Ngeche Koda Ranyisi Mapuonjo

NGECHE koda ranyisi gin gik makonyo ahinya e puonjo. Gihinyo ywayo kendo mako pach ji e yo maber ahinya. Gijiwo ng’ato omed paro matut. Gimulo paro maiye, omiyo ginyalo chopo e chuny ng’ato. Seche moko, inyalo ti gi ngeche mondo olo godo paro maok kare kuom gimoro. Bende gikonyo ji kano weche e pachgi. Be itiyo gi ngeche koda ranyisi sama ipuonjo?

Weche mitiyogo e yor ranyisi gin ngeche milero mana gi weche matin; kata kamano, ginyalo miyo ng’ato one picha maler ahinya e pache. Ka oyier ngechego adimba, puonj ma gichiwo nenore mana kende. Kata kamano, japuonj nyalo jiwo puonjgo kuom medo lero ngechego machuok. Muma opong’ gi ngeche ma kamago minyalo puonjori kuomgi.

Chak gi Ngeche Mapimo Gimoro gi Machielo. Ngeche mapimo gimoro gi machielo ema yot moloyo tiyogo sama iwuoyo. Kapo ni eka ichako puonjori tiyo gi ngeche, inyalo yudo ni ber chako kodgi. Kinde mang’eny iyangogi gi weche mag “chal gi” kata “kaka.” Kata obedo ni ngechegi pimo gik moko ariyo mopogore, giketo ayanga kido moro achiel ma gik ariyogi nigo. Muma opong’ gi ngeche mawuoyo kuom gik mochwe—yien, le, koda chwech mag polo—kaachiel gi weche mayudo dhano. E bug Zaburi 1:3, inyisowa ni jalno masomo Wach Nyasaye pile “chal gi yath mopidh e dir aore mag pi,” yath ma nyak kendo ok ner. Ng’at marach iwacho ni en “kaka sibuor” mabuto mondo ongam gimoro. (Zab. 10:9) Jehova nosingo ne Ibrahim ni kwan mar kothe ne dhi bedo “ka sulwe me polo” kendo kaka “kuoyo ma ni e dho nam.” (Chak. 22:17) Kuom winjruok machiegni ma Jehova noketo e kinde gi oganda mar Jo-Israel, Nyasaye nowacho niya: “Kaka okanda omoko e nungo dhano,” e kaka ne omiyo Israel kaachiel gi Juda omok kuome.—Yer. 13:11.

Nitie ngeche moko maketo kido mar gimoro kuom gimachielo mopogore ahinya. Kata kamano, gimiyo puonj wuok e yo motegno moloyo. Ngero ma kamano wuoyo kuom gimoro ka gima en gimachielo, nikech mano, omiyo gimoro kido mar gimachielo. Yesu nowacho ne jopuonjrene niya: “Un e ler mar piny.” (Math. 5:14) Kolero kaka wuoyo abal nyalo ketho kama duong’, japuonjre Jakobo nondiko niya: “Lep en mach.” (Jak. 3:6) Daudi nower ne Jehova niya: ‘In e lwandana gi dalana matek mar rit.’ (Zab. 31:3) Koyier ngeche ma kamago maber, puonj nenore kende, onge tiend lerogo. Nikech ngero ma kamago chuok, gitiyo maber moloyo. Ngeche ma kamagi miyo puonj gurore e pach jowinjo e yo maok nyal timore kapo ni oket puonj e yo mayot ma achiel kachiel.

Nitie ngeche majimbo wach e yo mokalo tong’ mitiyogo mondo puonj onenre maler, kendo dwarore ni oti kodgi e yo mariek nikech ginyalo winjore e yo maok kare. Yesu notiyo gi ngero ma kamano mondo oket picha moro ma wi ji ok nyal wilgo, kuom penjo niya: “Marang’o inono pilni yath manie wang’ owadu, to ok ipar yath maduong’ manie wang’i iwuon?” (Math. 7:3) Ber ka ikwongo puonjori tiyo gi ngeche mamoko mapimo gimoro gi gimachielo kapok ichako tiyo gi ngeche majimbo wach mokalo tong’.

Ti gi Ranyisi. Kar tiyo gi ngeche, inyalo yiero tiyo gi ranyisi mondo okonyi e puonjo, bed ni gin ranyisi mochuogi kata gin weche mosene. Ji jokalo tong’ e tiyo gi ranyisigi, omiyo tiyo gi rieko dwarore. Ranyisi ma kamagi onego oti godo mana ka gisiro puonj moro maduong’, kendo onego olergi e yo mamiyo ji paro puonj ma gichiwo to ok mana siganano kende.

Kata obedo ni ok ochuno ni ranyisi duto obed mag gik mosene, onego ginyis paro kata chal mabedoe e ngima mapile. Omiyo, sama Yesu ne puonjo kaka ji onego one joricho ma oloko chunygi, Yesu noketo puonjno maler kuom tiyo gi ranyisi mar ng’at mabedo mamor ahinya nikech oyudo rombone ma nolal. (Luka 15:1-7) Kodwoko jal ma ne ok winj tiend Chik, chik ma ne dwaro ni ng’ato oher wadgi, Yesu nonyise sigana e wi Ja-Samaria ma ne okonyo jal mohinyore bang’ jadolo koda Ja-Lawi weyo maok okonyo ng’atno. (Luka 10:30-37) Ka ipuonjori yawo wang’i mondo ifweny paro kendo ine timbe mag ji, inyalo tiyo maber gi yorni e puonjo.

Janabi Nathan nowuoyo kuom chal moro ma nochuogo mondo omi godo Ruoth Daudi siem. Siganano notiyo maber nikech nomiyo Daudi oneno ketho mare. Siganano ne wuoyo kuom jamwandu ma ne nigi rombe mang’eny koda jal modhier ma ne nigi rombo achiel kende ma dhako, ma norito e yor hera. Daudi wuon nosegabedo jakwath, omiyo nonyalo ng’eyo maber kaka jal ma ne nigi rombo achielno ne winjo e chunye. Daudi iye nowang’ kare gi jamwanduno kuom mayo jal modhierno rombone mohero ahinya. Kae to Nathan nonyiso Daudi achiel kachiel niya: “In e ng’atno!” Puonjno nochopo e chuny Daudi, kendo noloko chunye gadier. (2 Sam. 12:1-14) Kaka idhi nyime tiegori, ibiro puonjori wuoyo gi ji e yo maber kuom weche modok korka chuny ng’ato.

Ranyisi mang’eny manyalo konyo e puonjo nyalo yudore kuom weche mag Ndiko. Yesu notimo mano kuom tiyo gi weche manok kane owacho niya: “Paruru chi Lut.” (Luka 17:32) Kane olero ranyisi mar bedoe mare, Yesu nowuoyo kuom “ndalo mag Nowa.” (Math. 24:37-39) E bug Jo Hibrania sula mar 11, jaote Paulo nowuoyo kuom chwo gi mon 16 ma ne gin ranyisi mabeyo e nyiso yie koluongo nyingegi achiel achiel. Kaka imedo lony gi Muma, ibiro yudo ni inyalo tiyo gi ranyisi mabeyo ahinya mag gik ma ne otimore koda mag ji miwuoyo kuomgi e Muma—Rumi 15:4; 1 Kor. 10:11.

Seche moko inyalo yudo ni ber jiwo puonj kuom tiyo gi wach moro mosene e kindewagi. Kata kamano, sama itimo mano, ne ni wachno en madier kendo tang’ kik obed wach manyalo kuodo wi ng’ato ang’ata kuom jowinjo kata wach moro machocho ji maok otudore gi wach maduong’ miwuoyoe. Ng’e bende ni wach moseneno onego ochop gimoro. Kik iler weche matindo tindo maok ochuno, mamiyo ji paro mana wechego kar paro puonj midwaro ni giyud.

Be Ji Biro Yudo Puonj? Kata bed ni itiyo gi ngero kata ranyisi mane, onego ochiw puonj moro sie. Be obiro chopo mano kapo ni ok inyiso kaka otiyo kuom wich miwuoyoe?

Bang’ wacho ni jopuonjrene gin “ler mar piny,” Yesu nomedo weche moko manok kuom kaka itiyo gi taya koda ting’ ma mano ne miyo jopuonjrene. (Math. 5:15, 16) Bang’ wacho ngero mar rombo ma nolal, nowuoyo matin kuom mor mabedoe e polo ka jaricho achiel oloko chunye. (Luka 15:7) Kendo bang’ wacho sigana e wi Ja-Samaria mang’won, Yesu nopenjo jawinjone penjo ma achiel kachiel kae to ochiwo puonj moro sie ma ne onego orie jawinjono. (Luka 10:36, 37) Mopogore gi mano, Yesu nolero puonj mayudore e ngero mar kit lowo mopogore opogore koda ngech ogolo manie puodho mana ne joma nok ma nobolore mopenjo tiend ngechego, to ok ne oganda. (Math. 13:1-30, 36-43) Odiechienge adek kapok onege, Yesu nogolo ngero mar jopur mag mzabibu ma jonek. Ne ok owacho kaka ngerono tiyo; nikech ne onge tiende timo kamano. ‘Jodolo madongo gi jo Farisai nong’eyo ni owuoyo mana kuomgi.’ (Math. 21:33-45, The Bible in Luo, 1976) Omiyo kit ngero mitiyogo, chuny ma jowinjo nyiso, koda gimidwaro chopo gi ngerono duto chiko kabe dwarore ni inyis puonj ma ngerono chiwo, to kapo ni mano dwarore, e okang’ mane.

Nyago lony mar tiyo gi ngeche koda ranyisi e yo maber kawo kinde, kata kamano, ibiro yudo nyak maber. Ngeche moyier maber tugo pach ng’ato kendo mulo chuny. Gimiyo puonj wuok motegno maok nyal timore kapo ni ng’ato oketo puonj mana e yo mayot ma achiel kachiel.