Yeˈeyˈadëˈëts ja “Tuˈujë Wäˈätspë”

1, 2. ¿Ti nety tsojkëp ttundët ja judiyëtëjk mëdiˈibë tsënääytyëp Babilonia? (Esdras 1:2-4).

JA JUDIYËTËJK ja nety kujk yˈittë Babilonia naa 70 jëmëjtën, per ta ja yajkutujkpë ojts tniˈanaˈamë ko mbäädë nety jam tsyoondë ets jyëmbijnëdë mä ja yˈit nyaxwinyëdë jam Israel (käjpxë Esdras 1:2-4). Jyobaa yëˈëjën yaˈˈawäˈätspëtsëëmëdë. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Yëˈko ja jäˈäyëty mëdiˈibë Babilonia kyaj ijty alokë tkaxtë ja jäˈäy mëdiˈibë të tjaˈˈabëjknëdë (Is. 14:4, 17). Per kom mëmadakëdë ja myëtsipëty, ets ojts tyuundëkë wiinkpë rey, ta jyënany parë ja judiyëtëjk jyëmbittët mä nyax kyäjpn. Pääty pënaty nyigëbäjkˈäjttë ja fyamilyë, tsojkëbë nety twinˈixtët ti tyunandëp: pën wëˈëmandëp jam Babilonia o jëmbitandëp mä yˈit nyaxwinyëdë. Per tam nääk ja judiyëtëjk mëdiˈibë ojts tsyiptakxëdë. Min nˈokˈijxëm tiko duˈun njënäˈänëm.

² Tamë nety nääk ja judiyëtëjk mëdiˈibë të myëjjäˈäyëndë ets kyaj nety mbäät yˈokmadaknëdë parë jyëmbittët. Nimay jamë nety nanduˈun të myaxuˈunkˈattë Babilonia ets yëˈëyë nety yˈixyˈäjttëbë taabë it lugäär. Pääty wyinmääytyë ko kyaj tiko jyëmbittë Israel, pes yëˈë nety jam të jyukyˈattë ja yˈaptëjkëty. Tamë nety nanduˈun nääk ja judiyëtëjk mëdiˈibë të kyumeenyjyaˈaytyaknëdë Babilonia, pääty tsiptäˈäganxëdëbë nety parë dyajtsondäˈäktët ja jyukyˈäjtën mä ja it lugäär mëdiˈibë kyaj tˈixyˈattë, pes jam Babilonia myëdäjnëdëbë netyë jyëën tyëjkë oyatypyë o ajuuy adoˈknëdëp.

3. ¿Wiˈixë nety yajkunuˈkxäˈändë ja judiyëtëjk mëdiˈibë jëmbijttëp Israel?

³ Ja judiyëtëjk mëdiˈibë kyaj tmastuttë Jyobaa, nyijäˈäwëdëbë nety ko tyukˈoyˈatandëp mëjwiin kajaa ko jyëmbittët Israel, oyë nety tnikaktäˈäytyët tijaty myëdäjttëp Babilonia. Ko jyëmbittët Israel, mbäädë nety jatëgok tˈawdattë Jyobaa extëm tniˈanaˈamë mä ja Ley mëdiˈibë Moisés yajmooy. Pes jam Babilonia ja nety jyamˈaty 50 naxyë templë mä jäˈäy tˈawdattë wiink dios, ets nituˈugë lugäär mä mbäät yaˈˈawdatyë Jyobaa. Kyaj nanduˈun ja altaar mä mbäät dyaktë ja wintsëˈkën ets kyaj ja saserdotëty. Jam Babilonia yëˈë nety nimayë jäˈäy yˈawdäjttëp ja dios mëdiˈibë kyaj tyëyˈäjtënëty. Pääty ja judiyëtëjk mëdiˈibë nety myëmëdoowdëbë Jyobaa, jëmbitandëbë nety Israel parë jatëgok tˈawdattët extëm tniˈanaˈamë.

4. ¿Ti Jyobaa tyukwandak ja judiyëtëjk?

⁴ Ja nety ja judiyëtëjk tyuˈuyeˈeyäˈändë naa taxk poˈojën ets jantsy tsip ja nëˈë tuˈu. Perë Jyobaa wyandak ko pudëkëyanëdëp ets kyaj ko tii yajtuˈuˈadukäˈänëdë. Mët yëˈëgyëjxm ja kugajpxy Isaías, duˈun jyënany: ‘Yajˈoyëdë ja nëˈë tuˈu mä ja Wintsën nyaxëtyën. Jam tëˈëtsˈitjotm mä käˈäp tii yˈity wyindëyën. Tukjaˈpëtyäˈädë mä tyukëkëtyën, tajkijpxyëdë mä nyitun nyikopkëtyën, yajˈawimbittë joy mä nyikopkëtyën’ (Is. 40:3, 4, TY). Okpawinmay pën duˈun ja nëˈë tuˈu yˈoyë, pojënë nety jyäˈtäˈändë jam Israel ets jantsy agujk jotkujk tyuˈuyeˈeyäˈändë, kyajxyëp duˈun jyäjttë kooxyëp ja nëˈë tuˈu kyaˈoyë o kooxyëp nyäjxtë tunoty kopkoty.

5. ¿Wiˈix ijty yajtijy ja tuˈu mëdiˈibë nëjkxp Israel?

⁵ Ta mayë nëˈë tuˈu mëdiˈibë jäˈäy xyëëwmooytyëp o jeˈeyë tpëjktakëdë tuˈugë nyumero. Nanduˈunën ja tuˈu mëdiˈibë Isaías myaytyak tam tuˈugë xyëëw. Mä Biiblyë jyënaˈany: “Jamˈatäämp tuˈugë tuˈu, duˈun, tuˈugë tuˈu mëdiˈibë yajtijp ja Tuˈujë Wäˈätspë. Ets kyaj tˈyeˈeyaˈanyë yäˈädë tuˈu ja mëdiˈibë kyaj wäˈäts dyajnëjkxyë jyukyˈäjtën” (Is. 35:8). ¿Wiˈixë nety ja judiyëtëjk ttukˈoyˈatäˈändë yäˈädë tuˈu? ¿Ets wiˈix nanduˈun ndukˈoyˈäjtëm?

“JA TUˈUJË WÄˈÄTSPË” MËDIˈIBË TËËYËP ETS TYAM

6. ¿Tiko yäˈädë tuˈu ojts yajtijy wäˈäts?

⁶ ¿Këdii jantsy oy ko duˈun yajxëëwmoˈoy “Ja Tuˈujë Wäˈätspë”? ¿Tiko duˈun ojts yajtijy? Yëˈko jam Israel kyaj nety yajnasˈixë ets axëëk jyukyˈattët, extëm tmëttsëënëdët xim yamë jäˈäy, tˈawdattëdë wiink dios o pyokytyundët mëjwiin kajaa. Pääty ja judiyëtëjk mëdiˈibë nety jëmbijttëp Israel, tsojkëbë nety wäˈäts jyukyˈattët parë yajpäättët mä ja “käjpn mëdiˈibë wäˈäts” (Deut. 7:6). ¿Yëˈëdaa myaytyäˈägaampy ko ak oyë nety tijaty ttundë pënaty tsoˈondë Babilonia? Kyaj. Tsojkëbë nety dyajtëgatstëdë jyukyˈäjtën parë Jyobaa kyupëkëdët.

7. ¿Ti nety tsojkëp ttundët nääk ja judiyëtëjk? Okpëjktäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

⁷ Extëm të nˈijxëm, nimayë ja judiyëtëjk jamë nety të myaxuˈunkˈattë Babilonia ets duˈunë nety wyinmääynyëdë ets jyukyˈäjnëdë extëm ja jäˈäyëty mëdiˈibë Babilonia. Ko nyajxy kanäk jëmëjt, ta Esdras tnijäˈäwë ko nääk ja judiyëtëjk mëdiˈibë jëmbijttë Israel, yëˈë nety të tpëktë ja toxytyëjk mëdiˈibë kyaj tˈawdattë Jyobaa (Éx. 34:15, 16; Esd. 9:1, 2). Ets ok, monyˈijx monyjyäˈäwë nanduˈun ja yajkutujkpë Nehemías ko tˈijxy ja judiyëtëjkë yˈuˈunk yˈënäˈk kyaj tkäjpxtë ebreo (Deut. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24). Pääty tsipë nety ttsoktëdë Jyobaa ets tmëdundët pën kyaj tjaygyukëdë ja ayuk ebreo extëm myiny ja Diosë yˈAyuk (Esd. 10:3, 44). Ja tääk teety tsiptäˈäganxëdëbë nety tpudëkëdët ja yˈuˈunk yˈënäˈk, per kyaj nety nëgoo tsyiptäˈägäˈäny pën jëmbijttëp Israel mët ko jam duˈunë nety jatëgokë Jyobaa yaˈˈawdatäˈäny extëm ttsoky (Neh. 8:8, 9).

8. ¿Ti tëëyëp tuun jäjtë mä ja “Tuˈujë Wäˈätspë” ets tiko yˈoyëty nnijäˈäwëm? (Ixë dibujë mëdiˈibë miimp mä rebistë nyiˈak).

⁸ Waˈan pën wyinmayët: “Kyaj yajmëbëkäˈäny extëm ja judiyëtëjk jyäjttë. Per ¿mbäädëdaa tyam nanduˈun njäjtëm?”. Mbäät, pes ëtsäjtëm yëˈë nanduˈun nˈyeˈeyëm ja “Tuˈujë Wäˈätspë”. Ko nëˈëyeˈey nduˈuyeˈeyëm mä yäˈädë tuˈu, mbäät tyam nˈawdäjtëmë Jyobaa tuˈugyë mët ja nmëguˈukˈäjtëm ets mä tiempë myiny kyëdaˈaky ndukˈoyˈatäˈänëm tijaty yajminaampy ja Diosë gyobiernë. Pääty, ninäˈä mbäät ngajëjpˈyeˈeytyutëmë yäˈädë tuˈu, oy njukyˈatäˈänëm jam tsäjpotm o yä Naxwiinyb (Fwank 10:16). Desde 1919 nimayë jäˈäy të tpaduˈudëkëdë yäˈädë tuˈu, pes të ttukpëtsëëmduˈuttë ja Mëj Babilonia, jaˈa njënäˈänëm, tukëˈëyë ja relijyonk mëdiˈibë kyaj tyëyˈäjtënëty. Yäˈädë “Tuˈujë Wäˈätspë”, ja yˈawatsy nyaa tyukmëgoˈpx jëmëjtëp, per atsux näˈäbë nety të yaˈˈabuxy të yaˈˈabooty.

YAˈˈABUXY YAˈˈABOOTY JA NËˈË TUˈU

9. Extëm jyënaˈanyë Isaías 57:14, ¿wiˈixën ojts yaˈˈabuxy yaˈˈabooty ja “Tuˈujë Wäˈätspë”?

⁹ Jyobaa yaˈoˈoyë ja judiyëtëjkë nyëˈë tyuˈu mëdiˈibë tsoˈondë Babilonia parë kyaj tii yajnëˈëˈaduk yajtuˈuˈadukëdët (käjpxë Isaías 57:14). Nanduˈunënë Jyobaa të ttuny mä ndiempëˈäjtëm, yëˈë yajtuun näägë jäˈäy parë të tˈabuxy të tˈabooty ja “Tuˈujë Wäˈätspë” määnëmë nety tkapäätynyëmë jëmëjt 1919 (ijxkijpxyë mëdë Isaías 40:3). Yäˈädë jäˈäyëty mëjwiin kajaa tyuundë, pes pyudëjkëdë nimayë jäˈäy parë ttukpëtsëëmduttë ja relijyonk mëdiˈibë kyaj tyëyˈäjtënëty etsë net tˈawdattëdë Jyobaa mët ja nyax kyäjpn. Min nˈokˈijxëm tijatyën tyuundë parë dyaˈˈawatstë yäˈädë tuˈu.

10, 11. ¿Ti tuun jäjtë ko ojts pyëtsëmyë Biiblyë ets ko yajkäjpxnäjxy kanäk ayuk? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹⁰ Pyëtsëmyë Biiblyë. Naa ja mä jëmëjt 1450 kyaj nety nëgoo pënë Biiblyë tmëdaty, pes jantsy tsooxë ijtyë jäˈäy ttooktë mët ko këˈam yajjääynyajxy. Per ko pyëtsëëmy tuˈugë makinë mëdiˈibë mbäät dyajpëtsëmyë Biiblyë, ta jantsy may pyëtsëëmyë Biiblyë ets mbäädë jäˈäy tmëdattë këjktuˈuk.

¹¹ Yajkäjpxnaxyë Biiblyë. Kanäk mëgoˈpx jëmëjt jeˈeyë nety jyaˈˈatyë Biiblyë mä ayuk latín ets yëˈëyë jyaygyujkëdëp ja ëxpëkyjyaˈaytyëjk. Per ko tiempë nyajxy, ta näägë jäˈäy mëdiˈibë myëjˈijx myëjpëjktaktë Dios ojts tkäjpxnaxtë Biiblyë mä kanäägë ayuk mëdiˈibë netyë jäˈäy kyäjpxtëp. Ko duˈun yajkäjpxnäjxy, ta ja jäˈäy ojts tkäjpxtë mä ja kyëˈëm ayuk ets mbäädë nety tˈijxkijpxyëdë tijaty yajtukniˈˈijxëdëp mä ja tsyäjpjëën tsäjptëjk ets wiˈixë Biiblyë jyënaˈany.

12, 13. Oknimaytyäˈäk wiˈix mä jëmëjt 1935 ojts nyidëˈkxy ko kyaj tyëyˈäjtënëty tijaty tukniˈˈijxëbë relijyonk.

¹² Tijaty mbäät xypyudëjkëm ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë. Näägë jäˈäy ojts nëˈpäät këkpäät tˈëxpëktë Biiblyë ets mëjwiin kajaa tijaty tjäjttë, ta net ojts ttukmëtmaytyäˈäktë ja wiink jäˈäy. Per ojts tyukjotˈambëjkëdë pënatyë nety nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk. Extëm nˈokpëjktakëm, naa ja mä jëmëjt 1835 nimayë jäˈäy mëdiˈibë nety tsyojktëbë Dios ojts tkäjpxnaxtë foyetë etsë trataadë. Ko duˈun ttuundë, ta ojts dyajnidëˈkxtë ko kyaj tyëyˈäjtënëty tijatyë jäˈäy tukniˈˈijxëdëp mä tsyäjpjëën tsyäjptëjk.

¹³ Naa jaa mä jëmëjt 1835 Henry Grew mëdiˈibë myëjˈijx myëjpëjktakë Dios, yajpëtsëëm tuˈugë foyetë mä ojts tnimaytyaˈaky wiˈixën njäjtëm ko nˈoˈkëm. Pes jyënany ko Diosën duˈun të yajkojˈyëty tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë ninäˈä kyaˈooky ets kyaj duˈun të myaxuˈunkˈaty. Extëm nˈijxëm, Henry duˈun tnimaytyaky extëmë nety të tˈëxpëjkpëtsëmy mä Biiblyë ets kyaj extëmë netyë jäˈäy tyukniˈˈixëdë mä tsyäjpjëën tsyäjptëjk. Mä jëmëjt 1837, George Storrs mëdiˈibë nety nyiwintsënˈäjtypyë relijyonk, pyatë yäˈädë ëxpëjkpajn ko nety nyëjkxy trengoty. Ta ojts tkajpxy ets tnijäˈäwë ja tëyˈäjtën mëdiˈibë nety tsojkëp nanduˈunë jäˈäy tnijawëdët, ta tnimaytyaktsondaky. Mä jëmëjt 1842, ta dyajnaxy tuˈugë diskursë mëdiˈibë xyëwˈäjtypy: “¿Ninäˈädaa kyaˈooktë ja axëkjäˈäytyëjk?”. Tijaty kyujäˈäyë George Storrs kajaa pyudëjkë tuˈugë mixy mëdiˈibë xyëwˈäjt, Charles Taze Russell.

14. ¿Wiˈixë Russell mëdë myëguˈuktëjk pyudëjkëdë tijatyë nety të ttundë ja wiinkpë jäˈäy? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹⁴ Russell mëdë myëguˈuktëjk kajaa pyudëjkëdë ko nety ja wiink jäˈäy të dyaˈˈawäˈätstë ja nëˈë “Tuˈujë Wäˈätspë”. Mä taabë tiempë, tamë nety tmëdäjnëdë diksionaaryë, konkordansyë ets të netyë Biiblyë kanäk ayuk yajkäjpxnaxy, päätyë Russell mëdë myëguˈuktëjk mbäädë nety jap tijaty tpayeˈeytyë. Ojts nanduˈun pyudëkëdë tijatyë nety të tpayeˈeytyë, extëmë Henry Grew etsë George Storrs. Perë Russell mëdë myëguˈuktëjk pyudëjkëdë nanduˈunë jäˈäy parë tyëkëdët mä ja “Tuˈujë Wäˈätspë”, pes yajpëtsëëmdë kanäägë liibrë etsë trataadë mä yajmaytyaˈaky tijaty tyukniˈˈijxëbë Biiblyë.

15. ¿Tijaty tuun jäjtë mä jëmëjt 1919?

¹⁵ Mä jëmëjt 1919, ja mä Diosë kyäjpn ttukpëtsëëmduty ja relijyonk mëdiˈibë kyaj tyëyˈäjtënëty, ets ja nanduˈun tyuundëjkë “ja tuumbë mëdiˈibë kuwijy” parë tpudëjkë jäˈäyëty ets nyëˈëyeˈey tyuˈuyeˈeytyëty mä ja “Tuˈujë Wäätspë” (Mat. 24:45-47, TNM). Mä taabë tiempë kyaj nëgoo ojts yˈoktsiptaknë parë nyëˈëyeˈey tyuˈuyeˈeytyëty mä ja “Tuˈujë Wäˈätspë” mët ko të nety yˈawatsnë. Pääty, mbäädë netyë jäˈäyëty niˈigyë tˈixyˈattë Jyobaa ets tnijawëdët tijatyën tyuknibëjktakëp (Prov. 4:18). Tsojkëbë nety tkuytyundët tijatyë Jyobaa nyiˈanaˈamëp parë kyupëkëdët. Perë Jyobaa nyijäˈäwëbë nety ko tsiptäˈäganxëdëp duˈun ttundët, pääty të dyajwäˈätsyë nyax kyäjpn nuˈun kujkë tiempë nyaxy (ixë rekuäädrë “Jyobaa wanaty wanaty dyajwäˈätsyë nyax kyäjpn”). Okpawinmay wiˈix jantsy agujk jotkujk njukyˈatäˈänëm ko netyë jäˈäy ak yëˈë myëmëdoowdëbë Dios (Kol. 1:10).

DUˈUNYËM AWÄˈÄTS YˈITY JA “TUˈUJË WÄˈÄTSPË”

16. ¿Wiˈix të yˈakˈoyë ja “Tuˈujë Wäˈätspë” desde 1919? (Isaías 48:17; 60:17).

¹⁶ Parë tuˈugë tuˈu oy yˈitët, tsojkëp xëmë yaˈˈabux yaˈˈaboodët. Duˈunën ttuny ja tuumbë mëdiˈibë kuwijy desde 1919, janääm jatsojk tˈixy wiˈix oy yˈitët ja “Tuˈujë Wäˈätspë” parë mbäädë jäˈäy ttukpëtsëëmduˈuttë ja relijyonk mëdiˈibë kyaj tyëyˈäjtënëty. Pes mä jëmëjt 1921, ta dyajpëtsëëmdë ja liibrë El Arpa de Dios parë nimayë jäˈäy tnijawëdët ja tëyˈäjtën mëdiˈibë yajpatp mä Biiblyë. Ja pyëtsëëmy naa tëdujk miyongën mä 36 ayuk. Tyää näämnëm të pyëtsëmyë liibrë Jukyˈat agujk jotkujk, kajaa xypyudëjkëm parë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm. Jyobaa yëˈë yajtuumbyë nyax kyäjpn parë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm mëdë Biiblyë ets duˈun xypyudëjkëm parë nˈyeˈeyˈadëtsëm ja nëˈë “Tuˈujë Wäˈätspë” (käjpxë Isaías 48:17; 60:17).

17, 18. ¿Mä xyajjäˈtäˈänëm ja “Tuˈujë Wäˈätspë”?

¹⁷ Ko tuˈugë jäˈäy tkupëky parë tˈëxpëkäˈänyë Biiblyë, duˈunxyëp extëm tkupëky ja nëˈë “Tuˈujë Wäˈätspë”. Ta näägë jäˈäy mëdiˈibë jyëjpˈyeˈeytyuttëp oy të tjapaduˈudëkëdë. Ets ta net mëdiˈibë wyinmäˈäny të tpëjktäˈäktë parë tˈyeˈeyˈadëˈëtsäˈändë axtë ko jyäˈttët mä të tnitsoonëdë. ¿Määjën jyäˈtäˈändë?

¹⁸ Pënaty jukyˈatandëp tsäjpotm, ja “Tuˈujë Wäˈätspë” jam yajnëjkxëdë mä “ja lugäärë tsujpë mëdiˈibë Dios jyaˈäjtypy” (Apoc. 2:7, TNM). Ets pënaty jukyˈatandëp yä Naxwiiny, jam yajjäˈtäˈänëdë mä nety niˈamukë të njëmbijtënë wäˈätsjäˈäy ko jyëjpkëjxnët tuk mil mä Jesus të yˈaneˈemy. Pën mijts të xypyaduˈudëkë yäˈädë tuˈu, yeˈeyˈadëˈëts axtë ko mjäˈtët mä ja jembyë jukyˈäjtën. ¡Këdii xyjyëjpˈyeˈeytyuˈuttë!