«Амьдрал, үйл хэрэг цуглаанаарүзэх материал»-ын хавсралт

«Амьдрал, үйл хэрэг цуглаанаарүзэх материал»-ын хавсралт

7-Р САРЫН 3–9

БУРХНЫ ҮГЭН ДЭХ ЭРДЭНЭС | ЕЗРА 4–6

«Энэ ажлыг зөнд нь орхи»

w86 2/1 29, box ¶2-3

Еховагийн мэлмий «ахмадууд дээр байв»

Вавилоноос эх нутагтаа буцаж ирсний дараа барьж байгуулах ажил 16 жилийн турш зогсонги байдалтай байв. Хаггаи Зехариа хоёр иудейчүүдийг унтаа байдлаас нь сэрээхэд тэд Еховагийн сүмийг барих ажлыг дахин эхэлсэн юм. Гэтэл удалгүй Персийн эрхтэн дархтнууд ажлыг зогсоох гэж оролдов. Эсэргүүцэгчид: «Хэн та нарт энэ сүмийг дахин бар[их] ... зарлиг өгсөн юм бэ?» гэцгээв (Езра 5:1–3).

Үүнд хариу арга хэмжээ авахад ярвигтай байлаа. Хэрвээ ахмадууд айж хулчийгаад байвал сүмийн барилгын ажил ерөөсөө ахихгүй байх байв. Хэрвээ ахмадууд эрх мэдэл бүхий тэр хүмүүсийн уурыг хүргэвэл энэ ажил бүрмөсөн зогсоход хүрэх байв. Тийм учраас ахмадууд (захирагч Зеруббабел, тэргүүн тахилч Иешуа нарын хүмүүс байсан нь тодорхой) хариуд нь эвтэйхэн гуйсан үгтэй, татгалзахын аргагүй захидал бичжээ. Тэд уг захидалдаа Кореш хаан барилгын ажлыг хийхийг зөвшөөрч, тушаал гаргаж байсныг сануулсан юм. Эсэргүүцэгчид нэгэнт гарсан хуулийг өөрчилж болдоггүй гэдгийг санан, хааны тушаалыг зөрчихгүй байхаар шийджээ. Дариус хааныг албатууддаа хариу өгөх хүртэл энэ ажил зогсоогүй юм (Езра 5:11–17; 6:6–12).

Эрдэнэс хайх нь

w93 6/15 32 ¶3-5

Библид итгэж болох уу?

Энэ зоосыг одоогийн Туркийн зүүн өмнөд хэсэгт орших Тарс хотод хийжээ. МЭӨ IV зуунд Персийн захирагч Мазейн засаглалын үед энэ зоосыг гаргасан байна. Мазейг зоосон дээр «Мөрний тэртээх» мужийн захирагч гэсэн байдаг. Энэ нь Евфрат мөрөн юм.

Энэ үг яагаад сонирхол татдаг вэ? Библи дээр бас яг ийм үг гардаг. Езра 5:6—6:13-т Персийн хаан Дариус захирагч Таттенаи хоёр хоорондоо захидлаар харилцсан тухай өгүүлдэг. Захидлынх нь агуулга иудейчүүдийн Иерусалимд сүмийг сэргээн барих тухай байв. Езра Бурхны хуулийг гарамгай хуулан бичдэг байсан учир бичсэн зүйл нь үнэн зөв, алдаа мадаггүй байж таарна. Езра 5:6; 6:13-т Езра Таттенаиг «Евфрат мөрний тэртээх мужийн захирагч» гэж тодорхойлсон байдаг.

Езра энэ үгийг МЭӨ 460 оны орчим буюу энэ зоосыг гарахаас барагцаагаар 100 жилийн өмнө бичжээ. Зарим хүмүүс эртний ийм албан тушаалын тухай бичсэнийг чухалд үздэггүй байж болох юм. Библийг бичигчид ийм жижиг зүйлийг ч нягт нямбай бичсэнийг бодохлоор та Бурхны Үгэнд улам бүр итгэхгүй гэж үү?

7-Р САРЫН 10–16

БУРХНЫ ҮГЭН ДЭХ ЭРДЭНЭС | ЕЗРА 7, 8

«Езрагийн хийсэн үйлдэл Еховаг алдаршуулсан»

si 75 ¶5

Библийн 13 дахь ном—Шастирын дээд

⁵ Түүхийн ийм үнэн зөв, найдвартай баримтыг цуглуулах завшаан ганцхан Езрад олдсон гэвэл хилсдэхгүй биз ээ. «Учир нь Езра ЭЗЭНий хуулийг сурч, түүнийг хэрэгжүүлэхэд, Израильд Түүний дүрэм, зарлигуудыг заахад зүрхээ зориулсан» буюу бэлдсэн юм (Езра 7:10). Ехова ч бас агуу хүчээрээ удирдаж тусалжээ. Персийн эзэнт гүрний удирдагч Езрад Бурхны мэргэн ухаан байгааг анзаарч түүнд Иудагийн муж даяар эрх мэдэл олгодог (Езра 7:12–26). Езра эзэн хаанаас ч, Еховагаас ч эрх мэдэл авсан учир номоо бичихдээ хамгийн найдвартай мэдээ баримтыг цуглуулж эмхэтгэсэн биз ээ.

it-1 1158 ¶4

Даруу зан

Зөв чигт залдаг. Даруу байвал Бурхан удирдан чиглүүлнэ гэдэгт эргэлзэх хэрэггүй. Езра Вавилоноос Иерусалим руу 1 500 гаруй эрчүүдээс гадна тахилчид, сүмийн үйлчлэгчид, эмэгтэйчүүд, хүүхэд багачуудыг удирдаж авчрах хариуцлагатай үүрэг хүлээсэн. Мөн дээрээс нь Иерусалимын сүмийг чимэглэх зорилгоор их хэмжээний алт мөнгийг авч явж байлаа. Тэдний аян замд хамгаалалт хэрэгтэй байсан ч Езра хүний хүчинд найддаггүйгээ харуулан Персийн хаанаас тусламж хүсээгүй юм. Тэрбээр өмнө нь хаанд «Бидний Бурханы мутар Өөрийг нь эрж буй бүхэнд ээлтэй ханддаг» гэж хэлж байжээ. Тиймээс бүх ард түмнийг Ехова Бурхны өмнө даруу болгох зорилгоор мацаг барихыг уриалав. Тэд Бурхнаас тусламж гуйхад тэрбээр тэдний хүсэлтийг сонсож, дайсных нь отолтоос хамгаалан, аюултай аяллыг амжилттай өндөрлүүлэхэд нь тусалжээ (Езр 8:1–14, 21–32). Вавилоны цөллөгт байхдаа зөнч Даниел Бурхны өмнө өөрийгөө үргэлж даруу байлган, түүний удирдлага зааврыг хайдаг байсан учир Бурхны тэнгэрийн элчийн тусламжтайгаар үзэгдэл үзэх агуу завшаан эдэлж байсан юм (Да 10:12).

Эрдэнэс хайх нь

w06 1/15 19 ¶10

«Езра» номын онцлох санаа

7:28—8:20—Вавилонд байсан олон иудей хүн Езратай хамт Иерусалим руу явахаас яагаад хойш суусан бэ? Иудейчүүдийн эхний хэсэг эх нутагтаа эргэж ирснээс хойш 60 гаран жил өнгөрсөн ч Иерусалим хүн ам цөөтэй байлаа. Иерусалим руу буцаж явна гэдэг нь тохь тухгүй, аюултай нөхцөлд амьдралаа дахин шинээр эхэлнэ гэсэн үг байв. Вавилонд хөрөнгөжсөн иудейчүүдийн сэтгэлийг татах материаллаг эд хөрөнгө тухайн үеийн Иерусалимд огт байгаагүй юм. Аяллын эрсдэлийг ч бас тооцоолох хэрэгтэй байв. Иерусалим руу буцаж яваа иудейчүүдийн хувьд Еховад итгэх бат итгэл, цэвэр шүтлэгийн төлөөх хичээнгүй байдал, эр зориг шаардлагатай байсан юм. Езра ч Еховагаар удирдуулан зоригжсон юм. Езра ард олныг урамшуулахад 1 500 гэр бүл (6 000 орчим хүн бололтой) нааштай хүлээн авчээ. Езраг дахин санаачилга гаргахад 38 леви хүн, сүмийн 220 үйлчлэгч нааштай хүлээн авсан юм.

7-Р САРЫН 17–23

БУРХНЫ ҮГЭН ДЭХ ЭРДЭНЭС | ЕЗРА 9, 10

«Дуулгаваргүй байхын гашуун үр дагавар»

w06 1/15 20 ¶1

«Езра» номын онцлох санаа

9:1, 2—Нутгийн хүмүүстэй ураг барилдах нь хэр ноцтой, аюултай байсан бэ? Эх нутагтаа буцаж ирсэн ард түмэн Мессиаг иртэл Еховагийн шүтлэгийг цэвэр ариун байлгах учиртай байв. Харь үндэстнүүдтэй ураг барилдсан нь цэвэр шүтлэгт ноцтой аюул учруулсан юм. Зарим хүн хуурамч бурхан шүтдэг хүмүүстэй гэрлэсэн учраас иудейчүүд тэр аяараа хуурамч бурхдыг шүтдэг үндэстэнд уусах аюул нүүрлээд байв. Цэвэр шүтлэг газрын хөрснөөс арчигдах дээрээ тулаад байлаа. Тэгвэл Мессиа ямар үндэстэн рүү ирэх болж байна вэ? Энэ бүхнийг хараад Езрагийн гайхаж цочирдсон нь ч аргагүй юм!

w09 10/1 10 ¶6

Ехова биднээс юу хүсдэг вэ?

Дуртайяа дуулгавартай байдаг бол ивээл хүртэнэ. Мосе: «Чиний сайн сайхны төлөө өнөөдөр миний чамд тушааж байгаа ... тушаалыг дагаж мөрд» гэж бичжээ (13-р зүйл). Еховагийн тушаал болгон, бид нараас хүсдэг болгон нь бидний л сайн сайхны төлөө байдаг. Бурхан биднээс өөр юуг хүсэх билээ дээ. «Бурхан бол хайр» гэж Библид байдаг (1 Ёохан 4:8). Тэрбээр бидний үүрдийн сайн сайхны төлөө л ингэж тушаадаг юм (Исаиа 48:17). Еховагийн биднээс хүсдэг болгоныг биелүүлдэг бол бид одоо сэтгэл амар байж, Бурхны Хаант төр захирах үед үүрдийн ивээл хүртэнэ.

Эрдэнэс хайх нь

w06 1/15 20 ¶2

«Езра» номын онцлох санаа

10:3, 44—Харь эхнэрүүдээ яагаад хүүхэдтэй нь хамт явуулсан бэ? Хэрвээ хүүхдүүд нь үлдвэл ээжүүд нь тэдэн рүүгээ эргэж ирэх магадлал өндөр байв. Түүнээс гадна нялх хүүхдийг эхийн асрамжид өсгөх шаардлагатай байдаг.

7-Р САРЫН 24–30

БУРХНЫ ҮГЭН ДЭХ ЭРДЭНЭС | НЕХЕМИА 1, 2

«Тиймээс би ... залбирлаа»

be 177 ¶4

Хэлэх үгээ биш, санаагаа бэлдэж ярих нь

Хэрвээ танд гэнэт итгэл үнэмшлээ тайлбарлах шаардлага гарвал хэрхэн үр дүнтэй ярих вэ? Артаксеркс хааны асуултад хариулахаасаа өмнө Бурханд дотроо залбирсан Нехемиаг дуурайцгаая (Нех. 2:4). Тэгээд ярих зүйлээ толгой дотроо хурдхан цэгцлээрэй. Ийм дэс дараатай байж болно. 1) Тайлбарлах нэг юм уу хоёр санааг олно («Судраас ухуулах нь» номоос санаа авч болно). 2) Тэр санааг дэмжсэн Библийн зүйлийг сонгоно. 3) Тухайн хүнд сонсоход таатай байхаар хэрхэн эвтэйхэн тайлбарлаж эхлэх вэ гэдгийг бодно. Тэгээд ярьж эхлээрэй.

Эрдэнэс хайх нь

w86 2/15 25

Цэвэр шүтлэг ялалт байгуулсан нь

Үгүй ээ. Нурж сүйдсэн Иерусалимын талаар Нехемиа хэсэг хугацаанд «өдөр шөнөгүй» залбирч байв (1:4, 6). Нехемиа Артаксеркс хаанд Иерусалимын хэрмийг сэргээн босгох хүсэлтэй байгаагаа хэлэх боломж гармагц урьд нь залбирч байсан ёсоороо дахиад залбирсан. Ехова залбиралд нь хариулжээ. Тэрбээр хотын хэрмийг сэргээн босгох ажлыг хариуцаж авсан юм.

Бидэнд ямар сургамжтай вэ? Нехемиа Еховагийн удирдлага зааврыг хүлээж байв. Бид ч бас чухал шийдвэр гаргахаасаа өмнө «тасралтгүй залбирч» Еховагийн зааврын дагуу үйлдэх хэрэгтэй (Ром 12:12).

7-Р САРЫН 31—8-Р САРЫН 6

БУРХНЫ ҮГЭН ДЭХ ЭРДЭНЭС | НЕХЕМИА 3, 4

«Та хар бор ажлыг дуртайяа хийх үү?»

w06 2/1 10 ¶1

«Нехемиа» номын онцлох санаа

3:5, 27. Бид бардам зан гаргаж, цэвэр шүтлэгийн төлөө хар бор ажил хийхээс хойш суусан текоичуудын «язгууртнууд» шиг байх ёсгүй. Харин ажлыг гололгүй, хүчээ бүрэн дайчилсан жирийн текоичуудыг дуурайх хэрэгтэй.

Эрдэнэс хайх нь

w06 2/1 9 ¶1

«Нехемиа» номын онцлох санаа

4:17, 18—Нэг гараараа яаж барилгын ажил хийсэн бэ? Энэ нь ачаа зөөгчдийн хувьд тийм ч хэцүү биш байсан. Тэд нэг «гартаа зэвсгээ барьж» байхдаа нөгөө гараараа толгой дээрээ юм уу мөрөн дээрээ байгаа ачааг унагахгүй тогтоож чаддаг байв. Харин барилгачдын хувьд ажлаа хоёр гараараа хийх шаардлагатай тул сэлмээ бүсэндээ зүүдэг байсан. Тиймээс дайсан дайрвал тэд тулалдахад бэлэн байжээ.

8-Р САРЫН 7–13

БУРХНЫ ҮГЭН ДЭХ ЭРДЭНЭС | НЕХЕМИА 5–7

«Нехемиа үйлчлүүлэхийг бус, үйлчлэхийг хүссэн»

w02 11/1 27 ¶3

Цэвэр шүтлэгийг дэмжигчид эрт цагт ба өнөө үед

Нехемиа цэвэр шүтлэгийн төлөө өөрийнхөө цаг зав, зохион байгуулах чадвараа зориулаад зогсохгүй эд хөрөнгөөрөө дэмжиж тусалдаг байсан. Боол байсан иудей ах дүүгээ өөрийнхөө мөнгөөр худалдан авч чөлөөлжээ. Бас мөнгөө хүүгүй зээлүүлдэг байсан. Нехемиа захирагчдын авдаг хангамжийг иудейчүүдээс авч тэдэнд «ачаа үүрүүлэхийг» хүсээгүй. Харин «эргэн тойронд [нь] байсан үндэстнүүдээс ... ирэгсдээс гадна зуун тавин» хүнийг гэртээ хооллодог байв. Өдөр бүр зочдодоо зориулж «нэг үхэр, зургаан шилдэг хонь төхөөрч ... шувуудыг бэлтгэдэг» байжээ. Түүнээс гадна өөрийнхөө зардлаар «арван хоногт нэг удаа бүх төрлийн дарсыг элбэг дэлбэгээр өгч байв» (Нехемиа 5:8, 10, 14–18).

w00 2/1 32

Ехова таныг хэрхэн санах вэ?

Библид бичсэнээр Бурхан хүнийг «санана» гэдэг нь тухайн хүний төлөө сайн үйл хийнэ гэсэн утгатай. Жишээ нь дэлхий үерийн усанд автаад 150 хоносны дараа «Бурхан Ноа[г санаж] ... газар дээр салхи салхилуулсанд ус татарч эхлэв» (Эхлэл 8:1 ШЕ). Хэдэн зууны дараа филистчүүдэд гинжээр дөнгөлүүлж сохорсон Самсон Еховад хандаж «БУРХАН минь, намайг санан соёрхооч. Бурхан минь, зөвхөн энэ удаа л надад хүчийг өгөөч» гэж гуйдаг. Ехова Самсоныг санаж түүнд ер бусын хүч өгөхөд тэрээр Бурхны дайснуудаас өшөөгөө авдаг (Шүүгчид 16:28–30). Ехова Нехемиаг санаж түүний хичээл зүтгэлийг ивээснээр Иерусалимд цэвэр шүтлэг дахин сэргэсэн.

8-Р САРЫН 14–20

БУРХНЫ ҮГЭН ДЭХ ЭРДЭНЭС | НЕХЕМИА 8, 9

Эрдэнэс хайх нь

it-1 145 ¶2

Арамей хэл

Иудейчүүдийг Вавилоны цөллөгөөс буцаж ирснээс хойш хэдэн жилийн дараа тахилч Езра Иерусалимд цугларсан хүмүүст хуулийн номоос уншиж өгөхөд левичүүд тэрийг нь тайлбарлаж өгчээ. Энэ тухай Нехемиа 8:8-д «Тэд номоос Бурханы хуулиас уншиж, уншсан зүйлээ тэдэнд ойлгуулахын тулд тайлбарлажээ» гэж байдаг. Тайлбарласан гэдэг нь еврей бичвэрийг арамей хэл рүү орчуулсан гэсэн үг бололтой. Яагаад гэвэл еврейчүүд Вавилонд байх хугацаандаа арамей хэлээр ярьдаг болсон байж болох юм. Бас еврейгээр уншаад ойлгодог байсан еврейчүүдэд ч гүнзгий утга санааг нь тайлбарлаж ойлгуулсан нь гарцаагүй.

8-Р САРЫН 21–27

БУРХНЫ ҮГЭН ДЭХ ЭРДЭНЭС | НЕХЕМИА 10, 11

«Тэд Еховагийн төлөө эрх ашгаа хойш нь тавьжээ»

w98 10/15 22 ¶13

Иерусалим нэрийнхээ утгыг баталсан нь

¹³ Нехемиагийн үед ийнхүү «бичгээр гэрээ хийж» тамга дарснаараа Иерусалимын хэрмийн зориулах ёслолд бэлдсэн хэрэг байв. Гэхдээ бас нэг чухал асуудлыг шийдэх хэрэгтэй байлаа. 12 дааман хаалгатай сүрлэг том хэрэм бүхий Иерусалим хот илүү их хүн амтай болох шаардлагатай байв. Иерусалимд хэсэг израйл хүн амьдарч байсан ч гэсэн «хот том бөгөөд уудам, харин түүн доторх хүмүүс нь цөөн» байв (Нехемиа 7:4). Тэгэхлээр «хүмүүсийн арваас нэгийг нь ариун хот Иерусалимд амьдруулахын тулд шавга орхив». Энэ арга хэмжээг дэмжиж «Иерусалимд амьдрахаар сайн дураар явсан бүх хүмүүсийг ард түмэн ерөөв» (Нехемиа 11:1, 2). Хэрэгцээ ихтэй газар луу нүүх боломжтой өнөөгийн Гэрчүүдэд тэд ямар сайхан жишээ үлдээгээ вэ!

w86 2/15 26

Цэвэр шүтлэг ялалт байгуулсан нь

Эзэмшил газраа орхиж Иерусалим руу нүүлээ гэхэд тодорхой хэмжээгээр зардал гарна, бас хохирол амсаж болзошгүй байв. Мөн энэ хотод амьдарлаа гэхэд янз бүрийн аюул учирч болох байв. Гэлээ ч сайн дураараа нүүсэн хүмүүсийг бусад нь магтан сайшааж, тэдний төлөө Еховагаас ивээл гуйж залбирсан нь дамжиггүй.

Эрдэнэс хайх нь

w06 2/1 11 ¶1

«Нехемиа» номын онцлох санаа

10:34—Хүмүүсээс яагаад түлээ хангаж өгөхийг шаардсан бэ? Түлээ хангаж өгөх заалт Мосегийн хуульд байгаагүй. Хэрэгцээтэй байсан учраас ийнхүү шаарджээ. Тахилын ширээн дээр тахилыг шатаахын тулд ихээхэн хэмжээний түлээ хэрэгтэй байв. Сүмийн үйлчлэгчдийн хүн хүч хүрэлцээгүй байсан бололтой. Тиймээс түлээг тасралтгүй хангахын тулд шавга хаяжээ.

8-Р САРЫН 28—9-Р САРЫН 3

БУРХНЫ ҮГЭН ДЭХ ЭРДЭНЭС | НЕХЕМИА 12, 13

«Найзаа сонгохдоо Еховад үнэнч байгаарай»

it-1 95 ¶5

Аммончууд

Тобиаг сүмээс хөөж гаргасны дараа израйлчуудад Дэд хууль 23:3–6-д байдаг аммончууд болон моабчуудыг Бурхны ард түмний дунд оруулахыг хориглосон хуулийн заалтыг уншиж өгч, тэнд бичигдсэнийг нэн даруй хэрэгжүүлсэн юм (Не 13:1–3). 1 000-аад жилийн тэртээ аммончууд болон моабчууд израйлчуудыг Амласан газар ойртон ирж байхад нь дэмжиж туслаагүй учир энэхүү хоригийг гаргасан юм. Тэгэхлээр тэд израйл үндэстний тоонд хууль ёсоор багтаж, израйлчуудын эдэлдэг эрх, онцгой завшааныг эдлэхгүй гэж ойлгож болно. Энэ нь аммончууд болон моабчууд Бурхны ард түмэнтэй огт харилцахгүй, тэдэнтэй хамт нэг дор амьдрахгүй, Бурхны ард түмний эдэлдэг ивээлийг эдлэхгүй гэсэн үг биш ээ. Дээр дурдсан Зелек гэдэг хүн Давидын дайчдын тэргүүн байсан. Бас моаб эмэгтэй Рутын тухай Библид бичсэнээс үүнийг ойлгож болно (Ру 1:4, 16–18).

w96 3/15 16 ¶6

Үнэнч байдал соригдоход

⁶ Еховад үнэнч байя гэвэл дайснуудтай нь найзлах ёсгүй. Шавь Яаков: «Үнэнч бус хүмүүс ээ, ертөнцтэй нөхөрлөдөг хүн Бурхантай дайсагнаж байгаа хэрэг гэдгийг та нар мэдэхгүй гэж үү? Ертөнцтэй нөхөрлөхийг хүсдэг хэн боловч өөрийгөө Бурхны дайсан болгож байгаа хэрэг» гэж бичсэн нь ийм учиртай (Яаков 4:4). Бид Давид хаантай адил үнэнч байх ёстой. Тэрбээр ингэж хэлсэн юм. «Өө, ЭЗЭН, Таныг үзэн ядагчдыг би үзэн яддаггүй гэж үү? Таны эсрэг босогчдыг би жигшдэггүй гэж үү? Би туйлд хүртэл тэднийг үзэн яддаг. Тэд миний дайснууд болсон» (Дуулал 139:21, 22). Санаатайгаар нүгэл үйлддэг хүмүүстэй бид найрсаг харьцаатай байхыг хүсдэггүй. Бидэнд тэдэнтэй адил юм гэж байхгүй. Еховад үнэнч хүн дайснуудтай нь биечлэн ч бай, зурагтаар ч бай уулзаж учирна гэж үү?

Эрдэнэс хайх нь

it-2 452 ¶9

Хөгжим

Сүмд дуулах ажлыг их чухалд үздэг байв. Үүнийг дуучдын тухай бичсэн Библийн олон зүйл харуулдаг. Мөн тэд дуу дуулах ажлыг бүрэн анхаарахын тулд бусад левичүүдэд оногддог байсан «үйлчлэлээс чөлөөлөгддөг» байв (Ш.дээ 9:33). Вавилоноос буцаж ирсэн хүмүүсийг дурдахдаа тэднийг левичүүдээс тусад нь бичсэнийг үзвэл тэд тусгай бүлэг хэвээрээ байсныг мэдэж болно (Езр 2:40, 41). Персийн хаан Артаксеркс (Лонгиманус) хүртэл тэднийг бусад бүлэг хүмүүсийн хамт «татвар, алба гувчуур, хураамжаас» чөлөөлжээ (Езр 7:24). Хожим нь хаан тэдэнд «өдөр тутмын хэрэгцээтэй юмыг» нь өгөхийг тушаасан. Хэдийгээр энэ тушаалыг Артаксеркс хааны нэрийн өмнөөс гаргасан гэдэг ч Езра Артаксерксын өгсөн эрх мэдлийн хүрээнд энэхүү тушаалыг гаргасан бололтой (Не 11:23, ШЕ; Езр 7:18–26). Тэгэхлээр дуучид бүгдээрээ левичүүд байсан ч гэсэн Библид тэднийг «левичүүд ба дуучид» гэж тусад нь бичсэн нь ойлгомжтой байна (Не 7:1; 13:10).