Ny Toriteny teo An-tendrombohitra: Ny Teny Manodidina Azy
Ny toriteny teo an-tendrombohitra no toriteny malaza indrindra tamin’izay notononina. Ny sasany amin’ny fitsipiny dia ao am-po sy eo amin’ny molotry ny olona an-jato tapitrisany maro any amin’ny tany manontolo. Moa ve io lahateny io, nataon’i Jesosy Kristy, efa ho 2000 taona izay, mirakitra hafatra ho an’ny olona amin’izao andro izao?
Aoka isika hieritreritra: Mikatsaka fahasambarana foana ve ny olona? Moa ve izy ireny mbola mila fitsipika marina ihany mba hanampiana azy hitana fifandraisana tsara amin’izy samy izy? Moa ve amin’izao fotoana izao misy olona maniry hahalala izay takin’Andriamanitra amin’ny mikasika ny fanompoam-pivavahana?
Maro kokoa tsy misy toy izany ny olona maniry handray torohevitra mendrika inoana amin’ireo lafiny ireo. Ary anefa ny amin’ireo zavatra ireo indrindra no resahin’ny Toriteny teo an-tendrombohitra, ka izany no mahatonga azy ho araka ny toetr’andro amin’izao taonjato faharoapolo izao toy ny tamin’ny fotoana nanononana azy. Handray soa amin’izay nolazain’i Jesosy tamin’io toriteny malaza io àry isika.
Nefa alohan’izany, dia aoka hojerentsika ny manodidina an’io lahateny tsara dia tsara io.
FITANTARANA ROA MIFANITSY
Hita ao amin’ny Filazantsara roa (Matio, toko faha-5-7; Lioka 6:20-49) ny Toriteny teo an-tendrombohitra. Tokony ho avo efatra heny noho ny an’i Lioka ny fitantarana nataon’i Matio, ary tsy misy afa-tsy andininy dimy sy tapany, ao amin’ny soratra nataon’i Lioka, no tsy hita ao amin’ny an’i Matio. Ireo fitantarana roa ireo na dia mifanahatahaka aza, dia matetika no misy tsy fitoviana lehibe amin’ny endriny. Nefa moa ve izany tokony hiteraka fisalasalana raha ny amin’ny fahamarinan’ny lahateny, araka ny ahitana azy ao amin’ireo Baibolintsika?
Mikasika ny fanoherana nateraky ny namelan’i Lioka tapany lehibe tamin’ny toriteny notantarain’i Matio, dia izao no nosoratan’i A. Robertson, ao amin’ny Fifanandrinan’ireo Filazantsara ho An’ireo Izay Mianatra ny Amin’ny Fiainan’i Kristy (anglisy): “Tsy heverin’io fanoherana io ny tapany lehibe maro tamin’ny toriteny notantarain’i Lioka ao amin’ny toerana hafa, ao amin’ny fitantarany, na ny naverin’i Jesosy tamin’ny toe-javatra hafa. ([Ampitahao] Matio 6:9-13 sy Lioka 12:22-31) Naverimberin’i Jesosy matetika tokoa ireo fitsipiny tamin’ny fotoana samihafa, araka ny atao sy tokony hataon’izay rehetra mety ho mpampianatra. (...) Aoka tsy ho gaga koa isika raha toa i Lioka, rehefa nanoratra tamin’ny ankapobeny, dia namela tapany lehibe tamin’ilay toriteny, indrindra fa teo amin’ny fanombohany izay natao indrindra ho an’ny Jiosy. (Jereo Matio 5:17-27; 6:1-18) Nanampy teny toy izao i Robertson:
“Ambonin’izany, afa-tsy ireo tsy fitoviana ireo izay azo hazavaina rahateo moa, dia tokony hotadidintsika fa mitovy ny fanombohana sy ny fiafaran’ireo lahateny roa, fa mitovy ny fomba firafiny, fa misy fifanahafana amin’izy ireo amin’ny ankapobeny ary matetika mihitsy aza no misy tena fitovian’ny fitenenana.”
OVIANA ARY TAIZA?
Tamin’ny fotoana toy inona teo amin’ny fanompoany teto an-tany moa ilay Zanak’Andriamanitra no nanao an’io toriteny io? Tantarain’ny Soratra Masina amintsika fa nanapaka ny diany voalohany tany Galilia i Jesosy mba hanatrehana “andro firavoravoan’ny Jiosy” (azo inoana fa Paska taona 31) tany Jerosalema. (Jaona 4:46–5:1) Tantarain’i Lioka fa taorian’ny niverenany tany Galilia, dia nipoahan’ny fahatezeran’ny Fariseo Jesosy noho izy nanasitrana lehilahy iray maty tanana tamin’ny sabata. (Lioka 6:6-11) Fotoana fohy taorian’izay, “dia lasa nankany an-tendrombohitra Jesosy mba hivavaka; ary naharitra nivavaka tamin’Andriamanitra nandritra ny alina izy. Ary nony maraina ny andro, dia nantsoiny hanatona azy ny mpianany roa ambin’ny folo lahy, izay nataony hoe apostoly.”—Lioka 6:12, 13.
Taorian’izany Jesosy dia “niara-nidina tamin’ireo, dia nijanona teo an-kamarenana izy sy ny mpianany maro mbamin’ny vahoaka betsaka avy tany Jodia rehetra sy Jerosalema, ary avy tany amoron-dranomasina any Tyro sy Sidona, izay tonga mba hihaino azy sy hositranina amin’ny aretiny; ary izay nampahorin’ny fanahy maloto dia nositranina. Ary ny vahoaka rehetra nitady hanendry azy, satria nisy hery niala taminy ka nanasitrana azy rehetra. Ary i Jesosy nanopy ny masony tamin’ny mpianany” ka nanonona ilay Toriteny teo an-tendrombohitra.—Lioka 6:17-20.
Nanao an’io lahateny io àry i Jesosy, fotoana fohy taorian’ny nifidianany an’ireo apostoliny 12 lahy. Miharihary tokoa fa izany no dia nitranga tamin’ny taona 31, izany hoe tokony ho teo antenatenan’ny fanompoany teto an-tany naharitra telo taona sy tapany. Na dia nisy “vahoaka” tonga avy amin’ny faritra rehetra amin’i Palestina aza nandre ilay Toriteny, dia asehon’ny Soratra Masina fa niteny ho an’ny mpianany indrindra i Jesosy.—Matio 5:1, 2; Lioka 6:17, 20.
Taiza no nitrangan’izany? Betsaka ny fanombantombanana nolazaina mikasika izany. Ny sasany mieritreritra ny amin’ny tendrombohitra avo iray tany Galilia, toy ny tendrombohitra Tabora. Misy hafa koa mirona hihevitra an’ilay toerana avo hoe “ny tandrok’i Hatina”, eo anelanelan’ny tendrombohitra Tabora sy Kapernaomy. Tsy nolazain’ny Soratra Masina mazava anefa ny toerana voafaritra tsara nanaovana ny Toriteny teo an-tendrombohitra. Mikasika izany, dia manazava toy izao ny Diksioneran’ny Baiboly (anglisy) iray, natontan’i James Hastings:
“Ilay Toriteny dia natao tany Galilia, izay nisehoan’ny tapany lehibe indrindra tamin’ny fanompoan’i Jesosy. (Jereo Mt 4:23-25, Lk 6:17) Raha voalaza ao amin’ny Matio 8:5 sy Lioka 7:1 fa natao tany akaikin’i Kapernaomy izany, dia tsy voalaza mazava ny toerana voafaritra tsara. Tsy voatonona anarana ary tsy mety ho fantatra ilay tendrombohitra resahina ao amin’ny Matio 5:1 sy 8:1, ary Lioka 6:12. Azontsika atao na dia izany aza ny mihevitra fa ilay Toriteny dia notononina tao amin’ny faritra tany andrefan’ilay farihy, tsy lavitra ny moron-tsiraka be mponina.”
NY FOMBA FAMPIANARAN’I JESOSY
Voamarikao ve fa hafa dia hafa noho izay ampiasain’ireo manan-tsaina eo amin’izao tontolo izao ny fomba fampianarana hita ao amin’ny Toriteny teo an-tendrombohitra? Milaza izao manaraka izao io boky voalaza eo ambony io, nataon’i James Hastings, mikasika ny fampianaran’i Jesosy:
“Rehefa nampianatra ny vahoaka tao amin’ireo synagoga, nanaraka ny arabe, teny amoron-drano sy teny amin’ireo havoana kely tany Galilia, izy, dia nampiseho ny fahamarinany ara-panahy sy ny fitsipiny ara-pitondran-tena tamin’ny teny tsotra sy tena tsapa. Tamin’ny fomba tsotra dia tsotra no nampifanoherany ny tarigetrany tamin’ny fiheverana amam-panao nahazatra. Mba hanazavana ny fampianarany, dia nalainy ho ohatra ny raharaha sy zava-nitranga isan’andro sy izay rehetra nahazatra ny mpihaino azy. Tsy nisy mihitsy nitoviany tamin’ny klerka na ny skolastika, (...) tsy araka ny fanaon’ny sekoly, taloha na amin’ny andro ankehitriny, no nampianarany an’izany zavatra izany. Nampiseho ny heviny ho azo ampiasaina maneran-tany izy. Niresaka tamim-pahatsorana sy fahaiza-manavaka ary hafanam-po izay nanintona ho aminy ny mpihaino rehetra izy.”
Mahazatra anao ve ireo fahamarinana voarakitra ao aminy toriteny teo an-tendrombohitra? Tsy isalasalana fa mahalala hevitra vitsivitsy aminy ianao, tony vavaka faka tahaka, ny “Rainay”, mbamin’izao fitsipika izao, izay nanjary nantsoina hoe ny “fitsipika volamena”: “Na inona na inona tianareo hataon’ny olona aminareo, dia mba ataovy aminy kosa tahaka izany.” (Matio 6:9-13; 7:12) Nefa moa ve fantatrao ny tapany sisa amin’ilay lahatenin’i Jesosy? Ho tianao ve ny handinika izany amin’ny an-tsipiriany kokoa?
Ao amin’ireo nomerao manaraka amin’ny Tilikambo Fiambenana dia hisy fitohitohizan-dahatsoratra hiseho, izay hahafaoka ny Toriteny teo an-tendrombohitra manontolo. Nahoana raha miomana handray soa feno amin’ireo lahatsoratra ireo amin’ny famakiana manontolo sy amim-pitandremana ny lahatenin’i Jesosy, dieny izao raha vao afaka manao izany ianao? Vakio amim-pitandremana izany ary saintsaino izay nolazain’i Jesosy. Handray fahafinaretana be dia be avy amin’izany ianao.