Jehovah Ej Ri Jibañ Eo Ad
“Aõ jibõñ ej itok jen Jeova, eo E ar kõmõnmõn lõñ ko im lõl.”—SAM 121:2.
1, 2. (a) Etke jemaroñ ba bwe kij aolep jej aikwij jibañ jen ien ñan ien? (b) Kain Ri Jibañ rot eo Jehovah?
WÕN iad ejañin kar aikwij jibañ? Mol eo in bwe kij aolep jej aikwij bõk jibañ jen ien ñan ien—ñan kijenmij iumin juõn melejoñ ak abañ, ñan kijenmij ñe jej luji juõn men, ñan kijenmij iumin juõn melejoñ ebin. Ñe juõn ej aikwiji jibañ, ekkã an kõnan kebak juõn jeran eo elap an yokwe. Ñe kwoj kwalok abañ eo am ñan eo jeram men in ej kabidodolok am kijenmij kake. Ak ewõr juõn joñan kin ta eo juõn armij emaroñ kõmmane ñan jibañ yuk. Ijellokin men in, armij ro jet rejjab maroñ jibañ yuk aolep ien ñe kwoj aikwij jibañ.
2 Bõtab, ewõr juõn Ri Jibañ eo ekajur otem kajur. Bareinwõt ej kallimur ñan kij bwe ejamin illok jen kij. Ri jeje sam ear kwalok e ke ear ba kin juõn liki elap: “Aõ jibõñ ej itok jen Jeova.” (Sam 121:2) Etke ri jeje sam in ear lukkun liki bwe Jehovah enaj kar jibañ e? Ñan uake kajitõk in, jej aikwij etale Sam 121. Ilo ad kõmmane men in enaj kamaroñ kij ñan melele kin unin ad maroñ liki bareinwõt im reilok ñan Jehovah einwõt Ri Jibañ eo ad.
Juõn Unjen Jibañ Ejelok Likjap Ie
3. Ñan tol et ko Ri jeje sam ear reiliñlok ñan e, im etke?
3 Ri jeje sam ear jitõñlok ñan men in kõmanmõn ko an Jehovah im ba bwe men kein rej bedbedin liki eo ad: “I naj reiliñlok ñõn tol ko; aõ jibõñ en itok jen ia? Aõ jibõñ ej itok jen Jeova, eo E ar kõmõnmõn lõñ ko im lõl.” (Sam 121:1, 2) Ri jeje sam ear jab baj reiliñlok ñan jabdewõt tol. Ke ear je nan kein, temple eo an Jehovah ear bed ilo Jerusalem. Jikin kwelok in, eo ear bed itulõñin tol ko ilo Judah, kar jikin eo ear kõkkar kin jikin jokwe eo an Jehovah. (Sam 135:21) Ri jeje sam emaroñ kar reiliñlok ñan tol ko ilo Jerusalem ijo rar kalek temple eo an Jehovah ie, im ilo liki ear reilok ñan Jehovah ñan bõk jibañ jen e. Etke Ri jeje sam ear lukkun tõmak bwe Jehovah emaroñ kar jibañ e? Kinke Ear “kõmõnmõn lõñ im lõl.” Einwõt an Ri jeje sam kar ba, ‘Emol bwe ejelok jabdewõt men emaroñ bõpraik Ri Kõmanman eo ekajur otem kajur jen an jibañ iõ!’—Aiseia 40:26.
4. Ewi wãwen an kar Ri jeje sam kwalok bwe Jehovah ej bojak in kabwe aikwij ko an armij ro an, im etke lemnak in ej juõn men in kainemõn ñan kij?
4 Kiõ ri jeje sam ear kamelele bwe Jehovah ej bojak ien otemjej ñan lale aikwij ko an ri karejar ro an: “E jamin likit neiõm bwe en makõtkit; Eo ej kejbãrok yuk E jamin kiki. Lo Eo ej kejbãrok Israel E jamin mijki ak kiki.” (Sam 121:3, 4) Anij ejjab kõtlok bwe ro rej liki e ren “makõtkit” ak buñ ñan joñan eo rejjab maroñ bar jerkak im mour ilo jitõb. (Jabõn Kennan Ko 24:16) Etke? Kinke Jehovah ej einwõt juõn shepherd ej mimij im ekkõl wõt im ej kejbãrok sheep ro an. Men in ejjab ke juõn lemnak ej kainemõn kij? Ejjab kil mejen ñan jidik jen an lale ta aikwij ko an armij ro an. Ej waje ir ran im boñ.
5. Etke emwij an ba bwe Jehovah ej bed “i anbijmaroñõn”?
5 Kin an liki bwe Jehovah ej Ri Kejbãrok eo an armij ro an, Ri jeje sam ear je: “Jeova am dri lale, Jeova e anõñõm i anbijmaroñõm. Al eo ejamin mõn yuk ilo ran, ak aliñ ilo boñ.” (Sam 121:5, 6) Ñan ri itoitak eo ej etetal ilo ailiñ ko ilo Middle East, juõn jikin ellor elukkun emõn ñan kejbãrok ir jen bwil in al eo. Jehovah ej einwõt juõn annañ ñan armij ro an, eo ej kejbãrok ir jen bwil in jorrãn eo. Lale eon eo ej ba bwe Jehovah ej bed “i anbijmaroñõm.” Ilo tarinae eo ilo ien etto, kein tõrak eo ear jab kejbãrok anbijmaroñin ri tarinae eo jen jorrãn, kinke ear bed ilo anmiñin. Juõn jeran etiljek emaroñ kar kejbãrok e ilo an jutak im tarinae ituanbwijmaroñõn ri tarinae eo. Einwõt jeran rot in, Jehovah ej jutak ilo tiljek iturin ri kabuñ ro an, im ej bojak ien otemjej ñan jibañ ir.
6, 7. (a) Ewi wãwen an Ri jeje sam kallimur bwe Jehovah ejamin bõjrak jen an jibañ armij ro an? (b) Etke jemaroñ liki nan ko an Ri jeje sam?
6 Jehovah enaj bõjrak ke jen an jibañ armij ro an? Men in ejamin walok. Ri jeje sam ear kajemlok ilo an ba: “Jehovah e naj kejbãrok yuk jen nana otemjej, E naj kejbãrok am. Jeova e naj kejbãrok am driojlok im am dreloñtok jen ien in im ñõn in drio.” (Sam 121:7, 8) Lale bwe ri jeje eo ear ukõt ien jerbale nan ko an jen kiõ ñan ran ko rej itok. Ilo tujinoin, ilo 5 eon, Ri jeje sam ear ba: “Jehovah [ej] am dri lale.” Ak ilo eon kein, Ri jeje sam ear je: “Jehovah enaj kejbãrok yuk.” Inem ri kabuñ ro remol rej bõk kallimur eo bwe jibañ eo jen Jehovah enaj wõnmanlok ñan ran ko tokelik. Jekdon ia eo rej etal ie, jekdon ta melejoñ eo rej jelmae, rejamin bed etolok jen pein.—Jabõn Kennan Ko 12:21.
7 Emol, ri jeje Sam 121 ear liki bwe Ri Kõmanman eo ekajur bõtata ej lale ri karejar ro an ilo joij einwõt juõn shepherd in yokwe im ej joorkatkat einwõt juõn ri waj emõn. Ewõr unin ad liki einwõt Ri jeje sam, kinke Jehovah ejjab oktak. (Malachi 3:6, New World Translation) Melelen men in ke bwe aolep ien enaj kejbãrok kij ilo kanniek? Jaab, ak toan wõt ad reilok ñan e einwõt Ri Jibañ eo ad, enaj kejbãrok kij jen jabdewõt men emaroñ kajorrãn kij ilo jitõb. Jemaroñ kajitõk, ‘Ewi wãwen an Jehovah jibañ kij?’ Jen etale emen wãwen ko ej kõmmane men in. Ilo katak in, jenaj bwebwenato kin ewi wãwen ear jibañ ri karejar ro an ilo ien ko an Bible. Ilo katak eo tok juõn, jenaj katak kin ewi wãwen ej jibañ armij ro an rainin.
Jibañ Jen Enjel Ro
8. Etke jejjab aikwij bwilõñ bwe enjel ro relukkun itoklimo kin wãwen mour eo an ro ri karejaran Anij?
8 Jehovah ej kajur ion million million enjel ro. (Daniel 7:9, 10, NW) Jitõb rein nejin rej jerbal ilo tiljek ñan kõmanman ankil an. (Sam 103:20) Rej lukkun jelã bwe elap an Jehovah yokwe ri kabuñ ro an im ekõnan jibañ ir. Inem, jejjab bwilõñ, bwe enjel ro relukkun itoklimo kin wãwen mour eo an ri karejar ro an Anij ion lal. (Luk 15:10) Inem, emol bwe enjel ro rej lañliñ ñe Jehovah ej kajerbal ir ñan jibañ armij ro. Ilo wãwen et ko Jehovah ear kajerbal enjel ro ñan jibañ ri karejar ro an ilo ien ko etto?
9. Kwalok juõn wanjoñok kin wãwen an Anij kamaroñ enjel ro ñan kejbãrok armij ro retiljek.
9 Anij ear kamaroñ enjel ro bwe ren kejbãrok im kanemkwoj armij ro retiljek. Ruo enjel rar jibañ Lot im ledik ro nejin ñan ko jen jeebeplok eo an Sodom im Gomorrah. (Jenesis 19:1, 15-17) Juõn wõt enjel ear mõn 185,000 ri tarinae in Assyria ro rar kabañ Jerusalem. (2 Kiñ Ro 19:35) Ke ri nana ro rar jolok Daniel ilo jikin lion eo, Jehovah “ear jilkintok enjel eo an im kil loñin lion ko.” (Daniel 6:21, 22, NW) Juõn enjel ear kõtlok ri jilek Peter jen kalbuj. (Jerbal 12:6-11) Bible eo ej kwalok elõñ wanjoñok ko kin wãwen an enjel ro kejbãrok armij, im ear kamol ta eo Sam 34:7 ej ba: “Enjel an Jeova ej ber iturin ro re mijõk E, im lomorir.”
10. Ewi wãwen an kar Jehovah kajerbal juõn enjel ñan rejañ ri kanan eo Daniel?
10 Jet ien, Jehovah ear kajerbal enjel ro ñan rejañ im kakajur armij ro retiljek. Juõn wanjoñok ej kamakit buru jemaroñ loe ilo Daniel chapter 10. Ilo ien eo, Daniel ear nañin 100 an yiõ. Ri kanan eo ear buromõj, bõlen kinke ear lo wãwen an Jerusalem jorrãn im jerbal in kõkãle temple eo ear rumij. Bareinwõt ear mijak elikin an lo juõn vision ekalelñoñ. (Daniel 10:2, 3, 8, NW) Ilo yokwe Anij ear jilkinlok juõn enjel ñan rejañ e. Enjel eo ear kakememej Daniel elõñlok jen juõn alen bwe ear “kanuij emõn” iman mejen Anij. Ta tokjen eo ear walok? Ri kanan eo eritto ear jiroñ enjel eo: “Kwar kakajur iõ.”—Daniel 10:11, 19, NW.
11. Ta juõn ian wanjoñok ko kin wãwen an kar enjel ro tel jerbal in kwalok nan kin news eo emõn?
11 Jehovah ear bareinwõt kajerbal enjel ro ñan tel jerbal in kwalok nan kin news eo emõn. Juõn enjel ear tel Philip ñan kwalok nan kin Christ ñan juõn Ri Ethiopia eunuch, eo ear baptais elikin. (Jerbal 8:26, 27, 36, 38) Ejjabto tokelik, kar ankil an Anij bwe news eo emõn en jededlok ñan Ri Gentile ro rejjab mwijmwij. Ilo vision eo, juõn enjel ear weaklok iman Cornelius, juõn Ri Gentile ear mijak Anij, im ear jiroñ e bwe en kirtok ri jilek Peter. Ke ri keañ ro an Cornelius rar lo Peter, rar ba: “Korniliõs . . . Anij e ar kowe kin enjel ekwojarjar, bwe en jilkinwoj bwe kwon itok ñõn mweo imõn, bwe en roñ nan ko jen yuk.” Peter ear uake nan in jiroñ eo, im Ri Gentile eo kein kajuõn ejañin mwijmwij ear erom juõn uan Christian congregation eo. (Jerbal 10:22, 44-48) Baj lemnak mõk kin ewi wãwen eñjake eo am ñe kwoj jelã bwe juõn enjel ear jibañ yuk ñan wõnmaik juõn armij eo emol buruen!
Jibañ Ikijen Jitõb Kwojarjar
12, 13. (a) Etke ri jilek ro an Jesus rar maroñ tõmak bwe jitõb kwojarjar eo emaroñ kar jibañ ir? (b) Ilo wãwen et eo jitõb kwojarjar ear kamaroñ Ri Christian ro ilo ebeben eo kein kajuõn?
12 Mokta wõt jen an kar mij, Jesus ear kallimuri ri jilek ro an bwe renaj bõk jibañ. Jemen enaj kar lelok ñan ir juõn “ri jibañ, jitõb kwojarjar eo.” (John 14:26, NW) Kar wõr juõn un emõn ibben ri jilek ro ñan tõmak bwe jitõb kwojarjar eo enaj kar jibañ ir. Kinke, Jeje ko rekakõrmol reobrak kin wanjoñok ko kin ewi wãwen an Jehovah kar kajerbal jitõb kwojarjar, kajur eo ekajur otem kajur, ñan jibañ armij ro an.
13 Elõñ alen, jitõb kwojarjar ear jerbal ñan kamaroñ armij ro ñan kõmanman ankil an Jehovah. Jitõb kwojarjar ear kamaroñ Ri Ekajet ro ñan kanemkwoj ailiñ in Israel. (Dri Ekajet Ro 3:9, 10; 6:34) Ejja jitõb eo wõt ear kamaroñ Ri Christian ro ilo ebeben eo kein kajuõn ñan wõnmanlok in kwalok nan ilo beran meñe rar jelmae elõñ kain men in jumae ko. (Jerbal 1:8; 4:31) Tõbrak ko air ilo air kwalok nan kar juõn men ear kamol bwe jitõb kwojarjar eo ear jerbal ioir. Bar ta eo emaroñ kamelele kin ewi wãwen armij ro kajjojo rejjab “katak im dri jab meletlet” rar maroñ kajededlok ennan eo an Ailiñ eo ibelakin lal ilo ien eo an?—Jerbal 4:13; Dri Kolosse 1:23.
14. Ewi wãwen an kar Jehovah kajerbal jitõb kwojarjar eo an ñan kameram armij ro an?
14 Jehovah ear bareinwõt kajerbal jitõb kwojarjar eo an ñan kameramlok armij ro an. Kin jibañ eo jen jitõbõn Anij, Joseph ear maroñ ukõt ettõnak ko an Pharaoh. (Jenesis 41:16, 38, 39) Ikijen jitõb kwojarjar eo an, Jehovah ear kwalok karõk ko an ñan armij ro etta burueir ak ear noje men kein jen ro eutiej burueir. (Matu 11:25) Inem, ikijen men ko Jehovah ej lelok “ñõn ro rej yokwe e,” ri jilek Paul ear ba: “Anij e ear kwaloki ñõn kij kin jitõb.” (1 Dri Korint Ro 2:7-10) Kin jibañ eo jen jitõb kwojarjar eo wõt juõn armij emaroñ melele kin ankil an Anij.
Jibañ Jen Nan in Anij
15, 16. Joshua ear bõk nan in jiroñ ko bwe en kõmman ta im jerbal ilo meletlet?
15 Nan in kakõrmol eo an Jehovah e “wor tokjen ñan katakin,” im ej kamaroñ ri karejar ro an Anij bwe ren “wãppen im emwij kõkõmõnmõn e ñõn jerbal emõn otemjej.” (2 Timote 3:16, 17) Bible eo eobrak kin elõñ wanjoñok ko kin ewi wãwen an armij ro an Anij ilo ien ko etto kar bõk jibañ jen jet jeje ko ilo nan eo an emwij jeje ñan ien eo.
16 Jeje ko ilo Bible eo kar letok nan in kakabilek eo emõn ñan ri kabuñ ro an Anij. Ke Joshua ear bõk eddo eo ñan tel Israel, ear bõk nan in jiroñ eo: “Buk in, buk in kien [eo me Moses ear jeje], en jab joko jen loñõm, a kwon kalomõnlokjen kin e, ran im boñ, bwe kwon lali im kõmõn men ko otemjej emwij jeji iloan; inem kwo naj kõmõn bwe en emõn ial eo am, im kwo naj jerammõn.” Lale bwe Anij ear jab kallimuri Joshua bwe enaj bõk juõn meletlet ilo juõn wãwen ekabwilõñlõñ. Ak, elañe Joshua ear konono im kalmenlokjen kin “buk in kien” eo, inem enaj kar jerbal ilo meletlet.—Joshua 1:8; Sam 1:1-3.
17. Ewi wãwen an kar Jeje ko ilo Bible jibañ Daniel im King Josiah?
17 Nan in Anij emwij an jeje ear bareinwõt jibañ ñan kwalok kin ta ankil an im karõk eo an. Ñan wanjoñok, Daniel ear lo ilo jeje ko an Jeremiah kin ewi toan an armij ro naj jako jen Jerusalem. (Jeremiah 25:11, NW; Daniel 9:2, NW) Bareinwõt, lale kin ta eo ear walok ilo ien iroij eo an King Josiah ilo Judah. Tok ñan ien eo, ailiñ eo an jebwãbwe jen Jehovah, im Iroij ro rar likjap in jeje air copy in Kien eo im lore. (Duteronomi 17:18-20) Ak ke rar kõkãle temple eo rar lo “buk in kien eo,” bõlen book eo Moses ear jei. Bõlen jeje in kar book eo moktata, kar je 800 jima yiõ ko lok iman. Elikin an roñ kobban book eo, Josiah ej kab kile ewi etolokin ailiñ eo ear illok jen ankil an Jehovah, im king in ear karõk ñan kõmman men ko kar jeje kaki ilo book eo. (2 Kiñ Ro 22:8; 23:1-7) Ejjab alikar ke bwe armij ro an Anij ilo ien ko etto rar bõk jibañ jen jet eon ko ilo Jeje Ko Rekwojarjar ear wõr ibbeir ilo ien eo?
Jibañ Jen Ri Tõmak Ro Mõttad
18. Etke jemaroñ ba bwe Jehovah ej bõk eddo eo ñan kamakit juõn ri kabuñ eo emol bwe en jibañ bar juõn jabdewõt ien?
18 Ekkã an Jehovah letok jibañ jen ri tõmak ro mõttad. Emol bwe, Anij ej unjen jibañ eo jabdewõt ien juõn ri kabuñ ej jibañ bar juõn. Etke jemaroñ ba eindein? Kin ruo un ko. Moktata, ej kitibuj jitõb kwojarjar eo an Anij. Jitõb in ej jebar leen, ekoba yokwe im emõn, ibben ro rej bukõte. (Dri Galetia 5:22, 23) Kin men in, ñe juõn ian ri karejar ro an Anij ej jibañ bar juõn, men in ej kamol bwe jitõbõn Jehovah ej jerbal. Kein karuo, Anij ear kõmanman kij ilo wãwen wõt E. (Jenesis 1:26) Melelen men in bwe ewõr maroñ ibbed ñan romak kin kadkad ko kadkadin, ekoba joij im tiriamokake eo an. Inem ñe juõn ian ri karejar eo an Jehovah ej jibañ bar juõn, ej nememen Unjen jibañ eo emol.
19. Ekkar ñan bwebwenato eo ilo Bible eo, ewi wãwen an kar Jehovah lelok jibañ ñan ri tõmak ro?
19 Ilo ien ko an Bible ilo ien etto, ewi wãwen an kar Jehovah kajerbal ri tõmak ro ñan jibañ ro mõttair? Ekkã an Jehovah kajerbal juõn ian ri karejar ro an ñan lelok nan in kakabilek ko ñan eo mõttan, einwõt ke Jeremiah ear lelok nan in kakabilek eo ñan lomoren Baruch. (Jeremiah 45:1-5, NW) Jet ien, ri kabuñ ro rar lelok jibañ ikijen mweiuk ko ilo kanniek ñan ri tõmak ro mõttad, einwõt ke Ri Christian ro ilo Macedonia im Achaia rar mõnõnõ in jibañ ro jeiir im jatiir ilo Jerusalem. Ri jilek Paul ear ba bwe jitõbõn mõnõnõ in lelok ear ejaak juõn “kamolol ñõn Anij.”—2 Dri Korint Ro 9:11.
20, 21. Paul ear bed ilo wãwen et ko ke ear bõk kajur jen ri tõmak ro mõttan ilo Rom?
20 Men eo elaplok kar eñin bwe bwebwenato kein rar kwalok kin ewi wãwen an ri karejar ro an Jehovah kar kate ir ñan kakajur im rejañ don. Lemnak kin joñok eo an ri jilek Paul. Ke ear etal ñan Rom einwõt juõn ri kamakoko, Paul ear itoitak ilo juõn ial ilo Rom kar naetan Appian Way. Ilo tujemlokin itoitak eo an ear jab juõn ien emõn, kinke ear aikwij itoitak ilo juõn pat ak jikin ettã im bedkat.a Ri tõmak ro ilo congregation eo ilo Rom rar jelã bwe Paul enaj kar etal ijo. Ta eo renaj kar kõmmane? Renaj kar kõttar ke ilo moko imwiir ilo jikin kwelok eo mae ien eo Paul ear itok?
21 Ri jeje Bible eo Luk, eo ear itoitak ibben Paul, ej jiroñ kij kin ta eo ear walok: “Jen ijo, ke jimjãn jimjãten rej roñ kin kim, rej itok bwe ren ion kim, ñõn Jikin wia an Appiõs, im Jilu Tavern.” Kwomaroñ ke pijaik men in ilo lemnak eo am? Kinke rar jelã bwe Paul enaj kar itok, juõn jar in ri tõmak ro rar etal jen Rom ñan wõnmaiki. Jet uan jar in armij in rar kõttar ilo Jikin Wia eo Appius, juõn jikin ebuñbuñ enañin 46 mile ko ilikin jikin kwelok in Rom. Ri tõmak ro jet rar kõttar e ilo jikin eo Jilu Tavern, juõn jikin kakije enañin 36 mile ko ilikin jikin kwelok eo. Kar ewi lemnak eo an Paul? Luk ej report im ba: “Ke Paul ej lo ir, ej kamolol Anij im e beranlok.” (Jerbal 28:15) Baj lemnak mõk—ke ear baj lo wõt wãwen an ri tõmak rein kate ir ñan itoitak jen jikin eo etolok ear kakajur im kainemõn Paul! Im Paul ear kamolol wõn kin jibañ rot in? Ear kamolol eo ear tellokin, Jehovah Anij.
22. Ta unin tel in yiõ eo ñan 2005, im ta eo jenaj katak kake ilo katak eo tok ilal?
22 Alikar, bwebwenato ko Anij ear kakõrmoli rej kwalok bwe Jehovah ej juõn ri jibañ. Ej Ri Jibañ eo Ejejuan. Kin men in, Ri Kennan ro an Jehovah renaj kwalok ilo yeartext eo air ñan 2005 nan ko ilo Sam 121:2: “Aõ jibõñ ej itok jen Jeova.” Ak ewi wãwen an Jehovah jibañ kij rainin? Jenaj katak kake ilo katak eo tok ilal.
[Kamelele ko itulal]
a Ri Rom ri poet eo Horace (65—8 B.C.E.), eo ear itoitak ilo ejja ial eo wõt, ear kwalok kin ta abañ ko rar walok ilo ien eo ear itoitak ie. Horace ear kamelele kin Jikin Kaikujkuj eo Appius einwõt juõn jikin “eobrak kin sailor ro im ri wia ro rekibbon ilo imõn den in kadõk ko.” Ear abõnõnõ kin “loñ ko redik im frog ko” im “aebõj eo enana.”
Kwoj Kememej Ke?
Ilo wãwen et ko Jehovah ear lelok jibañ—
• jen enjel ro?
• jen jitõb kwojarjar eo an?
• jen Nan eo ear kakõrmole?
• jen ri tõmak ro mõttad?
[Naan ko ilo peij 9]
Unin tel in yiõ eo ñan 2005 enaj: “Aõ jibõñ ej itok jen Jeova.”—Sam 121:2.
[Pija eo ilo peij 10]
Paul ear kamolol Anij kin jibañ eo ear bõk jen ri tõmak ro ilo Rom