Ny Fiheveran’ny Baiboly

Nanala Tsiny ny Fivarotana Andevo ve Andriamanitra?

NIREZAREZA niakatra ny tetezana fiakarana an-tsambo ireo mainty hoditra tera-tsemboka sy nivokoka noho ny vesatry ny fehezana landihazo nentiny. Nokapohin’ireo mpiambina tsy nifaditrovana tamin’ny karavasy hoditra izy ireo mba hanerena azy hiasa. Nosintonina teny amin-dreniny nitrotro azy, izay nitomany, ireo ankizy nikiakiaka. Namidy tamin’izay sahy nividy lafo indrindra tamin’ny lavanty ireo ankizy ireo. Azo inoana fa ireo no sary manjombona sy tsy misy antra tonga ao an-tsainao, rehefa mieritreritra ny fanandevozana ianao.

Mahatsikaiky fa lazaina ho olona tia fivavahana be ny maro amin’ireo mpivarotra andevo sy tompon’andevo. Nanoratra toy izao i James Walvin, mpahay tantara: “Nisy lehilahy eoropeanina sy amerikanina an-jatony maro nidera ny Tompo noho ny fitahiany, ka nisaotra azy noho izy ireo nahazo andevo tamin’ny vidiny mora sy tsy niharan-doza tany Afrika, rehefa namakivaky ny oseana ny sambo fitondrany andevo ka nitodi-doha ho any Amerika.”

Nisy nilaza mihitsy aza fa nanala tsiny ny fivarotana andevo Andriamanitra. Nilaza, ohatra, i Alexander McCaine, nandritra ny Koferansa Lehiben’ny Fiangonana Metodista Protestanta, tamin’ny 1842, fa “Andriamanitra Mihitsy no nanorina” ny fanandevozana. Marina ve ny an’i McCaine? Nankasitrahan’Andriamanitra ve ny fakana an-keriny ankizivavy sy ny fisavihana azy ireo, ny fanasarahana tsy nisy indrafo ny fianakaviana, ary ny fikapohana tamin-kabibiana, izay tapany tsy nisaraka tamin’ny fivarotana andevo tamin’ny andron’i McCaine? Ary ahoana ny amin’ireo olona an-tapitrisany maro terena hiaina sy hiasa toy ny andevo, ao anatin’ny fijaliana? Manala tsiny izany fitondrana tsy misy antra izany ve Andriamanitra?

Ny fanandevozana sy ny Isiraelita

Milaza ny Baiboly fa “misy andro anapahan’ny olona ny namany ka ampidirany loza aminy.” (Mpitoriteny 8:9) Ny endri-panandevozana nampahory nampiasain’ny olombelona angamba no manasongadina izany indrindra. Tsy hoe tsy miraika amin’ny fahoriana vokatry ny fanandevozana akory i Jehovah Andriamanitra.

Diniho, ohatra, ny zavatra niainan’ny Isiraelita. Milaza amintsika ny Baiboly fa “nataon’ny [Ejipsianina] mangidy ny fiainany tamin’ny fanompoana mafy, dia tamin’ny feta sy ny biriky mbamin’ny fanompoana rehetra any an-tsaha, dia ny fanompoana rehetra izay nampanompoany azy fatratra. ... Nisento noho ny fanompoany [ny Isiraelita] ka nitaraina, ary niakatra tany amin’Andriamanitra ny fitarainany.” Tsy niraika tamin’ny fahorian’izy ireo ve i Jehovah? Tsy izany, fa ‘ren’Andriamanitra ny fitarainany, dia nahatsiaro ny fanekeny tamin’i Abrahama sy Isaka ary Jakoba’, izy. Vao mainka aza i Jehovah nilaza tamin’ny vahoakany toy izao: “Hitondra anareo hivoaka ho afaka amin’ny fanompoana mafy ampanaovin’ny Egyptiana anareo Aho ka hanafaka anareo amin’ny fanompoana azy.”—Eksodosy 1:14; 2:23, 24; 6:6-8.

Mazava fa tsy nankasitrahan’i Jehovah ny ‘fanapahan’ny olona ny namany’ tamin’ny alalan’ny fanandevozana mampijaly. Tsy navelan’Andriamanitra hisy teo amin’ny vahoakany ve anefa ny fanandevozana, tatỳ aoriana? Eny, izany tokoa. Tena samy hafa be tamin’ireo endri-panandevozana nampahory nisy nandritra ny tantara anefa ny fanandevozana nisy teo amin’ny Isiraely.

Mendrika hosazina ho faty izay maka olona an-keriny sy mivarotra olona, araka ny Lalàn’Andriamanitra. Nanome toro lalana mba hiarovana ny andevo koa i Jehovah. Nafahana, ohatra, ny andevo izay nampitondrain’ny tompony takaitra. Mety ho novonoina ho faty ny olona iray nikapoka ny andevony ka nahafaty azy. Lasa andevo, na azo nalaina ho vady ny vehivavy babo. Tsy nampiasaina ho toy ny fanomezana fahafaham-po teo amin’ny firaisana fotsiny anefa izy ireo. Tsy maintsy ho nitarika ireo Isiraelita mahitsy fo hitondra ny andevony tamim-panajana sy tamin-katsaram-panahy, toy ny hoe mpiasa nokaramainy, ny votoatin’ny Lalàna.—Eksodosy 20:10; 21:12, 16, 26, 27; Levitikosy 22:10, 11; Deoteronomia 21:10-14.

Nisy Jiosy nifidy ny ho andevon’ny Jiosy namany mba handoavana trosa. Niaro ny olona tsy ho faty mosary sy nahatonga ny maro ho afaka tamin’ny fahantrana io fanao io. Fanampin’izany, dia tokony hafahana ny andevo, raha naniry izany, tamin’ny fotoana lehibe sasany teo amin’ny kalandrie jiosy.a (Eksodosy 21:2; Levitikosy 25:10; Deoteronomia 15:12) Nanazava ny lalàna momba ny andevo toy izao i Moses Mielziner, manam-pahaizana jiosy: “Tsy afaka ny tsy ho olombelona mihitsy ny andevo, ary noheverina ho toy ny olona nanan-jo ara-dalàna tsy azon’ny tompony sakantsakanana.” Tena mifanohitra tanteraka amin’ny fomba fanandevozana mampijaly izay manamatroka ny tantara tokoa izany!

Ny fanandevozana sy ny Kristianina

Anisan’ny rafitra ara-toe-karen’ny tontolo romanina nisy ny Kristianina tamin’ny taonjato voalohany ny fanandevozana. Noho izany, dia andevo ny Kristianina sasany, ary nanana andevo ny hafa. (1 Korintiana 7:21, 22) Midika ve anefa izany fa mpampahory andevo ny mpianatr’i Jesosy? Tsy izany velively! Afaka matoky isika fa tsy nitondra tamin’ny fomba ratsy ny andevony ny Kristianina, na inona na inona navelan’ny lalàna romanina natao. Nampirisihin’ny apostoly Paoly mihitsy aza i Filemona mba hitondra an’i Onesimosy, andevony tonga Kristianina, toy ny “rahalahy.”b—Filemona 10-17.

Tsy milaza ny Baiboly fa anisan’ny fikasan’Andriamanitra tany am-boalohany ho an’ny olombelona ny fanandevozan’ny olona ny namany. Fanampin’izany dia tsy misy faminaniana ao amin’ny Baiboly manisy firesahana ny fanandevozan’ny olona ny namany ao amin’ny tontolo vaovaon’Andriamanitra. Ao amin’izany Paradisa ho avy izany kosa, dia ‘samy hipetraka eny ambanin’ny voalobony sy ny aviaviny ny olo-marina, ary tsy hisy hanaitaitra azy.’—Mika 4:4.

Mazava fa tsy manala tsiny ny fitondrana amin’ny fomba ratsy ny hafa, na amin’ny endriny inona na amin’ny endriny inona, ny Baiboly. Mampirisika ny hanajana sy hiheverana ny olona ho mitovy kosa izy io. (Asan’ny Apostoly 10:34, 35) Mampirisika ny olona hitondra ny hafa amin’ny fomba tiany hitondrana ny tenany izy io. (Lioka 6:31) Ambonin’izany, ny Baiboly dia mampirisika ny Kristianina mba hanetry tena sy hihevitra ny hafa ho ambony kokoa, na inona na inona toerany ara-tsosialy. (Filipiana 2:3) Mifanohitra tanteraka amin’ny endri-panandevozana mampijaly ataon’ny firenena maro, indrindra tato anatin’ireo taonjato faramparany, ireo toro lalana ireo.

[Fanamarihana ambany pejy]