Kyaj nmastutëmë Jyobaa oyë nmëguˈukˈäjtëm tyëgoytyët

1, 2. ¿Wiˈix mä Biiblyë ojts tnaskäjpxë nyimayëyaˈanyë Jyobaa kyäjpn?

ABËTSEMY nyaxwinyëdë jeˈeyë jyaˈˈaty tuk grupë jäˈäy diˈib tsyojktëbë Jyobaa ets myëduundëp. Tyäˈädë jäˈäyëty ja yajtijtë Jyobaa tyestiigëty. Tëgooytyëp ets kyaj wyäˈätsjäˈäyˈattë, per yëˈë Jyobaa nëˈëmooy tuˈumooyëdëp mëdë myëjääw. Min nˈokˈijxëm wiˈix kanäk pëkyë Jyobaa kyunuˈkxëdë.

² Mä jëmëjt 1914, niwaanë netyë jäˈäy diˈib myëduundëbë Jyobaa. Perë Jyobaa të tkunuˈkxyë tyäˈädë tuunk mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, pääty tyam miyonkˈamë jäˈäy kujk tnijawëdë tëyˈäjtën ets të jyäˈttë Jyobaa tyestiigëty. Jyobaa ojts tnaskäjpxë ko nyimayëyaˈanyë kyäjpn: “Diˈib mutsk jyäˈtäˈäny mil, ets diˈib niwaanë tuˈugë nasiongë kumëjääbë. Ëjts këˈëm, Jyobaa, nyajjotëgoyaampy ko tpäädëdë tiempë” (Isaías 60:22). Tyam, ta nˈijxëm wiˈix yˈadëyë tyäˈädë tekstë. Jyobaa kyäjpn duˈun kujk nyimayë extëm tuˈugë mëj nasionk, diˈib myëdäjtypy naxy tuktujk miyongë jyaˈay. Pääty niˈigyë nimayˈäjtëm ets kyaj dyuˈunëty mayë paˈis diˈib myëdäjtypy niwaanë jyaˈay.

3. Pënaty myëduundëbë Jyobaa, ¿wiˈix të dyajnigëxëˈëktë ko tsyojktëbë myëguˈuktëjk?

³ Mä tyäˈädë tiempë diˈib jëjpkëxanëp, Jyobaa pyudëjkëp pënaty mëduunëp parë niˈigyë ttsoktëdë myëguˈuktëjk. “Dios yëˈë dëˈën ja tsojkën”, pääty yëˈë nbanëjkxëmë yˈijxpajtën (1 Fwank 4:8). Jesus nan ojts ttukˈaneˈemyë yˈëxpëjkpëty parë nyaytsyokëdët nixim niyam. Nan ojts tˈanëëmë: “Pën mnaytsyojkëdëp miitsëty nixim niyam, net nidëgekyë ja jäˈäy tnijawëdët kots ëj miits nˈëxpëjkpëˈattë” (Fwank 13:34, 35). Pënaty myëduundëbë Jyobaa, të dyajnigëxëˈëktë ko tsyojktëbë myëguˈuktëjk ko jäˈäy të tsyiptundë. Extëm nˈokpëjtakëm, mä Segunda Guerra Mundial ja yˈoˈktë jäˈäy naa 55 miyongën. Perë Jyobaa tyestiigëty nituˈugë jäˈäy tkayaˈoˈktë mä tyäˈädë tsip (käjpxë Miqueas 4:1, 3).a Duˈun kyaj tnikëjxmˈattë ja jäˈäyë nyëë nyeˈpyny (Apostʉlʉty 20:26).

4. ¿Tiko mëjˈixy mëjmëdoy njäˈäwëm ko tyamë Diosë kyäjpn niˈigyë nyimayë?

⁴ Diosë kyäjpn niˈigyë tyam nyimayë oy njamëdäjtëm tuˈugë mëtsip diˈib jantsy kumëjääw. Tyäˈädë mëtsip yëˈë Satanás, “diˈib diosˈäjtp mä tyäˈädë naxwinyëdë” (2 Corintios 4:4, TNM). Satanás jyayajtuˈuˈadukaambyë Diosë tyuunk ets mbäät dyajtunyë politikëtëjk, raadyë, telebisionk o Internet parë axëëk nyajnimaytyakëm. Per kyaj mbäät dyajtuˈuˈaduky. Nyijäˈäwëp “ko tyimpatypyë dëˈën ja tiempë”, pääty tˈëxtäˈäyë winmäˈäny wiˈix xytyukmastutëmë Jyobaa (Diˈibʉ Jatanʉp 12:12).

¿NMËDUNÄˈÄNËM XËMË JYOBAA OYË NMËGUˈUKˈÄJTËM TYËGOYTYËT?

5. ¿Tiko näˈäty mbäät axëëk xyajnayjäˈäwëmë nmëguˈukˈäjtëm? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

⁵ Niˈamukë Dios mëduumbë nnijäˈäwëm ko jëjpˈam ets ntsojkëmë Dios etsë jäˈäy. Jesus jyënany: “Mtsokëbë mDios Jyobaa mët tukëˈëyë mgorasoon, mët tukëˈëyë mniniˈkx mgëbäjk ets mët tukëˈëyë mwinmäˈäny ets mët tukëˈëyë mjot mëjääw. Tyäˈädë yëˈë duˈun ja anaˈamënë mas jëjpˈambë. Ets ja myëmajtskpë extëmë tyäˈädë, jyënaˈany: Mtsokëp ja mmëguˈuk extëm mijts këˈëm” (Mateo 22:35-39, TNM). Perë Biiblyë nanduˈun jyënaˈany ko niˈamukë ak pokyjyaˈay nmaxuˈunkˈäjtëm mët ko Adán pyokytyuuny (käjpxë Romanʉs 5:12, 19). Pääty, mbäät näˈäty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm axëëk xyajnayjäˈäwëm ko wiˈix xytyuˈunëm o xyˈanmäˈäyëm. Ko duˈun njäjtëm, jaa nyajnigëxëˈëgäˈänëm pën njantsy tsyojkëmë Jyobaa etsë nmëguˈukˈäjtëm. ¿Ti nëjkx nduˈunëm? ¿Waˈandaa nëjkx nmastutëmë Jyobaa mëdë kyäjpn? (Ixë rekuäädrë “¿Ti yˈandijpy?”). Mä Biiblyë yajmaytyakp näägë Dios mëduumbë diˈib axëëk yajnayjäˈäwëdë o tyuundë myëguˈuk, min nˈokˈijxëm ti xytyukniˈˈijxëm.

6. ¿Wiˈix ja Elí tyëgooy?

⁶ Min nˈokˈijxëmë Elí yˈijxpajtën. Yëˈë ja nety tyuny saserdotë wintsën jam Israel, per ja nimajtskpë yˈuˈunk kyaj tmëmëdoowdë Jyobaa yˈanaˈamën. Biiblyë jyënaˈany: “Ja Elí myäängëty, yëˈë nety ja yetyëjkëty diˈib axëkjäˈäy, kyaj nety tmëjˈixtë Jyobaa” (1 Samuel 2:12). Elí nyijäˈäwëbë nety ko ja yˈuˈunk yˈënäˈk jantsy axëëk yˈadëˈëtstë, per kyaj tjëjwijtsëmbijty extëm pyaatyëty. Ko tiempë nyajxy, ta Jyobaa tyukkumëdoowë mët ja nimajtskpë yˈuˈunk. Ets nan kyaj tnekyyajtuuny ja Elí tyëëm yˈääts saserdotë wintsën (1 Samuel 3:10-14). Koxyëp mijts mjukyˈajty mä tadë tiempë ets xyˈijxy ko Elí kyaj tjëjwijtsëmbity ja yˈuˈunk yˈënäˈk ko jantsy axëëk yˈadëˈëtstë, ¿ojtsxyëp mˈëxtëkëwaˈaky? ¿Mnasˈijxëxyëp ets ja mmëbëjkën xyaamët, ets ok, axtë kyaj xynyekymyëdunëdë Jyobaa?

7. ¿Wiˈixë David pyokytyuuny mëjwiin kajaa, ets ti Jyobaa tyuun?

⁷ Minë net nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë David. Yëˈë myëdäjt kanäk pëkyë oybyë jäˈäyˈäjtën, päätyë Jyobaa mëk tsyojkë (1 Samuel 13:13, 14; Apostʉlʉty 13:22). Per axtë yëˈë pokytyuun mëjwiin kajaa. Extëm tëgok, ojts tmëttsëënë Batseba ja kyudëjkë Urías ets ta ojts wyeˈemy uˈunkmëët. Urías jamë nety yajpääty mä ja tsip tyunyëty ets komë David kyuyuˈutsanë pyoky, ta ojts tnigaxë Urías ets tkejxy mä tyëjk. Yˈawijxypyë nety ets ja Urías tsyëënët mëdë kyudëjk parë jäˈäy wyinmaytyët ko yëˈë Urías ja yˈuˈunk. Perë Urías kyaj ojts nyijkxy mä tyëjk, ta ja David tniwinmäˈäyë ets yˈoogët tsipoty. Mëkë David tkuˈayoˈowë mëdë familyë ko duˈun pyokytyuuny (2 Samuel 12:9-12). Perë Jyobaa ojts pyaˈˈayoyëty ets ta ojts pyokymyeˈkxyëty, nyijäˈäwëbë nety ko David yëˈë jyatunaambyë oybyë (1 Reyes 9:4). Koxyëp mijts mjukyˈajty mä tadë tiempë, ¿wiˈixxyëp ojts mnayjawëty ko David duˈun yˈadëtsy? ¿Kyajxyëp xynyekymyëduunyë Jyobaa?

8. 1) ¿Ti kyaj Pedro tkuytyuuny? 2) ¿Tiko Jyobaa dyajtuunˈadëtsyë Pedro oyë nety të tyëgoy?

⁸ Min nˈokˈijxëmë Pedro yˈijxpajtën. Jesus ojts wyinˈixyëty parë tyunët apostëlë. Per oy duˈun jyatuuny, kyäjpxtëgooy näˈäty ets tyuun diˈib kyaj yˈoyëty. Extëm tëgok, ojts ttukwandaˈagyë Jesus ko ninäˈä tkamastuˈudäˈäny oy ja myëguˈuktëjk duˈun yˈadëˈëtstët (Markʉs 14:27-31, 50). Per ko ojtsë Jesus yajmäjtsnë, ta niˈamukë ja yˈapostëlëty nyikakëdë, axtë ja Pedro. Ets tëgëkˈok nibëdëˈëk jyënany ko kyaj tˈixyˈatyë Jesus (Markʉs 14:53, 54, 66-72). Pedro ta jantsy axëëk nyayjäˈäwë ko duˈun yˈadëtsy. Päätyë Jyobaa ojts pyokymyeˈkxyëty ets tyuknipëjkˈadëtsë tuunk. Koxyëp mijts mä tadë tiempë ojts nanduˈun mˈëxpëjkpëˈatyëtyë Jesus etsxyëp xynyijäˈäwë ti Pedro tyuun, ¿ojtsxyëp duˈunyëm xymyëbëkyë Jyobaa?

9. ¿Tiko mˈity seguurë ko Jyobaa xëmë ttunäˈänyë tëyˈäjtën?

⁹ ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë tyäˈädë tëgëëkpë ijxpajtën? Ko näägë Dios mëduumbë ojts mëjwiin kajaa tyëgoytyë ets ojts tmoˈoytyë jäj jëmuˈumënë myëguˈuktëjk. Ko tyam duˈun jyatët, ¿ti mdunaampy? ¿Myoˈoybyotäämp mä reunyonk, ets mmastuˈudaambyë Jyobaa mëdë kyäjpn? ¿O mjamyatsaampy ko Jyobaa paˈˈayoop ets ko waˈan tnasˈixë tiempë parë ja jäˈäy jyodëmbitët? Per ¿ets pën ja jäˈäy kyaj tmëkjawë ko të mëjwiin kajaa pyokytyuny? ¿Mˈitäämp seguurë ko Jyobaa nyijäˈäwëp ti tuun jäjtëp ets ko pyäädaambyë tiempë mä dyaˈoyëyaˈanyë tyäˈädë jotmay? Jyobaa mbäät axtë dyajpëtsëmyë tyäˈädë jäˈäy mä kyäjpn pën duˈun yëˈë ttseky. ¿Mˈijtp seguurë ko Jyobaa xëmë ttunäˈäny diˈib tëyˈäjtën ets oy?

NINÄˈÄ NGAMASTUTËMË JYOBAA MËDË KYÄJPN

10. ¿Ti Jesus jyaygyujkë ko myëdëgooyë Judas mëdë Pedro?

¹⁰ Biiblyë myaytyakypy niganäägë jäˈäy diˈib kyaj tmastuttë Jyobaa mëdë kyäjpn oy ja myëguˈuktëjk tyëgooytyë mëjwiin kajaa. Jesus yëˈë diˈib yajkypyë mas oybyë ijxpajtën. Ko nety twinˈixäˈäny ja nimäjmajtskpë yˈapostëlë, tuktsuˈumë Tyeety tˈamdooyë naybyudëkë. Per ok, ta ja Judas Iscariote tyoˈkë. Ets ja apostëlë Pedro nan ojts myëdëgoyëty, ko jyënany ko kyaj yˈixyˈatyëty (Lukʉs 6:12-16; 22:2-6, 31, 32). Jesus jyaygyujkë ko kyaj Jyobaa tpokyëty ets ni ja wiinkpë yˈapostëlëtëjk ko duˈun yˈadëtsyë Pedro mëdë Judas. Niˈigyë ojts tmëwingonyë Tyeety ets ninäˈä tkamastuty. Päätyë Jyobaa kyumääyë ko ojts yajjukypyekyëty, ets ok, ta tyuunkmooyë extëmë Rey jam tsäjpotm (Matewʉ 28:7, 18-20).

11. ¿Wiˈixë Jyobaa ojts tnaskäjpxë yajpäädäˈänyë kyäjpn mä tyäˈädë tiempë?

¹¹ Jesusë yˈijxpajtën, yëˈë xytyukniˈˈijxëm ets ninäˈä ngamastutëmë Jyobaa mëdë kyäjpn. Taaˈäjtp kanäk pëky tiko kyaj mbäät nmastutëm. Pes tyam nˈijxëm wiˈixë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm mä tyäˈädë tiempë diˈib jëjpkëxanëp. Xypyudëjkëm parë abëtsemy nyaxwinyëdë ngäjpxwäˈkxëm ja tëyˈäjtën, ets ëtsäjtëm jeˈeyë diˈib duˈun nduˈunëm. Ets mët ko Dios xyaˈëxpëjkëm, ta tuˈugyë nnayaˈijtëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm ets agujk jotkujk. Mä Isaías 65:14 ojtsë Jyobaa tnaskäjpxë wiˈix yajpäädäˈänyë kyäjpn: “¡Okˈixtë! Pënatyëts xymyëduump jantsy xondäˈägandëp mët ko oy ja jyot kyorasoon yajpäättë”.

12. ¿Wiˈix mbäät nˈijxëm ko nmëguˈukˈäjtëm tyëgoytyët?

¹² Jantsy jotkujk nyajpatëm mët ko Jyobaa xytyuˈumoˈoyëm ets xypyudëjkëm parë nduˈunëm diˈib oy. Satanásë jyaˈay kyaj jyotkujkˈattë ets nitii tkaˈˈawix tkajëjpˈixtë mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Pääty kyaj yˈoyëty nbokymyoˈoyëmë Jyobaa mëdë kyäjpn ko niduˈuk nimajtskë nmëguˈukˈäjtëm tyëgoytyët. Niˈigyë mbäät nmëjˈoˈkpajtëm mä Jyobaa ets nbanëjkxëm wiˈix xytyuˈumoˈoyëm. Pääty nˈokjäjtëm wiˈix mbäät nˈijxëmë tyäˈädë jotmay ets ti mbäät nduˈunëm ko nmëguˈukˈäjtëm tyëgoytyët.

¿TI MBÄÄT NDUˈUNËM KO NMËGUˈUKˈÄJTËM TYËGOYTYËT?

13, 14. 1) ¿Tiko mbäät nnaymyëmaˈkxtujkëm nixim niyam? 2) ¿Diˈibë Jyobaa wyandakënë mbäät njamyajtsëm?

¹³ ¿Ti mbäät nduˈunëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm axëëk xyajnayjäˈäwëm mëdë yˈääw yˈayuk o ko jam ti ttunët? Biiblyë jyënaˈany: “Këdii ti pojënë xytyimˈyajpojkojy, jaˈko diˈib tijaty yajpojkypy duˈun yëˈë extëm diˈib kyaj jyapëtyë jyot wyinmäˈäny” (Eclesiastés 7:9). Niˈamukë pokyjyaˈay nyajpatëm ets tëgoˈoyëm, pääty tsojkëp nmaˈkxtujkëm ets njamyajtsëm ko mbäät näˈätyë nmëguˈukˈäjtëm kyäjpxtëgoytyë o jam ti ttundët diˈib kyaj yˈoyëty. Nan kyaj yˈoyëty nwinmäˈäyˈadëtsëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm të tyëgoytyë, pes mbäät kyaj agujk jotkujk nekymyëduˈunëmë Jyobaa. Ets diˈib mas oˈktëy, yëˈë ko mbäät xyeemy ja mëbëjkën o axtë nmastutëmë Jyobaa kyäjpn. Ko duˈun njäjtëm, kyaj nëjkx nekymyëduˈunëmë Jyobaa ets nan kyaj nëjkx nekyˈawijx nekyjyëjpˈijxëm ja jembyë jukyˈäjtën.

¹⁴ Pääty, ¿ti mbäät xypyudëjkëm parë nmëduˈunˈadëtsëmë Jyobaa agujk jotkujk ko pën axëëk xyajnayjäˈäwëm? Ko njamyajtsëm xëmë tyäˈädë Jyobaa wyandakën: “Tyamëts nyajkojˈyë jembyë tsäjp etsë jembyë naxwinyëdë; ets tukëˈëyë diˈib të yˈity kyaj nyekyyajjamyatsäˈäny, kyaj nyekymyinäˈäny mä jot korasoon” (Isaías 65:17; 2 Peedrʉ 3:13). Duˈunë Jyobaa xykyunuˈkxäˈänëm pën ninäˈä ngamastutëm.

15. Extëmë Jesus jyënany, ¿ti mbäät nduˈunëm ko nmëguˈukˈäjtëm xymyëdëgoˈoyëm?

¹⁵ Tyam, kyajnëm nyajpatëm mä ja jembyë jukyˈäjtën. Pääty ko näˈä nmëguˈukˈäjtëm axëëk xyajnayjäˈäwëm, nˈokwinmäˈäyëm ti Jyobaa tsyejpy ets nduˈunëm. Extëm nˈokpëjtakëm, Jesus jyënany: “Pën miits mmaˈxtëp ja diˈibaty mduunëdëp axëëk, yëˈë mDeetyë tsäjpotmëdë mmaˈxëdëp miitsëty nandëˈën. Per pën kyaj xymyaˈxtë diˈibë mduunëdëp axëëk, yëˈë mDeetyë tsäjpotmëdë nan kyaj mmaˈxëdët”. Ets ko apostëlë Pedro dyajtëëyë Jesus: “¿Axtë nääk okëts nmaˈxët ja pyojpë yëˈë nmëguˈugëts kots ëj xymyëduundëgoy xymyëgäjxtëgoy? ¿Axtë jëxtujk okë?”. Ta Jesus yˈatsoowë: “Axtë jëxtujk ok tëgëˈpx mäjkpë”. Jesus yëˈë myaytyäˈägan ko xëmë mbäät nbokymyaˈkxëm pënaty xymyëdëgoˈoyëm (Matewʉ 6:14, 15; 18:21, 22).

16. ¿Ti oybyë ijxpajtënë José yäjk?

¹⁶ José yˈijxpajtën xytyukniˈˈijxëm ti mbäät nduˈunëm ko nmëguˈukˈäjtëm axëëk xytyuˈunëm. Jacob mëdë Raquel jeˈeyë nimajtskë yˈuˈunk tpattë, José mëdë Benjamín. Tamë netyë Jacob ja nimäjkë yˈuˈunk, per diˈib niˈigyë tsyojk yëˈë José. Pääty ja myëgaˈaxëty tjäˈäwëdë naywyinaxë ets tˈaxëkˈijxtë José. Mëk tjantsy axëkˈijxtë axtë ojts ttooktë extëmë tuumbë mosë. Ta ja José ojts yajmënëjkxnë Egipto. Ets ko nyajxy kanäk jëmëjt, ta ja rey diˈib Egipto twinˈijxyë José parë tyunët extëmë myëmajtskpë anaˈambë mä tyäˈädë paˈis mët ko tmëjjäˈäwë tijatyë José tukmëduunë. Ko tiempë nyajxy, ta ja José myëgaˈaxëty jyäjttë Egipto parë tjuyäˈändë jeˈxy pëky mët ko të nety yˈagëxë mä ja yˈit lyugäärëty. Ko wyinguwäˈkëdë ja José, kyaj tˈëxkäjptë, per yëˈë ëxkäjpëdë. José kyaj ttukumëdooy ja myëgaˈaxëty extëmë nety jantsy axëëk të tyunëdë. Diˈib tëy tyuun, yëˈë ko twinmäˈänyˈijxy pën duˈunyëmë nety axëëk jyaˈayˈattë. Per ko tˈijxy ko të nyayajtëgatsëdë, ta ttukˈawäˈänë ko yëˈë José. Ko nyajxy ja tiempë, ta tjotkujkmooy ja myëgaˈaxëty ets tˈanmääy: “Këdii mtsëˈëgëdëty. Ëjts yam miitsëty nmoˈodëp mëdiˈibë mgaytyëp mˈuuktëbën ets mëdiˈibë jyëˈkxtëp pyëjktëp nenduˈun yëˈë mˈuˈungëty mˈënäˈkëty” (Génesis 50:21, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés).

17. ¿Ti mijts mdunaampy ko mmëguˈuktëjk tyëgoytyët?

¹⁷ Kom niˈamukë ak pokyjyaˈay nyajpatëm, ëtsäjtëm nan mbäät axëëk nyajnayjäˈäwëmë nmëguˈukˈäjtëm. Pääty, ko nbëjkëmë kuentë ko të tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm axëëk nyajnayjäˈäwëm, nˈoktuˈunëm extëmë Biiblyë dyakyë käjpxwijën. Nˈokninëjkxëm parë nˈamdoˈowëmë maˈkxën ets nˈoknayaˈoˈoyëm mëët (käjpxë Matewʉ 5:23, 24). ¿Këdii oy nnayjäˈäwëm ko ja nmëguˈukˈäjtëm xypyokymyaˈkxëm? Pes nanduˈun ëtsäjtëm, tsojkëp nbokymyaˈkxëm ja nmëguˈukˈäjtëm. Biiblyë duˈun dyakyë käjpxwijën: “Duˈunyëm mnaymyëmaˈkxtukëdët nixim niyam ets mnaybyokymyaˈkxëdët amumduˈukjot nixim niyam, pën jam pën të tmëdëgoyë myëguˈuk. Duˈun extëmë Jyobaa ojts mbokymyaˈkxëdë amumduˈukjot, nanduˈun miitsëty xytyundët” (Colosenses 3:13, TNM). Pën njantsy tsyojkëmë nmëguˈukˈäjtëm, ta kyaj nbëjkëˈkëmë akë mä wiˈix ojts xytyuˈunëm (1 Korintʉ 13:5). Ets pën ëtsäjtëm diˈib të nbokymyaˈkxëm ja nmëguˈukˈäjtëm, ta Jyobaa nanduˈun xypyokymyaˈkxäˈänëm. Pääty, nˈokpaˈˈayoˈowëmë nmëguˈukˈäjtëm duˈun extëmë Jyobaa xypyaˈˈayoˈowëm (käjpxë Salmo 103:13, 14).b