Referensyë diˈib miimp mä Wiˈix njukyˈäjtëm ets nDiosmëduˈunëm tijaty yaˈëxpëkäämp ets yajtukjayëyäämp
3-9 ÄÄMBË JUNIË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GALASYɄ 4-6
“Tuˈugë ijxpajtën diˈib niwij nikajp”
(Galasyʉ 4:24, 25) Nbëjtakypyëts yëˈë extëmë ijxpajtën. Ja toxytyëjkë nimajtskpë, majtsk ja kajxyˈatypyë tkudanëdë: ja kajxyˈatypyë diˈibë ja Moisés yajmooy mä ja Sinaˈii Kopk, jaˈa yëˈë ja Agar kyudënaapy. Pënëty tyukˈijtëdëbë tyäˈädë kajxyˈatypyë, dëˈën ja yˈuˈunk yˈënäˈk myindë jyäˈttë es yˈittët extëm ja mëduumbë juybyë. 25 Ja Agar kyudënaapy ja Sinaˈii Kopk jam Araabyë, myëtnaybyatëp ja Jerusalén, mä tyam ja anaˈamën tpadundë mët ja yˈuˈunk yˈënäˈkëty extëm ja mëduumbë juybyë.
it-1-S paj. 65 parr. 1
Agar
Apostëlë Pablo ojts tmaytyaˈaky tuˈugë ijxpajtën diˈib niwij nikajp. Jyënany ko Agar yëˈë yˈandijpy ja Israel gäjpn, diˈibë nety tuˈugyë ijtp mëdë Jyobaa ko tkajpxyˈäjttë tmëmëdowäˈändë ja Ley mä ja Sinaí gopk. “Pënëty tyukˈijtëdëbë tyäˈädë kajxyˈatypyë, dëˈën ja yˈuˈunk yˈënäˈk myindë jyäˈttë es yˈittët extëm ja mëduumbë juybyë”. Kom pokyjyaˈay yajpattë ja israelitëty, ta kyaj tnekymyëmadaktë tkuytyundët diˈib kyajpxyˈäjttë. Pääty kyaj yˈawäˈätspëtsëëmdë, niˈigyë yajpattë extëmë pokyjyaˈay diˈib nitëjkëdëbë oˈkën ets yˈijttë “extëm ja mëduumbë juybyë” (Fwank 8:34; Rom. 8:1-3). Agar nan yëˈë yˈandij ja Jerusalén käjpn, diˈibë nety nyiwäˈkpëtsëëmpy ja Diosë nyax kyäjpn, ets diˈib ja yˈuˈunk yˈënäˈk miin jäjttë extëm ja mëduumbë juybyë. Perë Sara, ja toxytyëjk diˈibë awäˈätstuuy yajpatp, yëˈë yˈandijpy ja Jerusalén käjpn diˈib tsäjpotm ets ja yˈuˈunk yˈënäˈk, yëˈë pënaty nëjkxtëp tsäjpotm. Tyäˈädë Jerusalén käjpn diˈib tsäjpotm, ninäˈänëm kyaˈity extëmë tuumbë juybyë. Per duˈun extëm ja Isaac yˈëxjëdijt pyajëdijtë Ismael, nanduˈun ja yˈuˈunk yˈënäˈkë Jerusalén diˈib tsäjpotm pyajëdijtë ja yˈuˈunk yˈënäˈkë Jerusalén diˈibë nety ijtp “extëm ja mëduumbë juybyë”. Ets duˈun extëm ja Agar yaˈëxkejxy mët ja yˈuˈunk, nanduˈunë Jyobaa ojts tˈëxtijy ja israelitëty diˈibë nety kyäjpnˈäjtypy (Gal. 4:21-31; ix nanduˈunë Fwank 8:31-40).
(Galasyʉ 4:26, 27) Per ja Saarë jaˈa yˈandijpy ja Jerusalén käjpn diˈibë tsäjpotm. Yëˈë dëˈën ndääkˈäjtëm ëtsäjtëm diˈibaty nˈaxäjëm ja Jesukristë. 27 Pes ja Diosë jyaaybyajtën jyënaˈany: Xondäˈäk mij, toxytyëjk diˈibë ni näˈä mˈuˈunk të xykyapääty; xiˈik xon mij ko ninäˈä të xykyayajnaxy ja pëjk adoˈonën ko uˈunk yajpääty. Mët ko ja toxytyëjk diˈibë kyaj yˈuˈunkpääty, waanë mayë yˈuˈunk tmëdatäˈäny es këdiinëm ja wiink toxytyëjkëty.
Pëjtäˈägë mëbëjkën amumduˈukjot mä ja Anaˈam Kutujkën
11 Diˈibë Jyobaa kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán ojts yˈadëy ko ja tyëëm yˈääts tjaˈabëjktë ja Nax diˈib Yajtukwandaktë, perë Biiblyë nyigajpxypy ko nan adëwäämp mëjwiin kajaa mä tiempë myiny kyëdaˈaky (Gal. 4:22-25). Dios wyinmäˈänymyooyë apostëlë Pablo parë tnimaytyäˈägët ko pën tim jawyiin yajmaytyakp mä Abrahángë tyëëm yˈääts, yëˈë Jesukristë, etsë okpë tyëëm yˈääts, yëˈë 144,000 diˈib nëjkxtëp tsäjpotm (Gal. 3:16, 29; Diˈibʉ Jat. 5:9, 10; 14:1, 4). Ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts, yëˈë “Jerusalén käjpn diˈibë tsäjpotm”, diˈib nanduˈunë Jyobaa kyäjpnˈäjtypy, mä yajpäättë anklëstëjk diˈib mëmëdoojëdëp (Gal. 4:26, 31). Jyobaa kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán ko ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts tkunuˈkxäˈänyë naxwinyëdë jäˈäy.
(Galasyʉ 4:28-31) Mëguˈugitëty, ëtsäjtëmëtyë dëˈën extëm ja Isää, ëtsäjtëmë dëˈën ja uˈunk ënäˈk diˈibë Dios wyandak dyakäˈäny mä ja Saarë. 29 Es dëˈën extëm jekyëp ja poˈoduumbë yˈuˈunk ttukxiky diˈibë miin jäjt naxwiiny espiritë santë myëkˈäjtëngyëjxm, dëˈën tyam diˈibë pyanëjxtëp ja israelitëtyë yˈanaˈamën xymyëtsipˈäjtëm ëtsäjtëm mët ko mbanëjxëm ja Jesukristë. 30 Ja Diosë jyaaybyajtën jaˈa xytyuknijäˈäm ko Dios tˈanmääy ja Abrään: Ëxwop ja poˈoduumbë esë yˈuˈunk, mët ko kyaj dyajwäˈxët ja mjikyˈäjtën mët ja mnëdoˈoxyë yˈuˈunk. 31 Pes dëˈën, mëguˈugitëty, ëtsäjtëm kyaj xyˈuˈunkˈäjtëm ja poˈoduumbë, diˈibë yˈandijpy ko ëtsäjtëm kyaj nbaduˈunëm ja israelitëtyë yˈanaˈamën. Ëtsäjtëm yëˈë xyˈuˈunkˈäjtëm ja toxytyëjk diˈibë awäˈätstuuy, diˈibë yˈandijpy ko të nˈaxäjëm ja Jesukristë es pääty xyˈuˈunkˈäjtëm ja Dios.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Gálatas 4:6, TY) Paaty ojts tkexy ja yˈuˈunk myääy ma nˈaawˈajt njotˈajtëmën ets tyaˈijxë ko xyˈuˈunkˈajtëmë, jëtuˈunts ja Jyaˈawën xyajˈënaˈanëmë: Abba. Tatë.
w09-S 1/4 paj. 13
¿Mnijäˈäwëbë nety?
Ko Jesus tmënuˈkxtakyë Jyobaa, ¿tiko tˈanmääy “Abba, Tatë”?
Mä ayuk arameo abba mbäät yajkäjpxnaxy “ndeetyëts”, o “Tatë”. Mä Biiblyë tëgëkˈok jap tyunyë tyäˈädë ayuk ets yëˈë duˈun yajtijpë nDeetyˈäjtëmë tsäjpotmëdë Jyobaa, ja tyunyë tyäˈädë ayuk ko yajmënuˈkxtaˈaky. Per ¿wiˈix nyikejˈyë tyäˈädë ayuk diˈibë Jesus yajtuun?
Tuˈugë enciclopedia jyënaˈany: “Ja tiempë mä Jesus jyukyˈajty, duˈun ijtyë ënäˈkuˈunk tmëgäjpxtë tyeety abba, parë dyaˈixëdë ko tsyojkypy ets ko wyintsëˈkëp” (The International Standard Bible Encyclopedia). Tyäˈädë ayuk, yëˈë ijty tim jawyiin jyajtypy tuˈugë ënäˈkuˈunk ko kyäjpxëˈëky ets tmëgajpxyë tyeety. Jesus ja dyajtuunyë tyäˈädë ayuk ko nety yajpääty mä ja lugäär diˈib xyëwˈäjtypy Getsemaní, ko nety wyingoonë ja yˈoˈkën, amumduˈukjot tˈanmääyë Tyeety: “Abba, Tatë” (Marcos 14:36, TNM).
Tyäˈädë enciclopedia yˈakjënäˈäny ko mä ja judiyëtëjkë lyiibrë diˈib tëëyëp yajjääy, kyaj nëgoo nyekymyinyë tyäˈädë ayuk abba parë tmëgäjpxtë Dios, mët ko waˈan wyinmääytyë ko yajtëgooybyë mayˈäjt wintsëˈkën. Per ta yˈakjënäˈäny: “Ko Jesus dyajtuunyë [...] tyäˈädë ayuk ko nyuˈkxtaky, yëˈë yaˈijxë ko jantsy oyë nety yˈity mëdë Dios”. Ets ko tyäˈädë ayuk yˈakminy majtskˈok diˈibë Pablo jyaay, yëˈë yˈandijpy ko ja Dios mëduumbëty diˈib mä primer siiglë, nan yajtuundë tyäˈädë ayuk abba ko ojts tmëgäjpxtë Dios (Romanʉs 8:15; Gálatas 4:6, TY).
(Galasyʉ 6:17) Ayä bom kyajts ntseky esëts pën xytsyipmëgäjxët mëdë tyäˈädë dëˈëmbë winmäˈäny. Pes ëj nmëdäjtypyëts mätsë nniniˈx ja tay mäts xywyojptë yëˈëgyëjxm kots nmëduny ja Jesus.
w10-S 1/11 paj. 15
¿Mnijäˈäwëbë nety?
¿Tiko Pablo jyënany: “Nmëdäjtypyëts mätsë nniniˈx ja tay mäts xywyojptë yëˈëgyëjxm kots nmëduny ja Jesus”? (Galasyʉ 6:17.)
▪ Ko duˈunë Pablo jyënany waˈan wiˈixëm tjaygyujkëdë ja Dios mëduumbëty diˈib mä primer siiglë. Extëm nˈokpëjtakëm, ja pujxndëjkjäˈäy diˈib yajmäjtstë tsipoty, ja diˈib maˈtstë tsäjptëgoty ets ja tuumbë juybyë diˈib jakaˈagan, yajtsääytyëp ijty mëët tuˈugë pujxn. Ets duˈun wyëˈëmnë ja tay extëm tuˈugë ijxwëˈëmën ko të tsyoytyuˈungäˈädë.
Per kyaj ijty yëˈëyë yajtsäˈäytyë ja diˈib axëëk të yˈadëˈëtstë. Nan yajtsääytyëp ijtyë jäˈäy parë yaˈijxwëˈëmdët ko tsyoondë mä tuˈugë familyë o ko ttukˈitëdë tuˈugë relijyonk. Tuˈugë liibrë tnimaytyaˈaky: “Ja siria jäˈäyëty myënëjkxtëp ijty ja ijxwëˈëmën mä kyëyoˈkn o mä yoˈkpäjk parë yaˈixtët ko të nyaytyukwandäˈägëdë ja diosëty Hadad mëdë Atargatis [...]. Ets ja diˈib yˈawdäjttëbë Dionisio pyëjtaktëp ijty tuˈugë markë extëm tuˈugë ujtsˈääy” (Theological Dictionary of the New Testament).
Mayë jäˈäy diˈib yˈëxpëjkpëtsëëmdëbë Biiblyë wyinmaytyë ko Pablo yëˈë myaytyäˈägan ja tay ko axëëk yajtuuny nuˈun Dios mëduuny (2 Korintʉ 11:23-27). Ko Pablo jyënany “nmëdäjtypyëts mätsë nniniˈx ja tay” diˈib yajtukˈijxwëˈëmp ko tpanëjkxyë Kristë, kyaj yëˈë tmaytyäˈägany ko tjantsy myëdaty tuˈugë markë, yëˈë duˈun myaytyäˈägan wiˈix jyukyˈajty.
10-16 ÄÄMBË JUNIË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | ÉFESɄ 1-3
“Wiˈix tijatyë Jyobaa të ttukniwitsë parë dyaˈˈadëy diˈib të tuknibëjtäägë”
(Éfesʉ 1:8, 9) Es dëˈën ja Dios xytyuknijawëdëts yëˈë tsyojkën jantsy mëj, kots të xymyoˈoytyë tëgekyë wijyˈäjtën esë jaygyujkën, 9 es të xytyuknijawëdëts diˈibë ijty kyayajnijawë diˈibë yëˈë tsyejpy, es të ttuknibëjtäägë nwinmäˈänyoty diˈibë yëˈë tyunaampy.
it-2-S paj. 981 parr. 2
Diˈibë ijty kyayajnijawë
Kristë yˈAnaˈamën. Mä ja neky diˈibë Pablo jyaay jap yajxon tnimaytyaˈaky ti yˈandijpy “diˈibë ijty kyayajnijawë” mä Kristë. Mä Éfesʉ 1:9-11 jap nimaytyaˈaky ko Dios ojts xytyuknijäˈäwëm “diˈibë ijty kyayajnijawë diˈibë yëˈë tsyejpy”, jyënaˈany: “Të ttuknibëjtäägë nwinmäˈänyoty diˈibë yëˈë tyunaampy. Yëˈë dëˈën diˈibë tyuknibëjtakë ko Kristë tˈanaˈamët tëgekyë diˈibë ijtp tsäjpotm es diˈibaty ijtp naxwiiny. Dios yëˈë dëˈën tyuknibëjtakë es yajkuytyunët ko tpäädët ja tiempë. Jaˈagyëjxm ko tiˈigyë nˈijtëm mëdë Kristë, pääty ja Dios oj xywyinˈijxëm jekyëp es tpëjtaky es nˈijtëm jaˈa mëët, diˈibë tyiimpy tëgekyë extëm tˈoyjyawë”. “Diˈibë ijty kyayajnijawë” nan yëˈë yˈandijpy ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Ko Pablo jyënany “tëgekyë diˈibë ijtp tsäjpotm”, yëˈë myaytyäˈägan pënaty mëdë Jesukristë yˈanaˈamäˈändë jam tsäjpotm. Ets ko jyënaˈany “diˈibaty ijtp naxwiiny”, yëˈë ja naxwinyëdë jäˈäy diˈibaty yˈanaˈamaampy. Jesus ojts tˈanëëmë ja yˈëxpëjkpëty ko ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, yëˈë diˈib ijty kyaj yajnijawë ko tˈanmääy: “Miitsëty, Diosë dëˈën mduknijäˈädëp wiˈix yëˈë yajkutiky, diˈibë kyaj yajnijawë ijty” (Mar. 4:11).
(Éfesʉ 1:10) Yëˈë dëˈën diˈibë tyuknibëjtakë ko Kristë tˈanaˈamët tëgekyë diˈibë ijtp tsäjpotm es diˈibaty ijtp naxwiiny. Dios yëˈë dëˈën tyuknibëjtakë es yajkuytyunët ko tpäädët ja tiempë.
wp12 1/7 paj. 27, 28 parr. 3, 4
Jyobaa dyajtuˈukmukyë fyamilyë
3 Tukëˈëyë tijatyë Jyobaa tyuumpy, yëˈë parë yˈadëwët ti të ttuknibëjtäägë. Duˈuntsoo ko “[tpaty] ja tiempë”, ta Dios tˈëxkujkë parë niˈamukë diˈib tsäjpotm ets diˈib yä Naxwiiny yˈittët tuˈugyë extëm tuˈugë familyë (käjpxë Éfesʉ 1:8-10). Dios majtsk peky ttukniwijtsë wiˈix yajtunët. Myëduˈuk, yëˈë yˈëxkujkëp pënaty jukyˈatandëp tsäjpotm mëdë Jesukristë, diˈib Nigëbäjkˈäjtëp. Tyäˈädë ja tsyondaky mä Pentekostes mä jëmëjt 33, ko Jyobaa dyajtuˈukmujktsondaky pënaty anaˈamandëp mëdë Kristë (Apos. 2:1-4). Mët yëˈëgyëjxm ja wintsëˈkën diˈibë Jesus yäjk, ta Dios yajwëˈëmëdë oy, ets duˈuntsoo mbäät jyukyˈattë winë xëë. Pääty, yëˈëjëty nyijäˈäwëdëp ko të Dios yˈuˈunk niwäˈänëdë (Rom. 3:23, 24; 5:1; 8:15-17).
4 Myëmajtsk, yëˈë mä Dios tˈëxkujkë pënaty jukyˈatandëp yä Naxwiiny mä ja it lugäärë tsujpë ko netyë Kristë yˈaneˈemy. Tim jawyiin, yëˈë ja “tëgoy myay [jyaˈay]” (Diˈibʉ Jat. 7:9, 13-17; 21:1-5). Ets mä Jesus yˈanaˈamäˈäny tuk mil jëmëjt, ta tyuˈukmukäˈändë mëdë jäˈäy diˈib miyonkˈam jukypyëkandëp (Diˈibʉ Jat. 20:12, 13). ¡Mä tyäˈädë tiempë nëjkxëp nyaˈixäˈänëm mëjwiin kajaa tuˈugyëˈäjtën! Ko kyäˈpxët tuk mil jëmëjt, ta “diˈibaty ijtp naxwiiny” tˈaktuknaxäˈändë jatuˈugë jotmay ets pënaty kyaj tmastuˈuttë Dios, ta kyupëkäˈänëdë extëmë “yˈuˈungën” ets ttuktsëënëyäˈändë tyäˈädë Naxwinyëdë (Rom. 8:21; Diˈibʉ Jat. 20:7, 8).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Éfesʉ 3:13) Nmënuˈxtaktëp es këdiibë miits mtsipkaˈaxtët mët kots ëj yam nˈayoy jaˈagyëjxm kots ngäjxwaˈxy ja oybyë ayuk mä yëˈë diˈibë kyaj yˈisraelitëty. Mbatëdëp miitsëty es mjotkujkˈattët, jaˈa kots ëj nˈayoy es oy mwëˈëmdët mëdë Dios.
Kyaj nasˈijxëm ets ti xyajtuˈudujkëm parë kyaj nˈaxäjëmë Diosë myëjˈäjtën
15 Ko nmadakëm mä nduˈunëmë Diosë tyuunk, ta nanduˈunë jäˈäy tˈaxäjëdë Diosë myëjˈäjtën. Apostëlë Pablo duˈun tnijäˈäyëdë ja Dios mëduumbë diˈib Éfeso: “Nmënuˈxtaktëp es këdiibë miits mtsipkaˈaxtët mët kots ëj yam nˈayoy [...]. Mbatëdëp miitsëty es [...] oy mwëˈëmdët mëdë Dios” o mnaxtët mëj (Éfes. 3:13). ¿Ti myaytyäˈäganë Pablo? ¿Tiko mëj nyäjxtë ja Dios mëduumbë diˈib Éfeso ko Pablo yˈayooy? Yëˈko Pablo pyudëjkëˈadëts ja myëguˈuktëjk oy tpatyë amay jotmay, duˈun ttukˈijxtë ko diˈib mas tsobatp yëˈë ko nmëduˈunëmë Dios. Koxyëbë Pablo ojts tkamëmadaˈaky ja ayoˈon jotmay, taxyëp ja myëguˈuktëjk wyinmääytyë ko kyaj jyëjpˈamëty ttunëdë Diosë tyuunk, yˈitët oy mëët ets tˈawix tjëjpˈixët ja kunuˈkxën. Per ko Pablo tmëmadaky, ta ttukˈijxy ja myëguˈuktëjk ko tsobatp mëjwiin kajaa tijaty yajtuump parë nbanëjkxëmë Kristë.
(Éfesʉ 3:18) Nˈamdeepy nbëjktseebyëts es miitsëty, tiˈigyë mët nidëgekyë ja Diosë jyaˈayëty, mbäät xynyijawëdë diˈibë dëˈën yeny, woony, këjxm es këk ja Kristë tsyojkën.
cl-S paj. 299 parr. 21
Nˈixyˈäjtëm “ja Kristë tsyojkën”
21 Mbäät njaygyujkëm yajxon wiˈixë Jesus nyayjyäˈäwë ko ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm extëm yëˈë ttuuny, ko ndukmëduˈunëm tijaty, ko nˈijxëm tijaty yajtëgoyˈajtypy ets ko nbokymyaˈkxëm amumduˈukjot. Ko duˈun nduˈunëm, ta nˈixyˈäjtëm “ja Kristë tsyojkën” diˈibë niˈigyë myëjjëty ets kyaj mbäät njaygyujkëtyaˈayëm. Oy ko njamyajtsëm ko pën niˈigyë njäˈäyˈäjtëm extëmë Jesus, ta mas niˈigyë nmëwingonäˈänëm ja nDeetyˈäjtëmë Jyobaa Dios, diˈib pyanëjkx ja yˈijxpajtën.
17-23 ÄÄMBË JUNIË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | ÉFESɄ 4-6
“Nayxyoxëdë miitsëty mët diˈibë Dios myeepy ja jyaˈayëty”
(Éfesʉ 6:11-13) Extëmë soldäädëty nyayxyoxëdë mët ja pujxn extëmë wit es nyaygyuwäˈänëdët mä nyejxy tsiptuumbë, nayxyoxëdë miitsëty mët diˈibë Dios myeepy ja jyaˈayëty, es dëˈën mbäät xymyëmadäˈäktë diˈibë mët ja mëjkuˈugopk mwinˈëˈënäˈänëdë. 12 Mët ko yëˈë nmëtsipˈäjtëm, kyaj yëˈë jyaˈayëty. Diˈibë ëtsäjtëm nmëmadäˈägäˈänëm, yëˈë taadë nidëgekyëtyë mëjkuˈu esë kaˈoybyë diˈibë anaˈamdëp es yajkutujktëp kubiˈits kuˈook yä naxwiiny es pënëty jam tsäjpotm diˈibë kyaj tmëmëdowdë Dios. 13 Pääty, extëm tuˈugë soldäädë täˈtspeky nyaybyëjtaˈagyëty, nandëˈën miits täˈtspeky mnaybyëjtäˈägëdët mët tëgekyë diˈibë Dios yajkypy, es dëˈën xymyëmadäˈäktët miitsëty ko ja mëjkuˈu mëët mtsiptundët ko nety myiny ja ayoˈonxëë. Es ko nety të xyajkëxtë miits ja mtsiptuˈunënëty, nayyaˈitëdë amumduˈukjot mä Dios.
Ënäˈktëjk, tanëdë mëk mä xywyinguwäˈägëdë ja Mëjkuˈu
Apostëlë Pablo ojts tˈijxkijpxyë Dios mëduumbë mët tuˈugë soldäädë diˈib tsiptuump. Jeˈeyë ko tyäˈädë tsip kyaj yaˈixy, pes yëˈë mëët ntsiptuˈunëmë Satanás mëdë dyemonyëtëjk. Ets oy mbäät ngaˈijxëm, jantsy taaˈäjttëbë duˈun ets nëgooyë ttukjäjnëdë wiˈix tsyiptundët. Mbäät kyëxëˈëky ko tsip jyawë nmëmadakëm, ets mas niˈigyë parë ënäˈktëjk. ¿Per duˈundaa? ¿Mbäädë ënäˈktëjk tmëmadäˈäktë tyäˈädë mëjkuˈudëjk? Mbäät, ets tadën tmëmadäˈäktë. ¿Wiˈix? Ko ttundë extëmë Pablo jyënany: “Mëk mnaybyëjtäˈägëdët [...] mä Nintsënˈäjtëm” Jyobaa, ets “extëmë soldäädëty nyayxyoxëdë mët ja pujxn [...] wit es nyaygyuwäˈänëdët mä nyejxy tsiptuumbë, nayxyoxëdë miitsëty mët diˈibë Dios myeepy ja jyaˈayëty” (käjpxë Éfesʉ 6:10-12).
(Éfesʉ 6:14, 15) Pes dëˈënyëm dëˈën mnayyaˈitëdët. Tim jawyiin, pëjtäˈäktë ja tëyˈäjtën extëmë mwëënën, es net xypyëjtäˈäktët ja mwäˈats jikyˈäjtën extëmë mgäätsywyëënën, es yëˈë mëët mnayguwäˈänëdët; 15 es naygyëˈëgëdë mët ja ayuk esë xykyäjxwäˈxtët ja ayuk diˈibë yajmiimp ja jotkujkˈäjtën.
w18.05 paj. 28, 29 parr. 4, 7, 10
Ënäˈktëjk, tanëdë mëk mä xywyinguwäˈägëdë ja Mëjkuˈu
4 Duˈun extëmë tyäˈädë wëën ijty tyuny, nanduˈun xykyuwäˈänëm ja tëyˈäjtën diˈib miimp mä Diosë yˈAyuk mä tukniˈˈijxën diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty (Fwank 8:31, 32; 1 Fwank 4:1). Ko niˈigyë ntsojkëm ja tëyˈäjtën, ta kyaj tsyiptäˈägäˈäny nbëjtakëm ja käätsywyëën, o njukyˈäjtëm extëmë Diosë yˈanaˈamën dyajnigutukë (Sal. 111:7, 8; 1 Fwank 5:3). Ets ko yajxon njaygyujkëm ja tëyˈäjtën, nan mbäät xypyudëjkëm parë amëk jotmëk nnitsiptuˈunëm mä pënaty myëtsipˈäjttëp (1 Peed. 3:15).
7 Ja käätsywyëën yëˈë yˈandijpy wiˈix Jyobaa yˈanaˈamën tkuwäˈäny ja ngorasoonˈäjtëm o ja njotˈäjt nwinmäˈänyˈäjtëm (Prov. 4:23). Duˈun extëm ja soldäädë kyaj ijty twinguwitsy ja kyaatsywyëën diˈib pujxn mët tuˈuk diˈib kyaj pyujxnëty, nanduˈun ëtsäjtëm, kyaj nwinguwitsäˈänëm ja Diosë yˈanaˈamën mëdë ngëˈëmwinmäˈänyˈäjtëm. Pes jantsy yiˈinëm ja wijyˈäjtën nmëdäjtëm parë këˈëm nnaygyuwäˈänëm (Prov. 3:5, 6). Pääty jyëjpˈamëty ets xëmë nˈijx nduˈunëm pën täˈtspëky ja käätsywyëën yˈity mä ngorasoonˈäjtëm.
10 Yëˈë ijtyë duˈumbë këˈëk yajtuundëp ja soldäädëtëjk ko nyëjkxtë tsiptuumbë, per ko Dios mëduumbë tsyoony parë tkäjpxwaˈkxy ja ayuk diˈib yajmiimpy ja jotkujkˈäjtën, duˈun tpääty extëmxyëp ttukwäˈägë duˈumbë këˈëk (Is. 52:7; Rom. 10:15). Per tsojkëbë jotmëkˈäjtën parë ndukmëtmaytyakëmë jäˈäy ja Diosë yˈayuk. Bo diˈib 20 jyëmëjt, jyënany: “Xytsyiptakxëbëts ijty ndukmëtmaytyäˈägëdë Diosë yˈayuk ja nmëëˈeskuelëˈˈënäˈk mët ko tsoytyuumbëts ijty. Kyajts nnijawë wiˈix kots ijty duˈun nnayjyawëty. Per tyam njantsy myëtmaytyäˈägaambyëts ja nmëduknaxëts”.
(Éfesʉ 6:16, 17) Es extëmë soldäädë tmëdaty ja yˈeskuudë, mëbëktë miitsëty ja Jesukristë, mët ko mëdë tadë mëbëjkën mbäät xyaˈˈaduktë ja jëëndiˈpxn diˈibë ja kaˈoybyë nyasmäjtsëp mä miitsëty. 17 Es extëmë soldäädë tpëjtaˈaky ja pyujxngup es dyajtseˈegyë kyëbäjk, pëjtäˈäktë miitsëty ja nitsokën, es yajtundë ja Diosë yˈayuk extëm ja espäädë diˈibë ja espiritë santë yajkypy.
w18.05 paj. 29-31 parr. 13, 16, 20
Ënäˈktëjk, tanëdë mëk mä xywyinguwäˈägëdë ja Mëjkuˈu
13 Ja “jëëndiˈpxn” diˈib mbäädë Satanás dyajtuny, yëˈë ko tniwäämbetyë Jyobaa, extëm ko jyënaˈany ko kyaj nyaytyukjotmaytyunyëty mët mijts ets ko kyaj mtsokyëty. Ida diˈibë jyëmëjt 19, jyënaˈany: “Janääm jatsojkëts nwinmay ko Jyobaa jantsy jagam yajpääty mä ëjts, ets ko kyajts xymyëtnaymyaayëbëˈatäˈäny”. ¿Ti tyuumpy ko duˈun nyayjyawëty? Yëˈë jyënaˈany: “Diˈibëtsë nmëbëjkën yajkëktëjkëp mëjwiin kajaa, yëˈë reunyonk. Jeˈeyëts ijty nˈuˈunyë ets kyajts ngomentaraty. Pes nwinmayëts ko nipën tkamëjpëjtäˈägët wiˈixëts njënäˈänäˈäny. Per tyam nˈëxpëjkypyëts tijaty naxäämp mä reunyonk ets komentaräjtpëts tëgok majtskˈok. Xytsyiptakxëbëts wanaty, per kots duˈun nduny agujk jotkujkëts xyyajnayjyawëty. Nmëguˈukˈäjtëm nan xymyëjääwmooytyëbëts mëjwiin kajaa. Ets tëgok tëgok kyexyë reunyonk, ijtpëts seguurë ko xytsyojkpëtsë Jyobaa”.
16 Duˈun extëm ijty ja pujxngujup tkuwäˈäny ja soldäädë kyëbäjk, nanduˈun “ko nˈawijxëm ja nnitsokënˈäjtëm” tkuwäˈäny ja jot winmäˈäny (1 Tes. 5:8; Prov. 3:21). Tijaty nˈawijx njëjpˈijxëm xypyudëkëyäˈänëm parë jamë winmäˈäny nyaˈijtëm mä ja Diosë wyandakën ets kyaj nëgoo ndimmëmäˈäy ndimmëdäjëm ja amay jotmay (Sal. 27:1, 14; Apos. 24:15). Per parë duˈun xypyudëjkëmë tyäˈädë pujxngujup, tsojkëp nyaˈijtëm këbäjkëjxy ets kyaj duˈunyë nbawijtsëm. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko tsojkëp nˈijtëm seguurë ko jantsy tunan jatanëp tijaty nˈawijx njëjpˈijxëm.
20 Pablo ojts tˈijxkijpxyë Diosë yˈAyuk mët tuˈugë espäädë diˈibë Jyobaa të xymyoˈoyëm. Per tsojkëbë net ndukjäjtëm nyajtuˈunëm ko nimaytyakëm ja nmëbëjkënˈäjtëm o parë nyajtëgäjtsëm wiˈix nwinmäˈäyëm (2 Kor. 10:4, 5; 2 Tim. 2:15). ¿Ti mbäät xytyuny parë niˈigyë xytyukjatët? Sebastian diˈib 21 jyëmëjt, jyënaˈany: “Njääybyëtseembyëts tuˈugë bersikulo mä tuˈuk tuˈugë kapitulo diˈibëts ngajpxypy mä Biiblyë. Tapëts ogäˈän njääybyëtsemyë tekstë diˈibatyëts nˈoymyëdoopy. Duˈuntsoowëts nyajtuˈugyë nwinmäˈäny mëdë Jyobaa”. Daniel diˈib të yˈokˈyajmaytyakpë mä parrafo 8, jyënaˈany: “Mäts jam ngajpxyë Biiblyë, tats nwinˈixyë bersikulo diˈibëts mbäädë jäˈäy ndukpudëkë mäts ngäjpxwaˈkxy. Tëts nbëkyë kuentë ko niˈigyë jäˈäy tˈoymyëdoy ko xyˈijxëm wiˈix njantsy tsyojkënyëˈäjtëmë Biiblyë ets ko nduˈunëmë mëjääw parë nbudëjkëm”.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Éfesʉ 4:30) Kyaj xyajmay xyajtäjtët ja Diosë yˈEspiritë santë, pes ja Dios të tpëjtaˈaky mä miitsëty extëmë syeyë es mˈijxwëˈëmëdët extëm mjaˈaˈatëdë, es dëˈën myajtuˈukmujktäˈäyëdët nidëgekyë diˈibaty jyaˈaˈäjtypy mä nety mmoˈoyäˈänëdë tukmukë ja nitsokën.
it-2-S paj. 938 parr. 5
Wäˈätsˈäjtën
Ja myëjääw. Jyobaa myëjääw o yˈespiritë santë yëˈë kyëˈamˈäjtypy ets dyajtuny parë dyaˈˈadëy tijaty të ttuknibëjtäägë. Tyäˈädë mëjääw, wäˈäts yëˈë ets yëˈë Dios jyaˈäjtypy parë oy dyajtuny. Pääty yajtijy espiritë santë mët ko “wäˈäts” yëˈë duˈun ja myëjääw diˈib myëdäjtypyë wäˈätsˈäjtën (Sal. 51:11; Luk. 11:13; Rom. 1:4; Éfes. 1:13). Ko Diosë myëjääw tyuny mä tuˈugë jäˈäy, ta myëjääwmoˈoyëty parë ttunët diˈib wäˈäts. Ko jäˈäy ttuny diˈib axëëk o kyaj wyäˈätsëty, mbäät njënäˈänëm ko jyëjpkudijëp ja Diosë myëjääw o yajmääy yajtajpy (Éfes. 4:30). Diosë myëjääw kyaj yëˈëjëty tuˈugë jäˈäy, per pën tuˈugë jäˈäy jyëjpkudijëbë tyäˈädë mëjääw ko ttuny diˈib axëëk, duˈunxyëp extëmë Dios dyajmay dyajtäjy (1 Tes. 5:19). Ets ko duˈunyëm ttuunˈadëˈëtsët, ta Dios yajnaxëdët extëmë myëtsip (Is. 63:10). Ja jäˈäy diˈib yajmääy yajtajpy ja Diosë myëjääw, mbäät axtë tmëgäjpxtëgoy ets ko duˈun nyaybyokytyëkëdët, Jesus jyënany ko “ninäˈä Dios kyapojpëmaˈxëdët, ni mä tyäˈädë naxwinyëdë es ni mä ja diˈibë miimp” (Mat. 12:31, 32; Mar. 3:28-30).
(Éfesʉ 5:5) Mët ko miitsëty byeen yajxon xynyijawëdë ko diˈibë mëˈinduump, diˈibë axëëkpë tyiimpy o diˈibë meenyˈatsojkp (jaˈa ko meenyˈatsojk, dëˈën yëˈë extëm yaˈˈawdaty diˈibë kyaj Dyiosëty), kyaj pyaatyëty yˈittët mä yajkutuktë ja Kristë es ja Dios.
it-1-S paj. 255 parr. 5
Ko jäˈäy yˈatsoky
Ja nyigëxëˈëky mä tijaty tyuumpy. Ko jäˈäy yˈatsoky ijxnidëˈkxy ti ttuny, mä dyajnigëxëˈëky ko mëk tmëdatyë axëëkpë tsojkën. Biiblyë jyënaˈany ko jäˈäy tˈatsoky diˈib kyaj yˈoyëty, ja myiny ja poky kaytyey (Sant. 1:14, 15). Pääty tuˈugë jäˈäy diˈib atsojkp ja nyigëxëˈëky mä tijaty tyuumpy. Apostëlë Pablo jyënany ko ja diˈib atsojkp, duˈun nyaxy extëm ko “yaˈˈawdaty diˈib kyaj Diosëty” (Éfes. 5:5). Tuˈugë jäˈäy diˈib atsojkp, yëˈë diosˈäjtypy ja diˈib yˈatsojkypy ets kyaj tnekymyëduny ets tˈawdatyë Dios diˈib të yajkojˈyëty (Rom. 1:24, 25).
24-30 ÄÄMBË JUNIË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | FILIPɄS 1-4
“Katë mmay mdäjtë [...] pën ti tuun jäjtëp”
(Filipʉs 4:6) Katë mmay mdäjtë, nik oy, pën ti tuun jäjtëp, käjxtäˈäktë es amdow pëjktsowdë Dios, es xyjaˈaygyëdäˈäktët nandëˈën.
Diosë yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën diˈibë waanë niˈigyë myëjjëty
10 ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj ti nmëmoˈon nmëdujkëm ets nmëdäjtëm ja Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën”? Extëmë Pablo tˈanmääyë ja myëguˈuktëjk diˈib Filipos yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko tsojkëp nnuˈkxtakëm parë kyaj ti nmëmäˈäy nmëdäjëm. Pääty nˈoknuˈkxtakëm tëgok tëgok ti nmëmäˈäy nmëdäjëm (käjpxë 1 Peedrʉ 5:6, 7). Nˈokmëbëjkëm amumduˈukjotë Jyobaa ets nˈokˈijtëm seguurë ko naytyukjotmaytyuunëp mët ëtsäjtëm. Nan nˈokmoˈoyëmë dyoskujuyëm mët ko xykyunuˈkxëm. Ja nmëbëjkënˈäjtëm niˈigyë kyëktëkëyaˈany pën nyaˈijtëm wyinmäˈänyoty ko yëˈë tyunaampy “waanë niˈigyë këdiinëm diˈibë ëtsäjtëm nˈamdoˈom es nwinmäˈäyëm” (Éfes. 3:20).
(Filipʉs 4:7) Netë Dios mmoˈoyëdët yëˈë yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën, diˈibë waanë niˈigyë myëjjëty këdiinëm diˈibë jäˈäy mbäät tjaygyukë. Esë tyäˈädë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën kyuwäˈänëp ja mjot mwinmäˈäny tiˈigyë mët ja Jesukristë.
Diosë yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën diˈibë waanë niˈigyë myëjjëty
7 ¿Ti jyamyajtstë ja Dios mëduumbëty diˈib Filipos ko ojts tkäjpxtë ja nyeky diˈibë Pablo tuknigajxëdë? Yëˈë wiˈix jyajtyë Pablo mëdë Silas, ets wiˈixë Jyobaa pyudëjkëdë extëmë nety kyaj ttimˈawix ttimjëjpˈixtë. ¿Ti diˈibë netyë Pablo tukniˈˈixëyanëdëp? Ko pën myënuˈkxtaktëbë Jyobaa, moˈoyanëdëp ja yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën parë kyaj ti tmëmay tmëdäjtët. Per ¿ti yˈandijpy ko jyënany Diosë yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën “niˈigyë myëjjëty këdiinëm diˈibë jäˈäy mbäät tjaygyukë”? Mä näägë Biiblyë duˈun tkäjpxnaxy “ko wyinnäjxtaapy tukëˈëyë tijaty nbawinmäˈäyëm” ets “wyinnäjxtaapy tijaty miimp mä jot winmäˈäny”. Päätyë Pablo yëˈë nety myaytyakypy ko kyaj mbäät nmëwinmäˈänybyatëm nuˈunën myëjwiin kyajaaty ja Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën”. Näˈäty, mbäät kyaj nnijäˈäwëm wiˈix nyaˈoˈoyëmë njotmayˈäjtëm, perë Jyobaa nyijäˈäwëp. Yëˈë mbäät ti ttuny diˈibë nety kyaj ndimˈawijx ndimjëjpˈijxëm (käjpxë 2 Peedrʉ 2:9).
Diosë yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën diˈibë waanë niˈigyë myëjjëty
16 ¿Wiˈix xypyudëkëyäˈänëmë Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën, diˈibë waanë niˈigyë myëjjëty këdiinëm diˈibë jäˈäy mbäät tjaygyukë”? Biiblyë jyënaˈany: “Kyuwäˈänëp ja mjot mwinmäˈäny tiˈigyë mët ja Jesukristë” (Filip. 4:7). Tyäˈädë ayuk “kyuwäˈänëp”, ja ijty tyuny ko yajnimaytyaˈaky wiˈixë soldäädëtëjk tkuentˈattë nax käjpn. Ja jäˈäyëty diˈib Filipos agujk jotkujk ijty myäˈä pyoˈkxtë mët ko nyijäˈäwëdëp ko ja nyax kyäjpn yajkuentˈäjttëp. Nanduˈun ëtsäjtëm, ko nmëdäjtëmë Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën”, ta kyaj ti nmëmäˈäy nmëdäjëm ets poˈkxpë jot winmäˈäny. Ijtëm seguurë ko Jyobaa xykyuentˈäjtëm, ets tsyojkypy parë oy njukyˈäjtëm (1 Peed. 5:10). Ko duˈun nnijäˈäwëm, yëˈë xypyudëjkëm parë kyaj xymyëmadakëm ko ti nmëmoˈon nmëdujkëm o ko ti njëjptsëˈkëm.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Filipʉs 2:17) Oyëts nˈoogët extëmë wintsëˈkën esëtsë nneˈpyny tyam yokët extëm diˈibë yajtuknitaambë wintsëˈkën, xondakpëts jaˈagyëjxm ko miits oy xymyëdundë ja Jesukristë mmëbëjkëngyëjxm. Xondakpëts mët miitsëty.
it-2-S paj. 525 parr. 9
Wintsëˈkën
Extëm diˈibë yajtuknitaambë wintsëˈkën. Ko ijty yajˈyaky ja wintsëˈkën, ta nanduˈun yajˈyaky ja binë diˈib yajtuknitaamp, tyäˈädë ja duˈun ttuuntsondaktë ja israelitëty ko tsyënaaytyaknbëjktë mä ja Nax diˈib Yajtukwandaktë (Núm. 15:2, 5, 8-10). Tyäˈädë binë, yëˈë ijty yajtuknitaamp ja wintsëˈkën mä ja altaar (Núm. 28:7, 14; ix nanduˈunë Éx. 30:9; Núm. 15:10.) Apostëlë Pablo duˈun tnijäˈäyë ja Dios mëduumbëty diˈib Filipos: “Oyëts nˈoogët extëmë wintsëˈkën esëtsë nneˈpyny tyam yokët extëm diˈibë yajtuknitaambë wintsëˈkën, xondakpëts jaˈagyëjxm ko miits oy xymyëdundë ja Jesukristë mmëbëjkëngyëjxm”. Ko yä Pablo jyënany ko duˈun nyaxäˈäny “extëm diˈibë yajtuknitaambë wintsëˈkën”, yëˈë nety myaytyäˈägaampy ko nyayoxäˈänyëty mä ja myëguˈuktëjk (Filip. 2:17). Ko netyë Pablo yˈooganë, ta tˈanmääyë Timoteo: “Es ëj, wintsëˈkënts nnëjxannë, tyimpatypyëts ja nˈoˈkën” (2 Tim. 4:6).
(Filipʉs 3:13) Mëguˈugitëty, ëj kyajts njënäˈäny ko tëts nganaraty ja mayˈaty. Ta tuˈuk diˈibëts tëyˈäjtën ndiimpy. Nˈokjäˈäytyëgoyëts diˈibë të nyäjxnë, esë nmëjää nyajtuny mabäädëts nmëdaˈaky es nmëmëdäˈägëdët diˈibë miimpnëm.
Kyaj xynyiˈˈijxëmbitët diˈib të xyajweˈemy
14 Pablo ta net tmaytyaˈaky diˈib mbäät xypyudëjkëm parë kyaj nmastutëmë Jyobaa. Jyënany: “Nˈokjäˈäytyëgoyëts diˈibë të nyäjxnë, esë nmëjää nyajtu[nyëts] mäbäädëts nmadaˈaky [esëts] nmëmëdäˈägëdët diˈibë miimpnëm” (Fili. 3:13). Yä Pablo tmaytyaˈaky majtsk peky diˈib mbäät nduˈunëm. Tim jawyiin, njäˈäytyëgoˈoyëm diˈib të nnikakëm, ets kyaj nmëmäˈäy nmëdäjëm mëjwiin kajaa diˈib të nyaxy. Ets myëmajtsk, nyajtuˈunëm ja mëjää mäbäät nmadakëm parë njäjtëm mä të nitsoˈonëm, duˈun extëmë jäˈäy diˈib pëyëˈktëp ko jyäˈtanëdë mä të tnitsoonëdë.
15 Nan mbäät xypyudëjkëmë yˈijxpajtënë Dios mëduumbë, duˈun diˈib tëëyëp ets duˈun diˈib tyam, parë xëmë ja ijxënë nbëjtakëm winduuy ets kyaj nniˈˈijxëmbijtëm diˈib të nyajwëˈëmëm. Nˈokjamyajtsëmë Abrahán mëdë Sara diˈib nyikaktë ja kyäjpn jam Ur. Biiblyë jyënaˈany: “Koxyëp jaˈa twinmäˈänyˈattë ja nyax kyäjpn mä të tsyoondë, tëxyëp nyajjëmbijnëdë”. Per kyaj jyëmbijttë (Ebre. 11:13-15). Ja tuˈugë ijxpajtën, yëˈë Moisés. Ko tim jawyiin tsyoˈony Egipto, ojts tnikeˈeky diˈib ok nituˈugë israelitë duˈun tkanikeky. Perë Biiblyë kyaj tnigajpxy ko yëˈë tjamyatsët tijaty nyikak. Niˈigyë “twinmääy ko waanë niˈigyë yˈoyëty yˈayowët [...] këdiinëm tmëdatët tëgekyë ja myëkjäˈäyˈäjtënëty ja Ejiptë jäˈäyëty”. ¿Tiko? “Mët ko yˈawijxypyë naty ko ja Dios myoˈoyaˈanyëtyë [...] mayˈäjtën” (Ebre. 11:26).