WIˈIX TË JYUKYˈATY
Jyobaa yëˈëjëts xypyudëjkëdë parëts agujk jotkujk nayjyäˈäwëdë oyëts mä ndimˈyajkaxtë
Jyobaa yëˈë pyudëjkë yäˈädë kasäädë jäˈäy mëdiˈibë tsoˈondëp Suecia ets agujk jotkujk yajpäättët oy mää yajkajxtë Dios mëduumbë ets oy wiˈixëm ja amay jotmay twinguwäˈkëdë.
Mä jëmëjt 1979, yäˈädë kasäädë jäˈäy yˈojtstë mä Escuela mëdiˈibë Galaad ets të tyundë kanääk paˈis, ixtëm Irán, Mauricio, Myanmar, Tanzania, Uganda ets Zaire. Ko nety yˈëxpëktë jap Galaad, net ja nmëguˈukˈäjtëm Jack Redford, mëdiˈibë nety yaˈëxpëjkëdëp, yˈanmääyëdë ko waˈan tkupëktë ko tyëgatstët ja jyukyˈäjtën ets yajpäättët agujk jotkujk oy mää yaˈix yajpäättët. Yäˈädë käjpxwijën yëˈë ojts pyudëkëdë koogoo yajkajxtë mä wiinkpë lugäär. Per waˈan yëˈëjëty xyˈoktukmëtmaytyakëm.
Mats, oktukmëtmaytyaktëgëts wiˈix ojts mdëkëdë ëxpëjkpë.
Mats: Ko tyuunë Segunda Guerra Mundial, yëˈë ndeetyëts japë nety tsyëënë Polonia ets yˈijx ko jap tsäjptëgoty kyaj nety tijaty yajtuny tëyˈäjtën myëët, per xëmë nety jyënaˈany: “Jaa net muum tuˈugë relijyonk mëdiˈibë tëyˈäjtën”. Ko tiempë nyajxy, tajëts nˈijxy ko tëyˈäjtën ixtëmë nety jyënaˈany. Kom nëgooyëtsë nety ntsojkënyëˈäjnë ngäjpxäˈänyë liibrë, pääty xëmëtsë nety njuy mëdiˈibë jäˈäy të tˈokkäjpxpë. Tëgok, tajëts njuuy tuˈugë liibrë mëdiˈibë xëwˈäjtp La verdad que lleva a vida eterna. Njantsy oymyëdoowëts wiˈix txëwˈatyë yäˈädë liibrë, pääty mä taabë koots ngäjpxtääyëts, ko ojts xyëënyë, ijtpëtsë nety seguurë ko tëjëts nbääty ja tëyˈäjtën.
Abril poˈo mä jëmëjt 1972, jats ojts ngajpxy may ja ëxpëjkpajn mëdiˈibë yajpëtsëëmdëbë Jyobaa tyestiigëty, ets japëts nnijäˈäwë mëdiˈibëts nety jeky të nnayajtëyëty. Duˈunëts nnayjyäˈäwë ixtëm ja ajuuy adoˈkpë mëdiˈibë nyimaytyakë Jesús, ko ojts tpääty ja perlë mëdiˈibë jantsy tsooxë, ta ttoˈktääy tijatyë nety myëdäjtypy parë tjuuy. Ets ëjts, mëdiˈibëts ojts ndooky parëts njuyët ja perlë, jaˈa njënäˈänëm, ja tëyˈäjtën, yëˈë ko kyajëts ojts nˈokˈëxpëjknë parëts ndunët doktoor (Mat. 13:45, 46). Jaats nnëbejty 10 äämbë disiembrë mä jëmëjt 1972.
Kyum jëmëjt, ta nanduˈun ja ndääk ndeetyëts etsëts ja nˈutsy nyëbajttë. Julië poˈo mä jëmëjt 1973, tajëts ojts nduundëkë prekursoor regulaar. Mäjëts ja kongregasionk tapë nety tuˈugë kiixy mëdiˈibë xëëwˈäjtp Ann-Catrin, tyuny prekursoora, jantsy tsuj ets jantsy oy Diosmëduny. Tajëts nˈanëmääy kojëts mëët nnaynyoobyëˈatäˈänyë ets mä jëmëjt 1975, tajëts nbëjktë. Nuˈun nyajxy taxk jëmëjt, japëts ojts nDiosmëdundë Strömsund, mä tuˈugë käjpnuˈunk mëdiˈibë jantsy tsuj jap Suecia ets mayë nety japë jäˈäy mëdiˈibë yˈoymyëdoowdëp ja tëyˈäjtën.
Ann-Catrin: Ndeetyëts ja tnijäˈäwë ja tëyˈäjtën ko nety dyajkëjxnë ja unibersidad jap Estocolmo. Ëjts jeˈeyënëmtsë nety nmëdaty tëgëëk poˈo kojëts ëgäˈäny ja ndeety ojts xymyënëjkxy reunyonk ets ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë. Per ja ndäägëts ninuˈun tkatsojkënyëˈajty ets yˈëxtääyë winmäˈäny parë ttukˈixäˈäny ja ndeetyëts ko testiigëtëjk jeˈeyë wyinˈëën wyinxäjtë. Per kyaj ojts ttukmäjtstuˈuty, pääty ko nyajxyë tiempë ta nanduˈun nyëbejty. Ëjts jats nnëbejty kojëtsë netyë njëmëjt 13 ets kojëts nyaˈˈabejty 16, tajëts nduundëjkë prekursoora. Ets jamëtsë nety nduny Umeå mä tyëgoyˈaty ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë, tajëts nduundëjkë prekursoora espesial.
Kotsë nety të nbëky mëdë Mats, tajëts nyaˈëxpëjktë niganäägë jäˈäy. Niduˈuk yëˈë tuˈugë kiixy mëdiˈibë xëwˈäjtp Maivor, mëdiˈibë ojts tmäjtstuˈuty mä nety yˈëyiˈiky kyuyaty ets mbäätxyëp nety kyumeenyjyaˈaytyaˈaky per yëˈë wyinˈixy tmëdunäˈänyë Jyobaa. Ta tyuundëjkë prekursoora mëdëts ja nˈutsy ets nimajtsk ojts nyëjkxtë Galaad mä jëmëjt 1984 ets tyam tyundë misioneera jap Ecuador.
Ko të mdundë misioneerë mä kanäägë lugäär, ¿wiˈix të mbudëkëdë ko ojts myajkäjpxwijtë ets agujk jotkujk mnayjyawëdët mä ndimˈyajkajxtët?
Mats: Mëdiˈibëts xypyudëjkëdëp kojëts të ndundë mä kanäägë it lugäär, yëˈë kojëts nˈittë yujy tudaˈaky ixtëm jyaˈayˈajtyë Jesús ets ndukxondäˈäktëdëts ja tuunk oyëts mää nyaˈix nyajpäättët (Kol. 2:6, 7). Ixtëm nˈokpëjktakëm, ninäˈäjëts ngaˈëwxijttë ets ja nmëguˈukˈäjtëm ttundët winë ixtëmëts ëjts nwinmaytyë, ëjtsëtyën ijty njaygyujkëdëp wiˈix wyinmaytyë o wiˈix ja kyostumbrë tmëdattë. Kojëts ojts nbanëjkxëdë ja Jesúsë yˈijxpajtën, yëˈëjëts xypyudëjkëdë parëts ndukxondäˈäktët ja Diosë tyuunk oyëts mää nyajpäättët ets duˈunëts nnayjyäˈäwëdë ixtëm tuˈugë mëj kepy mëdiˈibë tënaapy mëj nëëbëˈääy (Sal. 1:2, 3).
Jekyëts ijty nduˈyeˈeytyë parëts nguˈijxëdë ja tuˈukmujkën.
Ann-Catrin: Ko tuˈugë ääy ujts yajkojtëgatsy tsojkëp nyiˈanët parë duˈunyëm yonët, nan tim duˈun ëjtsëty, yëˈëtsë Jyobaa mëdiˈibëts ojts xykyudëˈkx xykyujäjtë (Sal. 84:11). Ixtëm nˈokpëjktakëm, kojëts nyajpattë jap Teherán (Irán), mä tuˈugë mutskpë kongregasionk nˈijxtëts wiˈixën ja nmëguˈukˈäjtëm jantsy oyjyaˈayëty duˈun ixtëm yajnimaytyäˈäktë ja Diosmëduumbëty mä Biiblyë. Duˈunëts ojts njawëdë ixtëm tuˈugë kunuˈkxën mëdiˈibëtsë Jyobaa xymyooytyë. Njatsojkënyëˈäjttëts nwëˈëmäˈändë jap Irán, per julië poˈo mä jëmëjt 1980, ja gobiernë ojts dyajkuboky ja Diosë tyuunk, ets jeˈeyëts xymyooytyë majtsk xëëwë tiempë parëts jap nbëtsëmdët. Tajëts nyajkajxtë África mä tuˈugë paˈis mëdiˈibë nety xyëwˈäjtypy Zaire ets tyam txëwˈaty República Democrática del Congo.
Kojëts Diosmëduundë jap Zaire (1982).
Kojëts nnijäˈäwëdë ko japëts nyajkaxtë África, tajëts njantsy tyëjkë jëëy yaxpë jaˈko nëgooyëtsë nety ntsëˈkënë. Pes tëjëtsë nety nyajtukmëtmaytyaˈaky ko tapë tsäˈäny ets ko nëgooyë yuu päˈämnë. Per tajëts xyˈanëmääytyë nimajtsk ja nmëtnaymyaayëbëty mëdiˈibë nety jap jeky të yˈittë: “¡Tiko duˈun mjënäˈäny ets kyajnëm xyˈixyˈattë! Okˈijxmatstë, ta xyˈixäˈändë ko mˈoyˈixandëp jap”. Ets tëyˈäjtën ixtëmëts xyˈanëmääytyë. Ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë África jantsy amëguˈugëty. Per ko nyajxy tëdujk jëmëjt, ta kyubojky ja Diosë tyuunk ets tsojkëbëtsë nety jap nbëtsëmdët. Per jeˈeyëts nnaytyukxikë kojëts nbëjkyë kuentë ko jawëˈëmäämbëtsë nety ets yëˈë mëdiˈibëtsë netyë Jyobaa nˈamdoopy.
¿Mbäädëts xyˈoktukmëtmaytyäˈäktë tijaty kunuˈkxënë të xypyäättë nuˈun të xymyëdundë Jyobaa?
Mäjëtsë nety “nmäˈädë” jap Tanzania (1988).
Mats: Tuk pëky mëdiˈibëts njamyejtsypy yëˈë kojëts të nˈixyˈattë misioneerëty mëdiˈibë tuundëp wiink paˈis ets jantsy oyëts mëët naymyënëjkxëdë. Nan jotkujkëts xyajnayjyawëdë ko mä näägë lugäär, jantsy nimayëtsë jäˈäy të nyaˈëxpëktë, axtë 20, niduˈugaty. Kyajëts nanduˈun njäˈäytyëgoy wiˈix jyantsy yˈoyjyaˈayˈattë ja nmëguˈukˈäjtëm jap África. Ixtëm kojëts ijty ndundë sirkuitë etsëts nëjkx nguˈix ngugäjpxëdë, yëˈëts ijty nmënëjkxtëp ja ngarrëts ets japëts nmäˈädë nboˈkxtë. Per ja nmëguˈukˈäjtëm jantsy oyjyaˈayëty ijty etsëts xymyoˈoytyë tijatyëts nyajtëgoyˈäjttëp axtë niˈigyëts ijty winë xymyoˈoytyë oyë nety yˈayowdë (2 Kor. 8:3). Ets ja tuk pëky mëdiˈibëts nëgooyë jotkujk xyajnayjyäˈäwëndë yëˈë kojëts njamyatstë wiˈixëty ijty nnimaytyäˈäktë tijatyëts të ndundë mä ja xëëw të nyaxy etsëts nmoˈoytyë dyoskujuyëmë Jyobaa kojëts të xykyuwäˈän të xykyunuˈkxtë.
Ann-Catrin: Jantsy jotkujkëts nnayjyawëty kojëts të nˈixyˈaty nimayë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë määyëm tsyoondë. Tëjëts njattë kanäägë ayuk ixtëmë francés, luganda, persa etsë suajili, nan tëjëts nˈixtë wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm jyukyˈattë mä tuˈuk tuˈugë lugäär. Tëjëts nbäättë nmëtnaymyaayëbë, tëjëts nbudëkëdë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë jemy tëjkëdëp ëxpëjkpë ets agujk jotkujkëts mëët të nmëdundë Jyobaa (Sof. 3:9).
Kojëts ijty nyajkaxtë mä wiinkpë lugäär, duˈunëts njawëdë ko Jyobaa yëˈëjëts xytyukniˈˈijxëdëp ja nëˈë tuˈu ets xytyukˈijxtëts ja kyojy pyëjktaˈaky mëdiˈibë jantsy tsuj, mëdiˈibëts jeexyë kyaj të nˈixyˈattë koxyëbëts kyaj nmëdundë.
Nˈëwäˈkx käjpxwäˈkxtëts mä kanäägë yˈit lyugäärë Tanzania.
¿Ti jotmay të xypyäättë ets ti të mbudëkëdë parë të xywyinguwäˈägëdë?
Mats: Nuˈun të nyaxyë xëëw tiempë, tëjëts kanääk ok njantsy pyëkëdë. Ixtëm ëjts, tëjëts nmëdatyë paludismë etsë ngudëjkëts të kanääk ok ajotkumonë pyäˈämbety ets të yajtsuky. Jatuˈugë jotmay mëdiˈibëts nbattë yëˈë ko ja ndääk ndeetyëts niˈigyë nety myëjjäˈäyëndë. Mëjwiin kajaats nguˈëw ngukäjpxëdë ja njëëky nmëguˈugëtyëts ko të ttsoktë ets të tˈijxˈit të tkuentëˈattë (1 Tim. 5:4). Per oyëtsë nety njanijawëdë ko tam yaˈijxˈit yajkuentëˈattë, mon tukëts ijty nnayjyawëdë pes kyajëtsë nety ti mbäät ndundë parëts nˈijxˈit nguentëˈattët mët ko jagamëts nyajpäättë.
Ann-Catrin: Mä jëmëjt 1983, kojëtsë nety jap nyajpäättë Zaire, tajëts ojts xypyaaty tuˈugë mëk päˈäm. Mats, duˈun ojts yˈanëˈëmxëty ja doktoor: “Mëtsoon tyamyë mgudëjk mä yäˈädë paˈis”. Tajëts jakumbom ojts nnëjkxtë Suecia ets yëˈëjëts ojts nduknëjkxtë tuˈugë abionk mëdiˈibë nety myënëjkxypyë tsëmy këˈëy.
Mats: Oy ja doktoor yˈokjënany ko ja ngudëjkëts kyaj tsyoˈogäˈäny, ojts tpääty ja yˈaay tsyooy. Per mëdiˈibëtsë net nmëmääy nmëdäjtë yëˈë ko waˈanëts kyaj nˈoktuunëdët misioneerë, axtë nmëjjëëy nmëyaxtëts. Per ko nyajxy tuk jëmëjt, tajëts jatëgok njëmbijttë Zaire ets japëts nyajkajxtë Lubumbashi, mä tuˈugë mutsk kongregasionk mä ja nmëguˈukˈäjtëm tkäjpxtë suajili.
Ann-Catrin: Tëjëtsë nety nnaygyäjpxëdë ko kyajëts nmëdatäˈändë nˈuˈunk nˈënäˈk. Per japëtsë nety nˈittë Lubumbashi, kojëts ojts nwëˈëmy uˈunkmëët ets oˈkëts ja nˈuˈunk. Kojëts duˈun njäjty, nëgooyëts ojts mëk njäˈäwënë. Mäjëtsë nety jam duˈun ja jotmay nyajnaxtë, mëjwiin kajaajëtsë Jyobaa ojts xypyudëkëdë. Pes nyaˈëxpëjktsondaktëts nimayë jäˈäy ixtëmtsë nety ninäˈä duˈun ngatundënëm. Mä ja kongregasionk jeˈeyë nety jyapˈaty 35 käjpxwäˈkxpë ets ni jeˈeyë nety kyanaxynyëm tuk jëmëjt ko ojts nyimayëdë 70 ets nan jeˈeyëtsë nety nduˈukmuktë mä reunyonk 40, per jaajëts ojts nnimayëdë 220. Jamëts ja nxëëw ndiempë nyajtuundë mäjëts nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxtë ets kojëts nˈijxtë nuˈunënë Jyobaa tkunuˈkxy ja tuunk mëdiˈibëts nduundë, yëˈë mëdiˈibëts agujk jotkujk xyajnayjyäˈäwëdë. Per duˈunyëmëts ojts njamyatstë ja nˈuˈungëts. Pääty nˈëwxijt njëjpˈijxtëbëts ets jyäˈtët ja jembyë jukyˈäjtënë mä nëjkxë Jyobaa dyajjëgeˈeky ja jäj jëmuˈumën mëdiˈibëts tyam nyajnäjxtëp.
Mats: Ko waanë tiempë nyajxy, tajëts ja ngudëjk ojts pyäˈämbety. Jeˈeyë yˈanuˈkxënë ets kyaj tii jyot myëjääwnë. Ets ëjts, tajëts nanduˈun ja doktoor xyˈanëmääy ko yëˈëjëts nmëdäjtypyë kanser mä colon, të nety myëjtaknë ets netyëts nyajtsujky. Tyam oy mëkëts nyajpääty etsëtsë ngudëjk duˈun yˈaktuny nuˈun myadaˈaky.
Per kyaj jeˈeyë yˈëjtsëty duˈun ja amay jotmay nbättëts, pes mä jëmëjt 1994 ko ja jäˈäy jyäämˈoˈk nyääxˈoˈktë jap Ruanda ojtsëts nguˈix ngugäjpxëdë nimay ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë nety të kyaktsoˈoktë. Kojëts nˈijxtë ko kyaj tmastuˈuttë Jyobaa ets wiˈix yˈoyjyaˈayˈattë, tajëts ojts njaygyukëdë ko Jyobaa myëdäjtypyë mëkˈäjtën parë tkuentëˈatët ja yˈuˈunk yˈënäˈk oy wiˈixëm ja amay jotmay tpäättët (Sal. 55:22).
Ann-Catrin: Mä jëmëjt 2007 nbattëtsë wiinkpë amay jotmay, jëmbijnëdëbëtsë nety mä të yajnixëdunyë Betel mëdiˈibë Uganda ets japëtsë nety nëjkxtë Nairobi (Kenia) mët 25 misioneerë etsë betelitëty. Tamëtsë nety ndimyjyäjnëdë mä mëët nyaymyëtsëbäˈänˈatëdë Kenia, ko alokë tuˈugë karrë ojts tyëkë mä ja karril määtsë nety nëjkxtë, tajëts xywyingubëyëˈkëdë ets tsyokaräjttëts. Ja tsyofeer ets nimëgoxkë nmëguˈukˈäjtëm ënetyë yˈoˈktë ets jatuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jap yˈoˈky mä hospital. ¡Nˈëwxijt njëjpˈijxtëbëts etsëts jatëgok mëët nnaybyäädëdët mä ja jembyë jukyˈäjtën! (Job 14:13-15).
Ko tiempë nyajxy, ta ojts tsyoknë mäjatyëts ntsayujty, per ëjtsëts ets mët ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibëts mëët nˈayoˈonbattë, duˈunyëmëts nety xyˈaxëktundë kojëts njamyatstë wiˈixëts nˈayoˈonbattë. Xëmëts ijty nˈamëkë ets njantsy tsyëˈëgëts, duˈunëtsë nety njawë ko duˈunyëtsë ngorasoon wyëˈëmëyaˈany. Per mëdiˈibëts ojts xypyudëkëdë mëjwiin kajaa, yëˈë ko janääm jatsojkëts ojts nmënuˈkxtäˈäktë Jyobaa, ngäjpxtëts kanäägë tekstë mëdiˈibëts nˈoymyëdoowdë etsëts nbawinmaytyëts. Nan ojtsëts xypyudëkëdë kojëts nˈojtstë mä doktoor. Tyam, kyajëts nëgoo xynyekyˈaxëktundë kojëts njamyatstë wiˈixëts nˈayoˈonbattë ets nˈamdoow nbëjktsoowdëbëtsë Jyobaa ets tjotkujkmoˈoyët pënatyë duˈumbë jotmay yajnäjxtëp.
Mbäät xyˈoknimaytyaˈaky wiˈixë Jyobaa të mbudëkëdë mä të xyajnaxtë amay jotmay
Mats: Yëˈë jäˈäyëty mëdiˈibë kyäjpxtëbë suajili duˈun tuˈugë ayuk dyajtundë: “Duˈunëts ojts nyajmënëjkxtë ixtëmë këtseytsyää”. Ets yëˈë yˈandijpy ko duˈun ixtëm tuˈugë jäˈäy tmënëjkxë këtseytsyää jantsy oyˈixyë parë kyaj pyuˈujët, nan timduˈunëtsë Jyobaa të xyˈijxˈit të xykyuentëˈattë mäjatyëts të nmëdundë. Nitiijëts të xykyatëgoyˈäjtxëdë ets axtë näˈäty niˈigyëts tijaty të nmëdattë. Nan tëjëts nˈixtë wiˈixëtsë Jyobaa xytsyoktë ets nyaytyukjotmaytyunëdë mët ëëtsëty mët yëˈëgyëjxm pënaty Wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty.
Ann-Catrin: Ixtëmë Mats të tnimaytyaˈaky wiˈixëtsë Jyobaa të xyˈijxˈit xykyuentëˈattëts, tajëts të njamyetsy wiˈixëts tëgok ojts njat ngëbattë. Tëgok ojtsëts nyajmëgajpxy etsëts nyaˈˈanëmääy ko ja ndeetyëts mëkë nety pyëjkënë ets ko tapë nety yajpääty hospital. Kyajëtsë nety tii nmeeny nsentääbëty parëts nëjkxtët Suecia. Pesë Mats, näämnëmë nety të pyäˈämbety ets tëjëtsë nety ja meeny nyajtundë. Päätyëts ojts njënäˈändë kojëts ndoogäˈändë ja ngarrë. Tamëtsë nety duˈun nmëmay nmëdäjtë kojëts ojts xymyëgäjpxtë nimajtskë nmëguˈukˈäjtëm. Tim jawyiin yëˈë tuˈugë kasäädë jäˈäy, të nety tnijawëdë ja jotmay mëdiˈibëts nbattëp, tajëts ojts xyˈanëëmëdë ko yëˈë kyujuyandëp tuˈuk ja boletë parëts nëjkxtët abyongoty. Ets jatuˈuk, yëˈëjëts ojts xymyëgäjpxtë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë mëjjäˈäy mëjˈënäˈknë. Yëˈë të nety tnikoombetyë meeny mä tuˈugë käjuˈunk mä të tkëxjäˈäy, “Ko pën dyajtëgoyˈatët”. Duˈuntsënë Jyobaa ënetyë xypyudëjkëdë (Eb. 13:6).
¿Ti të xyjattë nuˈun kujk mDiosmëdundë 50 jëmëjt?
Jap Myanmar, mäjëts tyam nDiosmëdundë.
Ann-Catrin: Mëdiˈibëts të njaty, yëˈë ixtëm jyënaˈanyë Isaías 30:15, ko parë nmëmadakëm ja amay jotmay tsojkëp ndukˈijxpajtëmë Jyobaa. Pes ko ndukˈijxpajtëm, duˈunë nety ixtëmë Jyobaa nasˈijxëm parë yëˈë tsyiptunët mä ëjtsäjtëm xyjapatëm (2 Crón. 20:15, 17). Tëjëts njotmoˈoytyë Jyobaa tyuunk mäjatyëts të nyajkaxtë, per kyajxyëbëts të nˈixtë wiˈixëtsë Jyobaa të xykyunuˈkxtë kojëts jeexyë të ngamëdundë.
Mats: Mëdiˈibëts ëjts të njaty, yëˈë ko tsojkëbëts ndukˈijxpatëdë Jyobaa amumduˈukjot oyëts mëdiˈibë amay jotmay nbäädët, netëts nˈixët wiˈixëtsë Jyobaa xypyudëkë (Sal. 37:5). Ets duˈun ixtëm yëˈë twandaˈaky, xëmë të yajpääty mët ëjtsëty. Ets duˈunyëmëts njawëdë ko jeˈeyëm yajpääty mäjëts tyam ndundë Betel yä Myanmar.
Mëdiˈibëts ntsojkënyëˈäjttëp yëˈë etsë ënäˈktëjk niˈigyë dyajmëjwindëkëdët ja Diosë tyuunk ets tˈixtët wiˈixë Jyobaa pyudëkëdë ets tsyokëdë, duˈun ixtëmëts ëjtsëty të xytyukˈixtë. Ijttëbëts seguurë ko pën mnayäjkëdëp, Jyobaa mbudëkëyanëdëp parë xymyëdundët agujk jotkujk oy mää mdimˈyajkaxtët.