SIK ‘KIMANYO’ MONDO ING’E TIEND WECHE

Cameron: Jon, amor ndi kod mbaka ma wasebedo ka wagoyo e wi Muma.a E kinde mokalo, nipenjo penjo moro e wi Pinyruodh Nyasaye. Nipenjo gimomiyo Joneno mag Jehova wacho ni Pinyruoth nochako locho e higa mar 1914.

Jon: Ee, ne asomo achiel kuom bugeu, to bugno nolero ni Pinyruodh Nyasaye nochako locho e higa mar 1914. Mano nomiyo abedo gi siso mar ng’eyo wachno, nikech ujawacho ni puonj magu duto wuok e Muma.

Cameron: Mano adier, en kamano.

Jon: Anto asesomo Muma te. Kata kamano, ok apar ka asesomo kamoro e Muma ma wuoyo e wi higa mar 1914. Kuom mano, ne adhi e Muma moro manie Intanet mondo atim nonro e wi higa mar “1914.” To ne ayudo ka higano onge kamoro amora e Mumano.

Cameron: Jon, adwa pwoyi kuom weche ariyo. Mokwongo, en ni isesomo Muma te. Mano nyiso kaka ihero Wach Nyasaye adier.

Jon: En kamano. Onge buk moro amora minyalo pim gi Muma.

Cameron: Ayie gi wachno. Mar ariyo, adwa pwoyi kuom somo Muma sama itemo manyo dwoko mag penjo ma in-go. Ne itimo gima Muma jiwowa ni watim. Muma jiwowa ni wasik ‘ka wamanyo’ mondo wang’e tiend weche.b En gima ber ni isebedo kitimo kinda ma kamano.

Jon: Erokamano. Daher dhi nyime puonjruok. Kuom adier, ne atimo nonro momedore kendo nayudo weche moko e wi higa mar 1914 e buk ma wasebedo ka wapuonjoreni. Bugni wuoyo kuom lek moro ma ruoth noleko, lekno wuoyo kuom yath moro maduong’ ma ne otong’ piny, kae to aparo ni yadhno ne odongo kendo.

Cameron: Mmm, en adier. Mano en wach ma nokor mayudore e bug Daniel sula mar 4. Owuoyo e wi lek mar Nebukadereza, ruodh Babulon.

Jon: Ee, mano e ma nawacho. Ne asomo weche ma nokorgo nyadi nwoya. Kata kamano, kawacho awacha adier, ok ane kaka wechego otudore gi Pinyruodh Nyasaye kata gi higa mar 1914.

Cameron: Jon, kata mana janabi Daniel ok nowinjo tiend weche ma ne ondiko kotelne gi roho mar Nyasaye!

Jon: Adier?

Cameron: Kamano. Daniel 12:8, wacho kama: “To koro nawinjo, to wechegi ok nodonjona.”

Jon: To kare ok an kenda ma ok awinj wechego. Mano koro omiyo chunya ogonyore.

Cameron: Adier en ni, Daniel ne ok owinjo tiend wechego nikech kinde ma Nyasaye noketo ne pok ochopo mondo dhano owinjo tiend weche mokor mayudore e bug Daniel. To koro e ndalowagi, wanyalo winjo tiend wechego e yo maber moloyo.

Jon: Ang’o momiyo iwacho kamano?

Cameron: Koro ne wach ma wasomo e kwan matindo ma luwo. Daniel 12:9 wacho niya: ‘Wechegi oseum, osetwegi gi kido, nyaka ndalo ma wechegi nogikie nochopi.’ Omiyo, weche mokorgi ne idhi winj tiendgi bang’e, e “ndalo ma wechegi nogikie.” Mana kaka wabiro puonjore e puonjruokwa mar Muma, nitie gik mathoth ma nyiso ni wadak e ndalo mowach e ndikono.c

Jon: Koro, be inyalo leronae tiend weche ma ne Daniel okorogo?

Cameron: Abiro temo.

LEK MAR NEBUKADEREZA

Cameron: We achak ane gi leroni e yo machuok gima Ruoth Nebukadereza noleko. Kae to bang’e wanon tiende lekno.

Jon: Onge wach.

Cameron: E lekno, Nebukadereza noneno yath moro maduong’ kendo mabor ma ne chopo nyaka e polo. Kae to nowinjo ka jaote mar Nyasaye chiko mondo otong’ yadhno piny. Kata kamano, Nyasaye nowacho ni mondo owe kisiki mar tiendene kochung’ e lowo. Bang’ “higini abiriyo,” yadhno ne dhi dongo kendo.d Wach ma nokorno nokwongo chopo kuom Ruoth Nebukadereza owuon. Kata obedo ni ne en ruoth ma rahuma mana kaka yath ma ne bor ma chopo nyaka e polo, en bende ne chalo ka gima ne otong’e piny kuom “higini abiriyo.” Be inyalo paro kaka mano ne otimore?

Jon: Ooyo, ok anyal paro.

Cameron: We aparnigo. Muma wacho ni pach Nebukadereza ne olal kuom higni abiriyo. E kindeno, ne ok onyal locho kaka ruoth. Bang’ higni abiriyogo, pach Nebukadereza noduogo mochako locho kendo.e

Jon: Mmm, awinjo tiend gima ilero. Kata kamano, ere kaka wechego duto otudore gi Pinyruodh Nyasaye kod higa mar 1914?

Cameron: Ka alere e yo machuok, weche mokorgo chopo nyadiriyo. Mokwongo, wechego nochopo ka ne ochung matin loch mar Ruoth Nebukadereza mondo kik dhi nyime. Mar ariyo nochopo ka ne loch mar Nyasaye ochung’ kuom kinde. Omiyo, wach mar ariyono ema otudore gi Pinyruodh Nyasaye.

Jon: Ere kaka ing’eyo ni wach mar ariyono otudore gi Pinyruodh Nyasaye?

Cameron: Mokwongo, weche ma ne okorgo konyowa ng’eyo mano. Daniel 4:17 wacho ni weche mokorgo nondik “mondo jo mangima ging’e ka Ng’a Ma Malo Chutho obedo gi loch kuom piny ruodh dhano; omiyo ng’ato ma en odwaro mondo okaw ruoth, kendo oketo kuom pinyruodhno kata ji ajia.” Be ineno kama wacho ni “piny ruodh dhano”?

Jon: Ee, owacho ni “Ng’a Ma Malo Chutho obedo gi loch kuom piny ruodh dhano.”

Cameron: Iwacho adier. Iparo ni “Ng’a Ma Malo Chutho” en ng’a?

Jon: Aparo ni mano wuoyo kuom Nyasaye.

Cameron: Kamano. Mano nyisowa maler ni wechegi ok wuo mana kuom Nebukadereza kende. Oriwo kata “piny ruodh dhano,” ma en loch ma Nyasaye nigo e wi dhano. To mano en adier ka wanono weche mamoko molworo weche ma nokorgo.

Jon: Mano tiende ang’o?

WACH MADUONG’ MA BUG DANIEL WUOYOE

Cameron: E Muma, bug Daniel wuoyo nyadinwoya kuom Pinyruodh Nyasaye. Bugno siko ka leronwa kaka ibiro chung Pinyruodh Nyasaye e bwo loch mar Wuode ma en Yesu. Kuom ranyisi, we wadog ane chiem matin. Donge inyalo somo Daniel 2:44?

Jon: Anyalo some. Owacho kama: “Kendo e ndalo ma ruodhigo nobedie, Nyasaye manie polo nochung piny ruoth moro ma ok norum nyaka chieng’, onge oganda moro ma nobedi gi loch kuom piny ruodhno; to enong’iny pinje ruodhigi duto, mi notiekgi, kendo nobedie nyaka chieng’.”

Cameron: Erokamano. Be iparo ni wechego wuoyo kuom Pinyruodh Nyasaye?

Jon: Mmm. Ok an gadier.

Cameron: Ndikono wacho ni Pinyruodhno “nobedie nyaka chieng’.” Pinyruodh Nyasaye biro siko nyaka chieng’, kata kamano be nitie sirkand dhano ma nyalo siko nyaka chieng’?

Jon: Ooyo, aparo ni onge.

Cameron: Ne ane wach machielo ma nokor e bug Daniel ma wuoyo e wi Pinyruodh Nyasaye. Oyudore e Daniel 7:13, 14. Ndikono wuoyo kuom ruoth moro ma biro locho kowacho kama: ‘Nomiye loch gi duong’ kod piny ruoth, ni mondo ogendini duto gi libembini kod ji ma dhogi yore, gitine: lochne en loch ma nyaka chieng’ ma ok norum, kendo piny ruodhe en ma ok nokethre.’ Be nitie wach moro amora miwinjo e weche ma nokorgi motudore gi gima wawuoyoe?

Jon: Owuoyo kuom pinyruoth.

Cameron: Mano adier. To ok en mana pinyruoth moro amora. Kanyo wacho ni Pinyruodhno ne dhi bedo gi teko e wi “ogendini duto gi libembini kod ji ma dhogi yore.” E yo machielo, Pinyruodhno ne dhi locho e wi piny mangima.

Jon: Ne pok afwenyo ni mano e tiend ndikono, iwacho adier. Mano e gima Muma wacho.

Cameron: Bende, ne ane gima weche mokorgo wacho: “Lochne en loch ma nyaka chieng’ ma ok norum, kendo piny ruodhe en ma ok nokethre.” Donge wechegi dwa chal gi ma ne wasomo e Daniel 2:44, koso?

Jon: Ee.

Cameron: We wanwo ane machuok gik ma wasewuoyoe chop sani. Weche ma ne okor e bug Daniel sula mar 4 nondik mondo ji ong’e ni, “Ng’a Ma Malo Chutho obedo gi loch kuom piny ruodh dhano.” Wechego nyiso maler ni weche ma nokorgo ne ok dhi mana chopo kuom Nebukadereza kende, to ne dhi chopo e okang’ maduong’ moloyo. Kendo e bug Daniel mangima, wayudo weche mamoko ma ne okor ma wuoyo kuom kaka ibiro chung Pinyruodh Nyasaye e bwo loch mar Wuode. Kuom mano, be iparo ni owinjore wayie ni weche mokor e bug Daniel sula mar 4 otudore bende gi Pinyruodh Nyasaye?

Jon: Aparo kamano. Kata kamano, pod ok ane tudruok ma wechego nigo gi higa mar 1914.

“NYAKA HIGINI ABIRIYO OKADHI”

Cameron: Koro, wadog ane kuom Ruoth Nebukadereza. Par ni en e ma ne ochung’ne yath maduong’ e weche ma nokorgo. Lochne ne ochungi matin e kinde ma ne otong’ yadhno piny kendo kisiki e ma nodong’ kuom higni abiriyo. Mano e kinde ma ne pache olal. Higni abiriyogo ne orumo ka ne pach Nebukadereza oduogo kendo odok e lochne. Weche ma nokorgo nochopo e okang’ mar ariyo ka ne loch mar Nyasaye ochung’ kuom kinde, to ok nikech Nyasaye ne orem e yo moro.

Jon: Mano tiende ang’o?

Cameron: E kinde mag Muma, ruodhi mag Israel ma ne locho e Jerusalem ne chal ka gima gibet e “kom duong’ mar Jehova.”f Ne gilocho e lo Nyasaye. Omiyo, loch mar ruodhigo ne nyiso mana loch mar Nyasaye. Kata kamano, bang’ kinde, ng’eny ruodhigo noweyo luwo chike Nyasaye, kendo ng’eny joma ne gilocho e wigi bende noweyo luwo chike Nyasaye. Nikech wich teko mar Jo-Israel, Nyasaye ne oweyo mondo otergi e tuech Babulon e higa mar 607 Ka Ndalowa Podi (K.N.P.). Chakre kindeno, onge ruoth ma ne olocho e Jerusalem e lo Jehova. E yo ma kamano, loch mar Nyasaye ne ochung’ kuom kinde. Chop kae, be iwinjo gima atemo lero?

Jon: Awinji.

Cameron: Omiyo, higa mar 607 K.N.P. e ma ne en chakruok mar higni abiriyoka, kata kinde ma loch mar Nyasaye ne dhi chung’ kuom kinde matin. E giko mar higni abiriyo, Nyasaye ne dhi keto jaloch manyien ma ne dhi locho e loye, e polo malo. Mano e kinde ma weche mamoko mokor mwasomo e bug Daniel ne dhi chopo kare. Penjo maduong’ en ni: Higni abiriyogo ne orumo karang’o? Ka wanyalo dwoko penjono, wabiro ng’eyo kinde ma Pinyruodh Nyasaye nochako lochoe.

Jon: Awinji. Dibed ni higni abiriyogo ne orumo e higa mar 1914?

Cameron: Kamano! Iyude.

Jon: Kata kamano, ere kaka wang’eyo mano?

Cameron: E kinde ma Yesu ne nie piny, ne onyiso ni higni abiriyogo ne pok orumo.g Omiyo, nyaka bedni higni abiriyogo ochung’ne higni mang’eny ahinya. Higni abiriyogo ne ochakore higni miche mang’eny kapok Yesu obiro e piny, kendo ne gidhi nyime nyaka kinde matin bang’ ka osedok e polo. Par bende ni tiend weche ma ne Daniel okorogo ok ne dhi fwenyore nyaka “ndalo ma wechegi nogikie nochopi” kata ndalo mag giko.h Gimiwuoro en ni e higni mag 1800-1900, jopuonjre Muma moko ne nigi siso mar ng’eyo tiend weche mokorgo, kendo ne ginono wechego matut. Ne gichako fwenyo ni higni abiriyogo ne dhi rumo e higa mar 1914. Gik madongo kendo malich ma ne otimore chakre higano nyiso ayanga ni Pinyruodh Nyasaye nochako locho e polo. Mago e kinde ma ndalo mag giko nochakoree. Ang’eyo ni wechego oromi paro matut e wigi, . . .

Jon: Ee. Adhi nwoyo wechego kendo mondo awinj tiendgi maber.

Cameron: Kik idew. An be nokawa kinde mang’eny kapok ang’eyo tiend weche ma nokorgo kod kaka ne gichopo. To wach maduong’ie moloyo en ni, ageno ni mbaka mwabedogoni okonyi neno ni weche ma Joneno mag Jehova puonjo e wi Pinyruoth otenore kuom Muma.

Jon: Adier. Asebedo ka awuoro ahinya kaka puonj mau otenore kuom Muma.

Cameron: Kendo aneno ni kata in bende itemo mondo gik ma iyiego otenre kuom Muma. Mana kaka ne asewacho, magi oromi paro matut kuomgi. Samoro pod in-gi penjo mamoko. Kuom ranyisi, wasenwang’o ni higni abiriyo otudore gi wach Pinyruodh Nyasaye kendo ni ne gichakore e higa mar 607 K.N.P. Kata kamano, ere kaka wang’eyo gadier ni higni abiriyogo ne orumo 1914?i

Jon: Penjono osebedo ka chanda.

Cameron: Muma konyowa ng’eyo bor sie mar higni abiriyogo. Be diher mondo wapuonjre wachno chieng’ ma adwogo limi kendo?j

Jon: Mano nyalo bedo maber.

NWOYO E YO MACHWOK LEK MAR NEBUKADEREZA

Cameron: Jon, amor limi kendo. Amor ndi kod mbaka ma wasebedo ka wagoyo e wi Muma.a To idhi nade?

Jon: Adhi maber.

Cameron: Amor winjo kamano. Chieng’ ma ne aneni mogik, ne wawuoyo kuom gimomiyo Joneno mag Jehova wacho ni Pinyruodh Nyasaye nochako locho e higa mar 1914.b Mana kaka ne wapuonjore, ne wafwenyo wach moro e weche mokor ma yudore e bug Daniel sula mar 4 momiyo wayie gi wachno. Be inyalo paro wachno?

Jon: Ne en kuom yath moro maduong’ ma Ruoth Nebukadereza noleko.

Cameron: Ee, iyude. E lekno, Nebukadereza noneno yath moro mabor ma chopo nyaka e polo. Nowinjo ka jaote mar Nyasaye chiko mondo otong’ yadhno piny, kata kamano, ne onego owe kisiki mar tiendene kochung’ e lowo. Bang’ “higini abiriyo,” yadhno ne dhi dongo kendo.c Bende, ne wapuonjore ni weche mokorgo nochopo nyadiriyo. Be inyalo paro kaka weche mokorgo ne ochopo mokwongo?

Jon: Ne gichopo mokwongo kuom Nebukadereza owuon, donge? Pache ne olal kuom higni abiriyo.

Cameron: Iyude. Pach Nebukadereza nolal kuom kinde matin, omiyo loch mare bende ne ochung’ kuom kinde matin. To wechego ne ochopo mar ariyo, e kinde ma ne loch Nyasaye ochung’ matin kuom higni abiriyo. Mana kaka ne waneno, higni abiriyogo ne ochakore ka ne oketh Jerusalem e higa mar 607 Ka Ndalowa Podi (K.N.P.). Chakre kanyo, onge ruoth moro amora e piny ma nolocho e lo Jehova Nyasaye. Kata kamano, bang’ higni abiriyogo, Nyasaye ne dhi yiero Jaloch manyien e polo malo ma ne dhi locho e wi joge. E yo machwok, giko mar higni abiriyogo ema Pinyruodh Nyasaye manie polo ne dhi chako lochoe. Koro, waseng’eyo kinde ma higni abiriyogo ne ochakoree. Omiyo, ka wanyalo ng’eyo bor mar hignigo, to wabiro ng’eyo kinde ma Pinyruodh Nyasaye ne ochako lochoe. Chop kae, be iwinjo gima atemo lero?

Jon: Awinji, weche ma wanwoyogi osekonya paro gik ma ne wapuonjore.

Cameron: Ber manadi. We koro wachak ane nono bor mar higni abiriyogo. Ne atemo nono wachni maber mondo oparna weche moko madongo. Abiro temo leronigi e okang’ ma anyalo.

Jon: Onge wach.

HIGNI ABIRIYO RUMO, KENDO NDALO MAG GIKO CHAKORE

Cameron: Kuom wach Nebukadereza, higni abiriyogo ne gin higni abiriyo sie. Kata kamano, kuom wach Pinyruodh Nyasaye, higni abiriyogo ne dhi kawo kinde malach mohingo higni abiriyo masie.

Jon: Ang’o momiyo iwacho kamano?

Cameron: Par ni higni abiriyigo ne ochakore ka ne oketh Jerusalem e higa mar 607 K.N.P. Ka wachako kweno e higano, higni abiriyo masie biro gik kodwa e higa mar 600 K.N.P. Kata kamano, onge gimoro malich ma ne otimore e higano motudore gi loch mar Nyasaye. E wi mano, mana kaka ne waseneno, higni miche bang’e ka ne Yesu nie pinyka, ne olero ni higni abiriyogo pod ne dhi nyime.

Jon: Ee, anyalo paro ni ne wasewuoyo kuom wachno.

Cameron: Omiyo, higni abiriyogo nyaka bed ni gin kinde mogwaro.

Jon: Kinde maromo nade?

Cameron: Buk mar Fweny e Muma, ma otudore gi bug Daniel, konyowa ng’eyo ni higni abiriyogo ne dhi kawo kinde maromo nade. Owacho ni higni adek gi nus ochung’ne ndalo 1,260.d Omiyo, higni adek gi nus nyadi riyo miyowa higni abiriyogo, ma koro romo ndalo 2,520. Iwinja maber?

Jon: Ee, awinji. Kata kamano, ok ane kaka magi duto nyiso ni Pinyruodh Nyasaye ne ochako locho e higa mar 1914.

Cameron: We watem ane tudo wechego. E weche moko mokor mag Muma, odiechieng’ achiel ochung’ne higa achiel.e Ka wakwano odiechieng’ achiel kaka higa achiel, higni abiriyogo ma gin ndalo 2,520 biro bedo higni 2,520. Ka wachako kweno e higa mar 607 K.N.P., higni 2,520 biro gik e higa mar 1914.f Mano e kaka wachopo e higa mar 1914 ma higni abiriyoka rumoe, kendo mano e higa ma Yesu nochako locho kaka Ruoth mar Pinyruodh Nyasaye. Chakre higa mar 1914, gik madongo kendo malich ma ne Muma okoro ni biro timore e ndalo mag giko, osebedo ka timore e piny.

Jon: Gin gik mage?

Cameron: Non ane gima Yesu ne owacho e Mathayo 24:7. Ka ne owuoyo kuom kinde ma ne odhi chako locho e polo, Yesu ne owacho kama: “Oganda noked gi oganda, kendo pinyruoth gi pinyruoth; kuonde moko kech nobedie, kendo piny noyiengini.” Yesu nowacho ni kech nobedie kendo piny noyiengni e ndalo mag giko. Waseneno magi duto ka timore kuom higni mia achiel mosekalo, koso?

Jon: Mano to adier.

Cameron: E Ndiko mwasomono, Yesu bende nokoro ni lweny ne dhi bedoe e kinde ma ne odhi bedo Ruoth mar Pinyruodh Nyasaye. Buk mar Fweny e Muma ne ok okoro mana lweny ma ne dhi bedoe e piny achiel kende, to ne okoro ni lwenje ne dhi timore e piny mangima e ndalo mag giko.g Be inyalo paro higa ma lweny mokwongo mar piny mangima notimore?

Jon: Mano ne en higa mar 1914, higa ma niwacho ni Yesu nochako lochoe! Pok aparoga gima kamano.

Cameron: Ka waketo wechegi duto kanyachiel, wach ma ne okor e wi higni abiriyoka kaachiel gi weche mamoko mokor e Muma e wi ndalo mag giko, to koro wawinje maber. Joneno mag Jehova nigi adiera ni Yesu nochako locho kaka Ruoth mar Pinyruodh Nyasaye e higa mar 1914, kendo ndalo mag giko ne ochakore e higano.h

Jon: Pod atemo mondo awinj tiend wechegi duto.

Cameron: En adier ni wechegi ok yot winjo. Mana kaka ne asenyisi motelo, ne okawa kinde malach mondo awinj tiend wechego e yo malong’o. Kata kamano, ageno ni mbaka mwabedogoni okonyi neno ni kata obedo ni onge kamoro amora e Muma minyalo yudo kondikie higa mar 1914, weche ma Joneno mag Jehova puonjo e wi higano otenore kuom Muma.

Jon: Ee, gima osebedo kamora ahinya kodu en ni puonj magu duto otenore kuom Muma. Ok upuonjga mana pachu. Kata kamano, pod awuoro awuora gimomiyo wachni winjo tek. Ang’o ma ne omono Nyasaye wachonwa awacha dichiel e Muma ni Yesu ne dhi chako locho e polo e higa mar 1914?

Cameron: Jon, mano penjo maber ndi. Nitie gik mang’eny e Muma ma ok lernwa tiendgi ayanga. Ang’o momiyo Nyasaye ne ochiko mondo ondik Muma e yo ma ne dhi dwarore ni ji otim kinda ahinya mondo eka giwinj tiend weche manie iye? Wanyalo nono penjono chieng’ machielo.

Jon: Arwaki kendo.