Fanononana Mety Tsara

TSY ny Kristianina rehetra no nianatra nandritra ny taona maro. Ny apostoly Petera sy Jaona aza dia nolazaina fa “tsy mba mpahay lalàna na nampianarina.” (Asa. 4:13) Na izany aza, dia tsy tokony ho diso ny fanononanao ireo teny, satria lasa tsy mifantoka amin’ny fanazavanao ny Baiboly ny sain’ny mpihaino anao.

Lafin-javatra tokony hodinihina. Tsy misy fitsipi-panononana tokana azo ampiharina amin’ny fiteny rehetra. Fiteny maro no soratana amin’ny literan’ny abidy latinina, toy ilay ampiasaina amin’ny teny malagasy. Ankoatra io abidy io, dia eo koa ny abidy arabo, grika, hebreo, ary rosianina. Ny teny sinoa dia tsy manana abidy, fa soratana kosa amin’ny tarehintsoratra voaforon-javatra maromaro. Mazàna ireo tarehintsoratra ireo no manondro teny iray na tapany amin’ny teny iray. Na dia mampiasa tarehintsoratra sinoa aza ny teny japoney sy koreanina, dia mety ho feo hafa tanteraka no hanononana azy ireny, ary mety hilaza hevitra hafa izy ireny.

Amin’ireo fiteny mampiasa abidy, dia lazaina hoe mahay manonona teny ny olona iray, raha mampiasa ilay feo mifanentana tsara amin’ny litera tsirairay na amin’ny litera maromaro miaraka. Tsy sarotra tononina ny fiteny toy izany rehefa manaraka fitsipika tsy miovaova, toy ny fahita amin’ny teny grika sy espaniola ary zoloa. Raha tafiditry ny fiteny vahiny anefa ny fiteny iray, dia mety hampiova ny fomba fanonona azy io ny fomba fanonona ilay teny vahiny. Noho izany, dia mety ho azo tononina amin’ny fomba maro ny litera iray na ny litera maromaro miaraka, na mety tsy hotononina mihitsy aza indraindray. Mety hila ny hanao tsianjery ireo teny maningana, sy hampiasa azy ireo matetika ianao, rehefa miteny. Amin’ny teny sinoa, raha te hanonona tsara ireo teny ny olona, dia mila manao tsianjery tarehintsoratra an’arivony maro. Amin’ny fiteny sasany, dia miova arakaraka ny fanovana ny feo hidina na hiakatra ny hevitry ny teny iray, hany ka hampita hevitra diso ny olona, raha tsy manaraka io fitsipika io.

Raha voaforona vaninteny ireo teny ao amin’ny fiteny iray, dia tena ilaina ny mametraka ny tsindrimpeo lehibe indrindra eo amin’ilay vaninteny tokony hisy azy. Toa tsy dia miovaova firy ny fomba fametrahana ny tsindrimpeo, amin’ny fiteny maro manaraka izany rafitra izany. Izay teny maningana amin’izany no mety hisy mari-tsindrimpeo, rehefa soratana. Manamora ny tokony ho fanononana azy izany. Raha miovaova anefa fa tsy mitovy foana ny fomba fametrahana ny tsindrimpeo amin’ny fiteny iray, dia sarotra kokoa ny fanononana ireo teny. Tsy maintsy manao tsianjery teny be dia be ny olona amin’izany.

Amin’ny fiteny sasany, dia tena ilaina ireo marika eo ambony na eo ambanin’ny litera sasany, toy ireto: è, é, ô, ñ, ō, ŭ, č, ö, ç. Mety ho efa voasoratra izy ireo, na ilay mpamaky teny no antenaina hanonona azy, arakaraka ny teny manodidina ilay teny mila azy. Amin’io toe-javatra farany io, dia mila manao fanomanana tsara ianao, rehefa tendrena hamaky teny ampahibemaso.

Misy fandrika sasany tsy maintsy halavirina, raha ny amin’ny fanononana. Raha ataonao marina loatra ny fomba fanononao teny, dia hoheverin’ny olona ho manamboamboatra fiteny ianao, ho matin-kambo mihitsy aza. Marina koa izany, raha manonona teny amin’ny fomba fanonona tsy fampiasan’ny besinimaro intsony ny olona iray. Hisarika ny saina ho amin’ny tenany fotsiny izy amin’izany. Etsy an-danin’izany kosa, dia halaviro ilay mifanohitra amin’izany, izany hoe ny tsy fitandremana, rehefa miteny na manonona teny. Efa noresahina tao amin’ny hoe “Teny Voatonona Mazava Tsara” ny sasany amin’ireo torohevitra ireo.

Mety hiova araka ny tany, ary araka ny faritany ao amin’ny tany iray mihitsy aza, ny fomba fanonona teny. Mety hiteny ilay fiteny eo an-toerana araka ny fomba fanonony manokana ny vahiny iray. Ary amin’ny fiteny sasany, ny diksionera dia mety hanome fomba fanonona maro samy azo ekena, ho an’ny teny iray ihany. Ahoana raha tsy nahita fianarana firy ny olona iray, na raha tsy fitenin-drazany ilay fiteny ampiasainy izao? Amin’izay izy dia tokony hihaino tsara an’ireo mahay miteny tsara ilay fiteny eo an-toerana, ka hanahaka ny fomba fanonon’izy ireo. Isika Vavolombelon’i Jehovah dia tokony hampiasa fomba fiteny izay hampahamendrika ilay hafatra torintsika sy ho mora azon’ny olona.

Teny fantatrao tsara ampiasaina, eo amin’ny resaka ataonao isan’andro. Tsy zava-manahirana ny fanononana, eo amin’ny resaka andavanandro. Mety hahita teny tsy fampiasanao andavanandro anefa ianao, rehefa mamaky teny amin’ny feo avo. Ary ny Vavolombelon’i Jehovah dia mamaky teny amin’ny feo avo imbetsaka. Mamaky ny Baiboly amin’ny olona isika, rehefa mitory aminy. Tendrena hamaky ireo fehintsoratra mandritra ny Fianarana Ny Tilikambo Fiambenana na amin’ny Fianarana Boky ny rahalahy sasany. Tena ilaina ny hamakiantsika teny araka ny marina, ka tsy ho diso fanonona teny, mba tsy hampiala ny sain’ny olona amin’ilay hafatra.

Sarotra aminao ve ny manonona anarana sy teny sasany ao amin’ny Baiboly? Amin’ny teny malagasy, ny mari-tsindrimpeo eo amin’ny zanatsoratra iray dia milaza fa izy io no tokony hahazo ny tsindrimpeo. Ohatra tsara amin’izany ny teny hoe “ary” sy “arỳ” sy ny hoe “ety” sy “etỳ.”

Fomba hanatsarana ny fanononana. Maro amin’ireo tsy mahay manonona no tsy mahalala izany akory. Raha milaza aminao izay zavatra tokony hohatsarainao eo amin’ny fanononanao ny mpiandraikitra ny sekoly, dia ankasitraho izany fanehoany hatsaram-panahy izany. Raha vao fantatrao àry fa misy tsy mety ny fanononanao, ahoana no hanatsaranao azy?

Voalohany aloha, rehefa tendrena hamaky teny amin’ny feo avo ianao, dia mety hanampy anao ny fijerena diksionera. Jereo ireo teny tsy fantatrao. Raha tsy zatra mampiasa diksionera ianao, dia vakio ireo fanazavana eo amin’ireo pejiny voalohany, na mangataha olona hanazava azy ireo aminao. Averimbereno amin’ny feo avo izay teny rehetra avy nojerenao.

Ny fomba faharoa azo anatsarana ny fanononana dia ny famakiana teny amin’olon-kafa, izay mahay manonona tsara, sy ny fangatahana azy hanitsy ny diso nataonao.

Ny fomba fahatelo hanatsarana ny fanononana dia ny fihainoana tsara an’ireo mahay miteny tsara. Raha misy kasety nandraisana feo ny Fandikan-tenin’ny Tontolo Vaovao na ny gazety Ny Tilikambo Fiambenana sy Mifohaza! amin’ilay fiteny ampiasainao na ianaranao, dia mahaiza manararaotra azy ireny. Rehefa mihaino azy ireny ianao, dia mariho ireo teny tononina amin’ny fomba hafa noho ny anao. Raiso an-tsoratra izy ireny, ary averimbereno amin’ny feo avo. Tsy ho diso fanonona ireo teny intsony ianao amin’ny farany, ary tena hihatsara ny fomba fiteninao.