Biñanda bya Kupangesa mu Mukanda wa Biwano wa Buyoye Bwetu Baka-Kilistu na Cipangi Cetu
AUGUST 3-9
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUTUUKA 13-14
“Simpeni Lika, Mukamona Ebi Byakalinga Shukulu Kalunga”
(Kutuuka 14:13, 14) Mosesa wabakumbulwile ngwendi, “Kesi muzibe lyoba! Simpeni lika, mukamona ebi byakalinga Shukulu Kalunga mu kumyamena ku litangwa lya lelo, aba baka-Ingito kumukasa kubamona lalo. 14 Shukulu Kalunga ikeye akamilwilako, yeni nacimo cahi cimukalinga.”
Mosesa Wakele na Likulahelo
Hamo Mosesa kazibukile ngwendi Njambi ololo angununa Kalunga-ndonga wa Kubenga mangana Baisalele bete. Oloni wazibukile ngwendi Njambi alingako bimo mangana anyungilile banu bendi. Co washakele ngwendi Baisalele bakulahele ngoco. Mbimbiliya ngwayo: “Mosesa wabakumbulwile ngwendi, ‘Kesi muzibe lyoba! Simpeni lika, mukamona ebi byakalinga Shukulu Kalunga mu kumyamena ku litangwa lya lelo, aba baka-Ingito kumukabamono lalo.’” (Kut 14:13) Kuma Mosesa wasele kukanyamesa likulahelo lya bakwabo Baisalele ndi? Eyo. Mbimbiliya ngwayo: “Ha kukulahela banu Baisalele kwabasesele kujabuka Lishali lya Kubenga ngwe ha nunda yangoco.” (Hev 11:29) Likulahelo lya Mosesa lyakwasele banu babangi.
(Kutuuka 14:21, 22) Mosesa wolwele liboko lyendi hakamwa ya mema a kalunga, co Shukulu Kalunga wahuwisile lihunzi lyakama lyatundile mu ngangela. Lihunzi lyahuhwile butsiki bwoshe, co mema a kalunga omine cau. Co mema alyangunukile, 22 ngeci bene, Baisalele bajabukile ha mema a kalunga na kwenda ha libu lyakuma. Mema emanene noku-noku ngwe bibumbe, ngeci banu bendele mukati ka bibumbe bya mema.
Wapwa Muka-nzili Yoshe, Oloni Akaka Banu Mbunge
13 Lingeni ngwe neni muli hakati, oku maswalale ba Falo oku Kalunga-ndonga wa Kubenga. Co Njambi amikwasa. (Kut 14:19-22) Lishelwa limana mukati keni na baka-Ingito, co baka-Ingito bali mu lisusulungu. Oloni yeni na Baisalele muli mu ceke. Mumona Mosesa olwela liboko ha Kalunga-ndonga, co lihunzi lyakama litepa mema, co ngila ishokoloka kweta na musambwa. Yeni na naanga yeni na bimuna beni na banu boshe mwenda ha masima a Kalunga-ndonga. Oho bene mumona cuma ca kukasamesa. Ha masima hamwenda libu linomu cau. Nameme baje kubasa kwenda, beta mwamubwa musambwa.
(Kutuuka 14:26-28) Co Shukulu Kalunga wendekele kuli Mosesa ngwendi, “Olola liboko lyobe hakamwa ya mema a kalunga ngeci mema akupule baka-Ingito na [matemba] abo hamo na baka-kuwendesa.” 27 Ngeci bene, Mosesa wolwele liboko lyendi hakamwa ya mema a kalunga, co omwo litangwa lyatuhukile mema alifwikile na kwiluka mu mwela wao. Co baka-Ingito besekele kutewa kutunda mu mema, oloni Shukulu Kalunga wabombilile mu mema. 28 Mema elukile afwikile [matemba] na baka-kuwendesa, co mbunga yoshe ya baka-Ingito baje bakabele Baisalele banyongele mu mema a kalunga, naumo wai wasaleleho.
w09 3/15 7 ¶2-3
Keti Mwibale Yehova
Ha simbu ibakele mu bukalu baka-Ingito na matemba abo, Baisalele betele mwamubwa musambwa ya ndonga. Asinoni Mosesa wolwele liboko lyendi hakwamwa ya Kalunga-ndonga wa Kubenga. Co Yehova welwisilile aje mema emanene ngwe bibumbe mu mwela wao. Afwikile Falo na banu bendi, co boshe banyongele. Oloni Baisalele babwahelelele.—Kut 14:26-28; Mya 136:13-15.
Banu babangi bakele na lyoba mubazibile ou muzimbu. (Kut 15:14-16) Munima ya myaka 40, Lahabe walekele banalume babali ba Baisalele ngwendi: “Munu na munu ali na kulijajela mu lifuti lino . . . Twazibile muje Shukulu Kalunga womisile cau mema a Kalunga-ndonga wa Kubenga kulutwe lweni omwo mwatundile ku Ingito. Co twazibile lalo omwo wanyongesele bimyene babali ba Baamoli, Sihone na Onge, baje bakele mu ngangela musambwa ya Yondau.” (Yos 2:9, 10) Baka-mafuti boshe kubebalele omwo Yehova wobwelele banu bendi. Oloni Baisalele bakebo bapandele kwanuka mwabobwelelemo Yehova.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kutuuka 13:17) Omwo mwene wa Ingito wecelele Baisalele baye, Njambi kabetisile ngila ya kuya ku cikuma ca ku Filisitiya, nameme ikeyo yapwile yaihi. Njambi wayongwele ngwendi, “Kunjishaka ngwange banu batengulule biyongola byabo beluke ku Ingito omwo bakamona ngeci bali na kuya na kulwa.”
it-1 1117
Ngila Yakama, Tapalo
Kusañulu bingila byakama na bitapalo na bingila bikwabo bibakele na kwenda baka-mingoso, byawanesele binganda na biyulo bya mu Palesitina. (Kul 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Yos 2:22; Maa 21:19; 1 Sa 6:9, 12; 13:17, 18) Ngila yakama yakeleko ha simbu oyo, yatundile ku Ingito na kwita mu binganda bya mu Filisitiya bya kufwa ngwe Ngaza na Ashikeloni, co yetile mu Kunto ya mwija-tangwa ya Mengindo. Yaile ye na ku Hazor, na ku kunto ya Lishali lya Ngalileya, kweta na ku Ndamasiku. Eyi ngila ya kwita mu Filisitiya yapwile yamubatu kutunda mu Ingito kuya mu Lifuti lya Cikulaheso. Oloni Yehova wetisile Baisalele ngila yeka mangana Bafilisitiya keti babalwise.—Kut 13:17.
(Kutuuka 14:2) “Leka Baisalele beluke kunima, bakatunge cilombo kulutwe lwa Pihahilote, mukati ka Mingendole na Lishali lya Kubenga, kuyehi na Mbale Zefone.
it-1 782 ¶2-3
Kutuuka
Kalunga-ndonga wa Kubenga wangunukilile ha mwela muka haje habajabukilile Baisalele?
Baisalele mubakele na kutunda mu Ingito betele mu Etame “kumukulo wa mambo.” Co Yehova wabalekele ngwendi ‘beluke kunima bakatunge cilombo kulutwe lwa Pihahilote . . . kuyehi na Kalunga-ndonga.’ Hamo oku kwalingisile Falo asinganyeke ngwendi Baisalele “banazimbala mu mambo.” (Kut 13:20; 14:1-3) Baka-kulilongesa bamo bakendeka ngwabo Baisalele bapangesele ngila ya el Haj. Ngwabo lijwi lya Cihebelu lya “kwiluka kunima” kulilumbununa lika kutalesa kweka nambe kutenguluka, oloni lilumbununa kwiluka nambe kwongoloka. Bakendeka ngwabo Baisalele mubetele ku kunto ya Linema lya Suwezi, belukile na kulizenga mwija-tangwa ya Jebel ʽAtaqah, minkinda ije ili muya-tangwa ya Linema lya Suwezi. Ngwe bitozi ba Baisalele batundililile ku kunto, ngwe Baisalele kubawanene kwa kutewela mwafwa kulutwe lwabo kwakele lalo Kalunga-ndonga.
Biñanda bya cisemwa ca Bayunda bya mu cita ca myaka ca kulibanga C.E. nabyo bimwesa mubendelele Baisalele. Mbimbiliya nayo imwesa byuma byalingiwile, oloni baka-kulilongesa bali na biyongola bya kuliseza kutalesa ku mwela habajabukilile Baisalele. (Kut 14:9-16) Baisalele bajabukilile ha mwela uli muya-tangwa ya Linema lya Suwezi. Ou mwela wakele halako manene na halyahwililile Linema, co maswalale ba Falo kwabakaluwilile kuzenguluka lije Linema na kukalwisa Baisalele musambwa ya Kalunga-ndonga.—Kut 14:22, 23.
Kutanda Mbimbiliya
(Kutuuka 13:1-20) Shukulu Kalunga wendekele kuli Mosesa ngwendi, 2 “Kundika bantwatwa boshe ba banalume kuli yange, omwo ntwatwa na ntwatwa wa munalume wa Baisalele na aba ba tusitu ba kulibanga kusemuka bakundama kuli yange.” 3 Asinoni Mosesa wendekele kuli banu ngwendi, “Anukeni litangwa eli, omwo ha litangwa eli likelyo mwatundile mu Ingito kuje mwakele mu bunzinda. Eli likelyo litangwa lije Shukulu Kalunga wamituwisile na liboko lyendi lya nzili. Co kesi mulye makende akwaka musima. 4 Ha litangwa lya lelo, likelyo limunatundu mu Ingito, ku ngonde ya kulibanga ya Abibe. 5 Omwo Shukulu Kalunga akamitwala mu lifuti lya Bakanana na Bahiti na Baamoli na Bahibi na Banjebushi, lifuti lije lyalisingile na bakukulwila beni kumyanalyo, lifuti lije lyalibwa, nebi bya kujenekamo byai, co mukanyunga ciwano eci ha mwaka na mwaka ku ngonde ya kulibanga. 6 Ngeci bene, munapande kulya makende a kujeneka musima ha matangwa atanu na abali, co ha litangwa lyamucitanu na abali lingileni Shukulu Kalunga ciwano ca kumulemesa. 7 Omwo ha matangwa atanu na abali kumwapandele kulya makende akwaka musima, kesi kukakale musima nameme makende a musima mu lifuti lyeni lyoshe. 8 Omwo ciwano cishangumuka, lekeni bana beni ba banalume ngweni mukalinga eci omwo ha byuma bije byalingile Shukulu Kalunga kuli yeni ha kumitundisa mu Ingito. 9 Ngeci bene, kunyunga eci ciwano cikapwa canukiso, ngwe cuma ca kukutiiya ku liboko lyeni nambe ha luholo lweni. Cikamyanukisa ngeci mukatwaleho mu kwambulula Lishiko lya Shukulu Kalunga na bilongesa byendi, omwo Shukulu Kalunga wamitundisile mu Ingito na liboko lyendi lya nzili. 10 Co nyungeni bilongesa bya ciwano eci ha mwaka na mwaka ha simbu ije ibanacimika. 11 “Shukulu Kalunga akamitwala mu lifuti lya Bakanana, lije lyalisingile na kumikulahesalyo, yeni na bakukulwila beni. Omwo akamyanalyo, 12 co munapande kulambula mwana woshe wa munalume wa ntwatwa kuli Shukulu Kalunga. Bimuna beni ba nkomba ba kulibanga kusemuka banakundama kuli Shukulu Kalunga, 13 oloni munapande kukula cimulu woshe wa nkomba wa kulibanga kusemuka na kulambula muna manga mu mwela wendi. Nga kuushaka kukula uje cimulu, co mupokole mukoshi. Co lalo munapande kukula bana beni boshe ba banalume ba bantwatwa. Kulutwe, omwo munobe wa munalume akakwihula ha lishiko eli ngwendi linanunguluka batijo, co ukamukumbulula ngwobe, ‘Shukulu Kalunga watutundisile mu Ingito na liboko lyendi lya nzili, muje twakele mu lifuti lya bunzinda. 15 Omwo mwene wa Ingito wakaluwisile mbunge yendi wabyanene kutwecela ngeci tuye, co Shukulu Kalunga watsiile bantwatwa boshe ba banalume mu lifuti lya Ingito, hamo na bimuna ba nkomba ba kulibanga kusemuka. Omu mukemwo mutukakombelelela Shukulu Kalunga cimuna woshe wa nkomba wa kulibanga kusemuka, oloni tukakula bana betu ba ntwatwa ba banalume. 16 Lishiko eli likapwa canukiso, ngwe cuma ca kukutiiya ha maboko eni nambe ku maholo eni, likatwanukisa ngeci Shukulu Kalunga watutundisile mu Ingito na liboko lyendi lya nzili.’ “17 Omwo mwene wa Ingito wecelele banu ba Isalele baye, Njambi kabetisile mu tapalo ya kuya ku cikuma ca ku Filisitiya, nameme ikeyo yapwile ngila yaihi. Njambi wayongwele ngwendi, “Kunjishaka ngwange banu batengulule biyongola byabo beluke ku Ingito omwo bakamona ngeci bali na kuya na kulwa.” 18 Ngeci bene, Njambi wabendesele mu ngila ya kulizenga ya kwita mu mambo ku Lishali lya Kubenga. Co Baisalele boshe bambatele bitwa bya nzita. 19 Mosesa wambatele mubila wa Yosefa, ngwe Yosefa wabasingisile cisingo ca cikulaheso ngeci bakacilinge, omwo ikeye wendekele ngwendi, “Omwo Njambi akamipatula, mwapande kwambata mubila wange nakuutundisa ku mutambela uno.” 20 Co Baisalele batundile ku Sukote, bakatungile cilombo cabo ku Etame kumukulo wa mambo.
AUGUST 10-16
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUTUUKA 15-16
“Shangazaleni Yehova ha Kumwimbila Myaso”
(Kutuuka 15:1, 2) Asinoni Mosesa na Baisalele bembile mwaso ou kuli Shukulu Kalunga ngwabo, “Njikembila kuli Shukulu Kalunga, omwo ikeye nahyana na nzili. Nombila tubalu na baka-kulondaho mu mema a kalunga. 2 Shukulu Kalunga ikeye nzili yange omu mukemwo njili na kumwimbila, omwo nanjamena. Ikeye Njambi yange, co njikamushangazala, ikeye Njambi ya tate, co njikamwimbila ha bukama bwendi.
w95 10/15 11 ¶11
Bika Bitunapande Kuzibila Lyoba Njambi wa Busunga?
11 Yehova mwanyongesele maswalale ba baka-Ingito wamwesele nzili yakala nayo, co banu bazibukile lizina lyendi. (Yos 2:9, 10; 4:23, 24) Wamwesele ngwendi wakala na nzili kutubakana binjambi ba makuli ba baka-Ingito baje bonowele kwobola banu babo. Kukulahela binjambi babo ba makuli na maswalale babo kwalingisile baka-Ingito bakobele mu bukalu. (Mya 146:3) Mukemwo Baisalele bembile Mwaso uje wamwesele ngwawo bazibilile lyoba Njambi uje akobola banu bendi!
(Kutuuka 15:11) “Yobe Shukulu Kalunga, iyajo nalifu nobe hakati ka binjambi? Iyajo nalifu nobe, wa kukomokesa ku kujela? Iyajo asa kupanga bikomokeso na bilinga bya nzili ngwe yobe?
(Kutuuka 15:18) Yobe Shukulu Kalunga, ukaswana ku myaka yoshe.”
w95 10/15 11-12 ¶15-16
Bika Bitunapande Kuzibila Lyoba Njambi wa Busunga?
15 Ngwe twakele hamo na Mosesa, ngwe netu twembile hamo na Baisalele ngwetu: “Yobe Shukulu Kalunga, iyajo nalifu nobe hakati ka binjambi? Iyajo nalifu nobe, wa kukomokesa ku kujela? Iyajo asa kupanga bikomokeso na bilinga bya nzili ngwe yobe? (Kut 15:11) Bangamba ba Njambi banatwalelelaho kwendeka awa majwi kushwa lika ha simbu oyo. Ku Kujombolola, kapositolo Yowano walumbunwine bya bangamba ba kulongwa ba Njambi ngwendi: “Bakele na kwimba mwaso wa Mosesa, ngamba ya Njambi na mwaso wa Muna Manga.” Bembile ngwabo: “Njambi Muka-nzili yoshe, bilinga byobe binapu byakama bya kukomokesa. Mwene wa miyati ya banu, iyajo kasa kukukomoka yobe Shukulu Kalunga? Iyajo abyana kushangazala bukama bwobe? Yobe lika wapwa wa kujela.”—Kuj 15:2-4.
16 Na matangwa ano kucili banu baje bali na kupangela Yehova mu ngila yaibwa, co bali na kwononoka mashiko endi. Banu ba kutunda ku mafuti oshe banalyangununa ku kaye mwafwa bashaka kwononoka mashiko a Njambi. Ha mwaka na mwaka, banu babangi bali na kwecela kulikwatasana na kano kaye, co bali na kulikwatasana na munga ya Yehova. Njambi mwakunyongesa bulombelo bwa makuli na byuma byoshe byabibi, bangamba bendi bakayoya myaka yoshe mu kaye kakaha.
(Kutuuka 15:20, 21) Asinoni muka-kwimanena wa munakazi Milyamu, ndokazi ya Alone, wambatele kambulumbumba kendi, co banakazi boshe bamukabele, na kwimba tumbulumbumba twabo na kukina. 21 Milyamu wabembilile mwaso ngwendi, “Mwimbileni Shukulu Kalunga, omwo ikeye nahyana na nzili, ikeye nombila tubalu na baka-kulondaho mu mema a kalunga.”
it-2 454 ¶1
Myaso
Kakangi Baisalele mubakele na kwimba myaso bakele na kulitabeya. Cibunga cimo calakele mwaso, co cikwabo catabeyeye. Co bisimbu bimo, muka-kwimba umo wembile majwi amo a mwaso bakwabo co bwatwaleleleleho na majwi akwabo. Eyi imbisi banayendeka mu Bisoneka ngwabo “kulitabeya.” (Kut 15:21, NWT; 1 Sa 18:6, 7) Mitamba imo ya mukanda wa Myaso imwesa eyi imbisi. Cakumwenako Myaso 136. Mu simbu yayoyele Nehemiya, kwakele bibunga bibali bya baka-kwimba, ebi bibunga bikebyo lalo byembile myaso ha simbu ibakundikile bibumbe bya Yelusalema.—Neh 12:31, 38, 40-42.
it-2 698
Kapolofweto wa Munakazi
Milyamu ikeye munakazi wa kulibanga ibanendeka mu Mbimbiliya ngwabo wapwile kapolofweto. Njambi wamuhwimininine apolofwete biñanda bimo, kwitila mu kwimba na mu bingila bikwabo. (Kut 15:20, 21) Mukemwo Mbimbiliya imwesa ngwayo Milyamu na Alone behwile Mosesa ngwabo: “Kuma [Yehova] kendekele lalo na muli yetu ndi?” (Kul 12:2) Co lalo Yehova wahwimininine kapolofweto Mika asoneke ngwendi: “Njatumine Mosesa na Alone na Milyamu” omwo njamitundisile mu Ingito. (Mik 6:4) Nameme Njambi wahwimininine Milyamu alingeko byuma bimo, oloni cipangi calingile capwile cacindondo ku cipangi ca Mosesa. Milyamu mwalijundwile, Njambi wamwanene kashitiko.—Kul 12:1-15.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kutuuka 16:13) Co ku cingwezi butanga bwakama bwa makokwa bwapulwile bwawililile mu cilombo cabo, co ku mutondo kwakele mbundu yazengelekele cilombo cabo coshe.
Muzibuka Ndi?
Bika byalingisile Njambi ane makokwa kuli Baisalele mangana balye mubakele mu mambo?
Ha bisimbu bibali, Baisalele mubatundile mu Ingito Njambi wabanene makokwa ngwendi balye.—Kut 16:13; Kul 11:31.
Makokwa bapwa tuzila babandondo ba kweta ku masentimita 18 mu bulaha, co balema kweta ku magilamu 100. Bakala manene mu mitambela ya muya-tangwa ya Asia na Europe. Aba tuzila bakajalozoka, co ha cisika bakakala ku Kunto ya Africa na Arabia. Ha bisimbu bimo bya mwaka, bakajalukila ku mwija-tangwa ya Lishali lya Menditelenyani na ku Sinai.
Libulu limo ngwalyo, “Makokwa bakapulula bwasi, co lalo mpunzi ikabakwasa mubakapulula. Oloni nga mpunzi itenguluka nambe nga banajuka kupulula simbu yailaha, aba tuzila banasa kuwila hasi na kulezemuka.” (The New Westminster Dictionary of the Bible) Oshe makokwa banawila hasi, kunasa kwita litangwa limo nambe abali asina base kupulula lalo, mukemwo kukapu kwakwasi kubakwata. Ku mashangumukilo a myaka ya ma 1900, baka-Ingito bakele na kulandesa makokwa ba kulya ba kweta ku 3 milyoni ha mwaka.
Baisalele balile makokwa ha bisimbu bibali. Ebi bisimbu byapwile ku mashangumukilo a ntondwe. Nameme makokwa bakele na kupulwila-pulwila ku Sinai ku mashangumukilo a ntondwe, oloni ha simbu eyi, Yehova ikeye walingisile lihunzi lipekumwine aba tuzila mu cilombo ca Baisalele.—Kul 11:31.
(Kutuuka 16:32-34) Mosesa wendekele ngwendi, “Shukulu Kalunga watushikile kutulikilako maana amo batekulwila betu, co bakebo bakamone byakulya ebi byatwanene kubilya mu mambo omwo watutundisile mu Ingito.” 33 Co Mosesa walekele Alone ngwendi, “Ambata njaba, wakemo malita abali a maana, co yake ku mesho a Shukulu Kalunga mu kuinyungila batekulwila betu.” 34 Ngwe omwo Shukulu Kalunga washikile Mosesa, co Alone wakele njaba kulutwe lwa Cikasha ca Cikumiiyo, ngeci base kuinyungilako.
w06 1/15 31
Bihula bya Baka-kutanda
Baisalele mubatundile mu Ingito, bashangumukile kuyayabala ha byakulya. Ngeci, Yehova wabanene maana. (Kut 12:17, 18; 16:1-5) Co Mosesa walekele Alone ngwendi, “Ambata njaba, wakemo malita abali a maana, co yake ku mesho a Shukulu Kalunga mu kuinyungila batekulwila betu.” Mbimbiliya ngwayo: “Ngwe omwo Shukulu Kalunga washikile Mosesa, co Alone wakele njaba kulutwe lwa Cikasha ca Cikumiyo [mwakutulikila byuma bya seho], ngeci base kuinyungilako.” (Kut 16:33, 34) Nameme Alone wambatele njaba na kwakamo maana, oloni kayakele kulutwe lwa Cikasha ca Cikumiyo haje bene. Wabandamenene kweta noho Mosesa wamanesele kubwahesa Cikasha na kwakamo bitale.
Kutanda Mbimbiliya
(Kutuuka 16:1-18) Mbunga yoshe ya Baisalele bakatukile batundile ku Elime, co ha matangwa likumi na atanu ku ngonde yamucibali omwo banatundu laja mu Ingito, betele ku mambo ya Sine, ije yakele mukati ka Elime na Munkinda wa Sinai. 2 Muje mu mambo boshe balinyengelele kuli Mosesa na Alone, 3 co bendekele kuli bakebo ngwabo, “Nga Shukulu Kalunga watutsiilile mu Ingito na liboko lyendi! Kuje twatumbamene ku bindeho bya situ na kulya byakulya bya kukuta ngwe mutunashakela. Oloni yeni munatunene muno mu mambo mu kututsisa ku njala, yetu boshe.” 4 Asinoni Shukulu Kalunga wendekele kuli Mosesa ngwendi, “Ololo yeni boshe njikamyana byakulya bya kutunda mwilu bije bikanyoka ngwe nyonzi. Co banu bakatuukila hanja ha litangwa na litangwa na kumona byakulya bya kupwa ha litangwa lije bene. Mu ngila eyi bene njili na kubeseka njimone nga basa kukaba mashiko ange nambe embwe. 5 Ha litangwa lyamucitanu na limo bakanona byakulya bya kupwa mu matangwa abali, na kubibwahesa.” 6 Co Mosesa na Alone bendekele kuli Baisalele boshe ngwabo, “Cingwezi cino mukazibuka ngeci Shukulu Kalunga ikeye wamitundisile mu lifuti lya Ingito. 7 Ku mutondo mukamona bumpau bwa kubyazima bwa ku mesho a Shukulu Kalunga. Ikeye nazibi kutatoka kweni kumuli na kumutatwesa. Omwo bikajo mulinyengela kuli yetu! Yetu beyajo? Yetu tunapu baka-kunyunga kushika kwendi lika.” 8 Asinoni Mosesa wendekele ngwendi, “Ikeye Shukulu Kalunga akamyana situ imukalya ku cingwezi na makende amangi ku simbu ya mutondo, omwo ikeye nazibi kutatoka kweni muli na kumutatwesa. Omwo yeni mulinyenga na kututatwesa, kumutatwesa yetu embwe, oloni muli na kulinyenga na kutatwesa Shukulu Kalunga.” 9 Mosesa wendekele kuli Alone ngwendi, “Leka mbunga yoshe baije na kwimana ku mesho a Shukulu Kalunga, omwo ikeye nazibi kulinyenga kwabo.” 10 Co omwo Alone walekele mbunga yoshe ya Isalele, cooni omwo bakengele mu mambo, bamwene bumpau bwa kubyazima kwa Shukulu Kalunga bwasholokele mu lishelwa. 11 Co Shukulu Kalunga wendekele kuli Mosesa ngwendi, 12 “Njinazibi kulinyenga kwa Baisalele. Baleke ngwobe ku cingwezi bakalya situ, co ku mutondo bakalya makende ngwe mubanashakela. Asinoni bakazibuka ngeci yange Kalunga njapwa Njambi yabo.” 13 Co ku cingwezi butanga bwakama bwa makokwa bwapulwile bwawililile mu cilombo cabo, co ku mutondo kwakele mbundu yazengelekele cilombo cabo coshe. 14Omwo mbundu yakakumukile, co kwakele tuma twatundondo twafwile ngwe mabanda hakamwa ya libu muje mu mambo. Co tuketwo twapwile ngwe lime lya kukonda. 15 Omwo Baisalele babimwene, co kubabizibukile ngwabo binapu bika, ngeci balihozwele umo na mukwabo ngwabo, “Bikebi?” Co Mosesa wabalekele ngwendi, “Ebi bikebyo byakulya byanamyana Shukulu Kalunga ngeci mulye. 16 Shukulu Kalunga nashikile ngwendi munu na munu akungulule ngwe mwanashakela, malita abali ku munu na munu kupwisa ngwe ku banu bali mu njubo yendi.” 17 Co Baisalele balingile ngacije, bamo bakungulwile byabingi, bamo byabindondo. 18 Omwo babyesekele, baje bakungulwile byabingi kubakele na byabingi manene, co baje bakungulwile byabindondo kubalyesekelele lalo manene, co munu na munu wakungulwile ngwe mwanapwisila njala yendi.
AUGUST 17-23
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUTUUKA 17-18
“Banu ba Kulikehesa Bakalongesa Bakwabo na Kubana Bipangi”
(Kutuuka 18:17, 18) Asinoni Yetolo wendekele ngwendi, “Eci kuwesi na kucilinga mu ngila yaibwa. 18 Uli na kulijukisa yobe babenya, na banu aba lalo bali na kujuka. Eci cinapu cipangi cakama kucilinga obe lika.
Mosesa Wazemene Bakwabo
Mosesa wazemene bakwabo Baisalele. Co Baisalele bazibukile ngwabo Yehova wapangesele Mosesa mu kutwamenena banu bendi. Ngeci baile kuli Mosesa na kumuleka bukalu bwabo. Mbimbiliya ngwayo, ‘Banu bemanene ku lutwe lwa Mosesa kutunda ku mutondo kweta ku butsiki.’ (Kut 18:13-16) Hamo Mosesa wakele na kujuka manene kutolilila kuli Baisalele omwo bakele na kumuleka bukalu bwabo. Nameme ngoco, Mosesa wabwahelelele kukwasa banu mwafwa wabazemene.
(Kutuuka 18:21, 22) Oloni unapande kwangula banalume bamo ba kunyanyama ubemike bapwe bantwama ba banu, bantwama ba makulukazi, na aba ba biita na aba ba makumi atanu na aba ba likumi. Bakebo banapande kupwa banalume ba kukomoka Njambi, ba busunga, baka-kuzinda lizika-kanwa. 22 Bakebo bapwe maako ba banu simbu yoshe. Co bakebo bakanene lika biñanda bije byabikalu kuli yobe, oloni bakebo basa kusungamesa biñanda byoshe bije byabindondo. Eci cikapwa cacasi kuli yobe, nga bakebo balipangela citele cobe.
Kukulahela Bakwetu Kutukwasa Tupwe ba Kubwahela
Aba banalume bamwesele bifwa byabibwa simbu kanda babangule. Basingimikile Njambi na kumuzibila lyoba, co kubashakele kulinga byuma byazinda. Banu boshe bazibukile ngwabo aba banalume bononokele mashiko a Njambi. Bazindile linyanyamena lije linesi kubonowesa kupanga cipangi mwamubwa. Co lalo kubapangesele nzili yabo mu kuhenga mu kushaka kuzibisa babushoko bwabo nambe babusamba babo kubwaha.
(Kutuuka 18:24, 25) Co Mosesa wanyungile kunangula kwa ishemweno Yetolo. 25 Waangwile banalume ba kunyanyama hakati ka Baisalele boshe. Co wabapwisile bantwama ba makulukazi na aba ba biita na aba ba makumi atanu na aba ba likumi.
w02 5/15 25 ¶5
Kulongwa Kutukwasa Tupwe Baka-busunga
Mosesa wapwile wa kulikehesa. Mosesa wakele na kujuka mwakele na kupanga likalyendi cipangi ca kukwasa Baisalele. Co ishemweno Yetolo wamulekele ngwendi anguleko banalume bamo bamukwase kulingako bipangi bimo. Mosesa nendi wanangukile ngwendi kasele kupanga bipangi byoshe likalyendi, co walingile byamulekele ishemweno. (Kut 18:17-26; Kul 12:3) Munu wa kulikehesa akanako bakwabo bipangi, co lalo kesi kulishoshomwena ngwendi nga anako bakwabo bipangi, co bamunyeka cipangi cakele na kupanga. (Kul 11:16, 17, 26-29) Oloni akakwasa bakwabo bakole ku sipilitu. (1 Ti 4:15) Ngeci, netu tunapande kupwa ba kulikehesa na kukwasa bakwetu.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kutuuka 17:11-13) Omwo Mosesa wolwele maboko endi, co Baisalele bahyanene, oloni omwo wawisile maboko endi, co Baamaleke bashangumukile kuhyana. 12 Omwo maboko a Mosesa ajukile, Alone na Hule bamunenelele limanya ngeci atumbameho, co bakebo bemanene kuyehi nendi bajundwile maboko endi, bawakwatelelele noho litangwa lyatokele. 13 Co mu ngila eyi bene Yoshwa wahyanene na kufungulula Baamaleke.
“Keti Mutabe Maboko Eni Azeye Embwe”
14 Alone na Hule bajundwile maboko a Mosesa mu simbu ya nzita. Netu twasa kutonda bingila bya kukwaselamo bakwetu. Beya batunapande kukwasa? Baje bali na kulipika na bukulukazi na baje bali na kubinja na baje ba bali na kulwisa kuli babushoko bwabo na baje baliziba buli na baje banatsisa banu babazema. Twasa kukanyamesa lalo banike baje bali na kuliwana mu bukalu bwa kubashongangeya kulinga byuma byabibi mangana bawane byuma byabingi bya muno mu kaye ka Satana bya kufwa ngwe kulilongesa manene nambe kufuka nambe kuwana bipangi bya helu. (1 Te 3:1-3; 5:11, 14) Waneni bingila bimwasa kumweselamo cizemo ku bakweni nga muli ku Njubo ya Bumwene nambe mu lihya nambe omwo mulya hamo byakulya nambe omwo mwendeka ha foni.
(Kutuuka 17:14) Asinoni Shukulu Kalunga wendekele kuli Mosesa ngwendi, “Soneka biñanda ebi bya kuhyana mu libulu, ngeci bikapwe canukiso. Co lalo leka Yoshwa ngwobe njikanyongesa Baamaleke boshe njwa.”
it-1 406
Lishiko
Njambi ikeye wahwimininine Mosesa asoneke mashiko amwesa mwakulemesela mu ngila inapande na mwakulingila byuma mwamubwa. Mosesa keti ikeye walipwisile ntwama ya Baisalele, mukemwo wabyanene ha kulibanga. (Kut 3:10, 11; 4:10-14) Njambi ikeye wanene Mosesa nzili ya kulinga bikomokeso, bije byalingisile tupilistu ba manseno ba mu Ingito batabe ngwabo bije bikomokeso byatundile kuli Njambi wa busunga. (Kut 4:1-9; 8:16-19) Biñanda byendekele Mosesa nambe bije byasonekele kubyapwile bya kulisinganyekela. Sipilitu ya kujela ya Njambi yamukwasele endeke na kusoneka mutamba wa Mbimbiliya uje uli na mashiko.—Kut 17:14.
Kutanda Mbimbiliya
(Kutuuka 17:1-16) Mbunga yoshe ya Baisalele batundile ku Mambo ya Sine, co bajalozokele ngwe mwabashikile Shukulu Kalunga. Bakatungile cilombo ku Lefindime, oloni kuje kukwakele mema a kunwa. 2 Co balinyengelele kuli Mosesa na kwendeka ngwabo, “Twane mema tunwe.” Mosesa wabakumbulwile ngwendi, “Omwo bikajo muli na kulinyengela kuli yange? Omwo bikajo muli na kweseka Shukulu Kalunga?” 3 Oloni banu ba Isalele bakele na lihwila manene, co anga batwaleleho kulinyengela kuli Mosesa. Bendekele ngwabo, “Omwo bikajo watutundisilile mu Ingito ngeci wakututsise na bana betu na bimuna betu ku lihwila?” 4 Co Mosesa watambekele na kulombela kuli Shukulu Kalunga wendekele ngwendi, “Batijo njilinga na banu aba? Bakebo banesi kunjasha mamanya.” 5 Co Shukulu Kalunga wendekele kuli Mosesa ngwendi, “Ya na bantwama bamo ba Isalele, twama kulutwe lwa banu, ambata mulamu wobe uje wapupisile ha Nailo. 6 Yange njikakala kulutwe lwobe ha limanya ha Munkinda wa Sinai. Pupa ha limanya, co mema akatuukako ngeci banu bakanwe.” Co Mosesa walingile ngacije ku mesho a bantwama ba Isalele. 7 Mwela uje bautumbwile Masa na Meliba, Awa mazina mu Cihebelu ananunguluka ngwawo, kweseka na kulinyenga. Omwo Baisalele balinyengele na kweseka Shukulu Kalunga omwo behwile ngwabo, “Kuma Shukulu Kalunga ali netu ndi?” 8 Baamaleke bezile na kulwisa Baisalele ku Lefindime. 9 Co Mosesa wendekele kuli Yoshwa ngwendi, “Angula banalume bamo ngeci imene baye na kulwa na Baamaleke. Co yange njikemana ha lilundu na kukwatelela mulamu uje wanjilekele Njambi kuwambata.” 10 Ngeci bene, Yoshwa walingile ngwe mwamushikile Mosesa, co walwile na Baamaleke, co Mosesa na Alone na Hule balamatele hakamwa ya lilundu. 11 Omwo Mosesa wolwele maboko endi, co Baisalele bahyanene, oloni omwo wawisile maboko endi, co Baamaleke bashangumukile kuhyana. 12 Omwo maboko a Mosesa ajukile, Alone na Hule bamunenelele limanya ngeci atumbameho, co bakebo bemanene kuyehi nendi bajundwile maboko endi, bawakwatelele noho litangwa lyatokele. 13 Co mu ngila eyi bene Yoshwa wahyanene na kufungulula Baamaleke. 14 Asinoni Shukulu Kalunga wendekele kuli Mosesa ngwendi, “Soneka bin̄anda ebi bya kuhyana mu libulu, ngeci bikapwe canukiso. Co lalo leka Yoshwa ngwobe njikanyongesa Baamaleke boshe njwa.” 15 Co Mosesa watungile mutula na kuuluka lizina ngwendi “Shukulu Kalunga ikeye Muka-kunjihyanesa.” 16 Co wendekele ngwendi, “Eci cinasholoka omwo njakulahelele kuli Shukulu Kalunga. Shukulu Kalunga anga akatwalaho kulwa na Baamaleke ku bisemwa bya kulutwe.”
AUGUST 24-30
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUTUUKA 19-20
“Mashiko 10 Amikwasa Bati?
(Kutuuka 20:3-7) “Kesi mulemese njambi weka kubanga yange lika. 4 “Kesi mukalishongele cifwa ca cuma cimo cili mwilu, nambe cili hano hasi, nambe cili mu mema mwisi ya hasi. 5 Kesi mukatsikamene tumponya, nambe kutulemesa, omwo yange Kalunga Njambi yeni, njapwa Njambi wa lifuwa. Co njikahisa baje banjizinda na batekulwila babo kutwala ku cisemwa camucitatu neci camuciwana. 6 Oloni njikamwesa cizemo cange cije kucesi kutenguluka ku bisemwa bya kupwa 1,000 bya baje banjizema na kunyunga mashiko ange. 7 “Kesi mukapangese lizina lyange mwamubi, omwo yange Kalunga Njambi yeni, njikahisa boshe baje bakapangesa lizina lyange mwamubi.
w89 11/15 6 ¶1
Mashiko 10 Amikwasa Bati?
Mashiko awana a kulibanga amwesa ngwawo tunapande kulemesa Yehova. (Lya kulibanga) Yehova washaka kumulemesa lika ikeye. (Mat 4:10) (Lyamucibali) Banu bendi kubapandele kupangesa tumponya mu kulemesa. (1 Yo 5:21) (Lyamucitatu) Tunapande kusingimika Njambi na kupangesa lizina lyendi mu ngila yaibwa. (Yow 17:26; Lom 10:13) (Lyamuciwana) Kulemesa Njambi kukekwo kunapande kupwa kwa seho manene mu kuyoya kwetu. Kulinga ngoco kutukwasa ‘tuhwime’ ku bipangi byetu bya ku mubila.—Hev 4:9, 10.
(Kutuuka 20:8-11) “Nyungeni Litangwa lya Kuhwima na kulijelesa.9 Mukapanga na kulinga bipangi byeni byoshe matangwa atanu na limo, 10 oloni litangwa lyamucitanu na abali likelyo likapwa Litangwa lya Kuhwima lije limukakundika kuli yange Kalunga Njambi yeni. Ha litangwa lije kumukapanga cuma nacimo cahi, nambe yeni, nambe bana beni ba banalume, nambe bana beni ba banakazi, nambe bindungo beni, nambe bimuna beni, nambe baka-kwija baje bali mu lifuti lyeni. 11 Omwo ha matangwa atanu na limo, yange Kalunga njatangele lilu na hasi na mema a kalunga na byoshe bije bilimo, oloni ha litangwa lyamucitanu na abali likelyo njahwimine. Mukemwo bene yange Kalunga njabezikisile Litangwa lya Kuhwima na kulijelesa.
(Kutuuka 20:12-17) “Singimikeni baishweni na banyokweni, ngeci mukayoye simbu yakama mu lifuti lije linjikamyana yange Kalunga Njambi yeni. 13 “Kesi mukatsiye. 14 “Kesi mukalinge bupangala. 15 “Kesi mukaibe. 16 “Kesi mukabangeye mukweni bukaleho bwa makuli. 17 “Kesi mukalibeyele njubo ya mukweni, kesi mukalibeyele munakazi wa mukweni, nambe ndungo yendi wa munalume, nambe ndungo yendi wa munakazi, nambe ngombe yendi, nambe cimulu cendi, nambe cuma cimo ceka cali naco.”
w89 11/15 6 ¶2-3
Mashiko 10 Amikwasa Bati?
(Lyamucitanu) Nga banike bononoka bisemi babo, Yehova ababezikisa, co mu naanga mukala kwoloka. Nga bana bononoka eli “lishiko lya kulibanga libabwezelelako ku cikulaheso,” byuma ‘byoshe bikenda mwamubwa,’ co ‘bakayoya simbu yakama mu lifuti.’ (Efe 6:1-3) Nga banike bononoka Njambi muno mu “matangwa a kukotoka,” co bakayoya myaka yoshe.—2 Ti 3:1; Yow 11:26.
Kuzema bakwetu kutulingisa tujeneke kulinga byuma byabibi bya kufwa ngwe (Lya bu 6) kutsiya, (Lya bu 7) bupangala, (Lya bu 8) kwiba, na (Lya bu 9) kubangeya bakwetu. (1 Yo 3:10-12; Hev 13:4; Efe 4:28; Mat 5:37; Vis 6:16-19) Lishiko (Lya bu 10) lyendeka ha byuma bitukasinganyeka. Ngwalyo kutwapandele kukala na cipululu. Co limwesa ngwalyo Yehova washaka ngwendi tukale na bisinganyeka byabibwa.—Vis 21:2.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kutuuka 19:5, 6) Ololo, nga munjononoka na kunyunga cikumiiyo cange, mukapwa banu bange babenya. Nameme hasi hoshe hapwa hange, oloni yeni mukapwa banu bange ba kwanguka, 6 banu baje bakundama kuli yange babenya, co yeni mukapwa baka-kukombelela, muyati wa kujela wa kwanguka. Awa akewo majwi ukendeka kuli banu Baisalele.
it-2 687 ¶1-2
Kapilistu
Bupilistu bwa baka-Kilistu. Yehova wakulahesele Baisalele ngwendi nga batwalelelaho kunyunga cikumiiyo cendi, co bapwa ‘tupilistu na muyati wa kujela.’ (Kut 19:6) Oloni bupilistu bwa mu naanga ya Alone bwemaneneneko lika kapilistu wakama Yesu Kilistu. (Hev 8:4, 5) Bupilistu bwa mu naanga ya Alone bwakeleko ha simbu icakele na kupanga cikumiiyo ca Lishiko, co bwahwile hacashangumukilile kupanga cikumiiyo caciha. (Hev 7:11-14; 8:6, 7, 13) Baisalele bakebo balibangele kupwa tupilistu mu Bumwene bwa Njambi, kutundaho na baje kubapwile Bayunda babalanyele bapwe tupilistu.—Vil 10:34, 35; 15:14; Lom 10:21.
Bayunda babandondo lika bononokele Kilistu. Ngeci, Baisalele bonowele kupwa tupilistu na muyati wa kujela mu Bumwene bwa Njambi. (Lom 11:7, 20) Baisalele kubapwile ba kulongwa kuli Njambi, co wabanangwile kwitila muli kapolofweto kendi Hoziya. Wabalekele ngwendi: “Munabyana kunjononoka, co lalo munabyana bilongesa byange, ngeci bene, njikamibyana, co kunjikataba bana beni kupwa baka-kukombelela bange.” (Hoz 4:6) Yesu nendi walekele bantwama ba Bayunda ngwendi: “Bumwene bwa Njambi bakabutundisa kuli yeni, co bakabwana kuli banu baje bononoka Njambi.” (Mat 21:43) Nameme ngoco, Yesu Kilistu mwakele hano hasi wononokele mashiko, mukemwo walekele banu baje bakangwisile ku mushongo wa mbumba ngwendi baye kuli kapilistu bakakombelele ñombelo.—Mat 8:4; Mak 1:44; Luk 17:14.
(Kutuuka 20:4, 5) Kesi mukalishongele cifwa ca cuma cimo cili mwilu, nambe cili hano hasi, nambe cili mu mema mwisi ya hasi. 5 Kesi mukatsikamene tumponya, nambe kutulemesa, omwo yange Kalunga Njambi yeni, njapwa Njambi uje [atonda kumulesa ikeye lika]. Co njikahisa baje banjizinda na batekulwila babo kutwala ku cisemwa camucitatu neci camuciwana.
w04 3/15 27 ¶1
Bisimpi bya Kulitila bya mu Mukanda wa Kutuuka
20:5 Yehova ‘wahisilile bika batekulwila’ ba Baisalele, okuni bisemi babo bakebo balingile bubi? Munu basa kumusompa ha byuma byalinga nga ali na nzili ya kusinganyeka na kulyangwila bya kulinga. Oloni omwo Baisalele kubononokele Njambi, baliwanene na bukalu hamo lika na batekulwila babo. Nameme baje bapwile ba kulongwa bakele mu bukalu mwafwa kwabakaluwilile kulemesa Njambi mwamubwa.
Kutanda Mbimbiliya
(Kutuuka 19:1-19) Ha litangwa lya kulibanga ku ngonde yamucitatu omwo Baisalele banatundu laja mu Ingito, co betele ku Mambo ya Sinai. 2 Omwo batundile ku Lefindime, betele ku Mambo ya Sinai, kuje batungilile cilombo kwisi ya Munkinda wa Sinai. 3 Co Mosesa walamatele ha munkinda na kuliwana na Njambi. Shukulu Kalunga wamusanene oku ali ha munkinda wamulekele akendeke kuli Baisalele, batekulwila ba Yakomba ngwendi, 4 “Yeni mwamwene bije binjalingile yange Kalunga kuli baka-Ingito, na muje njamyambatele ngwe mwakambata ngonga bana bendi babandondo ha mambaba endi, na kuminena kuli yange babenya. 5 Ololo, nga munjononoka na kunyunga cikumiiyo cange, mukapwa banu bange babenya. Nameme hasi hoshe hapwa hange, oloni yeni mukapwa banu bange ba kwanguka, 6 banu baje bakundama kuli yange babenya, co yeni mukapwa baka-kukombelela, muyati wa kujela wa kwanguka. Awa akewo majwi ukendeka kuli banu ba Isalele.” 7 Co Mosesa washelumukile ku munkinda, wasanene bantwama ba banu ba Isalele hamolika. Wabalekele byuma byoshe bije byamushikile Shukulu Kalunga. 8 Co banu boshe bakumbulwile ngwabo, “Tukalinga byuma byoshe bije byanendeka Shukulu Kalunga.” Co Mosesa wambulwile byuma ebi kuli Shukulu Kalunga. 9 Shukulu Kalunga wendekele kuli Mosesa ngwendi, “Njikaija kuli yobe mu lishelwa lya kuhima, co banu bakanjiziba omwo njikendeka nobe, co bakakukulahela kutunda ku lelo na kutwala ku simbu yoshe.” Mosesa walekele Shukulu Kalunga bije bibakumbulwile banu, 10 co Shukulu Kalunga wendekele kuli ikeye ngwendi, “Ya kuli banu ukabaleke ngeci balibwahesele lelo na imene. Banapande kulijelesa na kulemesa. Co banapande kukusha buzalo bwabo 11 ngeci balibwaesele litangwa lya indele. Co ha litangwa lije bene, yange Kalunga njikashulukila hakamwa ya Munkinda wa Sinai, kuje banu boshe bakanjimona. 12 Twa nginga ya kuzengeleka ku munkinda ngeci banu kesi bakajombokemo, co baleke kesi bakalamate ku munkinda nameme kushwenya kuyehi nawo. Nga munu akalyataho, co bakamutsiya, 13 ikeye banapande kumwasha mamanya nambe kumwasha mikili, oloni kesi kukale umo amukwata. Eci cikakala kuli boshe banu na tusitu, banapande kubatsiya. Omwo lupembo lunembi, asinoni banu bakashwenya ku munkinda.” 14 Asinoni Mosesa washelumukile ku munkinda, co walekele banu ngeci balibwahesele cimweja mu kulemesa, co banu bakushile buzalo bwabo, 15 co Mosesa wendekele kuli bakebo ngwendi, “Libwaheseleni cimweja ku litangwa lya indele, umo kesi akalimone na munakazi ha simbu eyi.” 16 Ha mutondo wa litangwa lyamucitatu kwakele cililimo na mihyato, lishelwa lya kuhima lyasholokele ha munkinda, na lijwi lyakama lya lupembo balizibile, ngeci banu boshe mu cilombo bajajele na lyoba. 17 Co Mosesa watwamenenene banu kubatundisa mu cilombo ngeci bakaliwane na Njambi, bakwimanene kwisi ya munkinda. 18 Co bwisi bwafwikile Munkinda woshe wa Sinai, omwo Shukulu Kalunga washulukilileho mu tuhya. Co bwisi bwatundileho bwafwile ngwe bwisi bwa mu lutengo lwakama, banu boshe balijajelele manene. 19 Co omwo cikumo ca lupembo catubakanene manene kutenda na kutendangana, asinoni Mosesa wendekele, co Njambi wamukumbulwile mu cililimo.
AUGUST 31–SEPTEMBER 6
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUTUUKA 21-22
“Moneni Buyoye Ngwe Mwabumwena Yehova”
(Kutuuka 21:20) Nga munu apupa ndungo yendi wa munalume nambe wa munakazi na citi, co uje ndungo atsila haje bene, co uje munu bamuhise.
it-1 271
Kupupa
Kahebelu bamutabesele kupupa na cibanzi ndungo yendi wa munalume nambe wa munakazi, nga owo ndungo kamwononokele nambe nga wamutengulukilile. Oloni nga owo ndungo watsile munima ya simbu yaindondo lika kutunda ha kumupupa, co shukulu yendi bamwanene kashitiko. Nga ndungo watsile munima ya litangwa limo nambe abali, co shukulu yendi kakele na biyongola bya kumutsiya. Kahebelu wakele na lisesa lya kunyanyamesa ndungo yendi yalandele. Munu kasa kutsiila shakelo nambe kubiisa cuma cendi ca seho. Co lalo, nga ndungo watsile munima ya litangwa limo nambe kutubakana, banu kubazibukile mwamubwa indi watsile mwafwa ya kumupupa nambe byuma byeka. Oshe ndungo wayoyele litangwa limo nambe abali, co shukulu yendi kubamwanene kashitiko.—Kut 21:20, 21.
(Kutuuka 21:22, 23) “Nga banalume bamo bali na kulwa, co babulumuna munakazi ali na limo, co ikeye ajombwesa limbo, oloni kabulumukile mu ngila imo yeka, co uje munalume namubulumuna bamufwetese mwoshe mwashakela munalume wa uje munakazi, kupwisa ngwe mubabatwila ñanda maako. 23 Oloni nga uje munakazi ikeye babenya [natsi], co cihiso cipwe mwonyo na mwonyo,
Mwamona Kuyoya Kupwa Kwa Seho Ndi?
16 Yehova wamona kuyoya kwa munu na munu kupwa kwa seho. Nameme kuyoya kwa mbututu uje acili mwimo, wakumona kupwa kwa seho. Mu mashiko a Mosesa, nga munu abulumuna munakazi uje ali na limo, co uje munakazi nambe mbututu uje ali mwimo atsa, Yehova wanene uje munu mulonga wa kutsiya mukwabo. Nameme walingile ngoco mu kujeneka kuzibuka, oloni nendi bamutsiile mwafwa watsiisile mukwabo. (Kut 21:22, 23) Njambi wamwene mbututu uje acili mwimo kupwa munu uje ali na kuyoya. Kwesekesa nebi bitunendeka, musinganyeka ngweni Njambi wamona bati kutundisa limo? Musinganyeka ngweni Yehova akalizibi bati kumona bimbututu babangi baje bacili mwimo bali na kubatsiya mwaka na mwaka?
(Kutuuka 21:28, 29) “Nga ngombe wa nkomba atiba munu limbinga, co atsa, co banapande kumwasha mamanya, co situ yendi kesi bailye, oloni babenyaye kesi bamuhise. 29 Oloni nga uje ngombe wa nkomba capwa [cifwa] cendi ca kulwisa banu, co babenyaye bamunangwile oloni kesi kumukuta, nga uje ngombe wa nkomba atsiya munu oni, co bamwashe mamanya, na uje babenyaye bamwashe mamanya lalo.
Yehova Ashaka Ngwendi Mulinyungilile ku Bimonde
Mashiko amwesele lalo bibapandele kulinga banu nga cimuna nabulumuna munu. Nga ngombe wa nkomba watsiile munu na limbinga lyendi, co babenyaye wapandele kumutsiya mangana anyungilile bakwabo. Kapandele kulya situ ya uje ngombe nambe kuilandesa. Nga ngombe wa nkomba wabulumwine munu, co camwesele ngwabo babenyaye kakele na kumunyunga mwamubwa. Nga owo ngombe wa kulifwa atsiya lalo munu, co bamutsiile hamo lika na babenyaye. Eli lishiko lyalingisile banu banyunge mwamubwa bimuna babo.—Kut 21:28, 29.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kutuuka 21:5, 6) Oloni nga uje ndungo endeka ngwendi azema shukulu yendi, na munakazi wendi, na bana bendi, co ikeye kashaka kupatuka, 6 asinoni shukulu yendi akamutwale ku mesho a Njambi ku mutambela wa kulemesela. Kuje akamwimika ku cikolo nambe ku cipamba ca cikolo, co amutube ku litwi lyendi. Asinoni akapwa ndungo yendi wa myaka yoshe.
Bika Bimunapande Kulikundikila Kuli Yehova?
4 Byuma byabingi byalibungila mu kulikundika kuli Njambi, keti kwendeka lika ngwetu twalikundika kuli Njambi. Bubwa muka buli mu kulikundika kuli Njambi? Tucisimutwiyeni ha bubwa bubakawana banu mwafwa ya kulizibasana na bakwabo. Ca kulibanga, aba banu basa kupwa babusamba. Munu akaka kabusamba kendi mbunge. Busamba bumo bubanendeka mu Mbimbiliya bunapu bwa Ndabiti na Yonatana. Balikumiiye ngwabo bapwa babusamba. (1 Sa 17:57; 18:1, 3) Nameme keti banu babangi bakalikumiiya ngwabo bapwa babusamba, oloni nga umo na umo wabo alinga byuma bije bizibisa mukwabo kubwaha, co busamba bwabo bukanyama.—Vis 17:17; 18:24.
5 Mashiko anene Njambi kuli Baisalele amwesa cikumiiyo ca ndungo na shukulu yendi na bubwa bwatundilemo. Nga ndungo washakele kukala na shukulu yendi mu kuyoya kwendi kwoshe, co bapandele kulikumiiya. Mashiko amwesele ngwawo: “Oloni nga uje ndungo endeka ngwendi azema shukulu yendi na munakazi wendi na bana bendi, co ikeye kashaka kupatuka, asinoni shukulu yendi akamutwale ku mesho a Njambi ku mutambela wa kulemesela. Kuje akamwimika ku cikolo nambe ku cipamba ca cikolo, co amutube ku litwi lyendi. Asinoni akapwa ndungo yendi wa myaka yoshe.”—Kut 21:5, 6.
(Kutuuka 21:14) Oloni nga munu ali na matoto, co atsiya mukwabo na muuka, munapande kumutsiya, nameme nga atewela ku mutula wange na kulyamena, napande kutsa.
it-1 1143
Limbinga
Majwi ali ku Kutuuka 21:14 anasa kulumbununa ngwabo kapilistu bapandele kumutsiya nga natsii munu. Anasa kulumbununa lalo ngwabo kukwata mambinga a ku mutula kukwobwele munu uje watsiilile mukwabo shakelo.—Esekeseni 1 Vi 2:28-34.
Kutanda Mbimbiliya
(Kutuuka 21:1-21) Shukulu Kalunga wanene Mosesa mashiko a banu bendi ngwendi, 2 “Nga ulanda ndungo wa Kahebelu, co ikeye akakupangela myaka itanu na umo. Co mu mwaka wamucitanu na ibali, ikeye napande kupatuka kujeneka kufweta cuma cimo. 3 Co nga ikeye kambatele omwo wamulandele, co kapandele kuya na munakazi omwo aya, oloni nga ikeye wezile na munakazi, co napande kuya hamo nendi. 4 Nga shukulu yendi wamwanene munakazi, co ikeye nakitile bana ba banalume nambe ba banakazi, co uje munakazi na bana bendi banapu ba shukulu yendi, co uje munalume napande kuya endi lika. 5 Oloni nga uje ndungo endeka ngwendi azema shukulu yendi, na munakazi wendi, na bana bendi, co ikeye kashaka kupatuka, 6 asinoni shukulu yendi akamutwale ku mesho a Njambi ku mutambela wa kulemesela. Kuje akamwimika ku cikolo nambe ku cipamba ca cikolo, co amutube ku litwi lyendi. Asinoni akapwa ndungo yendi wa myaka yoshe. 7 “Oloni nga munu alandesa munendi wa munakazi ngeci akapwe ndungo, co shukulu yendi kapandele kumweca ngoco embwe, ngwe mubakalingilamo bindungo ba banalume. 8 Nga banamulandesa kuli munu umo uje ashaka kumupwisa munakazi wendi, oloni nga kabwahelelesa shukulu yendi, co uje shukulu yendi kapandele kumulandesa ku baka-kwija omwo ikeye kamutetelele, oloni ishe amupatule. 9 Nga munu nalanda ndungo wa munakazi na kumwana kuli munendi wa munalume, napande kumupwisa ngwe munendi wa munakazi. 10 Nga munu ambata munakazi wamucibali, ikeye napande kutwalaho kwana kuli munakazi wendi wa kulibanga byakulya bya kupwisa mumo na buzalo, na bije byamupande, ngwe muje mwalaja. 11 Nga kamulingila ebi, co napande kumwecela ngoco kesi atambuleko cuma cimo ca matemo. 12 “Woshe uje apupa mukwabo na kumutsiya, co na ikeye bamutsiye. 13 Oloni nga namutsii cintulu, ikeye kayongwele kutsiya munu, co ikeye atewele ku mutambela uje njikamwangwilawo, co kuje akakala mwamubwa. 14 Oloni nga munu ali na matoto, co atsiya mukwabo na muuka, munapande kumutsiya, nameme nga atewela ku mutula wange na kulyamena, napande kutsa. 15 “Woshe uje apupa ishe nambe baina, banapande kumutsiya. 16 “Woshe uje aiba munu, nambe kumulandesa, nambe kumufuka ngwe ndungo, banapande kumutsiya. 17 “Woshe uje asinga ishe nambe baina, banapande kumutsiya. 18 “Nga banu bali na kulwa, co umo apupa mukwabo ñome nambe amwasha limanya, oloni ikeye kamutsiile, munu uje kesi na mulonga wai. Nga munu uje ibanapupu akala ha bulili, 19 oloni mu kasimbu lika enduka atuhuka hanja, co endela ha mukombo, uje munalume namupupile napande kumufwetela ha simbu yendi yanombila, na kumunyunga noho nenduka mwamubwa. 20 “Nga munu apupa ndungo yendi wa munalume nambe wa munakazi na citi, co uje ndungo atsila haje bene, co uje munu bamuhise. 21 Oloni uje ndungo nga katsile ha simbu ije, oloni nga kuneti litangwa limo nambe matangwa abali, co uje shukulu yendi kubapandele kumuhisa, omwo uje ndungo napu wa bimbongo byendi.