Kuma Njinapande Kwecela Kwendesa Mota nambe Honda Ndi?

ACISINGANYEKENI ha kakulukazi uje nendesa mota nambe honda ha myaka yaingi. Ou kakulukazi washaka kwendesa mwafwa asa kuya kwoshe-kwoshe kwashaka. Oloni baka-naanga yendi na babusamba bendi banalishoshomwena ha bukangule bwendi, ngeci bali na kusinganyeka ngwabo napande kwecela kwendesa. Oloni ou kakulukazi kazibisisa bili na kubalingisa basinganyeke ngoco.

Kuma neni munaliwana na byuma bya kulifwa ndi? Nga mukemwo, co bika byasa kumikwasa muzibuke indi munapande kutwalelelaho kwendesa?

Mu mafuti amo, baka-kwendesa baje banakolo banapande kwambata lisesa kuli ndotolo lije libatabesa kutwalelelaho kwendesa. Ngeci baka-Kristu baje bakala omu mu mafuti, bakononoka awa mashiko. (Loma 13:1) Nameme nga mu lifuti lyeni kumwesi mashiko a cifweci, kuli bingila bikwabo mumwasa kuzibukila indi mucasa kwendesa mwamubwa.

ILULENI MUMUKENDESELA

Munga imo ije ikatala bya tukulukazi yendekele ngwayo tukulukazi basa kulihula bihula binatako:

Kuma kukanjikaluwila kutanda mwamubwa bimweso bya ha tapalo nambe kumona mwamubwa butsiki ndi?
Kuma kuli na kunjikaluwila kulinga byuma bwasi-bwasi, cakumwenako kutenguluka na kutala ha biponi na kumona mwamubwa byuma bija kunima ndi?
Kuma kukanjikaluwila kulinga bwasi byuma bya kufwa ngwe kutundisa lindi ha magiya na kulyata mabreki ndi?
Kuma njikashatukisa kabundondo manene na kwonowesa bakwetu bendese mwamubwa ndi?
Kuma bisimbu bimo njashekele kuliwana mu monde, nambe kuma mota yange inafunyozoka nambe kukwakunyuka mwafwa ya kumbwangozola byuma ndi?
Kuma tupokola banjimikaho laja mwafwa ya kujeneka kwendesa mwamubwa ndi?
Kuma njanengukaho laja oku njendesa ndi?
Kuma njikapangesako bumbanda bumo buje bukanjilingisa njijeneke kwendesa mwamubwa ndi?
Kuma babushoko bwange nambe babusamba bange banalishoshomwena manene munjikendesela ndi?

Nga munakumbulula ngweni eyo ku cihula cimo nambe bibali, co munapande kutengululako bimo. Cakumwenako, munapande kutepulula ku simbu imukendesa mota nambe honda maneneni butsiki. Iluleni mumukendesela kushwa kumo. Mwasa kwihula kabushoko nambe kabusamba keni amileke mumukendesela. Hamo mwasa kukobela sikola ya kulilongesa mwakwendesela mwamubwa. Oloni nga munakumbulula ngweni eyo ku bihula bitatu nambe kutubakana, co hamo ei inapu simbu yaibwa ya kwecela kwendesa.a

TABESENI BINANGULO BYA MU MBIMBILIYA BIMITWAMENENE

Kunasa kutukaluwila kunanguka ngwetu cashu cetu ca kwendesa cili na kutepuluka. Co munasa kulubala nga musinganyeka bya kulikela kwendesa. Ngeci binangulo muka bya mu Mbimbiliya bije bimikwasa mumone byuma mu ngila inapande na kwangula mwamubwa byakulinga? Tucisimutwiyeni ha binangulo bibali.

Twaleleleniho kupwa ba kulikehesa. (Prov 11:2) Mutukakulubala kutwesi kuziba nambe kumona mwamubwa, mubila wetu ukazeye, ngeci kutwesi kulinga byuma bwasi-bwasi. Cakumwenako, banu bamo bakalikele kweha bweho bumo bwa kukanyamesa mubila mu bakashangumuka kukulubala mwafwa bakananguka ngwabo banasa kubulumuka. Cinangulo ca kulifwa cipanga na ku kwendesa mota nambe honda. Munu wa kulikehesa asa kwangula kulikela kwendesa nga ananguka ngwendi kasa kwendesa. (Prov 22:3) Co lalo munu wa kulikekesa atolilila nga bakwabo bamunangula mwakendesela.—Esekeseni 2 Samwele 21:15-17.

Keti mukale na mulonga wa kwitila maninga. (Detro 22:8) Nga kumwendesa mwamubwa mota mwasa kubulumuna nambe kutsiya banu. Nga munu atwalelelaho kwendesa oku cashu cendi ca kwendesa cinatepuluka, asa kwaka buyoye bwendi na bwa bakwabo mu bushonde. Co nga ikeye nanene monde, nasa kukala na mulonga wa kwitila maninga.

Keti musinganyeke ngweni banu kubamisingimika nga mwecela kwendesa. Yehova wamizema, co abwahelela nga munanguka hayalenga nzili yeni na kupwa ba kulikehesa na kwaka bukangule bwa bakweni mu bisinganyeka. Co nakulahesa kumyana nzili na kumizembeleka. (Isaya 46:4) Kakamyumbila kuti embwe. Ngeci mulombeni amikwase kupangesa mana na binangulo bya mu Mbimbiliya omwo mwangula kwecela nambe kutwalelelaho kwendesa mota nambe honda.

Bakweni Basa Kumikwasa Bati?

Kakangi ba mu naanga bakebo basa kusimutwiya mwamubwa na kakulukazi wa mu naanga yabo kutalesa mwakendesela. Hamo mwapwa kabusamba wa muka-kwendesa, co muziba banu bayayabala mwakendesela, kumwapandele kwombwanesa bibali na kwendeka. Mwasa kumulomba kuya hamo nendi omwo endesa. Nga citaba, simutwiyeni nendi kutalesa mwakendesela. Omwo mulinga ngoco, singanyekeseseni mumunesi kulizibila ngwe yeni muli mu cifwoco. Mumweseni ngozi, oloni mulekeni busunga. Keti mwake mbunge ku myaka yendi, oloni akeni mbunge ku ngila yakendeselamo. Anguleni majwi aje amwesa kasingimiko a kufwa ngwe, “Njinalishoshomwena ha bukangule bweni nga mwendesa.” Keti mupangese majwi a kufwa ngwe, “Kumwasoni kwendesa.” Mwanukiseni biyendeka Mbimbiliya ha kulikehesa na kukala na mulonga wa maninga. Co mulekeni ngweni muzibuka ngweni ashaka kwononoka binangulo bya mu Mbimbiliya.

Tubaboshe tunapande kweseka kuzibisisa mwanasa kulizibila kakulukazi nga ecela kwendesa. Nasa kuliziba ngwendi kesi na nzili ya kulinga byuma byatonda, co simbu yoshe kasa kulilingila byuma kubanga bakwabo bamukwase. Mwasa kumukwasa bati? Mumweseni ngozi na kumwana bukwasi bwatonda. (Prov 17:17) Keti mubandamene ngweni amilomba bukwasi, oloni mukwaseni mwafwa nasa kuliziba ngwendi napu citele kuli yeni. Hamo munasa kubwahesa kumutwala ku biwano bya cikungulukilo nambe ku ciwano ca kuya mu lihya. Mwasa lalo kumutwala na kukalanda byuma nambe kumutwala kuli ndotolo. Mulekeni ngweni mushaka kumukwasa na kuwana simbu ya kusikama nendi.—Loma 1:11, 12.

a Nga mushaka kuzibuka byabingi, tandeni ñanda ya mutwe wa “Automobile Accidents—Are You Safe?” mu Toneni! ya Ingilishi ya August 22, 2002.