuchiHeberu, “dakutontolwesha.”

Hela “anayinkiyu kulonda mwiikali nawuswa hadi yena.”

Hela “yuma yejima yikweti wumi yayileñaleña yejima.”

Hela “yuma yejima yikweti wumi yayileñaleña yejima.”

Hela “Nyisumba yatachi yawanta windi yadiña.”

Hela “Babiloni.”

Hela hekwawu, “Atuña musumba weneni.”

Hela hekwawu, “nawa yaya yaYafweta weyala.”

Daya mukwila nawu, “Kwaambula.”

MuchiHeberu, “dimwaambwililiwu iseki.”

Hela “ninhoshelu yimu.”

Daya mukwila nawu, “Kuluwankana.”

Hela “akatambwila nkisu.”

Hela “nimawumi.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

Hela “watuntulwili.”

Hela “nakushakama kuna neyi ñiinza.”

Hela “wumi wami wukutwalekahu.”

Hela “watuntulwili.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

Dikwila nawu, Kaluñalwiji Kafwa.

Hela “washakamineña mumatenti.”

MuchiHeberu, “manakwindi.”

Hela “mawumi.”

MuchiHeberu, “lubutuku.”

MuchiHeberu, “mwana.”

MuchiHeberu, “muntu wakafuma kuyiidi yeyi yamukachi.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

Hela “kankudimba.”

Hela “nakuyitenteka iku yinatalañani.”

Hela “walezumukilili mutulu.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “muntulu yeyi.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

Daya mukwila nawu, “Nzambi watiyaña.”

Hela hekwawu, “nawa wakayikwatilaña amanakwindi ejima nkunyi.”

Daya mukwila nawu, “Ishima dawaMumi Owu Wammonaña ami.”

Hela “ihuji.”

Daya mukwila nawu, “Tata Wudi Hewulu (Watuumbakana).”

Daya mukwila nawu, “Tata Yezaza (Izaza Deneni); Tata yaWantu Amavulu.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “lubutu.”

MuchiHeberu, “nimbutu jeyi jikavwalikaña.”

MuchiHeberu, “nimbutu jeyi jikavwalikaña.”

MuchiHeberu, “nimbutu jeyi jikavwalikaña.”

MuchiHeberu, “lubutu.”

Hela “wumi wenowu akawujahi nakuwufumisha hadi antu jawu.”

Hekwawu daya mukwila nawu, “Yikonkojola.”

Daya mukwila nawu, “Mwana kamwanta wamumbanda.”

Daya mukwila nawu, “Tusehu.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “mukoleshi nachu muchima wenu.”

MuchiHeberu, “yesekelu yasiya.” Siya yimu yesekeneña namalita akushika ku 7.33 (kwati yooma yakushika ku 6.66). Talenu Nsañu Jikwawu B14.

Hela “wuwichaki.”

Hela “manteka.”

MuchiHeberu, “Sara wadiña waleka dehi kwikala neyi chekalawu akwawu ambanda.”

Hela “yakatambwila yayeni nkisu yayu.”

MuchiHeberu, “muwulelu.”

Hela “amuwuñili chikupu.”

Hela “kukeña kwakashinshi.”

Hela “chiwunakupulwisha wumi wami.”

Hela “mbaka.”

Hela “hakuhanda wumi wami.”

Hela “mbaka.”

Hela “mbaka.”

Daya mukwila nawu, “yakehelamu.”

Iyi sawufa yinateniwu haniyi vasi himalola abutukaña kesi.

Hela “watuntulwili.”

Hela “Hashakamineñayi neyi ñiinza.”

Dikwila nawu, wachidiña kanda akaami nindi.

Hela “waloña.”

MuchiHeberu, “hichuma cheyi chakujika hamesu.”

Hela “wajikili chikupu mumavumu ejima awantu amwitala daAbimeleki.”

Hela hekwawu, “akunsehaña.”

Dikwila nawu, Ishimayeli.

MuchiHeberu, “Tiyililaku mwizu dindi.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “lubutu.”

Hela hekwawu daya mukwila nawu, “Ishima daKusanyika” hela “Ishima damu 7.”

Hela “washakamini neyi ñiinza.”

MuchiHeberu, “mafuku amavulu.”

Hela “mpoku yakujaha nachu.”

Hela “mpoku yakujaha nachu.”

Daya mukwila nawu, “Yehova Wakaloñesha; Yehova wakamona.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “lubutu.”

Hela “nyisumba.”

MuchiHeberu, “lubutu.”

Iwu himuntu wamumbanda ahanineñawu chawaana.

Hela hekwawu, “mwanta muneni.”

Hela “mawumi enu akuñiteja.”

Lushekeli lumu lwesekeni namagiramu 11.4. Talenu Nsañu Jikwawu B14.

Lushekeli lumu lwesekeni namagiramu 11.4. Talenu Nsañu Jikwawu B14.

MuchiHeberu, “mbutu.”

Hela “mwakunwina menji ayimuna.”

Lushekeli lumu lwesekeni namagiramu 11.4. Talenu Nsañu Jikwawu B14.

Lushekeli lumu lwesekeni namagiramu 11.4. Talenu Nsañu Jikwawu B14.

MuchiHeberu, “niyi kuchidiilu hela kuchimunswa.”

Hela “Etu hitukutwesha kukuhosha chatama hela chachiwahiku.”

Dikwila nawu, nleli yindi wadiña nakumukalakelela neyi nhembi.

Hela “wakekali mama yamakombakaji amazaza.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

Hela “nyisumba.”

Iwu himuntu wamumbanda ahanineñawu chawaana.

MuchiHeberu, “amupompesheli kwaya ankakulula jindi.”

Hela “yilombu yidi mumpwembu.”

MuchiHeberu, “amupompesheli kwaya ankakulula jindi.”

Hela hekwawu, “Amanakwindi ejima wayikwatilili nkunyi.”

Daya mukwila nawu, “Mavuji.”

Daya mukwila nawu, “Muntu Wunakwati kuKatutu; Mukakuhukula.”

Hela “nyinkihu yakupwita.”

Hela “namani.”

Daya mukwila nawu, “Kuchinana.”

Hela “nimuzoñu.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

Hela “njanina.”

Hela “nakumukumbata ñodindi Rabeka.”

Hela “mumuhoñi waGerari.”

Hela “mumuhoñi.”

Daya mukwila nawu, “Yikonkojola.”

Daya mukwila nawu, “Kwinka Muloña.”

Daya mukwila nawu, “Iluña Deneni.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “amuneñesheleña muspiritu.”

Hela “wumi wami wukukiswili.”

Hela “wumi weyi wunkiswili.”

Hela “wumi wami wukukiswili.”

Iyi mbutu yinashimuniwu haniyi vasi, hitidiku hela bali.

Daya mukwila nawu, “Muntu Wunakwati kuKatutu; Mukakuhukula.”

Hela “nakudikundeja yomweni nayitoñojoka yakukujaha.”

MuchiHeberu, “nimbutu jeyi jiwudi naju.”

Hela “ndalu jemikiliwu.”

MuchiHeberu, “nimbutu jeyi.”

MuchiHeberu, “Nimbutu jeyi jakavula.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

Hela “yakatambwila nkisu.”

Daya mukwila nawu, “Itala daNzambi.”

MuchiHeberu, “mankendi.”

MuchiHeberu, “mana kwatata.”

Hela “mashi etu wowamu.”

MuchiHeberu, “manakwami.”

MuchiHeberu, “amuhela.”

MuchiHeberu, “wamujikwili lusemu mwivumu.”

Daya mukwila nawu, “Talenu, Mwana!”

Daya mukwila nawu, “Kutiya.”

Daya mukwila nawu, “Kulamata; Kudibomba.”

Daya mukwila nawu, “Kushimeka; Chuma chaKushimekelahu.”

Hela “wunakwati kulusemu lwamwivumu deyi tahindi?”

MuchiHeberu, “yavwalili hamanuñu ami.”

Daya mukwila nawu, “Nsompeshi.”

Daya mukwila nawu, “Kulwisha Kwami.”

Daya mukwila nawu, “Kukooleka Chikupu.”

Daya mukwila nawu, “Muzañalu; Kuzañalala.”

Iwu himutondu kwadiileñawu ambanda nyikaabu nakutoñojoka nawu yikuyikwasha kwimita.”

Hela “wufwetu wakufwetela.”

Daya mukwila nawu, “Diyi Nfwetu.”

Daya mukwila nawu, “Kwiteja.”

MuchiHeberu, “Nzambi wamutiyili nawa walekili kulusemu lwamwivumu dindi.”

Hinsonekelu yaYosifaya muwihi, daya mukwila nawu, “Ya abombelihu (Kuvulisha).”

Hela “muwunsahu wunamwekani.”

Hela “kushinshika.”

MuchiHeberu, “kuwawayishilili manji.”

Hela “anzambi achisaka; ankishi.”

Dikwila nawu, Yufurati.

Hela “antaña jindi.”

MuchiHeberu, “Wubabali wubuli kuleka kuhosha naYakoba yuma yayiwahi nakuhosha yatama.”

Iyi hiñoma yanyanya kwakudekawu tuyikuñu nawa neyi ayinyinkesha yavumaña neyi manchakayi.

MuchiHeberu, “anyanami awamayala.”

Hela “anzambi achisaka; ankishi.”

Hela “anzambi achisaka; ankishi.”

Hiizu dachiAramayiki daya mukwila nawu, “Mulumba waWunsahu.”

Hiizu dachiHeberu daya mukwila nawu, “Mulumba waWunsahu.”

MuchiHeberu, “mankendi.”

MuchiHeberu, “anyanindi awamayala.”

Daya mukwila nawu, “Yilombu Yiyedi.”

MuchiHeberu, “mpata.”

Hela “Ami nashakami neyi ñiinza.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

Hela “chinekineki; muhoñi.”

Daya mukwila nawu, “Mukakulwisha (Mukakutatakena) naNzambi” hela “Nzambi Walwishaña.”

Hela “wumi wami wunafwi.”

Hela “Peniyeli.”

MuchiHeberu, “musisa wamujila wekata.”

Daya mukwila nawu, “Yisolu, Tupundu.”

Hela “nakumona ayañadima.”

Hela “Wumi windi wadikundili.”

MuchiHeberu, “wahosheleña kumuchima wachañadima.”

Hela “Wumi wamwanami Shekemi wunakundami chikupu kudi.”

Hela “wukweti kalomulomu.”

Hela “hakunhelesha.”

MuchiHeberu, “anzambi akwacheñi.”

Hela “munjila munayaña.”

Hela “wajiswekeli.”

Daya mukwila nawu, “Nzambi yaBeteli.”

Daya mukwila nawu, “Mukula Wakudilila.”

MuchiHeberu, “Mumbunda yeyi.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

Hela “mpapishi.”

Hela “Wumi windi chiwadiña kwakwihi nakukuma.”

Daya mukwila nawu, “Mwana waKudishona Kwami.”

Daya mukwila nawu, “Mwana kaChikasa chaChidiilu.”

Iwu himuntu wamumbanda ahanineñawu chawaana.

MuchiHeberu, “amupompesheli kwaya ankakulula jindi.”

MuchiHeberu, “yakushinakaja nikushakama mafuku amavulu.”

Hela “mawumi.”

Hela “mwashakamineñawu neyi añiinza.”

Iwu himuntu wamumbanda ahanineñawu chawaana.

Awa antwamina adiña anyanta anyichidi.

Izu dachiHeberu dakwila nawu “mwana weyala” dinateli cheñi kutalisha kudi mwijikulu.

MuchiHeberu, “anyana kaIsarela awamayala.”

MuchiHeberu, “mpata.”

Hela “chakuvwala chachilehi chalubanji.”

Hela “tujaha wumi windiku.”

Hela “mukwata chikasa hadi yenaku.”

Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.

Dikwila nawu, Yuda.

Hela “mpapishi.”

Hela “mpapishi.”

Daya mukwila nawu, “Kupula,” hadaha datalisha kukupula njila hakuvwalika.

Antu akasawu mukaleya.

Antu akasawu mukaleya.

Muntu akasawu mukaleya.

MuchiHeberu, “mafuku.”

Hela “lupasa.”

Hela “lupasa.”

MuchiHeberu, “wakanyamuna kwiwulu mutu weyi.”

Hela “lupasa.”

MuchiHeberu, “mwishima; mwibuku.”

Hela “mabasiketi.”

Hela “mubasiketi.”

Hela “Mabasiketi.”

MuchiHeberu, “wakanyamuna kwiwulu mutu weyi kufuma kudi eyi.”

MuchiHeberu, “wanyamwini kwiwulu mutu wamukulumpi.”

Hela “lupasa.”

Hela “yabali.”

Hela “yabali.”

Hela “yabali.”

MuchiHeberu, “mwishima; mwibuku.”

Hela “yabali.”

Hela “yabali.”

Hela “yabali.”

Hela “yabali.”

Hela “muloña wetanda dawanta.”

Hadaha hiizu dalumbulula kalemesha nikavumbi kakumwekeshela muntu.

MuchiHeberu, “kunyamuna chikasa chindi hela mwendu windi.”

Dikwila nawu, Heliyopolisi.

Hela “kuhitañana mwituña.”

Hela “hampinji yatachikiliyi kukalakala mudimu waFwaru.”

Dikwila nawu, Heliyopolisi.

Daya mukwila nawu, “Wunakukojeja Kuvulamenaku; Wakojejaña Kuvulamenaku.”

Daya mukwila nawu, “Kusemununa.”

MuchiHeberu, “mankendi.”

MuchiHeberu, “mankendi.”

Hadaha tidiku hela bali.

Hadaha tidiku hela bali.

Hadaha tidiku hela bali.

Hadaha tidiku hela bali.

Hadaha tidiku hela bali.

Hela “haswayi kulukukila.”

Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.

Hadaha tidiku hela bali.

Hela “nakekala chuma chakukwatilamu.”

MuchiHeberu, “Wena.”

Hela “lupasa.”

Hela “lupasa.”

Hela “lupasa.”

Hela “lupasa.”

Hela “lupasa.”

Hela “nalupasa.”

Hela “nalupasa.”

Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.

Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.

Hela “munu mwituña.”

MuchiHeberu, “tata yaFwaru.”

MuchiHeberu, “waholokeleli hanshiñu yamanakwindi.”

Hela “mwakashakamaña.”

Hela “manji.”

Hela “ejima adiña indi.”

MuchiHeberu, “wakakwata chikasa chindi hamesu eyi.”

Hela “mawumi awanyanindi awamayala niawambanda ejima.”

Hela “mawumi 16.”

Hela “mawumi 14.”

MuchiHeberu, “Anyana kaDani awamayala.”

Hela “mawumi 7.”

Hela “Mawumi ejima.”

Hela “mawumi ayedi.”

Hela “Mawumi ejima.”

MuchiHeberu, “waholokeleli hanshiñu yindi.”

Hela “wadililili hanshiñu yindi dile-e.”

Hela “yakushakama neyi ñiinza.”

Hela “yashakamineñawu neyi añiinzaku.”

MuchiHeberu, “mankendi.”

MuchiHeberu, “mankendi.”

MuchiHeberu, “nakaami dehi nawatata jami.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

MuchiHeberu, “mbutu.”

Hela “cheluña dakunkumuka.” MuchiHeberu, “chifwiji chimu.”

Hela “wajiloleli.”

Talenu Kulumbulula.

Daya mukwila nawu, “Diyi Yomwenichu; Hichuma Chindi.”

MuchiHeberu, “mankendi aAsheri akavula.”

Dikwila nawu, Yosefu.

MuchiHeberu, “ampompeshi neyi chapompesheliwu ankakulula jami.”

MuchiHeberu, “amupompesheli kwaya ankakulula jindi.”

Hela “amwitala daFwaru.”

Daya mukwila nawu, “Kudila kwawaEjipitu.”

Dikwila nawu, wayimweneña neyi anyanindi awamayala nawa wayitiyileña kuwaha munjila yadimena.

    Lunda Publications (2006-2025)
    Fumenumu
    Iñulenu
    • Lunda
    • Inkenuhu akwenu
    • Hakusetiñila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nshimbi Jakulondela
    • Nshimbi Jakujinda
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Iñulenu
    Inkenuhu akwenu