Vino Ibuku Lyakwe Yobo Lingamwazwa Lino Mukusunda Yauze

1-2. Iintazi ci ino ya cuza yakwe Yobo alino na Eliu yakweti?

LINO Yobo waponzizye ivyuma vyonsi vino wakweti, aingi aikalanga uku ncende ino wikalangako yuvwile ivyamucitikiile. Yobo umonsi wino yamanyile ukuti wakweti sana ivyuma, waponzizye vyonsi vino wakweti. Lino ya cuza wakwe Yobo yatatu, kuli kuti Elifazi, Bilidadi, na Zofali yuvwile ivyacitike, yaile uku Uzi pakuti yangamuteekezya. Lino yaweni ivyacitikile Yobo yazungwike.

² Elenganyini pali vino vyacitike. Yobo waculanga pa mulandu wakuti waponzizye ivintu ivingi ivyali ivicindame kuli aliwe. Imfwele, ing’ombe, ingamali, alino na ya punda, vyafwile. Ana yakwe na aomvi yakwe yakomilwe. Nupya ana yakwe Yobo yonsi yafwile lino ing’anda yao yayaponiile. Nupya ukulunda pali vii, Yobo wizile alwala sana. Lyene umwili wakwe onsi wali ni vilonda nupya wawaikwanga. Lino Elifazi, Bilidadi, na Zofali yafisile, yazanyile Yobo atenzi umwi twi. I vyani vino yacisile? Ikazile na Yobo pa manda 7, lelo pa manda yaa yonsi yatalanzilepo icili consi pano yaweni ukuti waculanga. (Yobo 2:​12, 13) Umulumendo uwizina lyakuti Eliu nawe wizile mukulola Yobo nupya wikazile umupiipi. Lyene Yobo watandike ukulanda. Walanzile ukuti nga cazifile afwa nanti ukukanavyalwa. (Yobo 3:​1-3, 11) Yobo walondekwanga ya cuza yakwe ukumwazwa. Vino ya cuza yaa yali nu kulanda vyali nu kulangilila ndi cakuti yamutemilwe nupya yamwisileko mano.

3. I vyani vino tumasambililapo?

³ Yeova walenzile Mose ukulemba vino ya cuza yakwe Yobo yatatu alino na Eliu yalanzile nu kucita. Vimwi vino Elifazi walanzile vifwile vyafumile uku viwa. Lelo vino Eliu walanzile vyafumile kuli Yeova. (Yobo 4:​12-16; 33:​24, 25) Ali mulandu uno umwi buku lyakwe Yobo tukazanilamo ukupanda mano kusuma alino nu kwipe. Tumasambilila vino ibuku lyakwe Yobo lingatwazwa lino tukusunda umwi. Ica nkoleelo, lekini tusambilileko kuli vino tutalinzile ukulanda nu kucita lino tukusunda umwi kuli ya cuza yakwe Yobo yatatu, kuli kuti Elifazi, Bilidadi, alino na Zofali. Lyene tumasambilila na vino tungalanda nu kucita lino tukusunda umwi kuli Eliu. Nupya tumasambilila pali vino Aina Izlaeli yali nu kusambililako ku vyaya umwi buku lyakwe Yobo na vino naswe tungasambililako ndakai.

VINO YA CUZA YAKWE YOBO YATATU YASUNZILE YOBO

4. U mulandu ci uno ya cuza yakwe Yobo yatatu yafizilwe ukuteekezya Yobo? (Loliniko ni cikope.)

⁴ Baibo ikalanda ukuti ya cuza yakwe Yobo yatatu yaile “kuli Yobo pakuti yakamukomelezye nu kumuteekezya” lino yuvwile nu kulola ivyamucitikile. (Yobo 2:11) Lelo yafizilwe ukuteekezya Yobo. U mulandu ci? Apa mulandu ni vintu vii vitatu. Ica kutandikilapo, yamupingwile zuwa ukwaula ukukutika kuli aliwe alino nu kukanauvwikisha intazi ino wakweti. Wakwe, yelenganyanga ukuti Yeova wafululanga Yobo pa mulandu wakuti wacisile vimwi iviipe.a (Yobo 4:7; 11:14) Cakwe Ciili, ukusunda kuno yasunzile Yobo kutaamwazwile, kutaalangilile ukuti yali ni cikuuku nupya kwalenzile ukuti Yobo auvwileko uyi. Wakwe, aonsi yaa yatatu yalanzile amazwi alolekanga ukuya aamano lelo aataali akukomelezya. (Yobo 13:12) Pa miku iili Bilidadi wanenyile Yobo ukuti walandanga sana. (Yobo 8:2; 18:2) Nupya Zofali wakolinye Yobo uku “muntu umuwelewele.” (Yobo 11:12) Nanti cakuti yatapundanga lino yalandanga na Yobo vino yalandanga na mazwi yano yalandanga vyalenzile Yobo ayuvwa uwa mulandu nu ukuti atatemwikwa. (Yobo 15:​7-11) Aonsi yaa yatwalilile ukusinila Yobo ukuti wayembwike nupya yataamuteekizye nanti ukumukomelezya.

5. I vyani ivyacitike lino Elifazi, Bilidadi, na Zofali yasunzile Yobo?

⁵ Ukusunda kuno ya cuza yakwe Yobo yasunzile Yobo, mutafumile ivisuma. Lino Elifazi, Bilidadi, na Zofali yamazile ukulanda, Yobo uvwile sana uyi ukucila vino wayuvwanga lino yatatala iiza. (Yobo 19:2) Ali mulandu uno Yobo watandikile ukuipokolola ukuti wali uwa kaele. Na cii calenzile ukuti Yobo alande na vino atalinzile ukulanda pano wisile mano uku kuipokolola. (Yobo 6:​3, 26) Ya cuza yakwe Yeova yatalanzile ukulingana na vino Yeova akaelenganya nupya yataali ni cikuuku kuli aliwe. Ni vyacitike ivya kuti, Satana wayaomvizye ku kutoovola Yobo. (Yobo 2:​4, 6) Uzye ilyasi lii lyali nu kwazwa uli antu aaliko mpiti, nupya lingatwazwa uli naswe ndakai?

6. I vyani vino aonsi amu Izlaeli yali nu kusambililako kuli ya cuza yakwe Yobo yatatu?

⁶ Vino ilyasi lii lyali nu kwazwa Aina Izlaeli. Lino Yeova wapeezile Aina Izlaeli masunde, wasonsile aonsi, ya eluda akupingula antu nu kwazwa antu kulalondela masunde yakwe. (Malan. 1:​15-18; 27:1) Aonsi yaa yalondekwanga ukukutika lino yatatala yapingula antu. (2 Mila. 19:6) Nupya yalondekwanga ukuzya mauzyo ukucila ukwelenganya sile ukuti iyamanya ivisinka vyonsi. (Malan. 19:18) Aonsi yaa yalinzile ukuya ni cikuuku lino yakulanda na yano yayanga mukulenga uwazwilizyo. U mulandu ci? Pano umuntu ataali nu kulanda ukufuma pa nsi ya mwenzo ndi cakuti aonsi yaa yasi ni cikuuku. (Kufu. 22:​22-24) Kuli masambililo acindame yano aonsi amu Izlaeli yali nu kusambililako ukwi lyasi lyakwe Yobo.

7. Aa weni yauze aalinzile ukusunda yauze, nupya ilyasi lyakwe Yobo lyali nu kuyazwa uli? (Mapinda 27:9)

⁷ Ukuya kwene, aonsi asonsilwe umu Izlaeli asi aliyo sile aalinzile ukusunda Aina Izlaeli. Aina Izlaeli yonsi, ance nanti aikolo, aonsi nanti anaci yalondekwanga ukupandako mano yauze nanti ukulungika cuza wao ndi cakuti waluvyanya. (Masa. 141:5) Ukusunda kwa musango uu kukalangilila ucuza wa cumi. (Belengini Mapinda 27:9.) Ndi cakuti Aina Izlaeli iyasambilila kuli vino Elifazi, Bilidadi, na Zofali yalanzile kuli Yobo, yali nu kumanya vino yatalinzile ukulanda na vino yatalinzile ukucita lino yakusunda umwi.

8. I vyani vino tutalinzile ukucita lino tukusunda umwi? (Loliniko ni vikope.)

⁸ Vino ilyasi lyakwe Yobo lingatwazwa. Lino aina na ya nkazi yakucula, tukalondesha ukuyazwa. Lelo pakuti tucite vivyo tutalinzile ukucita vino ya cuza yakwe Yobo yacisile. Ica nkoleelo, tulinzile ukumanya ivisinka lino tutatala twayasunda. Cakwe ciili, ukusunda kwitu kulinzile ukuvwana ni vyaya umwi Izwi Leza, asi ukulingana na vino tukwelenganya wakwe vino Elifazi wacisile pa miku iingi. (Yobo 4:8; 5:​3, 27) Tutalinzile ukulalanda ivintu ivingayasosha. Iushini ukuti vimwi vino Elifazi na ya cuza yakwe yalanzile vyali ivya cumi. Pa cisila, umutumwa Paulo wizile alandapo na pa mazwi yano Elifazi walanzile. (Loliniko Yobo 5:13; 1 Kolinto 3:19.) Ivingi vino Elifazi, Bilidadi, na Zofali yalanzile vyali ivya ufi nupya vyasosizye Yobo. Fwandi Yeova wayanenyile ukuti vino yalanzile vyali ivya ufi. (Yobo 42:​7, 8) Lino tukusunda umwi tulinzile ukusininkizya ukuti vino tukulanda visikulenga ciloleke kwati Yeova ataaya ningo nanti ukulenga ciloleke kwati atatemwa aomvi yakwe. Lekini lyene tulande pali vino tungasambililako kuli Eliu.

VINO ELIU WASUNZILE YOBO

9. Londololini umulandu uno Yobo walondekelwanga ukuteekeziwa pa cisila cakuti ya cuza yakwe yata ukuvwanga na vino Yeova wamwazwile.

⁹ Yobo na aonsi yatatu yapaazyanyizye pa nsita itali. Yalanzile sana icakuti amazwi yano yalanzile yaya umu vipande 28 ivya muli Baibo. Nupya vino yalanzile vikalangilila ukuti yasosile. Ali mulandu uno Yobo watwalilile ukuvwa uyi. Wali ala acili akulondekwa ukuteekeziwa nu kulungikwa. Uzye Yeova wazwile uli Yobo? Waomvizye Eliu pa kumusunda. Nomba u mulandu ci uno Eliu walolezile ukuti aonsi yate ukupazyanya alino alandepo? Watiile, “Nene umwance mwemo mwemwe aikolo, nikazile mya pano namucindike.” (Yobo 32:​6, 7) Eliu wamanyile ukuti ilingi aikolo yaya na mano pano iikala imyaka iingi nupya yalola ivintu ivingi ukucila ance. Lelo pa cisila ca kukutika kuli Yobo na ya cuza yakwe pa nsita itali, Eliu watandike ukuvwanga. Watiile: “Asi myaka itupu iikalenga umuntu ukuya na mano, nupya asi akote sile aakailuka icisuma.” (Yobo 32:9) I vyani vino lyene Eliu walanzile, nupya walanzile umu nzila uli?

10. I vyani vino Eliu wacisile lino atatala watandika ukusunda Yobo? (Yobo 33:​6, 7)

¹⁰ Lino Eliu atatala wasunda Yobo, walondanga ukuti Yobo ateeke umwenzo nupya waipekinye ukukutika kuli Yobo. Wacisile uli vivyo? Ica nkoleelo, umwineco wateesile umwenzo. Twamanya vii pano Baibo ikalanda ukuti pa kutandika Eliu wasosile. (Yobo 32:​2-5) Eliu atatazile alandepo na Yobo ala watasoka. Wakwe, wanenyile Yobo ati: “Leza wa cumi akandola icili cimwi naawe.” (Belengini Yobo 33:​6, 7.) Eliu walenzile cimanyikwe ukuti wisileko sana mano lino Yobo walandanga. Lino atatala watandika ukusunda Yobo, waswilizyepo ivisinka ivikalamba vino Yobo walanzile. (Yobo 32:11; 33:​8-11) Eliu wacisile ivili vimwi na lino watandike ukusunda Yobo.—Yobo 34:​5, 6, 9; 35:​1-4.

11. Uzye Eliu wasunzile uli Yobo? (Yobo 33:1)

¹¹ Lino Eliu walungikanga Yobo, atalenzile Yobo ayuvwa ukuti uwa sile sile. Lelo wamucindike pali vino wali nu utailo. Wakwe, Eliu waomvizye izina lyakwe Yobo, lelo asi vino aonsi yauze yatatu yacisile. (Belengini Yobo 33:1.) Eliu afwile wiwishe vino walondeshanga ukulanda lino Yobo wapazyanyanga na ya cuza yakwe. Fwandi Eliu wapeezile Yobo ishuko lya kuvwanga ala akumusunda. (Yobo 32:4; 33:32) Nupya Eliu walangilile ningo Yobo umulandu uno ivintu vino walanzile nu kucita vitaali ningo, nupya Eliu wiwisheko Yobo pa mano yakwe Yeova, amaka, mulinganya alino nu kutemwa kwa cumi. (Yobo 36:​18, 21-26; 37:​23, 24) Vino Eliu wasunzile ningo Yobo, vyazwile Yobo ukuipekanya uku kukutika uku kusunda ukwali nu kufuma kuli Yeova. (Yobo 38:​1-3) Uzye vino Eliu wacisile vyali nu kwazwa uli antu aaliko mpiti, nupya vingatwazwa uli naswe ndakai?

12. Uzye Yeova waomvizye uli ya kasesema pa kwazwa antu yakwe, nupya i vyani vino Aina Izlaeli yali nu kusambililako kuli Eliu?

¹² Vino ilyasi lii lyali nu kwazwa Aina Izlaeli. Insita izingi, Yeova waomvyanga ya kasesema pa kusambilizya nu kulungika Aina Izlaeli. Wakwe, umu nsita yakwe ya kapingula, Yeova waomvizye ya kasesema mwanaci Debola pa kutungulula antu yakwe. Nupya Yeova waomvizye Samweli ku kunena Izlaeli ivya kucita, nanti cakuti Samweli wali umwance. (Yakapi. 4:​4-7; 5:7; 1 Sam. 3:​19, 20) Umu nsita ya ene, Yeova waomvyanga ya kasesema pa kwazwa Aina Izlaeli ukutwalilila ukumupepa umu nzila isuma. Nupya lino antu yatiile ukumuvwila, wayatumilanga ya kasesema pakuti ayalungike. (2 Sam. 12:​1-4; Mili. 3:24) Ivisuma vino Eliu wacisile ivyaya umwi buku lyakwe Yobo nga vyazwile aonsi na anaci aali na ucisinka ukumanya ivya kulanda lino yakusunda yauze na vino yangacita vivyo umu nzila isuma.

13. Uzye Aina Klistu yangakomelezya uli ya kapepa yauze ndakai?

¹³ Vino ilyasi lyakwe Yobo lingatwazwa. Swe Ina Klistu tukalenga ukulonda kwakwe Leza ukumanyikwa ukupitila umu kusimikila pali vino vyaya umwi Izwi lyakwe Leza, Baibo. Inzila na yauze ino tukacitilamo vivyo u kuomvya amazwi akuteekezya nu kukomelezya aina itu na ya nkazi. (1 Kol. 14:3) Ya eluda yalinzile ukuya ni cikuuku uku ina na ya nkazi lino yakuyasunda nanti cakuti limwi yangatandika ukulanda ivya “cilandelande.”—1 Tesa. 5:14; Yobo 6:3.

14-15. Langililini vino ya eluda yangakolanya Eliu lino yakusunda umwi?

¹⁴ Elenganyini pali cii. Eluda wamanya ukuti nkazi umwi umu cilongano ali nu ulanda. Eluda wii na eluda muze, yatandalila nkazi wii pakuti yamukomelezye. Lino yamutandalila, nkazi walanda ukuti nanti cakuti lyonsi akaya umu kusimikila nu kuzanwa umu kulongana, asiya ni nsansa. I vyani vino ya eluda yamacita?

¹⁵ Ica nkoleelo, ya eluda yezya na maka ukumanya icaticilenga nkazi ayuvwa vivyo. Pakuti yamanye icaticilenga, yalinzile ukukutikisha nu kuzya mauzyo. Limwi nkazi angatandika ukutwisika ndi cakuti Yeova wamutemwa. Nanti limwi angasakamala pali vino angaisakamala muli vino akalondekwa cila wanda. (Luka 21:34) Cakwe ciili, ya eluda yali ukwezya na maka ukumutaizya pa visuma vino akacita. Wakwe yangamutaizya pali vino akazanwa umu kulongana nu mu mulimo wa kusimikila nanti cakuti cisimwangukila ukucita vivyo. Na cakwe citatu, ndi cakuti ya eluda yuvwikisha icikulenga nkazi ayuvwa vivyo, yangaomvya Baibo ku kumwazwa ukusininkizya ukuti Leza wamutemwa.—Gala. 2:20.

TWALILILINI UKUSAMBILILA MASAMBILILO ACINDAME UMWI BUKU LYAKWE YOBO

16. Uzye tungacita uli pakuti ibuku lyakwe Yobo lyatwalilila ukutwazwa?

¹⁶ kwaya ivintu ivingi vino tungasambilila umwi buku lyakwe Yobo. Wakwe vino twasambilile umu cipande icafumako, ibuku lyakwe Yobo likatwazwa ukumanya umulandu uno Leza wazumilizizya ukucula na vino tungacita pakuti twazizimizya. Nupya umu cipande cii, swensi itusambilila vino tutalinzile ukukolanya ya cuza yakwe Yobo yatatu, na vino tulinzile ukukolanya Eliu lino tukusunda umwi. Uzye citanga cizipe ukupituluka muli vino mwasambilila umwi buku lyakwe Yobo lino mutatala mwasunda umwi? Nupya ndi cakuti ipalengela pano mwabelengiile ibuku lyakwe Yobo, cingazipa nga mwabelengamo nupya. Mulasambilila masambililo na yuze acindame yano mungasambilila umwi buku lii.