Referensyë diˈib miimp mä Wiˈix njukyˈäjtëm ets nDiosmëduˈunëm tijaty yaˈëxpëkäämp ets yajtukjayëyäämp
1-7 ÄÄMBË JUNIË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GÉNESIS 44, 45
“José pyokymyaˈkx ja myëgaˈaxëty”
(Génesis 44:1, 2, MNM) Ko duˈun yˈëkkëjxy yˈëknajxy, taa yëˈë José tˈanëmääy yëˈë tyuumbë: Yajˈujtstäˈä xyäˈkëty yäˈädë jäˈäyëty mëëdë tsäjpmok, mëdiˈibë myënëjkxtëbën mä jyëën tyëjkëtyën, ets nenduˈun xyˈabëjkëdëty yëˈë myeenyëty mëdiˈibë të tukkujuytyën mäjaty yëˈë xäˈkˈääwën. 2 Pëjktäˈäk nenduˈun yëˈë nˈaˈukënëts, mä yëˈë yˈutsyëtyën, yëˈë mutskpë, xyäˈkën, tuˈugyë mëët xypyëjktäˈägëty yëˈë meeny, mëdiˈibë të tukkujuyën yëˈë tsäjpmok. Duˈun ojts tjantsytyuny ja José ja tyuumbë, ta ënety të tniˈënaˈamën.
“Käˈäbëts mëbäät neyajnaxyë ta Diosën”
Ko waanë yˈijty, ta José ojts tniˈanaˈamë parë nëjkx yajnaspäädëdë ja myëgaˈaxëty ets yaˈˈamdowët ja kyopë. Ko ja kopë yajpaty mä ja xyäˈkë Benjamín ets ko yaˈˈanmääy ko yëˈë nety të tmeetsy, ta niˈamukë ja myëgaˈaxëty pyajëmbijtëdë axtë mä José tyëjk. Taanëmë José tˈijxy wiˈixë nety jyaˈayˈattë ja myëguˈuktëjk. Judá yëˈë diˈib käjpx ets jyënany ko wëˈëmandëp niˈamukë parë José tyuumbëˈatëdët. Perë José ta jyënany ko yëˈëyë Benjamín diˈib wëˈëmëp Egipto (Génesis 44:2-17).
Judá ta amumduˈukjot jyënany: “Yëˈë ndeetyëts tsyojkypy jyäˈäp oy yëˈë myäänk. Jaˈko yiˈiyë [Benjamín] tuˈuk jyääkˈuˈunkˈäjtypy”. Tyäˈädë ää ayuk yaˈˈamutskˈäjtë José, pes yëˈë mëdë Benjamín tyääkˈäjttë Raquel. Ets duˈun extëm ja tyeety tjamyetsy ja Raquel, nanduˈunë nety yëˈë tjamyetsy ja tyääk diˈib oˈk ko dyajmaxuˈunkˈäjtyë Benjamín. Ets päätyëdaa José niˈigyë ttsejkyë Benjamín (Génesis 35:18-20; 44:20, MNM).
Judá ta jatëgok tmënuˈkxtakyë José ets kyaj dyajwëˈëmëdë Benjamín extëmë tuumbë mosë. Axtë nayˈawäˈänë parë yëˈë wyëˈëmäˈäny. Myëjëëy myëyax ets tˈanmääy: “Wiˈixëts ëjts nwimbitëty, ets yëˈë ndeetyëts jotkujk nwinguwäˈägëty, ¿pënë käˈäbëts yëˈë myäänk nyajnëjkxë? Ëjts käˈäbëts oy neyjyawëdëty, ko ja ndeetyëts ëxëëk jyatëty kyëbatëty” (Génesis 44:18-34, MNM). Judá të nety jyantsy tyëgatsy, kyaj jeˈeyë jyodëmbijty, yaˈijxë paˈˈayoˈowën etsë oyjyaˈayˈäjtën.
José kyaj tnekymyëmadäˈägany wiˈixë nety nyayjyawëty. Ta tkajxpëtsëëmdääy ja tyuumbë ets ta tyëjkë jëëy yaxpë, jantsy mëk jyëëy yaxy axtë yajmëdoo mä ja faraon yˈaneˈemy. Taanëmë José ojts tnigajpxy pënën yëˈë, ko jyënany: “Ëjts jëduˈun mijts yëˈë mˈutsyëty José”. Duˈunyë wyëˈëmëtyaaytyë ja myëgaˈaxëty. Perë José ta tmënaandë ets ojts ttsuˈkxtë parë ttukˈijxtë ko të nety tpokymyaˈkxtë (Génesis 45:1-15, MNM). Duˈunë José dyajnigëxëˈky ko Jyobaa pokymyaˈkxp mëjwiin kajaa (Salmo 86:5). Ets ëtsäjtëm, ¿jäˈäyˈäjtëm duˈun?
(Génesis 44:33, 34, MNM) Pääty yam mijts nmënuˈkxtaˈaky, ets ëjts xyajwëˈëmëty, waˈanëts ëjts yëˈë nˈutsy nguduny, ets yëˈë waˈan tnëjkxy mëët yëˈë yˈäjtsytyëjk. 34 Jaˈa ko wiˈixëts ëjts nwimbitëty, ets yëˈë ndeetyëts jotkujk nwinguwäˈägëty, ¿pënë käˈäbëts yëˈë myäänk nyajnëjkxë? Ëjts käˈäbëts oy neyjyawëdëty, ko ja ndeetyëts ëxëëk jyatëty kyëbatëty.
(Génesis 45:4, 5) Ta José tˈanmääy ja myëgaˈaxëty: Tunë mayˈäjtën mëwingoondëgëts. Ko myëwingoonëdë ja myëgaˈaxëty, ta tˈanmääytyë: Ëjtsën José diˈib mmëgaˈaxˈäjttëp, diˈib mdoˈktë Egipto. 5 Per tyam, këdii axëëk mnayjyawëdë ets këdii mnaytyukjotˈambëkëdë ak miitsëty kots xytyoˈktë, jaˈko Diosëts xykyajx parë këdiibë mˈooktët.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Génesis 44:13, MNM) Ënet ojts nyeynyikëëtsëtë nyeyˈixkëtsëtë, tjamëkjawëdë tjaˈëxëëk jawëdë, ko duˈun jyattë kyëbättë. Ënet ojts jatëgok ja tsyimy tˈatsëëmbëktë niduˈuk niduˈuk, ets tukjëwëˈënëˈktääytyë ja jyëyujkëty, ets duˈun jatëgok wyimbijtnëdë käjpndum.
it-2 paj. 788
Ko ja jäˈäy tkëëtstë wyit
Duˈun ijty tëëyëbë jäˈäy tmëdattë kostumbrë ko dyajnaxtë jäj jëmuˈumën, ets mas niˈigyë ko tmëdoyˈattë ko të jyiiky myëguˈuk yˈooky. Wyinduuy ijty ja wyit tkëëtstë axtë tnikëˈtstuˈuttë ja kyaatsy, per tim näˈäty ijty tkëˈtstäˈäytyë ja wyit extëm kyaj mbäät tˈokmëtsoˈonë.
Ja tim ogäˈän yajmaytyaˈagyë tyäˈädë kostumbrë mä Biiblyë ko Rubén tkëˈtsy ja wyit, ja myäängë Jacob. “Ko ja Rubén jyëmbijty, ta tˈijxy ko kyaj nety jap ja José mä ja nëëjut. Ta ja wyit ojts tkëëtsy” ets jyënany: “¡Të ja mixyuˈunk tyëgoy! Ets ëjts... ¿titsë net ndunëp?”. Kom yëˈë kaˈaxkopk, yëˈë nety nyikëjxmˈäjtypy ja yˈutsy. Jacob nan ojts tkëëtsy ja wyit ets nyaytyukwëˈënë ja xäˈk wit ko yajtukˈawäˈänë ko tëjëk ja yˈuˈunk yˈooky (Gén. 37:29, 30, 34). Jap Egipto nan ojts ja José myëgaˈaxëty tkëëtstë wyit parë dyajnigëxëˈktë ja jäj jëmuˈumën ko yajniwäämbejtyë Benjamín (Gén. 44:13).
(Génesis 45:5-8) Per tyam, këdii axëëk mnayjyawëdë ets këdii mnaytyukjotˈambëkëdë ak miitsëty kots xytyoˈktë, jaˈko Diosëts xykyajx parë këdiibë mˈooktët. 6 Pes tyam myëmajtsk jëmëjt ogäˈän kujk yˈityë yuu mä tyäˈädë it naxwinyëdë ets ja mëgoxk jëmëjt yˈakˈitäˈäny, mä kyaj ti yajniˈibäˈäny yajkojäˈäny ets ni pëjtaˈaky kyamukäˈäny. 7 Dios yëˈëts jawyiin xykyajx parë mtsokwëˈëmdët yä Naxwiiny ets parë kyaj mˈooktët, mët yëˈëgyëjxm ko mˈawäˈätspëtsëmdët. 8 Pääty yëˈën ja Diosë tëyˈäjtënbë diˈibëts yää xykyajx ets kyaj myiitsˈattë, yëˈë duˈun të xypyëjtaˈagyëts parëts nˈëwij ngäjpxwijëdë Faraón etsëts niwintsënˈatëdë jyëën tyëjk etsëts nyajkutukët mä tukëˈëyë Egipto.
Ja Fes diˈib abëtsemy nyaxwinyëdë ak tëyˈäjtën myëët tijaty ttuny
15 Ta ja tuk pëky diˈib xytyukniˈˈijxëmë José yˈijxpajtën. Mäjktëgëk jëmëjt nyajxy ets kyaj yajtuunyë tyëyˈäjtën, per yëˈë duˈun tˈijxy tijaty extëmë Jyobaa tˈixy (Génesis 45:5-8). Ninäˈä tkapokyˈijxyë Jyobaa ko duˈun jyajty kyëbejty. José kyaj tjäˈäytyëgooy extëm axëëk jyajty kyëbejty, per kyaj tnasˈijxë ets pyëjkxëdët ja jotkujkˈäjtën. Nan kyaj tnasˈijxë parë Jyobaa tyukmëjagamgaˈagëdët extëm yˈadëtstë ja wiink jäˈäy o extëm tyëgooytyë. Ko kyaj tmastutyë Jyobaa, ta ojts tˈixy wiˈix ttunyë tëyˈäjtën ko yˈoˈoyë ja jyotmay ets wiˈix ojts kyunuˈkxyëty mëdë fyamilyë.
16 Duˈun extëmë José, nˈokˈyajtsobatëm ko oy nˈijtëm mëdë Jyobaa. Ninäˈä nganasˈijxëm ets tijaty tyuundëbë nmëguˈukˈäjtëm xytyukmëjagamgakëmë Jyobaa diˈib ntsojkëm ets nˈawdäjtëm (Romanʉs 8:38, 39). Nˈokpanëjkxëmë José yˈijxpajtën ets nˈokmëwingoˈonëm mas niˈigyë Jyobaa ko kyayajtunëdë ndëyˈäjtënˈäjtëm mä Diosë kyäjpn. Nˈoktuˈunëmë mëjääw parë tijaty nˈijxëm extëmë Dios tˈixy. Nˈokkuytyuˈunëmë Biiblyë kyäjpxwijën ko nyaˈoˈoyëmë jotmay. Ets ok, ta net ndukëdëjkëmë Dios ja jotmay, pes yëˈë yaˈoyëyaampy näˈä tˈixy ko mbäät dyaˈoyë.
8-14 ÄÄMBË JUNIË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GÉNESIS 46, 47
“May ja käˈäy ukën mä jyaˈˈatyë yuu”
(Génesis 47:13, MNM) Kamää ënety yëˈë tsäjpmok kyaˈëkˈyajpatnë, ëmääytyaknëp ënety yëˈë jëkxy pëky oy tyimmanääxˈäjt tyimˈagajpnˈäjtnë. Ets duˈun ja yuu niˈigyë myëjwiin kyëjaajënyë, ets ja jäˈäyëty may yuuˈoˈknëdë duˈun jap Egipto ets nenduˈun jam Canaán.
w87 1/5 paj. 15 parr. 2
Kyaj yuuˈoˈktë
2 Ko nyajxy ja jëxtujk jëmëjtpë mä yˈijty wyindëëy ja jeˈxy pëky jap Egipto, ta tsyondaky ja yuu extëmë netyë Jyobaa të tnaskäjpxë. Kyaj jeˈeyë jyapˈäjtyë yuu Egipto, nanduˈunën mä tukëˈëyë ja it lugäär. Ko ja jäˈäy tˈamdoowdë jeˈxy pëky ja faraon, ta yˈanmääyëdë: “Nëjkxtë mä Josejën ets kuuytyundë tii yëˈë nyiˈënaˈambën”. José ta tyukmëdoˈkëdë ja jëˈxy pëky axtë ko ojts yˈagëjxënë ja myeeny syentääbë. Ok, ta ojts twingubëktë ja jyëyujk tsyäjpkää mët ja jyeˈxy pyeky. Per ko ojts yˈagëjxënë ja jyëyujk tsyäjpkää, ta tˈanmääytyë ja José: “Juuytyëgëts ëëtsëty, ets ja nnax ngamëtyëts, ets duˈun ja tsäjpmok mijts xymyoˈodëtyëts [...]. Mëduumbë ëyoobë ëëtsëty nˈittëty mä yëˈë mëjˈyajkutujkpëgën”. Duˈunë José tjuuytyaay ja Egipto jäˈäy ja nyax kyam (Génesis 41:53-57; 47:13-20, MNM).
(Génesis 47:16, MNM) Ta yëˈë José yˈëtsoowëdë: Pënë käˈäp yëˈë wit meeny xyˈëkmëëtˈäjtnëdë, yajmindë yëˈë mjëyujkëty, ets yëˈë ndukwingubëjkmëty mëët yëˈë tsäjpmok.
(Génesis 47:19, 20, MNM) Juuytyëgëts ëëtsëty, ets ja nnax ngamëtyëts, ets duˈun ja tsäjpmok mijts xymyoˈodëtyëts xykyaxtëtyëts. Mëduumbë ëyoobë ëëtsëty nˈittëty mä yëˈë mëjˈyajkutujkpëgën. Ets ko nääxtundëtyëts yëˈë ënety duˈun yajmëëtuump. Jaˈayëp ko ëëtsëty winë xymyoˈodëty mëdiˈibë njëˈkxtëp nbëktëbëtsën, ets mëdiˈibë yajniˈip yajtunëbën, këdiibë yëˈë nax kam nëgoo wyindëgoyëty. ¿Wiˈix ko mijts xytyimyajˈook xytyimyajtëgoydëtyëts tuˈknax mëët yëˈë nnax ngamëtyëts? 20 Ënet yëˈë José tjuuytyääy yëˈë nax kam jap Egipto, ets yëˈë tjaˈˈatëty yëˈë mëjˈyajkutujkpë. Jaˈa ko yëˈë Egipto jäˈäyëty ojts yëˈë nyax kyam toˈktääynyëdë, mëët ko ja yuu mëk tjäˈäwëynyëdë. Duˈun ja nyax kyamdëjkëty ojts jaˈa ja mëjˈyajkutujkpë tkëˈëˈambëjktääynyë.
(Génesis 47:23-25, MNM) Ënet yëˈë José tˈanëmääy ja jäˈäyëty: Tyam yëˈë ënet mëjˈyajkutujkpë mjaˈäjtnëdëp ets yëˈë mnax mgamëty, pääty mijts të njuytyë, ets yëˈë mjaˈˈatëdëty. Tyää ënet ja mdëëmbëty mëdiˈibë mniˈiptëbën mä ja nax kamën. 24 Mëdiˈibë tëy mdundëp, tuˈkpëkyjyaty nëjkx xypubëktëty mä ja mëgoxkjätypyën, ets yëˈë ja mëjˈyajkutujkpë xymyoˈodëty. E ja taxkpëkpyë ënety wyiˈimyën yëˈë, ja mëdiˈibë mniˈiptëbën, ets ja mëdiˈibë mjëkxtëbën mbëktëbën mëët yëˈë mˈuˈunk mˈënäˈkëty ets mëët tukëˈëyë nuˈun yˈitën mä yëˈë mjëën mdëjkëtyën. 25 Ënet ojts yëˈëjëty yˈëtsowdë: Mijts wintsën jantsy oy yëˈë mjot mwinmäˈäny xymyëëdëty mëët ëëtsëty, mijtsëts yëˈë njuukyˈäjtën të xyajtsokëdë. ¡Pääty tyam oy yëˈë mëjˈyajkutujkpë nmëdundëtyëts!
kr paj. 234, 235 parr. 11, 12
Ja Anaˈam Kutujkën ttuny ja Diosë tsyojkën yä Naxwiiny
11 Jyaˈˈatäˈäny mëjwiin kajaa jeˈxy pëky. Tyamë naxwinyëdë jäˈäy yajnäjxypyë yuu extëmë Jyobaa ojts tnaskäjpxë mä Biiblyë: “Miimp winkoonp ja xëëw jëmëjt, maas nkaxaˈanyën ja yuu xëëw naaxwiiny naaxkëjxy; kaˈap yëˈëkyëjxmëty ko tyëkoyˈataˈany yë kääky uuky ëkë ko nëëtëëtsë yˈitaˈany, yëˈëkyëjxm ko jyatsokëp jaˈay ja Wintsën ja yˈaaw yˈayuk ets jyamëtoowˈitaˈanëp” (Amós 8:11, TY). Pënaty pyuwäˈkëdëp ja Diosë Kyutujkën, ¿nanduˈunë nety dyajnaxäˈändë yuu? Kyaj. Pesë Jyobaa ojts tnigajpxy wiˈix yajpäädäˈäny ja kyäjpn ets ja myëtsipëty: “¡Okˈixtë! Pënatyëts xymyëduundëp kayandëp, per miitsëty mˈayuuˈatandëp. ¡Okˈixtë! Pënatyëts xymyëduundëp uugandëp, per miitsëty mdëëtsëyandëp. ¡Okˈixtë! Pënatyëts xymyëduundëp xondäˈägandëp, per miitsëty mtsoytyunandëp” (Is. 65:13). ¿Jaa tyam yˈadëyë tyäˈädë ääw ayuk?
12 Tyam jantsy may nmëdäjtëmë ëxpëjkpajn extëm tuˈugë mëjnëë diˈib niˈigyë koomp, jaˈäjtpë asamblee, reunyonk, pëtsëëmbë audio, bideo, ets nmëdäjtëm tuˈugë pajina mä Internet mä myiny këxy kaˈpxyë ëxpëjkpajn. Tyam duˈun nmëdäjtëmë käˈäy ukën diˈibë Jyobaa xymyoˈoyëm extëmxyëp jyënakyë kom nëë mä lugäärë äänëˈëk tëëtsëˈëkpë mä yajpäättë naxwinyëdë jäˈäy (Ezeq. 47:1-12; Joel 3:18). ¿Këdii jantsy jotkujk nnayjyäˈäwëm ko nˈijxëm wiˈixë Jyobaa tkuytyuny ko twandaky jyaˈˈatäˈäny mayë käˈäy ukën? ¿Nduˈunëmë mëjääw parë xëmë nwinguwaˈtsëm ja käˈäy ukën diˈibë Jyobaa të tpëjtaˈaky mä myeesë?
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Génesis 46:4) Ëjts mijts mëët nnëjkxäˈäny Egipto ets ëjtsëts nëjkx jatëgok mijts nyajjëmbity. Etsë José yëˈë nëjkxë mwiin tnaxmëjääxë.
it-2 paj. 691 parr. 16
¿Ti yˈandijpy extëm ijtyë jäˈäy nyaybyëjtäˈägëdë o yˈagëˈë yˈaxäjëdë?
Ko ja oˈkpë yajnaxmëjääxë wyiin. Ko Jyobaa tˈanmääyë Jacob: “José yëˈë nëjkxë mwiin tnaxmëjääxë”, yëˈë nety yˈandijpy ko José yëˈë ja tyeety yˈijxˈoogaampy ets ja wyiin tnaxmëjääxëyanë (Gén. 46:4). Tyäˈädë yëˈë ijty patëp ttunët ja kaˈaxkopkëty. Pääty waˈanë Jyobaa ttukjaygyukëyanyë Jacob ko José yëˈë diˈib patëp nyaxët extëm ja kaˈaxkopk (1 Crón. 5:2).
(Génesis 46:26, 27, MNM) Tukëˈëyë jäˈäyëty nuˈun jyäjtën jap Egipto mëët yëˈë Jacob ets ak yëˈë yˈuˈunk yˈënäˈk jyiiky myëguˈuk. Jaˈa nyiwinëˈäjtë tëgëˈpxtëdujk. Ets käˈäp yajmëtsyoy ja yˈuˈunk yˈënäˈkëty ja tyoˈoxytyëjktëjkëty. 27 E yëˈë yˈuˈunk yˈënäˈk yëˈë José nimajtsk yˈijtë, mëdiˈibë jap mëxuˈunkˈäjtën Egipto. Pääty jap Egipto jeˈeyën jap jyäjtë nidëgëˈpxmäjk uˈunk ënäˈk uˈunk toˈoxytyëjk, mëdiˈibë Jacob jyaˈäjtypyën.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Apostʉlʉty 7:14
75 jäˈäy wyinëˈäjttë: Génesis 46:26 jyënaˈany: “Tukëˈëyë jäˈäyëty nuˈun jyäjtën jap Egipto mëët yëˈë Jacob ets ak yëˈë yˈuˈunk yˈënäˈk jyiiky myëguˈuk, jaˈa nyiwinëˈäjtë tëgëˈpxtëdujk”. Mä bersikulo 27 jyënaˈany: “Jap Egipto jeˈeyën jap jyäjtë nidëgëˈpxmäjk”. Ko tmaytyaˈaky 66, yëˈëyë myaytyäˈägaampy ja tyëëm yˈäätsë Jacob, ets ko tmaytyaˈaky 70, yëˈë yˈandijpy ninuˈun wyinëˈäjttë diˈib tëjkëdë Egipto. Mä Éxodo 1:5 ets mä Deuteronomio 10:22 nanduˈun jyënaˈany ko ja tyëëm yˈäätsë Jacob ja nyiwinëˈäjttë 70. Per ¿tiko Esteban jyënany ko 75? Näägë jäˈäy diˈib yˈëxpëjkpëtsëëmdëbë Biiblyë jyënäˈändë ko Esteban, nan waˈan yëˈë tkumaytsyoˈowë ja yˈuˈunk yˈokë Jacob, pes mä Septuaginta diˈib grieegë, mä Génesis 46:20 jap yajmaytyaˈagyë Manasés mëdë Efraíngë yˈuˈunk yˈënäˈk etsë yˈuˈunk yˈok. Wiinkpë ëxpëkyjyaˈay jyënäˈändë ko waˈan yëˈë yajkumaytsyoˈowë ja tsyuˈujëtyë Jacob, diˈib kyaj yajmaytyaˈaky mä Génesis 46:26. Mbäät njënäˈänëm ko Esteban yëˈë nyigäjpx ninäägë jäˈäy nyiwinëˈäjttë diˈib tëjkëdë Egipto. Per oy wyiˈixëty diˈib yä xytyukˈijxëm yëˈë ko Esteban tëgatsy tmaytsyooy ninääk wyinëˈäjttë ja tyëëm yˈäätsë Jacob.
15-21 ÄÄMBË JUNIË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GÉNESIS 48-50
“Mëjwiin kajaa tijaty xytyukniˈˈijxëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyënë”
(Génesis 48:21, 22, MNM) Ënet tˈanëmääy yëˈë José: Ëkˈix ëjts tsojkëts nˈooganë, Dios yëˈë mgënuˈkxanëdëp, ets mëëtˈitäˈänëtë, ets yëˈë nenduˈun nëjkx jatëgok myajwimbitëtë mä ja it nyääxwinyëtyën ja mˈap mˈokëty. 22 Mijts niˈik winë të nmoˈoy këdiinëm jyëduˈunëty yëˈë mëgaˈaxtëjk. Mijts yam nmoopy yëˈë nyax kyäjpnëty mä txëëwˈäjtyën Siquem, mëdiˈibëts ojts mbëjkëdën yëˈë Amorreë jäˈäyëty, koojëts mëët ntsiptuuny.
it-2 paj. 12 parr. 1
Jacob
Ko nety ja Jacob yˈooganë, ta ojts tkunuˈkxy ja Efraín mëdë Manasés, ja José yˈuˈunk, Dios winmäˈänymyooyë parë ojts tkunuˈkxy jawyiinë Efraín diˈibë nety mutsk, ets okë Manasés. Ta net tˈanmääyë José ko niˈigyë tkumayaˈany extëm yajkumay ja kaˈaxkopktëjk: “Mijts niˈik winë të nmoˈoy këdiinëm jyëduˈunëty yëˈë mëgaˈaxtëjk. Mijts yam nmoopy yëˈë nyax kyäjpnëty mä txëëwˈäjtyën Siquem, mëdiˈibëts ojts mbëjkëdën yëˈë Amorreë jäˈäyëty, koojëts mëët ntsiptuuny” (Gén. 48:1-22; 1 Crón. 5:1). Jacob jyuuyë tyäˈädë nax jam Siquem, diˈib tukmëdoˈkë ja yˈuˈunk yˈënäˈkë Hamor (Gén. 33:19, 20). Ko Jacob ttukwandaky duˈunë José, yajnigëxëˈkë mëbëjkën. Yëˈë nety nyaskäjpxëp ko ja tyëëm yˈääts seguurë tjaˈabëkäˈändë ja it lugäär diˈib Canaán, duˈunxyëp extëmë Jacob të tnapëjkëndë ko mëët të tsyiptuny. José majtsk duˈunën yajtukumääy ja nax diˈib jyaˈabëjktë, tuˈuk yajmooyë Efraín ets ja tuˈuk yëˈë Manasés.
(Génesis 49:1, MNM) Ënet yëˈë Jacob tmëgäjpxtääy yëˈë yˈuˈunk yˈënäˈk ets tˈanëmääy: Winguwäˈkëdëgëts wingon, tyam ndukmëmëytyäˈägäˈändë tii nëjkx tyunyë jyatyën mä taabë xëëw jëmëjt myiny wyingonyën.
it-2 paj. 1167
Mä ja tiempë jyëjpkëxanë
Diˈibë Jacob ojts tnaskäjpxë mä nety yˈooganë. Ko Jacob tˈanmääyë yˈuˈunk yˈënäˈk: “Winguwäˈkëdëgëts wingon, tyam ndukmëtmaytyäˈägäˈändë tii nëjkx tyunyë jyatyën mä taabë xëëw jëmëjt myiny wyingonyën”, yëˈë nety myaytyäˈägaampy ko jeky ja tiempë nyaxäˈäny parë yˈadëwët ja yˈääw yˈayuk (Gén. 49:1). Të nety myajtsk mëgoˈpx jëmëjtëbë Jyobaa tˈanëëmë Abrahán, ja tyatwelë Jacob, ko axëëk yajtunäˈändë ja tyëëm yˈääts taxk mëgoˈpx jëmëjt (Gén. 15:13). Pääty ko Jacob jyënany “mä taabë xëëw jëmëjt myiny wyingonyën”, jaanëmë nety tsyondäˈägäˈäny ko nyaxët taxk mëgoˈpx jëmëjt. (Parë niˈigyë xyˈaknijawët wiˈixë Jacob tˈanmääyë yˈuˈunk yˈënäˈk käjpxë Génesis kapitulo 49). Diˈibë Jacob ojts tnaskäjpxë, nan adëwäämbë nety ok mä ja “Diosë jyaˈay” o pënaty nëjkxandëp tsäjpotm (Gal. 6:16; Rom. 9:6).
(Génesis 50:24, 25, MNM) Tuˈkxëëw tuˈkjëmëjt yëˈë José tˈanëmääy yëˈë myëgaˈaxtëjk: “Ëjts tsojkëts nˈooganë. Këdii mmaytyëty mdäjtëty, yëˈë Dios yëˈë tsojk mniminëtëp ets mbudëkëtëty ta mtsoondëty mä yäˈädë nax käjpnën, ets myajnëjkxëtëty mä it naxwiinyën mëdiˈibë tyukwinwäˈänëyën yëˈë Abraham, Isaac ets Jacob.” 25 Ënet ojts tuknigajpxy yëˈë Israel yëˈë yˈuˈunk yˈënäˈk ets tˈanëmääy: Tëyˈäjtën yëˈë duˈun ko yëˈë Dios yëˈë mniminëdëp. Ko duˈun nëjkx jyaty kyëbety, myajtsoˈondäˈädëp yää, nuˈunëts yä tyam winë nyajwëˈëmyën yëˈë nwääy nbäjkëts.
w07 1/6 paj. 28 parr. 10
Mëjjäˈäytyëjk mëjwiin kajaa tpudëkëdë ënäˈktëjk
10 Pënaty të myëjjäˈäyënë mbäät mëjwiin kajaa tpudëkëdë myëguˈuktëjk. Extëm ja José, ja yˈuˈungë Jacob, yajnigëxëˈkë mëbëjkën. Ko netyë jyëmëjt 110, ta ojts jyënaˈany: “Myajtsoˈondäˈädëp yää, [...] yëˈë nwääy nbäjkëts”. Yëˈë nety myaytyäˈägaampy ko yajmëtsoonëp ja wyaay pyäjk ko nety ja israelitëty tsyoˈonëdë Egipto. Tyäˈädë yëˈë diˈib pudëjkëdë miyonkˈam ja israelitëty diˈib ok jukyˈäjttë ko netyë José të yˈoˈknë (Eb. 11:22; Gén. 50:25). Ko duˈunë José jyënany, yëˈë diˈib jotkujkmooyëdë ja israelitëty nuˈun kanäk mëgoˈpx jëmëjt yajtuumbëˈäjt yajmosëˈäjttë jap Egipto, pes ijttë seguurë ko awäˈätspëtsëmandëbë nety.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Génesis 49:19, MNM) Yëˈë Gad nëjkxëp yëˈë myëtsip tyukjäˈtyë, ets ëxëëk jyatunäˈänëdëty, e yëˈë, yëˈë nëjkx ëxëëk yëˈë myëtsip tˈëktuunë.
w04 1/6 paj. 15 parr. 4, 5
Jotkujk pënaty yajmëjpëtsëëmdëbë Dios
4 Mä nety ja tyëëm yˈäätsë Gad kyatëkënëm mä ja nax diˈib yajtukwandaktë, jam tˈamdooy tsyënääytyaknbëkäˈäny Jordán mëjnëë awinaxy, mätsoow ja xëëw pyëtsëmy (Números 32:1-5). Per pyäädandëbë netyë amay jotmay ko tyukjäˈtëdët ja myëtsipëty. Ja myëguˈuktëjk diˈib tsënääytyaknbëjktë jamtsoow nëë awinm tsipë nety nyidëkëdët ja myëtsipëty, jaˈko yëˈë kuwanëdëp ja mëjnëë ets ja tun kopk (Josué 3:13-17). Per pënaty ojts wyëˈëmdë mä Gad tsyënääytyaknbëjky, nanitun nanikopk ja it lugäär axtë jyoyˈëxkëdaˈaky extëm tnimaytyaˈagyë George Adam Smith mä lyiibrë Geografía histórica de la Tierra Santa. Nanduˈun jap yˈakjënäˈäny ko nimayë jäˈäy diˈib tsënääyëdijttëp, xëmë ijty ttuktëkëdë ja it naxwinyëdë mëdë jyëyujk yˈanimal ets dyajkëxtë jeˈxy pëky.
5 ¿Wiˈixë netyë Gad twinguwäˈägëyaˈanyë tyäˈädë jotmay? Të nety jekyëp duˈunë Jacob tnaskäjpxë mä yˈooganë: “Yëˈë Gad nëjkxëp yëˈë myëtsip tyukjäˈtyë, ets ëxëëk jyatunäˈänëdëty, e yëˈë, yëˈë nëjkx ëxëëk yëˈë myëtsip tˈëktuunë” (Génesis 49:19, MNM). Mbäät naa tëgatsy yajmëdoyë tyäˈädë ääw ayuk, per yëˈë nety yajtukˈanaˈamdëp ja tyëëm yˈäätsë Gad parë nyaynyitsiptunëdët. Pesë Jacob ojts jyënaˈany ko pën naynyitsiptuunëdëp, ta kyaktäˈäytyët ja myëtsip.
(Génesis 49:27, MNM) “Benjamín duˈun yëˈë ta tuˈuk kääjën, mëdiˈibë jopyëp nyasˈoogë tsyuˈtsypyën, e ko jyënaky xyëëwˈäjtnë, taats tjääkˈyajwaˈkxtäˈäy, mëdiˈibë të tsuˈtsnadëkën”.
ia paj. 142, rekuäädrë
Ojts yˈadëy diˈib yajnaskäjpxë
Ko Ester mëdë Mardoqueo ojts tnitsiptundë Diosë kyäjpn, ta yˈadëëy tuk pëky diˈib yajnaskäjpxë mä Biiblyë. Tamë nety nyëjkxnë 1,200 jëmëjt naxy, ko Jyobaa twinmäˈänymyooyë Jacob parë duˈun tnaskäjpxët ko niduˈuk ja yˈuˈunk: “Benjamín duˈunyëm yˈagëëtsëyaˈany tyukëtsëyaˈany extëmë loobë. Jopyëp ttsuˈutsäˈäny ja jëyujk diˈib të tmatsy, ets tsuu ta dyajwäˈkxäˈäny diˈib të tjaˈabëky” (Gén. 49:27). “Jopyëp”, yëˈë yˈandijpy ko mä yˈanaˈamtsondaktë ja reyëty jam Israel, jamˈäjtë jäˈäy diˈib amëk jotmëk tsiptuundë, extëmë rey Saúl etsë wiingatypyë, diˈib miindë mä Benjamíngë tyëëm yˈääts ets ojts tnitsiptundë Diosë kyäjpn. Ets “tsuu”, yëˈë yˈandijpy ko mä kyaj yˈokˈanaˈamnëdë ja reyëty jam Israel, ojts ja nimajtskë Benjamíngë tyëëm yˈääts tˈakmëmadäˈäktë Jyobaa myëtsip, Ester mëdë Mardoqueo. Ets mbäät njënäˈänëm ko ojts dyajwäˈkxtë diˈibë nety të tjaˈabëky mët ko yajmooytyë ja Hamángë myëkjäˈäyˈäjtën.
22-28 ÄÄMBË JUNIË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | ÉXODO 1-3
“Ëjtsë duˈun jäˈtäämp extëmëts ëjts njäˈtäˈäny”
(Éxodo 3:13) Perë Moisés ta tˈanmääy ja Diosë tëyˈäjtënbë: Nˈokpëjtakëm kots ninëjkxët ja israelitëty etsëts nˈanëëmëdët: Yëˈëts të xykyexy ja diˈib Diosˈäjttë ja mˈaptëjkëty. Ets pën xyyajtëëwdëbëts: ¿Ets tidën txëwˈaty?, ¿wiˈixëts nˈanëëmëdët?
Nˈokˈyajmëjpëtsëˈëmëmë Jyobaa xyëë
4 Ko Moisésë jyëmëjt tmëdäjty 80, ta Dios yˈanmääyë: “Yajpëtsëmëtsë ngäjpn jap Egipto, yëˈë yˈuˈunk yˈënäˈkë Israel”. Perë Moisés ta dyajtëëy wintsëˈkën myëët ti txëwˈaty. ¿Tiko dyajtëëy pën yajnijäˈäwëbë netyë Diosë xyëëw desde tëëyëp? Yëˈë nety niˈigyë nyijawëyaampy wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty, ets ti mbäät ttuny parë israelitëty tmëbëktët ko Dios yëˈë diˈib yaˈˈawäˈätspëtsëmanëdëp. Ets tamë nety tiko Moisés tmëmay tmëdäjy, pes jekyë nety kujk ja israelitëty yajtuumbëˈattë ets waˈanë nety kyaj yˈittë seguurë pënë Dios mbäät yaˈˈawäˈätspëtsëmëdë. Tamë nety nääk diˈib axtë yˈawdäjttëp ja diosëty diˈib Egipto (Éx. 3:10-15; Ezeq. 20:7, 8).
(Éxodo 3:14) Ta netë Dios tˈanmääyë Moisés: Ëjtsë duˈun jäˈtäämp extëmëts ëjts njäˈtäˈäny. Ets ta yˈakjënany: Duˈunën xyˈanëëmëdë israelitëty, Ëjtsë duˈun jäˈtäämp yëˈëjëts të xykyexy mä miitsëty.
Diosë xyëëw mä Escrituras Hebreas
¿Wiˈix nyikejˈyë Diosë xyëëw Jyobaa? Mä ayuk ebreo tadë xëë Jyobaa yëˈë yˈandijpy “jäˈtäämp”, päätyë Komitee diˈib kyäjpxnäjxtëbë Biiblyë Traducción del Nuevo Mundo jyënäˈändë ko Diosë xyëëw nyikejy “Yëˈë Tyuumpy ets duˈun Jyäˈtët”. Pënaty nyiˈëxpëjkëdëbë Biiblyë wiˈixëm jyënäˈändë nyikejˈyë Diosë xyëëw, pääty kyaj mbäät mëktaˈaky njënäˈänëm wiˈixën nyikejy. Per extëmë xyëëw nyikejy, yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa yëˈë ojts dyajkojy tukëˈëyë tijaty jaˈäjtp ets ko kyuytyuumpy ti tyuknibëjtakëp. ¿Tiko? Yëˈko kyaj jeˈeyë ojts dyajkojy tijaty jamˈäjtp tsäjpotm ets naxwiiny, nan mbäädën dyaˈˈadëy tijaty tsyejpy ets tijaty të ttuknibëjtäägë oy ti tyun jyatëdët.
Extëm nyikejˈyë Diosë xyëëw Jyobaa, kyaj jeˈeyë tˈandijäˈäny extëm jyënaˈanyë Éxodo 3:14. Mä jyënaˈany: “Ëjtsë duˈun jäˈtäämp extëmëts ëjts njäˈtäˈäny”. Yä kyaj ttimnigäjpxtäˈäy wiˈix meerë nyikejˈyë Diosë xyëëw. Per xytyuknijäˈäwëm tuk pëky wiˈixë Dios jyaˈayˈaty: ko yëˈë mbäät jyaˈty wiˈix tyim jäˈtäˈäny mä tuˈuk tuˈugë jotmay parë ttunët tukëˈëyë tijaty tyuknibëjtakëp. Perë Diosë xyëëw kyaj yëˈëyë tˈandijy ko yëˈë këˈëm jyaˈty wiˈix tyim jäˈtäˈäny, nan yëˈë yˈandijpy ko mbäät ttuktuny tijaty të dyajkojy parë yˈadëwët diˈib të ttuknibëjtäägë.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Éxodo 2:10, MNM) Tëë ënety yeeky, mëjˈuˈunk ënetynyë, ko ojts ja mëjˈyajkutujkpë ja nyëëx yajmooynyë, duˈunˈaamypy duˈun ojts tˈëxäjënyë yäˈädë mëxyˈuˈunk, ets ojts duˈun tˈuˈunkniwanë, ta jeexyë yëˈë timyˈuˈunkˈatyën, jaˈa ojts dyajxëëwbety Moisés, jaˈa ko tyää ojts yˈënäˈäny: Nëëjotyëts të njuuty.
g04 8/4 paj. 6 parr. 4
Moisés: ¿jantsy jukyˈäjtë o yëˈë tuˈugë jekymyaytyaˈaky?
¿Waˈandaa wiink yaˈijxy ko ja reyë nyëëx ojts tkony ja uˈunk parë dyajˈyaagët? Kyaj, pes jap Egipto duˈun ijty tyukniˈˈixëdë ja relijyonk ko pën pyaˈˈayoowdëbë jäˈäy nidëyë jyäˈtët tsäjpotm. Joyce Tyldesley tuˈugë arqueóloga tnimaytyaˈaky ko ja toxytyëjkëty diˈib Egipto tuknax ijty ja madakën tmëdattë ley wyindum mët ja yetyëjkëty, ets nan myëdäjttëbë meeny sentääbë parë pën tˈuˈunkniwäˈänët. Mä tuˈugë nekyxyaatsy diˈib tëëyëp, tmaytyaˈaky ko tuˈugë toxytyëjk diˈib Egipto ojts tˈuˈunkniwäˈäny ja tyuumbë myosëty. ¿Ets tiko ja Moisésë tyääk yaˈˈanmääy parë yajˈyaagëdët? Tuˈugë liibrë jyënaˈany ko ja ley diˈib Mesopotamia nyigajpxy ijty wiˈix tijaty yajtunët ko pën yaˈuˈunkniwäˈänët, ets ko yajmëjuyëp diˈib uˈunk kuentˈäjtp, duˈun extëm yajmëjuuyë Moisésë tyääk ko yajtsiˈtsë (The Anchor Bible Dictionary).
(Éxodo 3:1) Moisés yëˈë nety kyuentˈäjtëp ja myëˈt Jetró byorreegë, diˈib tuump saserdotë jam Madián. Tëgok, ko ojts twojpnëjkxy mä ja tëˈëts nax, ta jyajty Horeb, mä ja kopk diˈibë Diosë tëyˈäjtënbë jyaˈäjtypy.
w04 15/3 paj. 24 parr. 4
Diˈib të yajtukwijtstuˈuty mä Éxodo
3:1 ¿Tiko Jetró ojts yajtijy saserdotë? Tëëyëp ja diˈib nyigëbäjkˈäjtypyë fyamilyë nan yëˈë tuump saserdotë. Etsë Jetró yëˈë jyawë nyigëbäjkˈäjt tuktëëm tukˈäätsë familyë diˈib Madián. Jetró ja myiiny mä tyëëm yˈäätsë Queturá, diˈibë Abrahán kyudëjkˈäjt, pääty waˈan tnijäˈäwë wiˈixë Jyobaa yaˈˈawdaty (Génesis 25:1, 2).
29 ÄÄMBË JUNIË AXTË 5 ÄÄMBË JULIË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | ÉXODO 4, 5
“Yajpadäämbëts xëmë mëët [...] mijts”
(Éxodo 4:10, MNM) ¡Ay Wintsën! Yˈëtsooy ja Moisés. Ëjts ninuˈunëts ngatukjaty ngäjpxëty, ets yëˈë duˈumbë käˈäp yëˈë tyamnëmëty nmëëtˈatäˈänyëts määjëts yam mijts duˈun xymyëgajpxyën, ëjts duˈunyëmëts yëˈë käˈäp oy nˈëy nkajpxy. Koojëts ënet ëjts njakäjpxpë, jeˈeyëts nëgoo ëntyäty yˈawëˈëmë.
(Éxodo 4:13, MNM) Yëˈë Moisés niˈigyë yˈënäänˈëdëˈëtsy: ¡Ay Wintsën, yëˈëjëts yam nˈamëdoopy yëˈë mayˈäjtën, ets xytyunëty yëˈë mayˈäjtën wiinkpë xykyaxëty!
¿Nuˈunën nˈixyˈäjtëmë Jyobaa?
7 Moisés duˈunyëm tnijäˈäwëˈadëtsy wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty ets ojts ttuunë ja tsyojkën. Extëm nˈokpëjtakëm, ko Jyobaa tyuknipëjkë parë nëjkx ja israelitëty dyaˈˈawäˈätspëtsëmy, Moisés këˈëm nyayˈatsëˈkë ets jyënany kanäkˈok ko kyaj nety mbäät ttunyë tyäˈädë tuunk. Perë Jyobaa ta tyukˈijxë pyaˈˈayoˈowën mëjwiin kajaa ets ta pyudëjkë (Éx. 4:10-16). Ko duˈunë Moisés tˈijxy, ta net ojts tninëjkxy ja faraon parë ttukˈawäˈänë ti netyë Jyobaa tyunaampy. Ok, ta tˈijxy wiˈixë Jyobaa dyajtunyë myëkˈäjtën ko dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ja israelitëty ets ko dyajkutëgooy ja faraon mët ja syoldäädëtëjk mä ja mejnyë Tsaptspë (Éx. 14:26-31; Sal. 136:15).
(Éxodo 4:11, 12, MNM) E yëˈë Dios tyää ojts yˈëtsoyë: ¿Pën yëˈë jäˈäy të myoˈoyë yëˈë wyiin yˈääw? ¿Tii këdii yˈëjtsëty yëˈë jäˈäy të nyajkojˈyëtsë, oy yëˈëjëty mëdiˈibë uumën, mëdiˈibë natën, mëdiˈibë wiintsën, ets mëdiˈibë ijxpënë? 12 Pääty nëjkx duˈun tyam, ëjts mijts xëmë njaymyëëtˈataamypy, ko ënety mgäjpxäˈäny mëtyäˈägäˈäny, ëjts mijts ndukniˈˈixëp ti mgäjpxëp mëtyäˈägëbën.
¿Nˈijxëm ja diˈib nipën mbäät tkaˈixy?
5 Dios tyuknijäˈäwë Moisés tuˈugë tëyˈäjtën diˈib jëjpˈam mä nety kyajëmbitynyëm Egipto. Tyäˈädë tëyˈäjtën ojts tkujayë ok mä liibrë diˈib xyëwˈäjtypy Job: “Ntsëˈkëmë Jyobaa... yëˈë duˈun wijyˈäjtënˈäjtp” (Job 28:28). Jyobaa, diˈib tukëˈëyë mëkˈäjtënë myëdäjtypy, pyudëjkë Moisés parë tmëdatëdë wijyˈäjtën etsë tsëˈëgë. ¿Wiˈix tpudëjkë? Ko ojts nyayˈijxkijpxyëty mëdë naxwinyëdë jäˈäy. Duˈun dyajtëëy: “¿Pën yëˈë jäˈäy të myoˈoyë yëˈë wyiin yˈääw? ¿Tii këdii yˈëjtsëty [Jyobaa] yëˈë jäˈäy të nyajkojˈyëtsë, oy yëˈëjëty mëdiˈibë uumën, mëdiˈibë natën, mëdiˈibë wiintsën, ets mëdiˈibë ijxpënë?” (Éx. 4:11, MNM).
6 ¿Ti tyäˈädë tukniˈˈijxë Moisés? Ko yëˈë netyë Jyobaa të kyexyëty ets kyaj tiko tsyëˈëgët. Pes yëˈë nety moˈoyanëbë mëjääw parë ttukˈawanëdë faraon ti Jyobaa të tnigajpxy. Waˈanë Moisés tjamyejtsy wiˈixë Jyobaa ojts tkuwäˈänyë Abrahán, José ets axtë yëˈë këˈëm ko ojts yˈanaˈamdë ja wiinkpë faraongëty. Të netyë Dios mëduumbëty yˈokˈyajpatpëdë jotmay jëjpˈam jap Egipto, perë Jyobaa të nety dyaˈixyëty ko niˈigyë mëkˈäjtënë tmëdaty ets kyaj dyuˈunëtyë faraon (Gén. 12:17-19; 41:14, 39-41; Éx. 1:22–2:10). Ets komë Moisés yˈijx ja Dios diˈib “nipën mbäät tkaˈixy”, ta amëk jotmëk ojts tninëjkxyë faraon ets tˈanmääy extëmë nety meerë Jyobaa të yˈanëˈëmxëty.
(Éxodo 4:14, 15, MNM) Yëˈë Dios wiink ojts tjawë ko duˈun ja Moisés yˈënäämbë, ënet tˈanëmääy: ¡A oyëts yëˈë ënëëmë yëˈë mˈajtsy Aarón, yëˈë lebi jäˈäy! Nijäˈäbëts ko yëˈë oy yëˈë yˈëy kyajpxy. Taa mniminyë, ets jotkujk ënet nyeyjyawëdëty, ko mˈixëdëty. 15 Käjpx mëtyäˈäk mëët, ets tukˈëwäˈänëytyäˈä tii duˈun kyäjpxëbën, ëjts yajpadäämbëts xëmë mëët yëˈë ets nenduˈun mëët mijts, mdukniˈˈixëjänëdëp yam tii duˈun mëbäät xytyundën.
w14 1/4 paj. 9, 10 parr. 10, 13.
Nˈokˈyaˈijxëmë mëbëjkën extëmë Moisés
10 Tuk pëky, ko Jyobaa yˈanmääyë: “Ëjts mijts njaymyëëtˈataampy” (Éx. 3:12, MNM). Majtsk pëky, ko jyotmëkmooyë mët ko tyukmëtmaytyakë wiˈixë xyëë nyikejy: “Ëjtsë duˈun Jäˈtäämp extëmëts Ëjts nJäˈtäˈäny” (Éx. 3:14, TNM). Myëdëgëk pëky, ko myooyë mëjääw parë ttunëdë mëjˈäjtën diˈib yajnigëxëˈk ko yëˈë nety të jyantsy kyexyëty (Éx. 4:2-5). Ets myëmäjtaxk pëky, ko tkejxyë Aarón parë jyamyëdatëdët, yëˈë dyajnaxët ja ayuk ets pyudëkëdët parë ttunët ja tuunk diˈib yajtuknipëjk (Éx. 4:14-16). Ko netyë Moisés yˈooganë, seguurë yˈijty ko Dios yëˈë diˈib tyukniˈˈijxëp pënaty mëduunëp wiˈix ttunët oytyim diˈibëtyë tuunk. Päätyë Josué tˈanmääy: “Yëˈë Wintsën [Jyobaa] yëˈë këˈëm mduˈuwinˈyoˈoyanëp, ets yëˈë mjamymyëëtˈatanëp. Nijënäˈä mgaˈëxmatsäˈänyë, ets mgayajwëˈëmäˈänyë aduˈuk. Päätykyëjxm këdii duˈun ninuˈun mmayëty mdäjëty, ets këdii mtsëˈëgëty mjäwëty” (Deut. 31:8, MNM).
13 Nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa amumduˈukjot parë xypyudëjkëm. Nˈoktukmëtmaytyakëm tijaty njëjptsëˈk njëjpjäˈäwëm. Pes yëˈë diˈib të xytyuknipëjkëmë tyäˈädë tuunk ets yëˈë diˈib xypyudëjkëm parë nduˈunëm. ¿Wiˈix? Duˈun extëmë Moisés tpudëjkë. Tuk pëky, yëˈë xyˈanmäˈäyëm: “Ëjts mijts njotmëkmoˈoyaampy, duˈun, ëjts mijts nbudëkëyaampy, nwijtsˈitaampy mëdëtsë nˈaˈoygyëˈë diˈib tyuumbyë tëyˈäjtën” (Is. 41:10). Majtsk pëky, yëˈë ko niˈigyë mëbëjkën dyajkëktëkë mä tijaty wyandakypy, pes duˈun xyˈanmäˈäyëm: “Tëjëts ngajpxy, ets nguytyuunaambyëts. Tëjëts nduknibëjtäägë, ets nan ndunaambyëts” (Is. 46:11). Tëgëk pëky, yëˈë ko Dios xymyoˈoyëm ja mëkˈäjtën diˈib jantsy mëjwiin jantsy kajaa (2 Kor. 4:7). Ets taxk pëky, parë nduˈunëm tijaty yajtuknipëjkëm, Jyobaa xypyudëjkëm mët yëˈëgyëjxmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajpattëp abëtsemy nyaxwinyëdë, diˈib nayjotkujkmooyëdëp nixim niyam ets naybyudëjkëdëp (1 Tes. 5:11). Ko Jyobaa niˈigyë xytyukniˈˈijxëm parë nduˈunëm diˈib të xytyuknipëjkëm, ta niˈigyë mëbëjkën kyëktëkë ets njaygyujkëm ko ja tuunk diˈib xytyuknipëjkëm niˈigyë tsyobääty ets kyaj dyuˈunëty tijaty jaˈäjtp yä Naxwiiny.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Éxodo 4:22, 23, MNM) Ets xyˈënëëmëty yëˈë mëjˈyajkutujkpë: Yëˈë Israel ëjtsëts yëˈë nkaˈaxkopk. 23 Tëë nˈënëëmë etsëts yëˈë nˈuˈunk nmääy xyˈëxmäjtsëty, waˈanëts min xyˈawdaty. E komë käˈäp ta duˈun niwiˈixtsow xytyimˈëxmatsäˈäny, tyam nyajˈoogëbëts ënet yëˈë mgaˈaxkopk.
w95 1/8 paj. 10 parr. 6
Jyobaa, ja Dios diˈib xytyukniˈˈijxëm
6 Ja tiempë mä Moisés jyukyˈajty, Jyobaa ojts tkajpxyˈaty mët ja israelitëty ko yëˈë tkäjpnˈatäˈäny, pääty dyajnäjxy extëmë yˈuˈunk yˈënäˈk. Jyobaa jyënany: “Yëˈë Israel ëjtsëts [...] yëˈë nˈuˈunk nmääy” (Éx. 4:22, 23; 19:3-6; Deut. 14:1, 2, MNM). Ko duˈunë Jyobaa ojts tkajpxyˈaty mët ja israelitëty, ta jyënandë extëm tkujäˈäyë ja kugajpxy Isaías: “Mijts Jyobaa, mijts diˈib ndeetyˈäjttëp” (Isaías 63:16). Jyobaa nyajxy extëmë uˈunkteety ets tsuj yajxon ttukniˈˈijxëdë ja Israel gäjpn diˈibë nety yˈuˈunkˈäjty yˈënäˈkˈäjtypy (Salmo 71:17; Isaías 48:17, 18). Ets ko ja israelitëty tkamëmëdoowdë Jyobaa ojts pyaˈˈayowëdë ets yˈanmääyëdë: “Wimpijtaˈatë miitsëty uˈunk ënäˈkëty mëtiˈipë käjpxy kyumëtoownajxtëpën” (Jeremías 3:14, TY).
(Éxodo 5:2, MNM) Ënet ja mëjˈënaˈambë yˈëtsooy. ¿Pën [Jyobaa] Wintsënëdën mˈandijpy, ets pënëdën timyyëˈënë, etsëts ënet nmëmëdowëty, ëgë etsëts ënet yam näjtsmäjtsëbëty yëˈë Israel jäˈäyëty? Taabë wintsën [Jyobaa] xynyigajpxyën, käˈäbëts nˈixyˈaty, ets nen käˈäbëts yam nˈëxmatsëty yëˈë Israel jäˈäyëty.
it-2 parr. 42 parr. 5
Jyobaa
“Nˈixyˈäjtëm” kyaj yëˈë tˈandijy ko tii nyajtukˈawäˈänëm o nnijäˈäwëm pën yëˈë. Nabal yˈixyˈajtypyë netyë David, per oy tjanijawë ti txëwˈaty, duˈun dyajtëëy: “¿Pënën tääpë mtijtëp David?”, duˈunxyëp extëm jyënaˈany: “¿Ets tim pënën yëˈënë?” (1 Sam. 25:9-11, TY; käjpx nanduˈunë 2 Sam. 8:13). Faraon nanduˈun tˈanmääyë Moisés: “¿Pën [Jyobaa] Wintsënëdën mˈandijpy, ets pënëdën tim yëˈënë, etsëts ënet nmëmëdowëty, ëgë etsëts ënet yam näjtsmäjtsëbëty yëˈë Israel jäˈäyëty? Taabë wintsën [Jyobaa] xynyigajpxyën, käˈäbëts nˈixyˈaty, ets nen käˈäbëts yam nˈëxmatsëty yëˈë Israel jäˈäyëty” (Éx. 5:1, 2, MNM). Ko faraon jyënany “käˈäbëts nˈixyˈaty”, yëˈë nety myaytyäˈägaampy ko kyaj tˈëxkapyë Jyobaa extëmë Diosë tëyˈäjtënbë, ko kyaj tmëdatyë madakën parë tˈanaˈamët ja rey diˈib Egipto ets ni tkamëdatyë mëkˈäjtën parë ttunët extëmë nety të jyënaˈany mët yëˈëgyëjxmë Moisés etsë Aarón. Perë faraon, israelitëty ets niˈamukë ja Egipto jäˈäy nyijawëyandëbë nety wiˈixën nyikejˈyë Jyobaa xyëëw. Jyobaa tyuknijäˈäwë Moisés wiˈix nyikejˈyë xyëëw, ets ja ojts nyigëxëˈëky ko yˈadëëy diˈib tyuknibëjtakë, ko dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ja israelitëty ets tmooy ja Nax diˈib tyukwinwäˈänëdë. Duˈun yˈadëëy diˈib yajtukwandäˈäktë ja yˈaptëjk ets tnijäˈäwëdë pënën Jyobaa, ja “Wintsën, mëdiˈibë Diosˈäjtpën” (Éx. 6:4-8, MNM).