Iza no Mpitondra Tena Mahay Ankehitriny?

Niady hevitra ny Parlemanta Anglisy tamin’ny 1940, satria tsy natoky ny mpitondra intsony. Nanatrika teo koa i Lloyd George, 77 taona. Izy no nahatonga ny Anglisy handresy tamin’ny Ady Lehibe I. Nanao politika nandritra ny taona maro izy, ka afaka namakafaka tsara ny asan’ny olona tao amin’ny fitondrana. Izao no teniny, nandritra ny fivorian’ny Antenimiera tamin’ny 8 Mey 1940: “Vonona hanao ny sorona rehetra ilaina ny firenena raha mahay ny mpitondra eo aminy, voafaritra tsara ny tanjon’ny Governemanta, ary matoky izy ireo fa manao araka izay fara heriny ny olona ao amin’ny fitondrana.”

ASEHON’IREO tenin’i Lloyd George ireo fa antenain’ny olona hahay sy hiezaka mafy hanatsara ny fiainany ny mpitondra. Nisy mpikarakara fampielezan-kevitra nilaza hoe: “Rehefa mifidy prezidà ny olona, dia ankininy aminy ny fiainany sy ny hoaviny ary ny zanany.” Sarotra be anefa ny tsy handiso fanantenana azy ireo. Nahoana?

Maro ny zava-manahirana tsy ahitana vahaolana eto amin’ity tontolo ity. Efa mba nisy ve, ohatra, mpitondra faran’izay hendry sy mahery, ka afaka namarana tanteraka ny heloka bevava sy ny ady? Iza amin’ny mpitondra ankehitriny no be vola sy mahay mangoraka, ka mahavita manome sakafo sy rano madio ho an’ny olona tsirairay, sady mikarakara ny fahasalamany? Iza no ampy fahalalana hiaro ny tontolo iainana sy hamerina azy io amin’ny laoniny, ka tapa-kevitra hanao izany? Iza no manana ny fahaizana sy hery, ka hanao izay hahasambatra foana ny rehetra?

Tsy vitan’ny olombelona izany

Marina fa nisy mpitondra nahomby tamin’ny lafiny sasany. Tsy mihoatra ny am-polony taona anefa ny fitondrany, ary tsy fantatra hoe iza indray no handimby azy. Nisaintsaina izany i Solomona, mpanjaka teo amin’ny Israely fahiny, izay anisan’ny mpitondra tena nahay. Izao no fanatsoahan-keviny: “Eny, efa halako ny fisasarako rehetra izay nisasarako tatỳ ambanin’ny masoandro, fa havelako ho an’ny olona izay handimby ahy izany, ary iza no mahalala na ho hendry na ho adala izy? Nefa izy no ho tompon’izay rehetra nisasarako sy nataoko tamin’ny fahendreko tatỳ ambanin’ny masoandro. Zava-poana koa izany.”—Mpitoriteny 2:18, 19.

Tsy azon’i Solomona antoka raha hanohy ny asa tsara vitany ny mpandimby azy, na handrava efa fotsiny. Nino izy fa “zava-poana” ny fanovaovana ny mpitondra, na “tsy misy dikany” araka ny nandikana azy ao amin’ny Baiboly hafa.

Herisetra indraindray no entina hanovana ny mpitondra. Nisy namono ho faty ny mpitondra nahay sasany, raha mbola teo am-perinasa. Nilaza toy izao i Abraham Lincoln, prezidà nohajaina fatratra tany Etazonia: “Voafidy hanatanteraka andraikitra lehibe ao anatin’ny fotoana fohy aho. Noho izany, dia mihevitra ianareo fa tsy haharitra koa ny fahefako.” Vetivety tokoa no naha teo amin’ny fitondrana azy. Betsaka ny zava-bitany ary naniry hitondra soa bebe kokoa ho an’ny fireneny izy. Efa-taona monja anefa no naha prezidà azy. Ary raha vao voafidy fanindroany izy, dia novonoin’ny olona naniry fitondrana vaovao. 

Tsy afaka miantoka ny hoaviny na dia ny mpitondra mahay indrindra aza, ka ahoana no hatokisanao azy sy hanankinanao aminy ny hoavinao? Hoy ny Baiboly: “Aza matoky ny lehibe, na ny zanak’olombelona izay tsy mahavonjy. Miala ny fofonainy, ka miverina ho amin’ny taniny izy; ary amin’izay indrindra no hahafoanan’ny fikasany.”—Salamo 146:3, 4.

Mety ho sarotra ny tsy hatoky ny olona eo amin’ny fitondrana. Tsy milaza anefa ny Baiboly hoe tsy hisy mihitsy ny fitondrana tsara sy maharitra. Hoy ny Isaia 32:1: “Indro, fa araka ny fahamarinana no hanjakan’ny mpanjaka.” Nanomana ny hisian’ny “mpanjaka” iray i Jehovah Andriamanitra Mpamorona antsika, ary tsy ho ela dia hitondra ny tany manontolo izy. Iza io mpanjaka io? Manampy antsika hamantatra azy ny faminaniana ao amin’ny Baiboly.

Mpanjaka tena mahay mitondra

Roa arivo taona lasa izay, dia nisy anjely niteny toy izao tamin’ny tovovavy jiosy iray atao hoe Maria: “Hitoe-jaza ianao, ka hiteraka zazalahy, ary hataonao hoe Jesosy ny anarany. Ho lehibe izy ka hantsoina hoe Zanaky ny Avo Indrindra, ary i Jehovah Andriamanitra hanome azy ny seza fiandrianan’i Davida rainy. Ary ho mpanjaka eo amin’ny taranak’i Jakoba mandrakizay izy, ary tsy hifarana mihitsy ny fanjakany.” (Lioka 1:31-33) I Jesosy avy any Nazareta tokoa no Mpanjaka voalazan’ny faminaniana ao amin’ny Baiboly.

Matetika ny fivavahana no mampiseho an’i Jesosy ho toy ny zazakely, na lehilahy malemy sy mahia kely, na mampihafy tena sy manaiky izay rehetra mianjady aminy. Tsy mahatonga antsika hihevitra azy ho toy ny Mpitondra azo itokisana ireny sary ireny. Raha ny marina anefa, dia asehon’ny Baiboly ho toy ny lehilahy matanjaka, matotra, be zotom-po, ary vonona hanao zavatra i Jesosy Kristy. Nanana toetra tsara hafa koa izy, ka tena mendrika ny ho mpitondra. (Lioka 2:52) Ireto no toetrany miavaka sasany.

Tsy nivadika mihitsy i Jesosy. Nanao ny marina sy tsara fitondran-tena foana izy. Noho izany, dia sahy nihaika ny fahavalony izy mba hilaza izay ratsy nataony, nefa tsy nahita holazaina ireo. (Jaona 8:46) Nampihatra ny zavatra nampianariny izy, ka resy lahatra ny olona tso-po maro ary lasa mpanara-dia azy.—Jaona 7:46; 8:28-30; 12:19.

Nanokan-tena tanteraka ho an’Andriamanitra i Jesosy. Tapa-kevitra hamita ny asa nasainy nataony izy, ka tsy nahasakana azy ny mpanohitra, na olona na demonia. Tsy natahotra hoentina tamin-kerisetra izy. (Lioka 4:28-30) Tsy nahakivy azy koa ny havizanana sy ny hanoanana. (Jaona 4:5-16, 31-34) Nifantoka tamin’ny tanjony foana izy, na dia nilaozan’ny namany aza.—Matio 26:55, 56; Jaona 18:3-9.

Niahy fatratra ny olona i Jesosy. Nanome sakafo ho an’ny mahantra izy (Jaona 6:10, 11), nampionona ny ketraka. (Lioka 7:11-15) Nanasitrana ny jamba sy ny marenina ary ny olona voan’ny aretina hafa izy. (Matio 12:22; Lioka 8:43-48; Jaona 9:1-6) Nampahery ireo apostoliny niasa mafy izy. (Jaona, toko 13-17) Noporofoiny fa “mpiandry tena tsara” sy miahy ny ondriny izy.—Jaona 10:11-14.

Vonona hiasa i Jesosy. Nanasa ny tongotry ny apostoliny izy mba hampitana lesona lehibe tamin’izy ireo. (Jaona 13:4-15) Namakivaky lalana namovoka izy, rehefa nitory ny vaovao tsara tany Israely, ka mba naloto koa ny tongony. (Lioka 8:1) Nitady azy ny vahoaka indray mandeha, satria te hahalala zavatra bebe kokoa. Nampianatra azy ireo izy, na dia efa niomana hiala sasatra tany amin’ny “toerana mangina” aza. (Marka 6:30-34) Nazoto niasa tokoa izy, ka ohatra tsara ho an’ny Kristianina rehetra.—1 Jaona 2:6.

Vitan’i Jesosy ny asany ary maty izy. Tsy nivadika izy, ka namaly soa azy i Jehovah Andriamanitra. Nataony mpanjaka any an-danitra izy, ary tsy mety maty intsony. Hoy ny Baiboly momba an’i Jesosy: “Fantatsika mantsy fa tsy ho faty intsony i Kristy amin’izao izy efa natsangana tamin’ny maty izao, eny, tsy manjaka aminy intsony ny fahafatesana.” (Romanina 6:9) Matokia fa tsy misy Mpitondra mahay noho i Jesosy Kristy. Tsy hila hanendry mpitondra hafa na hiova fitondrana intsony isika, rehefa izy no hanjaka amin’ny tany manontolo. Tsy hisy hahavita hamono azy, ary tsy hisy mpitondra afaka handimby azy ka handrava ny asany. Inona marina anefa no soa hoentiny ho an’ny olombelona?

Inona no hataon’io mpitondra vaovao io?

Misy faminaniana momba ny fitondran’io Mpanjaka lavorary sy tsy mety maty io, ao amin’ny Salamo faha-72. Hoy ny andininy faha-7 sy faha-8: “Ny marina hitrebona amin’ny androny, ary ho be ny fiadanana mandra-paha-tsy hisy volana intsony. Ary hanjaka hatramin’ny ranomasina ka hatramin’ny ranomasina izy, ary hatramin’ny Ony ka hatramin’ny faran’ny tany.” Tsy hanana ahiahy mandrakizay ny mponina eran-tany, rehefa i Jesosy no hitondra azy ireo. Hopotehiny daholo ny fitaovam-piadiana, ary hesoriny tsy ho ao am-pon’ny olona mihitsy aza ny faniriana hiady. Misy olona manana toetran’ny liona mirangorango sy ny bera masiaka ankehitriny, ka mamono ny hafa. Ho efa niova tanteraka anefa izy ireo amin’izay fotoana izay. (Isaia 11:1-9) Ho be ny fiadanana.

Hoy indray ny Salamo 72:12-14: “Hamonjy ny mahantra mitaraina izy sy ny ory tsy manan-kamonjy; hiantra ny reraka sy ny malahelo izy ary hamonjy ny fanahin’ny malahelo. Hanavotra ny fanahiny amin’ny fampahoriana sy ny fanaovana an-keriny izy; ary ho zava-dehibe eo imasony ny rany.” Rehefa hanjaka i Jesosy Kristy, dia ho fianakaviam-be sambatra sy miray saina ny olona rehetra, anisan’izany ny mahantra sy ny ory, ary ny olon-kafa heverina ho ambany. Fifaliana no hameno ny fiainany, fa tsy fahoriana na famoizam-po.—Isaia 35:10.

Mampanantena ny andininy faha-16 hoe: “Hahavoka-bary betsaka ny tany, na dia any an-tampon’ny tendrombohitra aza.” Olona an-tapitrisany no mosarena ankehitriny. Tsy voazara mitovy tsara ny sakafo, noho ny politika sy ny fitiavan-karena. Noho izany, dia maro no matin’ny hanoanana, indrindra fa ny ankizy. Tsy hisy intsony anefa izany olana izany, rehefa hanjaka i Jesosy Kristy. Hamokatra sakafo matsiro tondraka ny tany ka ho voky tsara ny rehetra.

Te hahazo ireo fitahiana ireo ve ianao? Raha izany no izy, dia mianara momba ilay Mpitondra, izay madiva hifehy ny tany manontolo. Ho faly hanampy anao hanao izany ny Vavolombelon’i Jehovah. Tsy ho diso fanantenana ianao, satria hoy i Jehovah Andriamanitra momba ny Zanany lahy: “Izaho kosa efa nanendry ny Mpanjakako tambonin’i Ziona, tendrombohitro masina.”—Salamo 2:6.

[Efajoro, pejy 5]

VERY SEZA TAMPOKA

Mazàna ny mpitondra no afaka manantena hohajain’ny vahoakany sy hotohanany, raha mitondra fiadanana sy toe-piainana tsara ho azy ireo. Olon-kafa indray anefa no haka ny toerany, raha tsy matoky azy intsony ny vahoaka. Misy ohatra vitsivitsy ireto, mampiseho ny antony nahavery seza ny mpitondra sasany.

Toe-piainana ratsy. Frantsay maro no voatery nandoa hetra be tany amin’ny faramparan’ireo taona 1 700, nefa tsy nahazo afa-tsy sakafo kely. Izany no niteraka ny Revolisiona Frantsay, ka nahatonga ny Mpanjaka Louis Faha-16 ho notapahin-doha tamin’ny 1793.

Ady. Namarana ny fitondran’ny emperora nahery indrindra sasany ny Ady Lehibe I. Niteraka ady, ohatra, ny tsy fahampian-tsakafo tany Saint-Pétersbourg, any Rosia, tamin’ny 1917. Nanomboka tamin’izay ny Revolisiona Rosianina. Nesorina tsy ho mpanjaka intsony i Nicolas II, ary ny Kominista indray no nitondra. Nitady fihavanana tamin’ny fahavalony i Alemaina tamin’ny Novambra 1918, nefa tsy nety nanajanona ny ady izy ireo, raha tsy niova ny fitondrana alemà. Noho izany, dia nalefa an-tsesitany tany Holandy ny mpanjaka alemà Guillaume II.

Faniriana karazana fitondrana hafa. Rava ny Firaisana Sovietika tamin’ny 1989. Nirodana ireo karazana fitondrana izay toa natanjaka toy ny vato, satria naleon’ny olona fomba fitondra hafa toy izay ny Kominisma.

[Sary, pejy 7]

Nanome sakafo ho an’ny noana i Jesosy, nanasitrana ny marary, ary nanome modely ho an’ny Kristianina rehetra

[Sary nahazoan-dalana, pejy 4]

Lloyd George: Photo by Kurt Hutton/Picture Post/Getty Images