Yeˈeytyëjk kasäädë, wingutsëˈëgë ets mëjpëjktäˈäk ja mgujëën mgudëjk

1. ¿Tiko Jyobaa ojts ttuknibëjktäägë etsë jäˈäy kyasäädëˈatët?

JYOBAA tsyojkypy ets jotkujk nyajpatëm mët ko yëˈëjën ja “Diosë jotkujkpë” (1 Tim. 1:​11, TNM). Pääty kanäk pëky tijaty të xynyamoˈoyëm (Sant. 1:17). Tuk pëky yëˈë ko jäˈäy kyasäädëˈaty. Ko tuˈugë yeˈeytyëjk mëdë toˈoxytyëjk pyëky, ta nyaytyukwandäˈägëdë ko nyaytsyokanëdëp, nyaywyingutsëˈëgëyanëdëp ets nyayˈijxˈitan nyaygyuentëˈatanëdëp. Ko duˈun tkuytyundë, ta jantsy agujk jotkujk yajpäättë (Prov. 5:18).

2. ¿Wiˈix tyam nimayë kasäädë jäˈäy yajpäättë?

² Nimay tyamë kasäädë jäˈäy kyaj tnekykyuytyundë ti naytyukwandakëdë ko pyëjktë, ets päätyë net kyaj jotkujk nyekyyajpäättë. Tyää näämnëm, yëˈë Organización Mundial de la Salud, të tnigajpxy ko nimayë yeˈeytyëjkëty tˈaxëktundë ja kyudëjk, ixtëm ko twingäjpx tjëjpkäjpxë, ttsiik tkoxtë ets ko axëëk dyajnayjyawëdë. Waˈan mayjyaˈay winduuy tsuj yajxon tmëˈˈëy tmëgajpxy ja kyudëjk, per ko anaytyuˈuk yajpäättë, ta axëktuny. Ets nimayë kasäädë jäˈäy, nan pyattëbë amay jotmay mët ko ja yeˈeytyëjk tˈixyë pornografía.

3. ¿Tiko näägë yeˈeytyëjk kasäädë tˈaxëktunyë kyudëjk?

³ ¿Tiko näägë yeˈeytyëjk kasäädë tˈaxëktunyë kyujëën kyudëjk? Yëˈko nääk duˈun të yaak të pyattë, waˈan duˈun ja tyeety jantsy awäˈän ets pääty kyaj wiˈix tˈokˈijxnëdë. Ets nääk, jam të yaak pyattë mä nax käjpn mä jäˈäy yajtukniˈˈixëdë ko yeˈeytyëjk yëˈëjën yˈaneˈempy ja kyujëën kyudëjk. O kyaj yajtukniˈˈijxë ko kyaj yˈoyëty ets duˈun jyaˈayˈatët jantsy awäˈän. Ta yeˈeytyëjkjäˈäyëty mëdiˈibë yˈijxtëbë pornografía, pääty net tëgatsy tˈijxnëdë ja toˈoxytyëjk ets wyinmaytyë ko jeˈeyë wyaˈany parë yajmëëtˈit yajmëttsëënët. Mayë ëxpëkyjyaˈay jyënäˈändë ko pääty niˈigyë kasäädë jäˈäy tpäättë amay jotmay mët ko të jyaˈˈatyë COVID-19. Per tijaty yä të yajnigajpxy, kyaj yëˈë mbäät ttukkäjpxtë ja yeˈeytyëjk ets tˈaxëktunët ja kyujëën kyudëjk.

4. ¿Mä tii mbäät nyayguentëˈatyë yeˈeytyëjk kasäädë, ets tiko?

⁴ Tyamë naxwinyëdë jäˈäy tëgatsy wyinmaytyë mä toˈoxytyëjk jäˈäyëty, pääty ja yeˈeytyëjk kasäädë mëdiˈibë Diosmëduump, oy ko nyayˈijxˈit nyaygyuentëˈatëdët këdiibë nanduˈun wyinmaytyët.a Pes tijaty tëjkëp mä jot winmäˈäny, mbäät duˈun tijaty xytyuktuˈunëm. Apostëlë Pablo ojts tnijäˈäyë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Roma ets nyayguentëˈatëdët. Duˈun tˈanëmääy: “Këdii mˈëkjukyˈäjnëdëty ijxtëm ja jäˈäyëtyën mëdiˈibë ja naxwinyëdë winmäˈäny yajtuundëbën” (Rom. 12:​1, 2, TY). Ko Pablo duˈun nyijäˈäyëdë, tamë netyë tiempë nyëjkxkojnë mä nyaxkëdaˈaky ja kongregasionk, per nääk ja Diosmëduumbëty të nety nyinaxëdë ja naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny. Pääty tsojkëbë nety dyajtëgatstët ja jyot wyinmäˈäny. Etsë yäˈädë käjpxwijën nan pudëjkëdëp tyamë yeˈeytyëjk kasäädë. Mon tuk nnayjyäˈäwëm ko näägë Diosmëduumbë nan të nyinaxëdë ja naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny ets pääty tˈaxëktundë ja kyujëën kyudëjk.b Per ¿wiˈixë Jyobaa ttsoky ets ja yeˈeytyëjk jyaˈayˈatët mët ja kyujëën kyudëjk? Duˈun ixtëm jyënaˈany mä 1 Peedrʉ 3:7.

5. Ixtëm jyënaˈanyë 1 Peedrʉ 3:​7, ¿wiˈix mbäät ja yeˈeytyëjk jyaˈayˈaty mët ja kyujëën kyudëjk?

⁵ (Käjpxë 1 Peedrʉ 3:7). Jyobaa tsyojkypy ets ja kasäädë yeˈeytyëjkëty twintsëˈëgëdët ja kyujëën kyudëjk, ets jaa dyajnigëxëˈëky ko tsuj yajxon tmëˈˈëy tmëgajpxy. Mä yäˈädë artikulo yëˈë nˈixäˈänëm wiˈix mbäät ja yeˈeytyëjk twingutsëˈëgë ja kyudëjk, per min jawyiin nˈoknimaytyakëm wiˈix dyajtëgoy ja mayˈäjt wintsëˈkën.

JËJPKUDIJË TIJATYË MGUJËËN MGUDËJK AXËËK YAJNAYJYAWËDËP

6. ¿Wiˈixë Jyobaa tˈixy ja yeˈeytyëjk mëdiˈibë yˈaxëktuumpy ja kyudëjk? (Kolosʉ 3:19).

⁶ Ko ja yeˈeytyëjk ttsiiky tkoxyë kyudëjk. Jyobaa yˈaxëkˈijxypyë jäˈäy mëdiˈibë awäˈän ets tsiˈk kojxp (Sal. 11:5). Ninuˈun tkaˈoyˈixy ko ja yeˈeytyëjk axëëk ttuny ja kyujëën kyudëjk (Mal. 2:16; käjpxë Kolosʉ 3:19). Ixtëm jyënaˈanyë 1 Peedrʉ 3:​7, pën ja yeˈeytyëjk kyaj ttsoky ja kyujëën kyudëjk, mbäät kyaj oy nyekyyajpääty mëdë Jyobaa ets nan kyaj ja nyuˈkxtakënë nyekyyajmëdoowˈitët.

7. Ixtëm jyënaˈanyë Éfesʉ 4:​31, 32, ¿mëdiˈibë ääw ayuk ninäˈä mbäät tkayajpëtsëmy ja yeˈeytyëjk kasäädë? (Ix nanduˈun mä jyënaˈany “Ti myaytyäˈägaampy”).

⁷ Ko ja yeˈeytyëjk tˈojy dyaˈaxy ja kyudëjk ets twingajpxy tjëjpkajpxy. Näägë yeˈeytyëjk jantsy awäˈän tmëgäjpxtë ja kyujëën kyudëjk ets jantsy axëëk dyajnayjyawëdë. Perë Jyobaa yˈaxëkˈijxypyë jäˈäy mëdiˈibë nëgooyë yˈawäˈänˈäjnë, mëdiˈibë jotˈambëjkp, yax jojkp ets mëdiˈibë yˈääw yˈayuk yajtsayujtpc ixtëm jyënaˈanyë Éfesʉ 4:​31, 32 (käjpx). Jyobaa myëdoowˈijtypy wiˈix ja yeˈeytyëjk tmëˈˈëy tmëgajpxy ja kyujëën kyudëjk ko anaytyuˈuk yajpäättë mä jyëën tyëjk. Ko tuˈugë yeˈeytyëjk mëk tmëˈˈëy tmëgajpxy ja kyujëën kyudëjk ets twingajpxy tjëjpkajpxy, ta kyaj oy nyekyˈity ja tsyënäˈäy jyukyˈäjtën ets nan kyaj oy nyekyyajpääty mëdë Dios (Sant. 1:26).

8. ¿Wiˈixë Jyobaa tˈixy ko ja yeˈeytyëjk kasäädë tˈixyë pornografía, ets tiko duˈun tˈixy?

⁸ Ko ja yeˈeytyëjk tˈixyë pornografía. ¿Wiˈixë Jyobaa tˈixy ko ja yeˈeytyëjk kasäädë tˈijxyë pornografía? Jyantsy yˈaxëkˈijxypy. Duˈumbë yeˈeytyëjk kasäädë, mëdiˈibë yˈijxypyë axëkˈäjtën, kyaj oy nyekyyajpääty mëdë Jyobaa ets nan kyaj twintsëˈëgë ja kyudëjk.d Jyobaa tsyojkypy ets ja yeˈeytyëjk kasäädë kyaj tmëdëgoyët ja kyujëën kyudëjk mëdë wiink toˈoxytyëjk, per nanduˈun jyodoty wyinmäˈänyoty. Jesús jyënany: “Diˈibë yˈatsejpy tuˈugë toxytyëjk es tmëdëgoyaˈany, nyapatypy extëm mëët të tyëgoy, oy jeˈeyë të jyënaˈany jyodoty wyinmäˈänyoty” (Mat. 5:​28, 29).e

9. ¿Tiko Jyobaa tˈaxëkˈixy ko ja kasäädë yeˈeytyëjk ttuktunäˈäny ja kyudëjk mëdiˈibë axëëk yajnayjyawëdëp?

⁹ Ko ttuktunäˈäny ja kyudëjk mëdiˈibë axëëk yajnayjyawëdëp. Ta näägë yeˈeytyëjk mëdiˈibë aguanë tijaty tyuktunaampy ja kyujëën kyudëjk mä mëët yˈity tsyëënë. Ets ko duˈun yˈadëˈëtsy ja yeˈeytyëjk, yëˈë mëdiˈibë axëëk yajnayjyäˈäwëp ja kyudëjk, ko kyaj yajtsoky o ko yaˈˈaxëktuump. Jyobaa yˈaxëkˈijxypy ko duˈunë yeˈeytyëjk ttuny ja kyujëën kudëjk mët ko jeˈeyë këˈëm nyayajjotkujkˈatäˈänyë. Mëdiˈibën tsyojkypy, yëˈë ko yeˈeytyëjk ttsoktët ja kyujëën kyudëjk ets oy dyajnayjyawëdët. Ets nanduˈun tmëjˈix tmëjpëjktäˈägët ko yˈanëˈëmxëdët wiˈix wyinmay ets wiˈix nyayjyawëty (Éfes. 5:​28, 29). Per ¿ti mbäät ttuny ja yeˈeytyëjk pën të dyajtëgoy ja mayˈäjt wintsëˈkën mä kyudëjk ixtëm yä kanäk pëky të yajnigajpxy? ¿Ti mbäät ttuny parë nyayaˈoyëdët ets dyajtëgatsët ja jyot wyinmäˈäny?

¿TI MBÄÄT TTUNDË JA YEˈEYTYËJK ETS KYAJ AXËËK TNEKYYAJNAYJYAWËDËT JA KYUJËËN KYUDËJK?

10. ¿Wiˈix ja kasäädë yeˈeytyëjk mbäät pyudëkëdë ja yˈijxpajtënë Jesús?

¹⁰ ¿Ti mbäät pyudëkëty ja kasäädë yeˈeytyëjk parë dyajtëgatsët ja jyot wyinmäˈäny ets kyaj axëëk tnekyyajnayjyawëdët ja kyujëën kyudëjk? Yëˈë tyunëbë mëjääw ets tpanëjkxëdë Jesúsë yˈijxpajtën. Jesús ojts tpëjktaˈagyë oybyë ijxpajtën mëdiˈibë mbäät tpanëjkxtë yeˈeytyëjk kasäädëty. Oyë Jesús kyapëjky kyaˈuky, per kyaj axëëk dyajnayjyäˈäwë ja yˈëxpëjkpëty ko mëët yajpääty (Éfes. 5:25). Min nˈokˈijxëm wiˈixë Jesús jyaˈayˈajty ets wiˈix ojts tmëˈˈëy tmëgajpxy ja yˈapostëlëty.

11. ¿Wiˈixë Jesús jyaˈayˈajty ko mëët yajpäätyë yˈapostëlëty?

¹¹ Jesús jantsy oy jyaˈayˈajty ko yajpaty mët ja yˈapostëlëtëjk ets ninäˈä axëëk tkayajnayjyäˈäwë. Kyaj ojts mëk tmëˈˈëy tmëgajpxy ets nan kyaj yëˈë ojts ttimyyajtunäˈäny ja wyinmäˈäny. Ninäˈä Jesús kyanayjyäˈäwë ko yëˈëjën myëdäjtypy ja kutujkën ets ko tsojkëp yajwingutsëˈëgët, niˈigyën jyaˈayˈajty yujy tudaˈaky ets ttukpudëjkë tijaty ja yˈëxpëjkpëty (Fwank 13:​12-17). Duˈun tˈanëmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Jattë ëjts ja nduˈunën, [yuunk naxypyëts] ets yujy tëdaˈagyës ja nwinmäˈäny, jëduˈunts xypyaatëty ja poˈkxën” (Mat. 11:​28-30, TY). Tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë jäˈäyˈäjtp yuunk naxypy, kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj myëkëty, niˈigyën tmëdatyë mëkˈäjtën mët ko nayˈaguwijts nayjyëjpkuwijtsëp ets kyaj pojën jyotˈambëky.

12. ¿Wiˈixë Jesús ojts tmëˈˈëy tmëgajpxyë ja jäˈäyëty?

¹² Jesús jantsy oy dyajnayjyäˈäwë ja jäˈäyëty ko ojts tmëtkajpxy tmëtmaytyaˈaky ets yˈagujkmoˈoy jyotkujkmooy. Ets ninäˈä ja yˈëxpëjkpëty ojts tkamëkmëgajpxy (Luk. 8:​47, 48). Nan “kyaj wixaty yˈatsoojëmbijty” ko ja myëtsipëty ojts wyingäjpx jyëjpkäjpxëdë ets ko wixaty yˈanëmääyëdë (1 Peed. 2:​21-23). Axtë näˈäjëty, Jesús amonyë ojts wyëˈëmë (Mat. 27:​12-14). ¡Duˈunë Jesús tpëjktakyë oybyë ijxpajtën parë yeˈeytyëjk kasäädëty!

13. ¿Wiˈix tuˈugë yeˈeytyëjk kasäädë mbäät dyajnigëxëˈëky ko tuˈugyë yajpääty mëdë kyudëjk? (Matewʉ 19:​4-6; ix nanduˈunë dibujë).

¹³ Jesús yˈanëmääy ja yeˈeytyëjk kasäädëty ko kyaj tmëdëgoytyët ja kyujëën kyudëjkëty, duˈun ixtëmë netyë Tyeety të tˈoknigäjpxpë: “Ja yetyëjk [ . . . ] nyaybyuwäˈägëdët mëdë nyëdoˈoxy” (käjpxë Matewʉ 19:​4-6). Ko yä jyënaˈany “nyaybyuwäˈägëdët”, mä ayuk grieegë yëˈë yˈandijpy ko “ti yaˈˈaˈoˈtsmuky”. Pääty ja yeˈeytyëjk kasäädë mëdë kyudëjk tuˈugyë yajpäättë, duˈun ta jeexyë të yaˈˈaˈoˈtsmuktë, ninäˈä mbäät kyanaywyäˈkxëdë. Pes ko nyaywyäˈkxëdët, kuanëm ko nimajtsk yˈayowäˈändë. Pääty ja yeˈeytyëjk mëdiˈibë mëët tuˈugyë yˈity ja kyudëjk ixtëm jeexyë të yaˈˈaˈoˈtsmuktë, jyëjpkudijëyaampy tukëˈëyë ja axëkˈäjtën mëdiˈibë miimp mä pornografía. Ënetyë ja yˈijxën dyajjëgaˈagäˈäny mä “mëdiˈibë kyaj tsyobääty” (Sal. 119:37). Duˈun ixtëm ttuunyë Job, kyajpxyˈataampy mëdë wyiin ets kyaj tˈixäˈäny ja wiink toˈoxytyëjk mëdiˈibë kyaj tkudëjkëty (Job 31:1).

14. ¿Tijatyën mbäät ttuny ja yeˈeytyëjk kasäädë ets jatëgok oy yˈitët mëdë Jyobaa ets ja kyudëjk?

¹⁴ Ja yeˈeytyëjk mëdiˈibë tsyiˈky kyojxypy ja kyujëën kyudëjk ets wyingajpxy jyëjpkajpxypy, ¿ti mbäät ttuny ets jatëgok oy yˈitët mëdë Jyobaa ets ja kyudëjk? Myëduˈuk, kyupëkëp ko tëgoopy ko duˈun axëëk ttuny ja kyujëën kyudëjk. Jyobaa yˈijxypy tukëˈëyë tijaty nduˈunëm ets nitii mbäät ngatukwinguyuˈtsëm (Sal. 44:21; Ecl. 12:14; Heb. 4:13). Myëmajtsk, kyaj axëëk tnekytyunët ja kyudëjk ets tsojkëp dyaˈoyët ja jyot wyinmäˈäny (Prov. 28:13). Myëdëgëëk, tsojkëp tˈanëëmët ja kyudëjk etsë Jyobaa ko myëkjäˈäwëp ixtëm të yˈadëˈëtsy ets ko waˈan pyokymyeˈkxyë (Hech. 3:19). Tsojkëp tˈamdowëdë naybyudëkë Jyobaa ets dyajtëgatsëdë jyaˈayˈäjtën, tjëjpkuwitsët ja jyot wyinmäˈäny ets ja yˈääw yˈayuk (Sal. 51:​10-12; 2 Kor. 10:5; Filip. 2:13). Myëmäjtaxk, tsojkëp tkuytyunët ja yˈääw yˈayuk ixtëm të tˈanëëmë Jyobaa, kyaj tnekyyajtunët ja ääw ayuk mëdiˈibë axëëk yajnayjyawëdëp ja kyudëjk ets nan kyaj axëëk tnekytyunët (Sal. 97:10). Myëmëgoxk, ënetyë tˈanëëmët ja mëjjäˈäytyëjk ets pyudëkëdët, ets yëˈëjëty tsuj yajxon pyudëkëyäˈänëdë (Sant. 5:​14-16). Ets myëdëdujk, tniwinmayët ti tyunaampy parë kyaj jatëgok duˈun axëëk tnekytyunët ja kyudëjk. Ja yeˈeytyëjk kasäädë mëdiˈibë yˈijxypyë pornografía, nanduˈun mbäät ttuny ixtëm yä yajnigajpxy. Ko duˈun ttunët, Jyobaa kunuˈkxanëp mëjwiin kajaa (Sal. 37:5). Per ja Diosmëduumbë kyaj jeˈeyë tjëjpkudijët tijaty mbäät ja kyujëën kyudëjk axëëk yajnayjyawëty, tsojkëbën nanduˈun ttunët mëdiˈibë yajnigëxëˈëgëp ko myëjpëjktakypy ja kyudëjk. Min nˈokˈijxëm tijatyën mbäät ttuny.

WIˈIX JA YEˈEYTYËJK TTUKˈIXY JA KYUDËJK KO MYËJPËJKTAKYPY

15. ¿Wiˈix mbäät ja yeˈeytyëjk ttukˈixy ja kyudëjk ko tsyojkypy?

¹⁵ Tukˈijx ja mgudëjk ko mtsojkypy. Näägë kasäädë jäˈäy agujk jotkujk yajpäättë mët ko ja yeˈeytyëjk xëmë ttukˈixy ja kyudëjk ko mëk ttsoky (1 Fwank 3:18). Kyaj tyimtsokyë mëjwiin kajaa tijaty ttunët, jeˈeyë ko tmënaangojy o tkëˈëmëmatsë, mbäät ttuknigexyë mensaje mä tˈanëëmë ko jyamyejtsypy o ko jyotˈäjtypy. Mbäät nanduˈun tjuy tijaty tsyojkënyëˈajtypy ja kyudëjk o tijaty jyëˈkxaampy. Ko duˈun ttuny ja yeˈeytyëjk kasäädë, ta agujk jotkujk yajpääty mëdë kyujëën kyudëjk, ets duˈun ttukˈixy ko myëjpëjktakypy.

16. ¿Tiko yeˈeytyëjk mbäät tmëjkuˈëw tmëjkugäjpxë ja kyudëjk?

¹⁶ Mëjkuˈëw mëjkugäjpxë ja mgudëjk. Tuˈugë yeˈeytyëjk kasäädë myëjˈijxy myëjpëjktakypy ja kyudëjk, ko tmëjkuˈëw tmëjkugäjpxë ets oy dyajnayjyawëty. Ixtëm nˈokpëjktakëm, myoobyë dyoskujuyëm ja kyudëjk ko xëmë pyudëkëty (Col. 3:15). Ko duˈun ja yeˈeytyëjk ttuny, ta jotkujk dyajnayjyawëty ja kyudëjk, ko tsyojkypy ets ko myëjˈixy myëjpëjktakypy (Prov. 31:28).

17. ¿Wiˈix mbäädë yeˈeytyëjk ttukˈixy ja kyudëjk ko wyingutsëˈkëp?

¹⁷ Oy yajnayjyawëdë ja mgudëjk ets wingutsëˈëgë. Ja yeˈeytyëjk mëdiˈibë tsyojkypyë kyujëën kyudëjk duˈun tjawë ixtëm jeexyë yëˈë Jyobaa të tyukkumayë ets mëjwiin kajaa dyajtsobääty (Prov. 18:22; 31:10). Päätyë net tˈijxˈity tkuentëˈaty ja kyudëjk, oy dyajnayjyawëty, wyingutsëˈkëp ets oy jyaˈayˈaty, duˈun ko mëët nimajtsk yajpääty ets ko mëët yˈity tsyëënë. Kyaj tijaty ttuktunäˈäny ja kyudëjk mëdiˈibë axëëk yajnayjyawëdëp o mëdiˈibë kyaj wäˈäts yajnayjyawëdët Dios windum. Ja yeˈeytyëjk, tsojkëp nanduˈun wäˈäts tmëdatët ja jyot wyinmäˈäny Dios windumf (Hech. 24:16).

18. ¿Wiˈixë net ja yeˈeytyëjk kasäädëty mbäät tpëjktäˈäktë ja jyot wyinmäˈäny? (Ix nanduˈunë rekuäädrë “Wixaty mbäädë yeˈeytyëjk dyajnigëxëˈëky ko wyingutsëˈkëbë kyudëjk”).

¹⁸ Yeˈeytyëjk kasäädëty, yaˈittë mä mjot mwinmäˈänyëty ko Jyobaa yajtsobatypy tijaty mduundëp ets yˈijxypy ko xymyëjˈix xymyëjpëjktäˈäktë ja mgujëën mgudëjkëty. Pääty, pëjktäˈäktë ja mjot mwinmäˈäny ets xytsyoktët, xywyintsëˈëgëdët, xymyëjˈix xymyëjpëjktäˈäktët ets kyaj tijaty xytyunët mëdiˈibë axëëk yajnayjyawëdëp. Duˈun xyajnigëxëˈëktët ko mtsojkëp ets ko myajtsobattëp ja mgujëën mgudëjk. Ko duˈun xytyundët, yëˈë nety myajnigëxëˈktëp ko oy mˈittë mëdë Jyobaa (Sal. 25:14).