“Miitsëtyë duˈun ndestiigëˈäjttëp”

1, 2. 1) ¿Pën yajtijp testiigë? 2) ¿Wiˈix tyam nyigëxëˈëky ko mä raadyë, telebisionk o Internet kyaj tëyˈäjtën tijaty tnimaytyäˈäktë? 3) ¿Tiko Jyobaa kyaj dyajtëgoyˈaty tijatyë jäˈäy yä naxwiiny yajtuundëp?

¿PËN yajtijp testiigë? Tuˈugë diksionaaryë tnimaytyaˈaky ko “yëˈë tuˈugë jäˈäy diˈib nyimaytyakypy ti tuun jäjtëp o diˈib ti yajtëyˈäjtëndëjkëp”. Extëm nˈokpëjtakëm, jap Sudáfrica dyajpëtsëmdë tuˈugë perioodikë diˈib xyëˈäjtypy The Witness (Yëˈë testiigë) ets ja kujk duˈun dyajpëtsëmdë 160 jëmëjt. Oy ko duˈun ttukxëˈattë, pes ko pyëtsëmy tuˈugë perioodikë yëˈë parë tnimaytyäˈägëdë tëyˈäjtën tijaty tuun jäjtëp. Diˈib yajpëtsëëmtsondakë tyäˈädë perioodikë jyënany ko xëmë tmaytyäˈägäˈänyë “tëyˈäjtën, yëˈëyë tëyˈäjtën ets kyaj wyinˈëënäˈäny”.

² Jotmaymyëët njënäˈänëm ko tyam mä raadyë, telebisionk o Internet kyaj tëyˈäjtën tmaytyäˈäktë tijaty tuun jäjtëp. Ets nan kyaj tëyˈäjtën tnimaytyäˈäktë pënën Dios ets tijaty tyuumpy. Perë Jyobaa diˈib Yajkutujkp abëtsemy nyaxwinyëdë, kyaj dyajtëgoyˈaty tijatyë jäˈäy yä naxwiiny yajtuundëp. Yëˈë jyënany mët yëˈëgyëjxm ja kyugajpxy Ezequiel: “Kuanë ko ja nasiongëty tnijawëdët ko ëjtsën Jyobaa” (Ezeq. 39:7). Jyobaa ja tmëdaty tuktujk miyonk naxyë Tyestiigëty diˈib tyukˈawäˈänëdëbë jäˈäy ja tëyˈäjtën pënën yëˈë, ti të ttuny ets ti tyukmëduumbyë naxwinyëdë jäˈäy. Tyäˈädë Testiigëty, nan nyimaytyaktëp ti Dios wyandakypy parë ndukˈoyˈäjtëm. Isaías 43:10 jyënaˈany: “Mijtsë duˈun ndestiigëˈäjttëp, duˈun jyënaˈanyë Jyobaa, duˈun yëˈë nduumbëts diˈibëts të nwinˈixy”. Ko jëjpˈam nbëjtakëm mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, duˈun nyajnigëxëˈkëm ko njantsy xyëˈäjtëm Jyobaa tyestiigë.

3, 4. 1) Diˈib yˈËxpëjktëbë Biiblyë, ¿näˈä jembyë xyëë tpëjktë, ets wiˈix nyayjäˈäwëdë? (Ixë dibujë mä tsyondaˈagyë tyäˈädë artikulo.) 2) ¿Diˈibaty yajtëˈëwën yaˈˈatsoojëmbitäämp?

³ Jantsy oy nnayjäˈäwëm ko nmënëjkxëmë Jyobaa xyëë, pes yëˈë diˈib “Rey winë xëë winë tiempë” ets yëˈë diˈib jënäämp: “Duˈuntsën nxëˈaty winë xëë winë tiempë ets duˈuntsën nyajjamyatsäˈäny nuˈunë tiempë pyety kyuˈty” (1 Tim. 1:17; Éx. 3:15; ijxkijpxyë mëdë Eclesiastés 2:16). Mä jëmëjt 1931, ja yajxëëmooytyë Jyobaa tyestiigëty diˈibë nety yajtijtëp diˈib yˈËxpëjktëbë Biiblyë, ets ok ta pyëtsëëmy mä rebistë mä tnimaytyaky ko myëjjäˈäwëdëbë netyë nmëguˈukˈäjtëm ko duˈun yajxëëmooytyë. Tuˈugë naymyujkën diˈib Canadá tkujäˈäyë: “Jantsy jotkujk nnayjäˈäwëm ko nxëˈäjtëm Jyobaa tyestiigëty. Ets të jot winmäˈäny nbëjtakëm ko nwintsëˈëgëyäˈänëm ko nmënëjkxëmë tyäˈädë jembyë xëë”.

⁴ ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko jantsy oy nnayjäˈäwëm ko nxëˈäjtëm Jyobaa tyestiigë? Ets ¿mbäät nnimaytyakëm tiko Jyobaa xytyijëm Tyestiigëty extëm jyënaˈanyë Isaías? Min nˈokˈijxëm.

PËNATY TËËYËP TESTIIGËˈÄJTTË

5, 6. 1) ¿Wiˈix ja tääk teety dyaˈijxëdë ko yëˈë Jyobaa testiigëˈäjtëdëp? 2) ¿Tijatyë nety mbäät tˈaktundë ja israelitëty? 3) ¿Tiko jyëjpˈamëty ets nanduˈun tyam ttundëdë tääk teety?

⁵ Jyobaa wyinˈijxë Israel gäjpn parë ttestiigëˈatäˈäny. Niduˈuk niduˈugë israelitë nyikëjxmˈäjttëbë nety parë Jyobaa tnimaytyäˈäktët (Is. 43:10). Tuk pëky wiˈix ijty tnimaytyäˈäktë Dios, yëˈë ko ja tääk teety ttukniˈˈixëdë ja yˈuˈunk yˈënäˈk ti Dios tyukmëduun ja yˈaptëjk. Extëm ko ojts yajtukˈanaˈamdë parë tmëjtundët ja Paskë diˈib jëmëjt jëmëjt, ta yaˈˈanmääytyë: “Ko ënety ja mˈuˈunk mˈënäˈkëty jënäˈä myajtëwëtë: ¿Tiidën mnixëëwduundëp? Taats nëjkx xyˈëtsowdë: Yäˈädë jëyujk yëˈë duˈun tuˈuk yëˈë wintsëˈkëny mëdiˈibë yajtukmëjjäˈäbën yëˈë ëmääyxyëëw, mä ja Dios yajmëjjawën. Mëët ko tëgokyë dyajˈoˈktääy ja kaˈaxkopktëjk jap Egipto. Ets ko ja Israel jäˈäyëty jëgam ja jyëën tyëjkëty yajnanäjxtë, mä ënety jap tsyëënëdën Egipto, ets duˈunˈaamypy ojts dyajtsoˈoky ja njäˈäyˈäjtëmë” (Éx. 12:26, 27, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). Waˈan nanduˈun ttukmëtmaytyaktë yˈuˈunk yˈënäˈk ko Moisés ojts tim jawyiin tninëjkxy ja faraon parë tˈanmääy ets tkaxëdë israelitëty parë nëjkxë Jyobaa tˈawdattë mä ja lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë, ets ko faraon yˈatsooy: “¿Pënën Jyobaa parëts nmëmëdowëdë yˈayuk, etsëts ngaxëdë Israel?” (Éx. 5:2). Ja israelitëty ojts ttukmëtmaytyäˈäktë yˈuˈunk yˈënäˈk wiˈixë Jyobaa tˈatsoojëmbijtyë faraon ko dyajmiiny mäjkë ayoˈon jap Egipto ets ko dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ja israelitëty mä ja mejnyë Tsaptspë. Jyobaa yajnigëxëˈk ko yëˈë diˈib tukëˈëyë mëkˈäjtënë myëdäjtypy. Ja israelitëty pyëjktë kuentë ko Jyobaa yëˈë Diosë tëyˈäjtënbë ets ko xëmë tkuytyuny diˈib wyandakypy.

⁶ Seguurë ko ja israelitëty diˈib myëjjäˈäwëdë ko tmënëjkxtë Diosë xyëë nyimaytyaktë tijatyë Jyobaa tyuun, kyaj yëˈëyë ttukmëtmaytyaktë yˈuˈunk yˈënäˈk, nanduˈun ttukmëtmaytyaktë ja diˈib kyaj yˈisraelitëty diˈib tyuumbëˈäjttë. Nan jëjpˈamë nety ets ja yˈuˈunk yˈënäˈk ttukniˈˈixëdët ets jyukyˈattët wäˈäts extëmë Jyobaa tniˈanaˈamë. Yëˈë të nety tˈanëëmë ja israelitëty: “Wäˈäts mëbäät myajpäättë, jaˈa ko ëjts Wintsën mëdiˈibë mijts mDiosˈäjtëbën, wäˈätsëts yëˈë” (Lev. 19:2, MNM; Deut. 6:6, 7). Nanduˈun tyamë tääk teety mbäät ttundë, tsojkëbë yˈuˈunk yˈënäˈk ttukniˈˈixëdët parë jyukyˈattët wäˈäts extëm mbäädë Diosë xyëë dyajmëjpëtsëmdë (käjpxë Proverbios 1:8a etsë Éfesʉ 6:4).

7. 1) Ko ja israelitëty tmëmëdoodë Jyobaa, ¿ti diˈib tyuknijäˈäwëdë ja nax käjpn? 2) ¿Ti nikëjxmˈäjtëm niˈamukë ko nmënëjkxëmë Diosë xyëë?

⁷ Ko ja israelitëty tmëmëdoodë Jyobaa, ta oyë Diosë xyëë tnidestiigëˈäjttë. Pes të nety yaˈˈanëëmëdë: “Tukëˈëyë nax käjpn diˈib naxwiiny pyëkandëbë kuentë ko mijts mënëjkxypyë Jyobaa xyëë, ta mtsëˈëgëyäˈänëdë” (Deut. 28:10). Per ja israelitëty kyaj xëmë tmëmëdoodë Jyobaa. Janääm jatsojk tyëgooytyë ko tˈawdäjttë awinax. Axëkjäˈäy jyëmbijttë extëm ja diosëty diˈib Canaán, ojts ttukwintsëˈëgëdë ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets ojts tˈaxëktundë ja ayoobë jäˈäy. Extëm axëëk yˈadëtstë kajaa xytyukniˈˈijxëm. Ëtsäjtëm, tsojkëp nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën ko nnayaˈijtëm wäˈäts mët ko yëˈë nmënëjkxëmë xyëë diˈib Wäˈäts.

“¡OKˈIXTË! TYAMËTS TI JEMY NYAJKOJÄˈÄNY”

8. 1) ¿Ti tuungë Jyobaa tyuknipëjkë Isaías? 2) ¿Wiˈix jyënanyë tyäˈädë kugajpxy?

⁸ Jyobaa yëˈë yajtuunë Isaías parë ttukˈawäˈänë israelitëty ko yajkutëgooyaambyë nety ja Jerusalén käjpn, ets ko tnasˈixëyaˈany parë yajmënëjkxtët tsumytsyënaabyë. Nanduˈun ojts tnaskäjpxë ko ti “jemy” dyajkojäˈäny ets dyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈänyë kyäjpn extëmë nety mbäät myonyˈix myonyjawëdë (Is. 43:19). Jyobaa nyijäˈäwëbë nety ko ja israelitëty kyaj jyodëmbitäˈändë, per yˈanmääyë Isaías parë duˈunyëm ttukˈawanët. Mä tsyondaˈaky tëdujk kapitulo liibrë diˈib jyaayë Isaías, kanäk pëky ojts tnigajpxy ko nety kyutëgoyaˈanyë Jerusalén käjpn. Perë Isaías, yëˈë nety nyijawëyaampy nuˈun ja tiempë nyaxäˈäny parë ja käjpn jyodëmbitët. Päätyë Jyobaa yˈatsoowë: “Axtë ko kyutëgooytyaˈayët ja nax käjpn ets wyëˈëmët tukwäˈäts ets mä jëën tëjk kyaj pën nyekyyajpäädët ets ja nax wyindëgoyët ets wyëˈëmët tukwäˈäts” (käjpxë Isaías 6:8-11).b

9. 1) ¿Näˈä yˈadëëy diˈibë Isaías ojts tnaskäjpxë mä Jerusalén käjpn? 2) ¿Ti diˈib tyam tsojkëp njaygyujkëm parë nnayaˈijtëm wijy?

⁹ Isaías ja tyuuny kugajpxy 46 jëmëjt, ja tyuundëjkë mä netyë Uzías yˈanaˈamgëbajnë, naa jaa mä jëmëjt 778 mä kyajnëm myinyë Jesus axtë mä jëmëjt 732. Mä tyäˈädë jëmëjt, yëˈë netyë Ezequías anaˈamnëp. Ets ja yˈaknäjxyë tiempë 125 jëmëjt parë jyajty 607 mä Jerusalén käjpn kyutëgooy. Extëm nˈijxëm, ja israelitëty ojts yajtukˈawanëdë kontiempë ti nety tunan jatanëp. Tyam, nanduˈunë Jyobaa kontiempë ttukˈawanë kyäjpn ti diˈib miin këdakp. Nuˈun kujkë tiempë nyaxy 135 jëmëjt, desde ko pyëtsëëmtsondakyë tyäˈädë rebistë tnigajpxy ko tim tsojk kyutëgoyaˈany mä Satanás yˈaneˈemy ets nyaxkëdäˈägäˈäny mä Kristë yˈAnaˈamäˈäny Tuk mil Jëmëjt (Diˈibʉ Jat. 20:1-3, 6).

10, 11. Ja judiyëtëjk diˈibë nety të yˈittë tsumy matsypyëm Babilonia, ¿diˈibë yˈijxtë yˈadëy diˈibë Isaías ojts tnaskäjpxë?

¹⁰ Mayë judiyëtëjk ojts tsyokwëˈëmdë ko Jerusalén käjpn kyutëgooy. Yëˈëjëty myëmëdoodë Jyobaa ko nyaygyëyäjkëdë mä ja Babilonia jäˈäyëty ets ojts myënëjkxëdë tsumytsyënaabyë (Jer. 27:11, 12). Ko nyajxy 70 jëmëjt, ta Diosë kyäjpn tˈijxtë wiˈix yˈadëëy diˈib jatuˈugë Isaías ojts tnaskäjpxë: “Duˈunën jyënaˈanyë Jyobaa, diˈib mJuuybyëtsëëmëdëp. Diˈib Wäˈäts Israel: Mët mijtskyëjxmëty ngaxäˈänyëts pën Babilonia ets nyajjëgaˈagäˈänyëts tukëˈëyë tëjkˈagäjë kyutsiˈidë” o jyutsiˈidë (Is. 43:14).

¹¹ Yajmonyˈijx yajmonyjäˈäwëp extëmë Jyobaa dyaˈˈadëëy diˈibë nety të yajnaskäjpxë. Mä tuˈugë ux, mä jëmëjt 539 mä kyajnëm myinyë Jesus oktuubrë ëjxy, ja nety ja rey diˈib Babilonia ets ja jyaˈayëty tnixëdundë ja diosëty. Ets yëˈë nety tyukˈukëdëp ja kopë diˈib myaˈtstë mä Jyobaa tyëjk. Per mä tadë ux, ja mä Ciro mëdë tsyiptuumbëty tyëjkëdë Babilonia ets tjaˈabëjktë ja it lyugäär. Mä jëmëjt 538 o 537, ja Ciro diˈib jyaˈabëjkë Babilonia ojts tniˈanaˈamë parë judiyëtëjk jyëmbittët Jerusalén ets tˈagojëdët ja Diosë tyëjk. Tukëˈëyë tyäˈädë të nety tnaskäjpxë Isaías, nan të nety tnaskäjpxë ko Jyobaa tkuwäˈänäˈänyë kyäjpn ets tkuentˈatäˈäny ko nety jyëmbittë Jerusalén. Dios ojts ttijy: “Ja käjpn diˈibëts nyajnaxkëdak parë ëjts këˈëm, yëˈë parëts xymyëjkumaytyët” (Is. 43:21; 44:26-28). Ko ja judiyëtëjk jyëmbijttë ets ojts tˈagojëdë Diosë tyëjk, ta tˈijxtë ko Jyobaa yëˈëyë tuˈugë Dios diˈib tëyˈäjtën, diˈib xëmë kyuytyuumpy ti wyandakypy.

12, 13. 1) ¿Pënaty tuˈukmujktë mët ja judiyëty parë tˈawdatäˈändë Jyobaa? 2) ¿Ti mbäät ttundë ja wiinkpë borreegëty mientrës tpudëkëdë “ja Diosë jyaˈay”? 3) ¿Ti yˈawijx jyëjpˈijxtëp ja wiinkpë borreegëty?

¹² Ko ja judiyëtëjk jyëmbijttë Jerusalén parë tˈagojëyäˈändë Jyobaa tyëjk, milˈamë jäˈäy diˈib kyaj jyudiyëty tyuˈukmujktë ets nanduˈun diˈib wiinktsoo tsoˈondëp parë tˈawdatäˈändë Jyobaa (Esd. 2:58, 64, 65; Est. 8:17). Tyam, ja tëgoy myayjyaˈay, diˈibë Jesus tyij “wiinkpëty ja nborreegëts”, yëˈë diˈib pyudëjkëdëp pënaty nëjkxtëp tsäjpotm, diˈib yajtijp “ja Diosë jyaˈay” (Diˈibʉ Jat. 7:9, 10; Fwank 10:16; Gal. 6:16). Pënaty wëˈëmandëp yä Naxwiiny, nan myënëjkxtëbë Jyobaa xyëë ko yajtijtë: Jyobaa tyestiigëty.

¹³ Mä ja jembyë jukyˈäjtën ja mä pënaty wëˈëmandëp yä Naxwiiny, ttukmëtmaytyäˈägäˈändë pënatyë nety të jyukypyëktë wiˈix të jyukyˈattë extëmë Jyobaa tyestiigë mä ja tiempë jyëjpkëxanë mä netyë Satanás yˈaneˈemy. Parë duˈunyëmë Jyobaa nidestiigëˈäjtëm, tsojkëp tyam njukyˈäjtëm wäˈäts. Tsiptakp nguytyuˈunëmë Diosë yˈanaˈamën, mët ko tëgoˈoyëm tuˈuk tuˈugë xëë, oy njatuˈunëmë mëjää. Pääty, tsojkëp xëmë nˈamdoˈojëmë Jyobaa parë xypyokymyaˈkxëm. Pën nnayaˈijtëm wäˈäts, ta nyajnigëxëˈkëm ko nmëjjäˈäwëm ko Jyobaa xyëë nmënëjkxëm (käjpxë 1 Fwank 1:8, 9).

¿WIˈIX NYIKEJˈYË DIOSË XYËË?

14. ¿Wiˈix nyikejˈyë tadë xëë Jyobaa?

¹⁴ Parë yajxon njaygyujkëm tiko nxëˈäjtëm Jyobaa tyestiigëty, tsojkëp nnijäˈäwëm wiˈix nyikejˈyë xyëë. Diosë xyëë, Jyobaa, tsyoony mä ayuk ebreo, etsë tyäˈädë ayuk mbäät yajkäjpxnaxy “diˈib tuun jäjtëp”. Jyobaa, Diosë xyëë waˈan nyikejy “Yëˈë Tyuumpy ets duˈun Tyun Jyatëdët”. Ets yëˈë wyinˈijxypyë tyäˈädë xëë parë njaygyujkëm pënën yëˈë. Yëˈë diˈib tukëˈëyë të dyajkojtäˈäy ets xëmë tkuytyuny diˈib tyuknibëjtakëp. Yëˈë diˈib yaˈˈadëdaapy tijaty tyuknibëjtakëp nipën mbäät kyayajtuˈudukyëty, ni yëˈë Satanás.

15. ¿Wiˈixë Jyobaa tuk pëkyë jyaˈayˈäjtën ojts dyajnigëxëˈëky ko ojts tnigajpxy wiˈixë xyëë nyikejy? (Ixë rekuäädrë “Jyobaa, tuˈugë xëë diˈib mëjwiin kajaa nikajp”.)

¹⁵ Jyobaa niˈigyë Moisés ttukmëtmaytyaky wiˈix nyikejˈyë xyëë ko tkejxy Egipto parë nëjkx dyaˈˈawäˈätspëtsëmyë kyäjpn, duˈun tˈanmääy: “Ëjtsë duˈun jäˈtäämp extëmëts ëjts njäˈtäˈäny. Ets ta yˈakjënany: Duˈunën xyˈanëëmëdë israelitëty, Ëjtsë duˈun jäˈtäämp yëˈëjëts të xykyexy mä miitsëty” (Éx. 3:14, notë). Duˈunë duˈun, Jyobaa jäjtp extëm yëˈë ttseky parë tkuytyunët ti të ttuknibëjtäägë, oy ti tyun jyatëdët. Ja israelitëty diˈibë nety të yajtuumbëˈattë, yˈijxtë Jyobaa extëm diˈib yaˈˈawäˈätspëtsëëmp, kuwäämp, tuˈumoopy, diˈib mooyëdëp tijaty yajtëgoyˈäjttëp ets pudëjkëdëp parë oy yˈittët mët yëˈë.

NˈOKMËJJÄˈÄWËM KO NMËNËJKXËMË DIOSË XYËË

16, 17. 1) ¿Wiˈix mbäät nyaˈijxëm ko nmëjjäˈäwëm ko nmënëjkxëmë Diosë xyëë? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?

¹⁶ Mä tyäˈädë tiempë, Jyobaa kyaj tyëgatsy. Etsë xyëë yëˈë xytyukjamyajtsëm ko yëˈë jäˈtäämp extëm ttseky parë tkuwäˈänäˈänyë kyäjpn. Extëm nˈokpëjtakëm, yëˈë xymyoˈoyëm tukëˈëyë tijaty nyajtëgoyˈäjtëm ets parë mëkë mëbëjkën yˈitët. Ta ja tuk pëky diˈib nanduˈunë xyëë xytyukniˈˈijxëm mä wiˈix yëˈë jyaˈayˈaty. ¿Diˈibë yajmaytyakp? Yëˈko Jyobaa mbäät ttuny etsë kyojy pyëjtaˈaky ttunët oytyim tiijëty parë yˈadëwët diˈib të ttuknibëjtäägë. Extëm nˈokpëjtakëm, yëˈë yajtuumbyë Tyestiigëty parë yajtunëdë tyuunk. Ko duˈun nnijäˈäwëm, yëˈë diˈib mbäät xypyudëjkëm parë oy ja xyëë nmënëjkxëm. Extëm tuˈugë yetyëjk diˈib Noruega, diˈib xyëˈäjtypy Kåre, ja jyëmëjt 84 ets ja kujk Dios mëduny 70 jëmëjt, yëˈë duˈun jyënaˈany: “Jantsy oyëts nnayjawëty kojëts nmëdunyë Jyobaa, ja Rey diˈib winë xëë winë tiempë, ets kojëts nyajpääty mä kyäjpn diˈib myënëjkxypyë xyëë. Mëjwiin kajaajëts nmëjjawë kojëts nimaytyaˈaky ja tëyˈäjtën diˈib yajpatp mä Biiblyë ets kojëts nˈixy wiˈixë jäˈäyë wyiin tyëˈkxpëjktäˈäy ko tjaygyukë tëyˈäjtën. Jantsy jotkujkëts nnayjawëty kojëtsë jäˈäy ndukniˈˈixëdë nuˈunën tsyobääty ko Jesukristë ojts xykyuˈoˈkëm ets wiˈix mët yëˈëgyëjxm mbäät njukyˈäjtëm agujk jotkujk mä ja jembyë jukyˈäjtën”.

¹⁷ Mä näägë lugäär, tsiptakp nbatëmë jäˈäy diˈib jyantsy yˈixyˈataambyë Dios. Per duˈun extëmë Kåre, jantsy jotkujk nnayjäˈäwëm ko pën tmëdooˈityë Diosë yˈayuk ets ko mbäät ndukniˈˈijxëm wiˈix nyikejˈyë Diosë xyëë. Per ¿wiˈix mbäät nidestiigëˈäjtëmë Jyobaa ets nanduˈunë Jesus? Tyäˈädë nˈixäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo.