Kristianisma Miasa — Eo Anivon’ny Fisafotofotoana
NANOMBOKA tampoka indray andro tamin’ny Aprily 1994 ny zava-drehetra. Namono nahafaty ireo filoham-pirenen’i Burundi sy i Rwanda ny fianjeran’ny fiaramanidina iray. Ora vitsivitsy taorian’izay, dia efa nirongatra nanerana an’i Rwanda ny herisetra nahatsiravina tsy hita pesipesenina. Tao anatin’ny telo volana mahery kely, dia Rwandais maherin’ny 500 000 — lehilahy sy vehivavy ary ankizy — no maty. Tondroin’ny olona sasany amin’ny hoe “ilay fandripahana foko” io vanim-potoana io.
Voatery nandositra ny antsasaky ny mponin’i Rwanda, izay nisy 7,5 tapitrisa. Anisan’izany ireo olona 2,4 tapitrisa izay nitady fialofana tany amin’ireo tany manodidina. Io no fifindrana rodobe lehibe indrindra sy haingana indrindra teo amin’ny tantara maoderina. Natsangana haingana ireo toby ho an’ny mpitsoa-ponenana tany Zaïre (Repoblika Demokratikan’i Congo ankehitriny) sy tany Tanzania ary Burundi. Ny sasany tamin’ireny toby ireny — ny lehibe indrindra eran-tany — dia nanome fialofana ho an’ny olona 200 000.
Teo anivon’ireny mpitsoa-ponenana ireny, dia nisy Vavolombelon’i Jehovah maro, vahoaka tia fihavanana izay mampihatra eo amin’ny fiainany ireo foto-pitsipiky ny Baiboly. Na aiza na aiza tany ipetrahany, dia hentitra izy ireo mihazona ny tsy fombana ny atsy na ny aroa, ka mampihatra ilay foto-pitsipika asehon’ireto teny ao amin’ny Isaia 2:4 ireto: “Hanefy ny sabany ho fangady ireny, ary ny lefony ho fanetezam-boaloboka; ny firenena tsy hanainga sabatra hifamely na hianatra ady intsony.” Ekena hatraiza hatraiza fa fivavahana tsy nandray anjara tamin’ilay fandripahana foko tany Rwanda, ny Vavolombelon’i Jehovah.
Nilaza i Jesosy Kristy fa “tsy naman’izao tontolo izao” ireo mpanara-dia azy. Kanefa, noho izy ireo “eto amin’izao tontolo izao”, dia tsy afaka mandositra foana ireo fisafotofotoana eo amin’ireo firenena, izy ireo. (Jaona 17:11, 14). Nandritra ilay fandripahana foko tany Rwanda, dia Vavolombelona 400 teo ho eo no namoy ny ainy. Tokony ho 2 000 ny Vavolombelona sy olona liana amin’ny hafatra momba ilay Fanjakana, nanjary mpitsoa-ponenana.
Moa ve ny hoe tsy naman’izao tontolo izao midika fa tsy manao na inona na inona ny Vavolombelon’i Jehovah rehefa misy loza mamely? Tsia! Hoy ny Tenin’Andriamanitra: “Raha misy rahalahy na anabavy tsy manan-kitafy sady tsy manan-kohanina isan-andro, ka misy aminareo manao aminy hoe: Mandehana amin’ny fiadanana, mamindroa, mivokisa, kanefa tsy omenareo azy tsinona izay tandrifiny ho an’ny tenany, inona moa no soa azo amin’izany? Ary mba toy izany koa ny finoana, raha tsy misy asa, dia maty mihitsy.” (Jakoba 2:15-17). Ny fitiava-namana dia manosika koa ny Vavolombelona hanampy ireo izay tsy mitovy finoana aminy. — Matio 22:37-40.
Na dia naniry fatratra hanampy ireo mpiray finoana taminy izay niatrika loza tany Rwanda aza ny Vavolombelon’i Jehovah naneran-tany, dia nankinina tamin’i Eoropa Andrefana ny fandrindrana ny ezaka vonjy rano vaky. Tamin’ny fahavaratra 1994, dia nisy ekipana mpiasa an-tsitrapo Vavolombelona, avy any Eoropa, nidodododo nanampy ireo rahalahiny sy anabaviny kristiana tatsy Afrika. Nisy toby voalamina tsara sy hopitaly vonjimaika natsangana ho an’ireo mpitsoa-ponenana rwandais. Nisy fitafiana sy bodofotsy sy sakafo ary zavatra vita an-tsoratra momba ny Baiboly tsy tambo isaina nalefa ho azy ireo tamin’ny fiaramanidina na tamin’ny fomba hafa. Olona nijaly maherin’ny 7 000 — efa ho avo telo heny noho ny isan’ny Vavolombelon’i Jehovah tany Rwanda tamin’io fotoana io — no nandray soa avy tamin’ilay ezaka vonjy rano vaky. Tamin’ny Desambra tamin’io taona io, dia niverina tany Rwanda mba hanorina indray ny fiainany ny mpitsoa-ponenana an’arivony maro, anisan’izany ny ankamaroan’ireo Vavolombelon’i Jehovah.
Ady tatsy Congo
Tamin’ny 1996, dia nipoaka ny ady tany amin’ny faritra atsinanan’ny Repoblika Demokratikan’i Congo. Manamorona an’i Rwanda sy i Burundi io faritra io. Teo indray koa dia nisy fametavetana sy famonoana. Nandositra hamonjy ny ainy ny olona teo anivon’ny fisiokan’ny bala nisidina sy ny afo nanerana ny tanàna. Tsy afa-nihetsika tao anatin’izany fisafotofotoana izany ny Vavolombelon’i Jehovah, ka tokony ho 50 no maty. Ny sasany dia matin’ny bala sendra niantefa taminy. Ny hafa dia naringana noho izy ireo anisan’ny foko manokana iray, na noho izy ireo noheverina fa fahavalo. Ravan’ny afo ny tanàna iray nonenan’ny Vavolombelona 150. Tany amin’ny tanàna hafa dia trano am-polony maro sy Efitrano Fanjakana maromaro no kilan’ny afo. Noho izy ireo tsy nanan-trano sy fananana, dia nandositra nankany amin’ny faritra hafa ireo Vavolombelona, ka nampian’ireo mpiara-mivavaka aminy tany.
Nanaraka ny ady ny hanoanana mafy, satria simba ny vokatra, voaroba ny tahirin-tsakafo, ary voasakana ireo lalana niantoka ny famatsiana. Lafo vidy ny sakafo nisy. Tany Kisangani, tamin’ny fiandohan’ny May 1997, dia tokony ho 15 000 FMG ny vidin’ny ovy iray kilao, ka tsy takatry ny volan’ny ankamaroan’ny olona. Tsy afaka nihinana afa-tsy sakafo indray mandeha isan’andro ny ankamaroan’ny olona. Mazava ho azy fa manaraka ny tsy fahampian-kanina ny aretina. Ny tsy fahampian-tsakafo dia mampahosa ny fahafahan’ny vatana hanohitra ny tazomoka sy ireo aretim-pivalanana ary ny aretim-bavony. Ny ankizy indrindra no mijaly ka maty.
Fanombanana izay ilaina
Teo indray, ny Vavolombelon’i Jehovah tany Eoropa dia nanao zavatra haingana mba hanomezana izay nilaina. Tamin’ny Aprily 1997, dia nandeha fiaramanidina ny ekipana Vavolombelona mpanao vonjy rano vaky, anisan’izany ny dokotera roa, ka nitondra fanafody sy vola. Tany Goma, ireo Vavolombelona teo an-toerana dia efa nandamina komitin’ny vonjy rano vaky izay nanombana ny toe-javatra mba hahafahana hanome fanampiana avy hatrany. Nizaha ilay tanàna sy ireo faritra manodidina, ilay ekipa. Nisy mpitondra hafatra nalefa mba hahazoana tatitra avy tany amin’ireo toerana lavitra kokoa. Nisy fanazavana azo koa avy tany Kisangani, izay any amin’ny 1 000 kilaometatra mahery any andrefan’i Goma. Ireo rahalahy teo an-toerana dia nanampy mba hampifandrindra ireo ezaka vonjy rano vaky tao Goma, izay nisy Vavolombelona 700 teo ho eo.
Hoy ny loholona iray tao Goma: “Nanohina anay mafy ny nahita ireo rahalahinay tonga avy lavitra be mba hanampy anay. Talohan’ny nahatongavan’izy ireo, dia nifanampy izahay. Voatery nandositra nankatỳ Goma, ireo rahalahy avy tany ambanivohitra. Namoy ny tranony ary nandao ny tany famboleny ny sasany. Nandray azy ireo tao an-tranonay izahay ary nizara taminy ny fitafianay sy izay mba sakafo kely nanananay. Tsy betsaka no azonay natao teto an-toerana. Nijaly noho ny tsy fahampian-tsakafo ny sasany taminay.
“Nitondra vola anefa ireo rahalahy avy any Eoropa ka nahatonga anay ho afaka hividy sakafo izay zara raha nisy, no sady lafo be. Tonga tamin’ny fotoana tena nilana azy ilay sakafo, satria maro no tsy nanana na inona na inona hohanina tany an-tranony. Nozarainay tamin’ny Vavolombelona sy ny tsy Vavolombelona ilay sakafo. Raha tsy tonga tamin’io fotoana io ilay fanampiana, dia ho maro kokoa no maty, indrindra fa ny ankizy. Namonjy ny olony i Jehovah. Tena nanaitra ny sain’ireo tsy Vavolombelona izany. Maro no niresaka ny amin’ny firaisan-tsaina sy ny fitiavana anananay. Niaiky ny sasany fa ny anay no fivavahana marina.”
Na dia nisy sakafo novidina teo an-toerana sy fanafody nampiasaina aza, dia zavatra bebe kokoa no nilaina. Nilaina ny fitafiana sy ny bodofotsy ary koa vatsy bebe kokoa ara-tsakafo sy ara-panafody. Nilaina koa ny fanampiana mba hanorenana indray ireo trano rava.
Manome amim-pahalalahan-tanana ny olona
Dodona ny hanampy indray ireo rahalahy tany Eoropa. Ny biraon’ny Vavolombelon’i Jehovah tao Louviers, Frantsa, dia nanao antso avo tany amin’ireo kongregasiona tany amin’ny Lohasahan’i Rhône, ary koa tany Normandie, sy tany amin’ny tapany amin’ny faritr’i Paris. Azo nampiharina teto ny foto-pitsipika araka ny Soratra Masina hafa iray manao hoe: “Izay mamafy kely, dia kely no hojinjany; fa izay mamafy be, dia be kosa no hojinjany. Aoka ny olona rehetra samy hanao araka izay inian’ny fony avy, tsy amin’ny alahelo, na amin’ny faneriterena; fa ‘ny mpanome amin’ny fifaliana no tian’Andriamanitra’.” — 2 Korintiana 9:6, 7.
Olona an’arivony maro no faly nanararaotra ilay fahafahana hanome. Tsy toko tsy forohana ny baoritra sy kitapo feno fitafiana sy kiraro ary zavatra hafa nentina tany amin’ireo Efitrano Fanjakana ary notaterina nankany amin’ny biraon’ny sampan’ny Vavolombelon’i Jehovah any Frantsa izy ireny avy eo. Tany dia nisy mpiasa an-tsitrapo 400, vonona ny handray anjara tamin’ny dingana nanaraka tamin’ilay tetik’asa hoe “Vonjeo i Zaïre”. Arakaraka ny nahatongavan’ireo entana nomena, dia nanasokajy sy namalona ireo fitafiana ireo mpiasa an-tsitrapo, ka namatratra izany tanaty baoritra izay natao antontany nisy 30, teo amin’ny takela-kazo iray fametrahana entana. Nieritreritra an’ireo rahalahiny sy anabaviny kely atsy Afrika ireo ankizy, ka nandefa kilalao — aotomobilina kely mamiratra, tandrimo, saribakoly, ary nounours (orsa voro-damba). Nafatratra niaraka tamin’ireo zavatra tena ilaina eo amin’ny fiainana izy ireny. Tamin’ny fitambarany dia conteneurs sivy mirefy 12 metatra avy no feno ka nalefa tany Congo.
Toy inona ny habetsahan’ny fanampiana nalefa tany Afrika Afovoany noho ny fanampian’ireo Vavolombelona an’arivony maro tany Belzika sy Frantsa ary Soisa? Tamin’ny Jona 1997, ny tontaliny dia fanafody 500 kilao, biscuits be proteina 10 taonina, sakafo hafa 20 taonina, fitafiana 90 taonina, kiraro ho an’olona 18 500, ary bodofotsy 1 000. Nisy zavatra vita an-tsoratra momba ny Baiboly nalefa fiaramanidina koa. Nankasitrahana tokoa izany rehetra izany, nampionona ireo mpitsoa-ponenana sy nanampy azy ireo mba hiaritra ny fisedrana azy. Efa ho 5 000 000 000 FMG ny tontalim-bidin’ireo vatsy fanampiana. Izany fanomezana izany dia porofon’ny firahalahiana sy fitiavana eo amin’ireo izay manompo an’i Jehovah.
Fizarana tany Congo
Rehefa nanomboka tody tany Congo ireo entana, dia nisy rahalahy roa sy anabavy iray tonga avy any Frantsa mba hiara-miasa tamin’ireo komitin’ny vonjy rano vaky teo an-toerana. Raha ny mahakasika ny fankasitrahana nasehon’ireo Vavolombelona any Congo, dia hoy i Joseline: “Naharay taratasy fankasitrahana maro izahay. Nanome ahy haingon-javatra miendrika vatosoa maitso ny rahavavy mahantra iray. Ny hafa dia nanome anay ny sariny. Raha teo am-piaingana izahay, dia nanoroka ahy ireo rahavavy, namihina ahy, ary nitomany. Nitomany koa aho. Maro no niteny hoe: ‘Be hatsaram-po i Jehovah. Mihevitra anay i Jehovah.’ Koa neken’izy ireo fa an’Andriamanitra ny voninahitra avy amin’izany fanomezana izany. Fony nizara sakafo izahay, dia nidera an’i Jehovah tamin’ny hiran’ilay Fanjakana ireo rahalahy sy anabavy. Tena nanohina ny fo tokoa ilay izy.”
Anisan’ilay ekipa ny dokotera iray antsoina hoe Loic. Maro no nifanesika ho ao amin’ny Efitrano Fanjakana ary niandry tamim-paharetana ny anjarany mba hitady ny fanampiany. Mba naniry hanao zavatra koa ny anabavy iray tao Congo, ka nanao menakely 40, ary nanome izany ho an’ireo izay niandry mba hizaha dokotera. Koa satria nisy olona tokony ho 80 niandry, dia samy nahazo antsasaka menakely ny tsirairay.
Fanampiana an’ireo tsy Vavolombelona
Tsy nomena ho an’ny Vavolombelon’i Jehovah irery ihany akory io fanampiana ho fanasoavana olona io. Nandray soa tamin’izany koa ny hafa, toy izay noraisin’ny maro tamin’ny 1994. Izany dia mifanaraka amin’ny Galatiana 6:10, izay manao hoe: “Koa araka ny ananantsika andro hanaovana, dia aoka isika hanao soa amin’ny olona rehetra, indrindra fa amin’ny mpianakavin’ny finoana.” — Izahay no manao sora-mandry.
Ny Vavolombelona dia nizara fanafody sy fitafiana tany amin’ny sekoly fanabeazana fototra maromaro sy trano fitaizana zaza kamboty iray any akaikin’i Goma. Ankizy 85 no nipetraka tao amin’ilay trano fitaizana zaza kamboty. Tamin’ny dia iray taloha kokoa izay natao mba hanombanana ny toe-javatra, dia nitsidika ilay trano fitaizana zaza kamboty ilay ekipa mpanao vonjy rano vaky ary nampanantena ny hamatsy azy ireo amin’ny biscuits be proteina 50 baoritra, sy baoritra misy fitafiana, sy bodofotsy 100, sy fanafody ary kilalao. Nilahatra teo an-tokotany ireo ankizy ka nihira ho an’ireo mpitsidika. Avy eo izy ireo dia nanao fangatahana manokana — mba mety hahazo baolina iray hahafahany hilalao baolina kitra ve izy ireo?
Herinandro maromaro tatỳ aoriana, dia nanatanteraka ny fampanantenany hitondra vatsy fanampiana ilay ekipa mpanao vonjy rano vaky. Nanaitra ny sain’ilay talen’ilay trano fitaizana zaza kamboty ny fahalalahan-tanana naseho taminy, sy izay novakiny tao amin’ny zavatra vita an-tsoratra ara-baiboly nomena azy, hany ka nilaza izy fa eo an-dalam-pahatongavana ho Vavolombelon’i Jehovah ny tenany. Ary nomena baolina iray ve ireo ankizy? “Tsia”, hoy ny navalin’i Claude, mpandrindra an’ilay ekipa mpanao vonjy rano vaky avy any Frantsa. “Baolina roa no nomenay azy ireo.”
Tobin’ny mpitsoa-ponenana
Tsy noferana ho an’i Congo ihany ny fanampiana. Mpitsoa-ponenana an’arivony maro no nandositra ireo faritra nisy ady, ka nankany amin’ny tany iray teo akaiky izay nananganana haingana toby telo ho an’ny mpitsoa-ponenana. Nankany koa ireo Vavolombelona mba hahitana izay azo natao. Tamin’ny fotoana nanomanana itỳ tatitra itỳ, ireo toby dia nampialokaloka mpitsoa-ponenana 211 000, ka ny ankamaroany dia avy any Congo. Tokony ho 800 ireo Vavolombelona sy ireo zanany ary olona liana amin’ny vaovao tsaran’ilay Fanjakana. Olana avy hatrany tao amin’ireo toby ny tsy fahampian-tsakafo. Tao amin’ny toby iray dia tsy nisy sakafo afa-tsy izay ampy telo andro monja, ary anisan’izany ny tsaramaso efa nialin-taona hatramin’ny telo taona.
Na dia izany aza, dia nanana toe-tsaina tsara ny Vavolombelona. Na dia kely aza ny zavatra vita an-tsoratra ara-baiboly nananan’izy ireo, dia nitarika fivoriana an-kalamanjana tsy tapaka izy ireo mba hampaherezana ny tenany ara-panahy. Be natao koa izy ireo teo amin’ny fitoriana ny vaovao tsaran’ny Fanjakan’Andriamanitra tamin’ny hafa tao amin’ireo toby. — Matio 24:14; Hebreo 10:24, 25.
Anisan’ilay ekipana Vavolombelona nanao famotopotorana, ny dokotera iray. Na dia tsy navelan’ny manam-pahefana hijanona afa-tsy andro vitsivitsy monja tao amin’ny toby tsirairay aza izy ireo, dia nanao fizahana marary. Namela fanafody sy vola tamin’ireo loholona kristiana izy ireo. Noho izany, dia tsy maty fo aman’aina ireo rahalahy. Nirary ny hahafahan’ireo Vavolombelona hody tsy ho ela any an-tanindrazany koa, izy ireo.
Ahoana ny amin’ny hoavy? Nambaran’i Jesosy Kristy mialoha fa ho andron’ny fisafotofotoana lehibe ny androntsika, ho fotoana voamariky ny ady sy ny tsy fahampian-kanina. (Matio 24:7). Fantatry ny Vavolombelon’i Jehovah fa ny Fanjakan’Andriamanitra irery ihany no hamarana ny fijaliana misy ankehitriny eto an-tany. Eo ambanin’ny fanapahany, ny tany fonenantsika dia ho tonga paradisa hisian’ny fiadanana sy ny fahatondrahana ary ny fahasambarana mandrakizay ho an’ny taranak’olombelona mankatò. (Salamo 72:1, 3, 16). Mandra-pahatongan’izany, ny Vavolombelona dia hanambara ny vaovao momba io Fanjakan’ny lanitra io ary hanohy hanampy koa ireo mpiara-mivavaka aminy sy ny olon-kafa, amin’ny fotoam-pahasahiranana.
[Teny notsongaina, pejy 4]
Nanomboka tamin’ny 1994, ireo Vavolombelon’i Jehovah tany Eoropa fotsiny dia efa nandefa sakafo sy fitafiana sy fanafody ary fanampiana vonjy rano vaky hafa maherin’ny 190 taonina, tany amin’ny faritra misy ireo Farihy Lehibe atsy Afrika
[Efajoro, pejy 6]
Fampiharana ny Fitiavana Kristiana
Anisan’ireo nandray anjara tamim-pahadodonana tamin’ilay tetik’asa hoe “Vonjeo i Zaïre”, tany Frantsa, i Ruth Danner. Fony izy mbola ankizy, dia nogadraina tany amin’ny toby fitanana nazia izy noho ny finoany kristiana. Izao no nolazainy: “Faly be izahay nanao zavatra ho an’ireo anadahinay sy rahavavinay any Afrika! Nisy zavatra nahatonga ny fifaliako ho avo roa heny anefa. Tamin’ny 1945, dia tsy nanana na inona na inona mihitsy izahay fony nody avy tany Alemaina. Na dia ny akanjo nanaovanay aza dia nindramina. Tsy ela anefa, dia naharay fanampiana avy tamin’ireo anadahinay ara-panahy tany Amerika izahay. Koa itỳ ezaka vonjy rano vaky itỳ dia nanome ahy fahafahana hamaly ny hatsaram-panahy naseho taminay fahiny. Tombontsoa toy inona moa ny hoe anisan’izany fianakaviamben’ny mpirahalahy izay mampihatra ny fitiavana kristiana izany!” — Jaona 13:34, 35.
[Sary, pejy 7]
Tsy ho ela ny paradisa an-tany hisian’ny zavatra tondraka ho an’ny rehetra