Referensiya dha Egumi ni Mabasa Mwana Livuru na Mutugumano
3-9 A AGOSTO
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | ÊXODO 13-14
“Mwimele txithi ni moone makalelo Yehova anafuniye wuvulusani”
Sentinela 01/02/13 epaddi 4 ddima 3
Moses — mulobwana anroromelo
Podi wera Moses kaanonne makalelo Mulugu afuniye wavulusa amwaana Ezarayeli mu niya Yoofila. Mbwenye, oliye ahinona wi Mulugu ere werana ethu-sithu wihina abarele nlogo naye. Moses oofuna wi amwaana Ezarayeli ekanne nroromelo nimodhave. Bumwahaya adhe erege: ‘Kamoove. Mwimele txithi ni moone makalelo Yehova anafuniye wuvulusani nlabo nna na peeno.’ (Êxodo 14:13) Moses ahiwedha olibiha nroromelo naamwaana Ezarayeli? Hee, ahiwedha. Mwaha Bibliya anawoga: ‘Mwaha wa nroromelo, athu atene yahaabuwa niya Yoofila enyingalaga thaya yowumma.’ (Hebreus 11:29) Nroromelo na Moses nahimukavihera ni nahakavihera athu atene yamuhara.
Sentinela 09/18 epaddi 26 ddima 13
Mulugu akopolo dhatene anaapwatha athu
13 Omwileri Êxodo 14:19-22. Kubuwela ogaali naamwaana Ezarayeli mugasegedheye mwaha wula wili niya Yoofila teto wula wili Farawo naanyakoddo aye. Mohilegela Yehova orugunusa murabo ole ohela mundduli mweenyu ni osogolo wa mejipisiyu. Murabo ole wumoneelagani pamadhene nyu, mbwenye odhana yiihi wakudda Ejipisiyu. Vano we omoona Moses atadelaga nlada naye niya Yoofila. Nuwindo pevo yomadhelo nduwa ofugula dila yorambalalene. Vano we, amudhawo, anenyamawo naathu atene othaananaga mwabuwaga niya yoofila. We woona ethu yootikiniha. Vano we woona wi dila munavirinyu newene kinna maddogu ni kinaterenya. Mwebaribarene thaya eli yowummene ni yokweya weeddamo. Mwaha wa yeyo, naaleya ehinawedha weedda ofiyedha wabuwela kobelele yawule, atene nyu ovuluwa.
Sentinela 15/03/09 epaddi 7 ddima 2-3
Munaamuddiwale Yehova
Mudhidhi akudda Ejipisiyu ewanawanaga ni karo dhewa, amwaana Ezarayeli yahiwedha wabuwela kobelele yawule. Egaabuwile Moses otadelela nlada naye niya Yoofila. Vano Yehova waboola manjhe amatene obajha othamaga, wapa anyakoddo a Farawo ni Farawoya. Kaavo mwiddani amwaana Ezarayeli aavuluwe. Vano amwaana Ezarayeli atene woobowa! — Êx. 14:26-28; Sal. 136:13-15.
Vano muthenga ole ogavuwile, malogo mamodha obajha woova. (Êx. 15:14-16) Dhigavinre yaka 40 Rahabe o Jeriko, ahiwoga naalobwana abili o Wizarayeli egi: ‘Iyo nnowuwoovani, . . . nihinona wihina mukumaga Wijipitu, Yehova ahummiha niya Yoofila wihina nvire.’ (Jos. 2:9, 10) Akala malogo ala yahamwebedha Yehova, kiyaddiwale makalelo avuluseye nlogo naye, amwaana Ezarayeli kiyafwanelele oddiwala.
Dhoviteya dhomuzimuni
(Êxodo 13:17) Vano Farawo nuwahiya amwaana Ezarayeli, Mulugu kaavirihe dila ya mafilistewu, naari egaakwivele. Mulugu wera: “Podi wera athu ala yafwanyiwa koddo, enere osadduwa efunege ohogolowela Wijipitu.”
Perspicaz vol. 2 epaddi 51 ddima 11
Dila
Obajha kale dila ni arampa, vamodha ni dila yaviresamo aliba malondda yomuthukulela muthu ofiya luwani obe murudda mmodha elabo yo Palestina. (Núm 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Jos 2:22; Jz 21:19; 1Sa 6:9, 12; 13:17, 18; osugwe ESTRADA REAL.) Rampa athabwesa oviriwa mudhidhi yole, duule akuma Wijipitu adhowaga luwani dha mafilistewu elabo yo Gaza ni Askaloni, muthu oorugunuwa vang’ono okalaga ninga anafuna adhowe o Mejidu. Amala oweddave ofiya o Hazori, niya yo Galileya, indo ookumelela o Damasku. Dila ela yo Filistiya sathabwile okwivela. Muthu aakumaga Wijipitu adhowaga elabo yothomeliwa dila yathabwile okwivela yaali yo Filistiya. Mbwenye mwaha opama wa Yehova ahathukulela dila emodha aathawihaga wonihiwa goyi ni mafilistewu. — Êx 13:17.
(Êxodo 14:2) “Wawaddele amwaana Ezarayeli yimele o Pi-Hayiroti, sere-sere yo Migidoli ni niya, waaddamela o Bahala-Zefomi. Yimele ni niya waaddamela Bahala-Zefomi.
Perspicaz vol. 2 epaddi 77 ddima 5-6
Êxodo
Niya Yoofila yagwaddeye vaavi wihina amwaana Ezarayeli yaabuwe?
Podi wera egakiratile mburo wanabili wihina yithuwe o Etawu sere-sere ya mwiddeddereni, vano Yehova omwaddela Moses: Muhogolowele mundduli, ‘mwimele o Pi-Hayiroti’ sere-sere ya niya. Mwaha orugunusa olenddo ola, Farawo ahifiyedha wubuwela amwaana Ezarayeli ‘ehisegedheya ni kinna woyela’. (Êx 13:20; 14:1-3) Aliba osuza enarumedha olabihedhiwa rampa el Haj, ehifiyedha owoga wihina madhu ala, “ohogolowa” niwogelo yEbarayiku kinatapulela “opoothowave” baahi enagana “orugunuwela mundduli” obe ofiya vego we wimela owelela mundduli. Aliwa enawoga wihina amwaana Ezarayeli egafile o Suweji epaddi yomayelo nduwa, aliwa ohogolowela o Jebeli Ataqah epaddi yomadhelo nduwa dhaliwo mwango gwe dhosiranadhene wula-ni-wula. Muthithi wowinjhiva ninga ole waamwaana Ezarayeli, ahere ethamagihiwaga, dhere warusa okumawo mowaguva. Mwaha yahifugeliwa ni mwango, teto osogolo yadhowiwa wahikala niya.
Elemelelo ya majudewu ansaka noobajha, yahikanna thalako ela. (osugwe PI-HAIROTE.) Teto ethu yapamaya sowihina thalako ela enowiwanana ni Bibliya. Mbwenye dhowoga dha anamahudhera owinjhiva, kadhiniwanana ni Bibliya. (Êx 14:9-16) Mwebaribarene, amwaana Ezarayeli yaabuwe wolapelawene ni vale vapadduwe niya ele (obe padduwela ya niya Yoofila). Mwaha yakale yokweya atoropa a Farawo, ovira sere-sere vapadduwe niya ele, ni wagwaddela amwaana Ezarayeli. — Êx 14:22, 23.
Wileriwa wa Bibliya
(Êxodo 13:1-20) Yehova owoga ni Moses Wera: 2 “Watxenihe anaalobwana atene owaasuza, aamwaana Ezarayeli wihina ekale aaga. Ahima owasuza atene baaga. Obajha athu ofiyedha anenyama.” 3 Vano Moses wawaddela, amwaana Ezarayeli wera: “Mubuwelege nlabo nenna mukummenyu Wijipitu, elabo yodhari. Mwaha Yehova ohuwobolani elabo yele ni kopolo dhaye dhatedhene. Bumwahaya kamujhe ethu enna emela. 4 Nyu mukummewo peeno vevala, mweri wa Abibe. 5 Yehova uvahani elabo yaakananewu, yahitita, yaamorewu, ni yaajebusewu, alibeliye ni makolo enyu wihina ere wuvahani, elabo ya mukaka ni yeenwi, mwapare mabasa yala wafiya mweri yola. 6 Mujhe ekathe yohikanna emela ofiyedha malabo matanu nabili, vano nlabo nanetanu nabili, winere okala mathanga a Yehova. 7 Ejhiwe ekathe yohikanna emela ofiyedha malabo matanu nabili, mmavaade mweenyu muhikale ethu enna emela. Teto elabo yenyu yatene ahikalewo muthu anaafwanyiwena emela vaade vaye. 8 Nafiya nlabo nenno wawaddele anawo ayi: ‘Ginerana dhithu ndha, mwaha ele Yehova agereliye gikumaga Wijipitu.’ 9 Mathanga ale enere okala ninga yintelelo eli mmadani mwawo ni yowubusedha eli vakoveni vawo, wihina nlamulo na Yehova nikale vamulomoni vawo, mwaha Yehova ohuwobola Wijipitu ni kopolo dhaye dhatedhene. 10 Kadda yaka wubuwelege nlabo nna wafiya mweri yola. 11 “Yehova uvaha elabo yaaKananewu, alibeliye ni makolo awo wihina ere wuvaha, 12 onvahe Yehova aanalobwana atene owasuza, teto anenyama atene aalobwana owasuza onafuniwe okalana, onvahe Yehova, baaye. 13 Mwanana a buru oobajha obaliwa omobolege ni nimbila, wahimobola omukothole nikohi. Teto kuddiwale wawobola anawo atene owasuza. 14 “Osogolo ekalela anawo yukoha: ‘Elaya entapulela ddi?’ Wawaakulawa were: ‘Yehova ohunobola Wijipitu, elabo yodhari ni kopolo dhaye dhatedhene. 15 Mwene Farawo nukodda onihiya iyo vano odhowa, Yehova wapa ahima atene owasuza a mejipisiyu, obajha ahima owasuza aathu ofiyedha aanenyama. Bumwahaya gimukuthelaga Yehova anaalobwana atene owasuza aanenyama, wihina gawobole anaaga atene owasuza.’ 16 Ela enere okala ninga yintelelo eli mmadani mwawo ni yowubusedha eli vakoveni vawo, mwaha Yehova ohunobola Wijipitu ni kopolo dhaye dhatedhene.” 17 Vano Farawo nuwahiya amwaana Ezarayeli, Mulugu kaavirihe dila ya mafilistewu, naari egaakwivele. Mulugu wera: “Podi wera athu ala yafwanyiwa koddo, enere osadduwa efunege ohogolowela Wijipitu.” 18 Nuwindale, Mulugu wawelihedha mundduli, waviriha dila ya mwiddeddereni ya niya Yoofila. Amwaana Ezarayeli yamaruwe Wijipitu ethaananaga ninga atoropa. 19 Moses waathukula makuva a Juze, mwaha Juze ahaalibeliha amwaana Ezarayeli wera: “Mohanganyedha Mulugu anere wuwubuwelani, mwaathukule makuva aaga, munaahiye.” 20 Aliwa omaruwa o Sukoti odhowa wimela o Etawu sere-sere ya mwiddeddereni.
10-16 A AGOSTO
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | ÊXODO 15-16
“Omwebedhe Yehova ni jhibo”
Sentinela 15/11/95 epaddi 11 ddima 11
Mwahaya bwaddi enohoweleya omoova Mulugu eebaribari?
11 Nlabo nenne Yehova aagujhuliye atoropa o Wijipitu, ahiithithimiha vaari vadharaaye, ni ahivuwiha ndina naye. (Josué 2:9, 10; 4:23, 24) Ndina naye nahithukuwa opitha amulugu atene owoota ni ohikanna kopolo o Wijipitu yahandile wawobola adhari ewa. Mwaha waroromela atoropa, athu obaliwa omwiilini, ni dhikamuthu dhosema dhewa dhaharusa. (Salmo 146:3) Kahi yootikiniha wawona amwaana Ezarayeli emwibelaga jhibo Yehova, mwaha wothaba,ni mwaha womoova Mulugu ookalawo aavuluse nlogo naye ni kopolo dhaye dhatedhene!
Sentinela 15/10/95 epaddi 11-12 ddima 15-16
Mwahaya bwaddi enohoweleya omoova Mulugu eebaribari?
15 Ahere nivulusiwa vamodha ni Moses, mwebaribarene yere onthukulela wiba. ‘Vano, mulugu baani analigana ni nyu Yehova? Nyu muli oweela vanlubale, baani analigana ni nyu? Ole afwanelele wooviwa ni othithimihiwa ni jhibo, di nyu munawerana matikiniho.’ (Êxodo 15:11) Ofiyedha peeno, Mulugu anothithimihiwa ni jhibo. Livuru na Apocalipse murumiwi Juwawu onowoga wodhela adhari a Mulugu oothikitheliwa ni oororomeleya egi: ‘Yoowiiba njhibo na Moses mudhari a Mulugu, ni njhibo na mwana-nimbila’. Njhibo nanno nathima thivi? Thinna: ‘Manlubale ni ootikiniha bimabasinyu, Yehova Mulugu Akopolo Dhatedhene. Dhowogowa ni dhebaribari sidila dhenyu, Mwene amalabo amatene. Yehova, baani ahinuwoovani? Baani ahinaathithimihe ndina nenyu?’ — Apocalipse 15:2-4.
16 Peeno ehikalawo adhari owinjhiva a Mulugu yoobowe, enaavaha thima malamulo a Mulugu vamodha ni dhopaddusa dhaye. Peeno athu amalogo amatene ennana woboliwa epaddi yomuzimuni. Enokala wolapelawene ni elabo ela yabure, wodhela warumedha ni wahara malagano owogowa a Mulugu. Yaka dhatedhene matxikwi ni matxikwi athu enothawa mwilaboni ela yabure, ovolowa munikuruni noweela ni noororomeleya naadhari a Yehova. Mohilegela, webedha wowoota wagujhuliwa vamodha ni elabo ela yabure, athu ala yoobowe enere okala mwilaboni exa malabo amatene.
Perspicaz vol. 3 epaddi 47 ddima 4
Jhibo
Jhibo dhowinjhiva dhoriganela dha amwaana Ezarayeli, yibaga yera wakulelana. Muliba wiba ole ni muliba wakulela muthengaya woharana, kuwahiyana. Bibliya anithana mwibelo oyo ‘ohanyedha.’ (Êx 15:21; 1Sa 18:6,7) Mwibelo ola onafwanyeya mmasalmuni ni bookweya ohiyaniha, mwaha makalelo dhilebiwe jhibo ndha, motajhiha Salmo 136. Jhibo bili dhotamalela dhibiwe mudhidhi wa Neemiya athu yajhaga mathanga oofugulela muuru wo Jeruzale, jhibo dhibiwe dhari dhohanyedhana. — Ne 12:31, 38, 40-42; osugwe CÂNTICO.
Perspicaz vol. 3 epaddi 339 ddima 5
Namavuhulela a mwihiyana
Mwihiyana obajha alebiwe mBibliyani ninga namavuhulela di Miriya. Podi wera Mulugu awogile ni Miriya dila modha obe bili wodhela onvethela wiba jhibo. (Êx 15:20, 21) Bumwahaya dholebela dhinawoga wihina Miriya ni Arawu yahiwoga ni Moses: ‘Oliye kawogile ni iyo?’ (Núm 12:2) Yehova ahiwoga ni Mikeya wihina ahimuruma ‘Moses, Arawu ni Miriya’ wasogolela amwana Ezarayeli ekumaga Wijipitu. (Miq 6:4) Naarive Miriya agavahiwe ofuru wothukula muthenga wa Mulugu, wandana waye ni Mulugu wahiyana ni wa Moses. Miriya ahiliye okala owiyeviha Mulugu ahimusinyusa vanlubale. — Núm 12:1-15.
Dhoviteya dhomuzimuni
(Êxodo 16:13) Txiguwo, odha buudhi waapela musasa dhatedhene, vano mambesi ovaha ningame waapela musasa dhatedhene.
Sentinela 01/09/11 epaddi 14 ddima 1-4
We wahinona?
Mwahaya bwaddi Yehova adhe asakulege buudhi wi aavahe amwaana Ezarayeli mwiddeddereni?
Amwaana Ezarayeli egooboliwe Wijipitu, Mulugu ahavaha nyama yowinjhiva ya buudhi. — Êxodo 16:13; Números 11:31.
Buudhi balame eng’ono enna 18 sentimeturu ni enonyemela ofiyedha 100 kilogarama. Elabo yo Asiya osidental ni Europa balame ndha dhinothabwa orelana. Woona wi balame ndha dhineedda bure-bure dhinodhowa elabo yo Afrika omadhelo nduwa ni wArabiya. Balame ndha dhowinjhiva dhamaga olenddo, dhinoyela o kosta leste wa niya yo Mediteraneyo ni enovavela o penisula wo Sinayi.
Ninga munawogela The New Westminster Dictionary of the Bible (Disiyonariyo a Bibliya a Westminster), buudhi ndha “dhihilemelela ovava mowaguva ni enokaviheriwa nnipevo, mbwenye nipevo nne narugunuwa obe balame ndhe dhagoma, nikuru naatene podi omothela vati, ni dhinakala ddolomwe, dhamothela vati podi omala labo nimodha obe menli dhihinamaruwe, kadhinaliba ohiddiwa ni anamasaya.” Omambelelo wa sekulu 20 kadda yaka elabo yo Wijipitu yoothukula buudhi 3 milyawu wihina yajhena.
Dila ndha bili amwaana Ezarayeli ejhiliwa buudhi waali mudhidhi wooriidha. Naarive balame ndha dheddaga murudda ola wo Sinayi nsaka nenna, balame ndha kadhadhile yekiwa, mbwenye Yehova dadhilena nipevo nna naathukulele balame ndha vaari vaamwaana Ezarayeli. — Números 11:31.
(Êxodo 16:32-34) Moses wera: “Yehova awogile egihina: ‘Mwaalogolele malituru menli a mana, wihina malogo enyu enaabaliwege osogolo, yoone ekathe guvanhemini wihina mujhe mwiddeddereni, nuwuthukulani Wijipitu.’” 33 Moses owoga ni Arawu wera: “Othukule biya wahelemo malituru menli a mana, wahiye vamentoni va Yehova, wihina elogoleliwe ni malogo enyu enaabaliwege osogolo.” 34 Arawu wathukula, wahiya mburo wonamona, wihina elogoleliwe, ninga mwawogele Yehova ni Moses.
Sentinela 15/01/06 epaddi 31 ddima 3
Makoho aanamileri
Amwaana Ezarayeli nuwoboliwa Wijipitu, ehinavire malabo, wambela wunlela yojha. Bumwahaya Yehova adhe aavahe mana. (Êxodo 12:17, 18; 16:1-5) Mudhidhi yole Moses omuxagiha Arawu: ‘Othukule biya wahelemo malituru menli a mana, wahiye vamentoni va Yehova, wihina elogoleliwe ni malogo enyu enaabaliwege osogolo.’ Bibliya anawoga: ‘Arawu wathukula, wahiya mburo wonamona, wihina elogoleliwe, ninga mwawogele Yehova ni Moses.’ (Êxodo 16:33, 34) Kannanganyedha wi Arawu ahithukula mana ohela mbiyani mudhidhi yole, vano osogolo Moses agamanle omaga nikasa na Yehova ni agawekilemo mabwe ale menli, vano Arawu othukula mana weka mburo wonamona.
Wileriwa wa Bibliya
(Êxodo 16:1-18) Egamaruwe o Elimi, mulogo watene wamwaana Ezarayeli ofiya mwiddeddereni yo Simi. Simi ola ali vaari va Elimi ni Sinayi. Narigi nlabo na 15 mweri wanabili. Obajha nlabo yamaruwewa Wijipitu. 2 Vano, mulogo waatene wamwaana Ezarayeli obajha omwaaba Moses ni Arawu mwiddeddereni. 3 Amwaana Ezarayeli wera: “Yakale yapama Yehova onipela Wijipitu, wowule najhesihu nyama vamodha ni ekathe, nihonele goyi. Mbwenye nyu onthukulela mwiddeddereni muna, munafuna athu atene ekwe dala.” 4 Vano Yehova owoga ni Moses wera: “Ginere wuvahani ekathe enadhela odhulu. Kadda muthu addoddelege yojha ya kadda nlabo. Ginafuna gawehe, goone akala enere wawiwelela malamulo aaga obe naari. 5 Mbwenye nlabo nanetanu nammodha, mwapiyaga muddonddenyu, mpimege yojha ya malabo menli munaddoddelinyu kadda nlabo.” 6 Nuwindale Moses ni Arawu owoga naamwaana Ezarayeli wera: “Txiguwo, mwebaribarene munere onona wi Yehova duthukuleni elabo yo Wijipitu. 7 Mambesi munere woona nthithimiho na Yehova, mwaha Yehova ohuwiwani mmwaabaga. Iyo nli aani wihina munaabege?” 8 Moses owogagave: “Txiguwo Yehova uvahani nyama wihina mujhe, teto mambesi uvahani ekathe yuwaakwanani, munere okanna ebaribari wihina Yehova ohiwa mmwaabaga. Mbwenye iyo nli aani? Nyu kamunanaba iyo, mbwenye nunamwaaba Yehova.” 9 Vano Moses owoga ni Arawu: “Wawaddele amwaana Ezarayeli atene were: ‘Mudhe vamentoni va Yehova, mwaha oliye uhiwa waaba wenyu.’” 10 Arawu numala owoga ni mulogo watene wamwaana Ezarayeli, aliwa orugunuwa osugwa mwiddeddereni vano nthithimiho na Yehova odha mmuraboni. 11 Yehova owogave ni Moses wera: 12 “Gihiwa waaba wamwaana Ezarayeli. Wawaddele were: ‘Txiguwo munerege ojha nyama, mbwenye mambesi munerege ojha ekathe ofiyedha wakwana. Mwebaribarene munere onona wihina miyo gili Yehova, Mulugu enyu.’” 13 Txiguwo, odha buudhi waapela musasa dhatedhene, vano mambesi ovaha ningame waapela musasa dhatedhene. 14 Ningame nne naatotowaga, nohiya vati, dhithu dhojajala ni dhohiliba opweseya, ninga maralala yamothela vati. 15 Amwaana Ezarayeli nuwoona obajha okohana: “Elaya ddi?”, mwaha kiyanonne. Moses wawaakula: “Ela ekathe anuvahani Yehova wihina mujhe. 16 Nlamulo ahile Yehova thinna: ‘Kadda muthu addoddelege muthengo anajhiye. Kadda muthu addoddelege malituru menli, mowiwanana ni muthengo waathu eli kadda vaade.’” 17 Amwaana Ezarayeli obajha werana ndale. Amodha yoddoddela vang’ono amodha yoddoddela dhowinjhivadhene. 18 Mbwenye mudhidhi woopima yakuma malituru menli baahi, podi akala muthuya addoddele vang’ono obe dhowinjhivadhene. Kadda muthu addoddela yele awedhiye ojha.
17-23 A AGOSTO
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | ÊXODO 17-18
“Alobwana owiyeviha enowaxagiha ni enowathomela mabasa athu amodha”
Sentinela 01/02/13 epaddi 6 ddima 2
Moses — mulobwana odhivela
Moses ahoniha odhivela anniyena naamwaana Ezarayeli. Aliwa yahinona wi Yehova amulabihedha Moses wihina asogolele nlogo naye, bumwahaya yakanna muladdu yomuthamagela wihina aakavihere. Bibliya anihina: ‘Vano athu ale okarati vaali Moses okuma mambesi ofiyedha txiguwo.’ (Êxodo 18:13-16) Moses oogoma kapa-kapa-kapa owoga muladdu dha amwaana Ezarayeli wambela mambesi ofiyedha txiguwo. Naari dhigarive ndo, Moses oohagalala wakavihera amwaana Ezarayeli mwaha ahikanna odhivela naaliwa.
Sentinela 01/11/03 epaddi 6 ddima 2
Enohoweleya nroromelo wi okanne egumi yohagalasa
Ehinathi othomeliwa mabasa oororomeleya alobwana ale yahoniha dhikalelo dhapama. Yahikanna ekalelo yomoova Mulugu, yomuriha mpaddusi ni yowoova omuukula. Athu atene yahinona wi alobwana ale yahilibihera wiwelela malamulo a Mulugu. Aliwa yowidda okunyariwa, eyo yoniha wi aliwa yahinona ele eli yapama ni yabure. Eyo yahakavihera olabihedha pama othonga yaavahiwiwa, athu atene yowaroromela. Bumwahaya aliwa kiyasogolihe dhofuna dhewa, dhamudhiwa obe dhaakwiwa.
Sentinela 15/05/02 epaddi 25 ddima 5
Ororomeleya winowakavihera athu owogowa
Moses aali owiyeviha ni kaalupa manddile. Moses agamanle ogoma owoga muladdu, moyaye Jeturu omulaga, wathomele mabasa alobwana amodha oofwanelela. Woona wi Moses ahanona manddile aye orumedha yolaga ele. (Êxodo 18:17-26; Números 12:3) Mulobwana owiyeviha, kanakoodda wavaha mabasa athu amodha, kanoova oyelela owedha onniyena mwaha wagawela mabasa alobwana amodha oofwanelela. (Números 11:16, 17, 26-29) Mbwenye efunelo yaye fuwakavihera amodha wunnuwelavo epaddi yomuzimuni. (1 Timóteo 4:15) Ni iyowa nnofwanela okala ndo, kamunoonelamo?
Dhoviteya dhomuzimuni
(Êxodo 17:11-13) Moses avenyiha moono dhaye, amwaana Ezarayeli yogonjhiha. Mbwenye akitiha aamalekita yowagonjhiha. 12 Moono dha Moses nuugoma, aliwa othukula libwe oliye okiratela. Vano Arawu ni Uri, opareela moono dhaye, kadda muthu waye-waye. Nuwindale moono dha Moses okala dhowimeladhene ofiyedha txiguwo. 13 Vano, Jozuwe waagonjhiha nsupadda aamalekita vamodha naathu ewa.
Sentinela 09/16 epaddi 6 ddima 14
“Kukitihe moono dhawo”
14 Arawu ni Uri ehimukavihera Moses wodhela ohiddela moono dhaye mudhidhi amwana Ezarayeli ewanaga naamalekita. Peeno iyo podi wakavihera akwihu wodhela wawerela ethu-sithu. Athu amodha enowona goyi mwaha wuluvala obe oredda. Amodha enoharahariwa ni emudhi yewa, amodha enakala yekiwa obe okweliwa. Azombwe enotujeliwa werana dhithu dhabure, ohiya eyo amodha enootujiwa wihina edhowe ofakulidade wihina dhithu dhewa dhaweddelege pama, ekanne korowa dhowinjhivadhene ni ekale athu othetheliwa. Nnafuna naaje makalelo owakavihera ni owalibiha addibila yala. (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14) We podi werana ethu-sithu wihina otonyihedhe odhivela onniwena naliwa, motajhiha we podi othapanya naliwa o Nyumba Yomwene,mmalaleyelo ni waloba ojha vamodha obe waligarela.
(Êxodo 17:14) Yehova owoga ni Moses wera: “Olebe dhithu ndha mulivuruni, wihina dhubuweliwege ni omwaddele Jozuwe: ‘Ginere wadduguddela aamalekita veelaboni yavati.’”
Perspicaz vol. 1 epaddi 422 ddima 10
Kanoniku
Dholeba ndha dha Moses dhadhela odhulu, dhivetheliwe ni Mulugu, dhaali dhomuzimuni. Ndha dhoholela dhororomeleya wodhela webedha wotxena, kahi ethu yowanganyedha, muthenga ola bwebaribari. Moses kiisakule yeka waholela ni wathonga amwana Ezarayeli, vobajhavene Moses ahikoodda mabasa ala. (Êx 3:10, 11; 4:10-14) Mulugu agamuthomme Moses, ahinvaha kopolo dhowerana matikiniho, ate akumbasa a Farawo egoonile kopolo anna Moses yahifiyedha orumedha wi dhadhela wa Mulugu. (Êx 4:1-9; 8:16-19) Bumwahaya Moses kithukulele oleba dhithu awogiliye ni eriliyena. Mbwenye mwaha omwiwelela Mulugu ni nikavihero na muzimu wotxena Moses ahivahiwa owedha wowoga, vasogolo ahivahiwa owedha woleba ndhe awogiye mu dholebela dhomuzimuni. — Êx 17:14.
Wileriwa wa Bibliya
(Êxodo 17:1-16) Mulogo watene waamwaana Ezarayeli omaruwa mwiddeddereni o Simi, nikuru-nikuru, ninga mwawogele Yehova, aliwa odhowa wimela o Refidimi. Mbwenye mburo ole kawali manjhe, oong’wa. 2 Mulogo watene obajha okangana ni Moses, wera: “Onivahe manjhe ning’we.” Vano Moses wawakula: “Munakanganela ddi ni miyo? Mwahaya bwaddi mmwehaga Yehova?” 3 Athu ale yowafuna manjhe, mwaha yahithabwa ogoma nthona, aliwa omwaabaga Moses: “Mwahaya bwaddi odhe onthukulege Wijipitu iyo vano, anihu vamodha ndhifuwo dhehu, onafuna onipe nthona?” 4 Vano Moses wikubanyedha vamentoni va Yehova: “Athu ala ginawerele ddi? Vohilegela enere ogipwesa ni mabwe!” 5 Yehova owoga ni Moses wera: “Othukule mukogodho wawo ovadiliwena mwihinjhe Nilu ni waathukule anamaholela amwaana Ezarayeli, odhowe wimele vamentoni vaathu atene. Onahiye mukogodho wawo. 6 Ginere okala vamodha ni we valibweni, o Horebe. Ovade libwe, nnere okuma manjhe wihina athu atene eng’we.” Moses werana vamentoni vaanamaholela aamwaana Ezarayeli. 7 Vano, Moses withana mburo ole ndina na Masa ni Meriba, mwaha okangana waamwaana Ezarayeli ni mwaha womweha Yehova, yegihina: “Yehova ali ni iyo obe naari?” 8 Nuwindale, aamalekita odha owana naamwaana Ezarayeli o Refidimi. 9 Vano Moses owoga ni Jozuwe wera: “Wasakule alobwana ehu odhowe wawane naamalekita. Mangwaana, ginere okala vadhulu va mwango ni mukogodho wa Mulugu eebaribari.” 10 Jozuwe odhowa owana naamaletika ninga mwawogele Moses. Vano Moses, Arawu ni Uri ogwela vadhulu va mwango. 11 Moses avenyiha moono dhaye, amwaana Ezarayeli yogonjhiha. Mbwenye akitiha aamalekita yowagonjhiha. 12 Moono dha Moses nuugoma, aliwa othukula libwe oliye okiratela. Vano Arawu ni Uri, opareela moono dhaye, kadda muthu waye-waye. Nuwindale moono dha Moses okala dhowimeladhene ofiyedha txiguwo. 13 Vano, Jozuwe waagonjhiha nsupadda aamalekita vamodha naathu ewa. 14 Yehova owoga ni Moses wera: “Olebe dhithu ndha mulivuruni, wihina dhubuweliwege ni omwaddele Jozuwe: ‘Ginere wadduguddela aamalekita veelaboni yavati.’” 15 Numala, Moses omaga altare onvaha ndina na Yehova-Nisi, 16 oliye wera: “Woona wi mada aye enowidda mpaddo wa Jah, Yehova anere owana koddo naamalekita malogo ewa atene enaabaliwege osogolo.”
24-30 A AGOSTO
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | ÊXODO 19-20
“Malamulo kumi mwigumini mwawo”
Sentinela 15/11/89 epaddi 6 ddima 1
Malamulo ala kumi enatapulela ddi mwigumini mwawo?
Malamulo mannayi oobajha, enawoga mutholo ninnihuna vamentoni va Yehova. (Noobajha) Nivano Mulugu anafuna nimwebedhege oliye baahi. (Mateus 4:10) (Nanabili) Kaavo muthu wa iyo afwanelele webedha dhikamuthu dhosema. (1 João 5:21) (Nanatharu) Nawogaga ndina na Mulugu kannyemulege mbwenye nthithimihege. (João 17:26; Romanos 10:13) (Nanennayi) Mwigumini mwehu yatene nsogolihe dhithu dhomuzimuni. Eyo enonivaha ofuru wowithuwa, obe onvenyihavo Sabadu mmodha wi nithuwe. — Hebreus 4:9, 10.
Sentinela 15/11/89 epaddi 6 ddima 2-3
Malamulo ala kumi enatapulela ddi mwigumini mwawo?
(Nanetanu) Nlamulo nna, naahima wawiwelelaga makolwiwa thinipara nnadhana wiwanana vamuralani ni nnadhana mareeliho a Yehova. ‘Nlamulo nna noobajha ninna mpaganyo nnovaha ejhehedho’, ejhehedhoya kahi modha baahi, mbwenye ‘dhawo dhinerege wuweddela pama’ ni ‘onere olegela mwilaboni yavati.’ (Efésios 6:1-3) ‘Malabo ala ookuthula’ nnakalihu, elabo ela ya Saddana, wiwelela ni murima watene winowavaha azombwe ejhehedho yohukwa. — 2 Timóteo 3:1; João 11:26.
(Netanu nammodha) Omudhivela mwanddamanihu winere onikavihera ohumwerela ethu yabure ninga ompa (Netanu nabili) omukumiha mba, (Netanu natharu) omwiyela, (Netanu nennayi) omwinkedha. (1 João 3:10-12; Hebreus 13:4; Efésios 4:28; Mateus 5:37; Provérbios 6:16-19) Ki nnaawoge ddi wodhela dhowubuwela dhehu? Nlamulo (Nanekumi) nnawoga wodhela nrima, nnonubusedha wihina dhowubuwela dhehu dhikalege dhapama vamentoni va Yehova. — Provérbios 21:2.
Dhoviteya dhomuzimuni
(Êxodo 19:5, 6) Vano, mwawiwelela pamadhene madhu aaga, ni mwakoya nipangano naaga, mwebaribarene munere okala athu aaga oosakuliwa vaari va malogo atene, mwaha elabo yatene yavati saaga. 6 Munere okala omwene waaga waanamakutha ni munere okala nlogo noweela.’ Wafiya wawaddele amwaana Ezarayeli madhu yala.”
Perspicaz vol. 3 epaddi 488 ddima 3-4
Namakutha
Onamakutha wekiristawu. Yehova ahipaganya wareeliha amwana Ezarayeli yiwelelaga nipangano naye. Amwana Ezarayeli yere okala ‘omwene waanamakutha ni nlogo noweela na Yehova.’ (Êx 19:6) Mowindala, onamakutha waadhele wa munddimuwa Arawu, ogomile nufiya onamakutha munddimuwa wajhehiwa. (He 8:4, 5) Onamakutha wula waamale nipangano na Moses nadduguddeliwa, ni, nipangano nixa nabajha olaba. (He 7:11-14; 8:6, 7, 13) Nipangano nixa nuuroma olaba amwaana Ezarayeli baarajhihe ovahiwa ofuru wokala anamakutha a Yehova, yapara mabasa oOmwene wa Mulugu, vano nuvira mudhidhi ale yahali amwana Ezarayeli naaliwene ovahiwa ofuru ola. — At 10:34, 35; 15:14; Ro 10:21.
Nikuru vang’ono na majudewu thimurudhe Kiristu, aliwa oyelela ofuru wokala nlogo nebaribari noOmwene wonamakutha ni nlogo noweela. (Ro 11:7, 20) Mwaha ohiroromeleya wamwaana Ezarayeli, Mulugu ahawaddela kale wihina yere oyelela ofuru wokala anamakutha wodhela namavuhulela Ozeya, Mulugu wera: ‘Mwaha wokoodda enonelo, Ni miyowa ginere wukooddani, olaba ninga anamakutha aaga; Teto mwaha woddiwala nlamulo na Mulugu eenyu, Ni miyowa ginere waddiwala aninyu.’ (Os 4:6) Emodhave Yesu awogiliye nanddimuwa a maJudewu: ‘Munere waakiwa Omwene wa Mulugu, ni onere ovahiwa athu enaavahe dhowima.’ (Mt 21:43) Yesu Kiristu agaali elabo yavati ookoya nlamulo mudhidhi nihinadduguddeliwe, ni ahinona wi onamathonga wa Arawu wanna olabave. Oliye ahawaddela alobwana yanna maranya wihina edhowe yagumane nnamakutha ni epeleke mukutho walobiwa muthu akanna maranya. — Mt 8:4; Mr 1:44; Lu 17:14.
(Êxodo 20:4, 5) “Onaaseme ekwamuthu, ofwanafwanihaga ni ethu eli odhulu, naari ethu eli elabo yavati obe ethu enafwanyeya mwiiko, vati va manjhe. 5 Onaakokorele ni oneebedhe, mwaha miyo Yehova, Mulugu awo, gili Mulugu anafuna wihina athu egebedhege miyo baahi. Miyo ginowasinyusa ahima, odhuulu, ofiyedha ahima oodhuulu, mwaha ohiwelela wa makolo ewa enagidda.
Sentinela 15/03/04 epaddi 27 ddima 1
Otapuleliwa livuru na Êxodo
20:5 — Makalelo baani Yehova Mulugu anasinyusiye ahima mwaha ohiwelela wa makolwiwa? Kadda muthu unnuwa anathorihiwa mwaha dhowera dhaye. Nlogo naamwaana Ezarayeli nahithorihiwa mwaha webedha dhikamuthu dhosema. Teto amwaana Ezarayeli yahifiyedha otorihiwa mwaha makolwiwa webedha dhikamuthu dhosema. Naari amwaana Ezarayeli yaali owiwelela yahona goyi mwaha ohiwelela wa makolwiwa, yowarusa aliwa okala ororomeleya mwaha yahaapeliwa webedha wowoota.
Wileriwa wa Bibliya
(Êxodo 19:1-19) Dhigavinre mweri miraru amwaana Ezarayeli egakumme Wijipitu, aliwa ofiya mwiddeddereni o Sinayi, nlabo nimodhave. 2 Aliwa omaruwa o Refidimi ofiya mwiddeddereni o Sinayi, omaga musasa dhewa mwiddeddereni. Amwaana Ezarayeli okala wowule, waddamela omwangoni. 3 Vano Moses ogwela vamwangoni wihina agumane ni Mulugu eebaribari. Yehova omwithana Moses vamwangoni wera: “Wawaddele amwaana Ezarayeli, emudhi ya Jako were: 4 ‘Muhoona ni mento enyu dhithu gawerelimi mejipisiyu, gohuthukulawoni ninga pangwi, wudhanani wuno. 5 Vano, mwawiwelela pamadhene madhu aaga, ni mwakoya nipangano naaga, mwebaribarene munere okala athu aaga oosakuliwa vaari va malogo atene, mwaha elabo yatene yavati saaga. 6 Munere okala omwene waaga waanamakutha ni munere okala nlogo noweela.’ Wafiya wawaddele amwaana Ezarayeli madhu yala.” 7 Moses wawithana anamaholela atene aamwaana Ezarayeli. Oliye wawaddela madhu amatene, aaddeliwiye ni Yehova. 8 Vano athu atene omwaakula wera: “Dhatedhene Yehova awogiliye nnere werana.” Vano, Moses omwaddela Yehova yowakulaya mohilegela. 9 Yehova owoga ni Moses wera: “Kasugwa, ginere odha ogumana ni we mmuraboni, murabo wooriba, wihina athu atene yiwe gaawogaga ni we. Eyo enere wathukulela wuroromela we, malabo amatene.” Moses odhowa wawaddela athu atene madhu a Yehova. 10 Yehova owoga ni Moses wera: “Odhowe wagumane naathu atene, watxenihe peeno ni mangwaana. Wawaddele efule dhowara dhewa. 11 Nlabo nanatharu, athu atene ekale owisasanyedheene. Mwaha nlabo nanatharu Yehova anere odha agumane naathu atene, omwangoni Sinayi. 12 Wawaddele athu atene mburo enafuniiwa wimelavo, sere-sere ya mwango ni were: ‘Pole-pole munaagwele vamwangoni, newene munaadamele. Ole anaahidde mwango anere okwa. 13 Muthu anaahidde anere ovonyiwa ni mabwe obe anere olatiwa, mbwenye kahi omwihidda ni mada. Naari akala di muthu obe mwanenyama, kanaakalewo.’ Vano noobiwa palaza na nnyaga na nimbila, athu atene podi odha omwangoni.” 14 Nuwindale, Moses okita omwangoni odhowa ogumana naathu atene ni obajha watxeniha, vano athu atene ofula dhowara dhewa. 15 Moses wera: “Mwisasanyedhe, nlabo nanatharu nihinafiye. Mutadhe ogonihana.” 16 Mambesi, nufiya nlabo nanatharu, wahikala dari ni wojerimaga. Murabo odha okunela mwango watene. Athu atene wiwa palaza noobiwaga, vano aliwa obajha ogurumela, egaali mmusasani mwewa. 17 Nuwindale, Moses wathukula athu atene waadhowana omwangoni wihina yagumane ni Mulugu eebaribari. Athu atene odhowa wimela musiddo mwa mwango. 18 Vano mwango Sinayi obajha othuwela mwiisi, mwaha Yehova aakitelege vamwangoni ni mootho. Mwiisi ole woothuwela ninga thukutha ya mootho, vano mwango watene obajha othikeya vanlubale. 19 Palaza ele othabwaga orumawa, vano mudhidhi yole Moses owoga, numala, Mulugu eebaribari omwaakula.
31 A AGOSTO–6 A SETEMBRO
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | ÊXODO 21-22
“Woonege egumi ninga Yehova anooniye”
Perspicaz vol. 2 epaddi 18 ddima 1
Wukuthiwa
Mu eberewu ahikanna ofuru womuukutha mudharaaye a mulobwana obe a muhiyana amutheegela obe ahimwiwelela. Mbwenye amuukutha ofiyedha okwa mu eberewu ole ere osinyusiwa. Mbwenye navira nlabo nimodha obe menli mudhari ole ahikwile eyo yoniha wi mu eberewu ole mmurimani mwaaye kanna efunelo yompa mudhari aye. Mu eberewu ole ahikanna ofuru womusinyusa mudhari ole mwaha yaali korowaye obe mwaha oliye ere omugula mudhari ole. Mwebaribarene kavo muthu aadhiveliwe oyelela ethu yaye yathima. Vano mudhari ole akwa nigaavinre nlabo nimodha obe menli mu eberewu ole kaamagiwe muladdu mwaha wookwa mudharaaye, mwaha kiyanoneye akala mwebaribarene mudhari ole akwele mwaha wukuthiwa obe ethu emodhene. Vano navira nlabo nimodha obe menli mudhari ole agaali mento mu eberewu ole kaasunyisiwe. — Êx 21:20, 21.
Continue epaddi 95-96 ddima 16
Onovaha thima egumi ninga Mulugu?
16 Egumi ya kadda muthu sathima vamentoni va Yehova. Naari egumi ya mwaana ali mbani sofuneya wa Yehova. Nlamulo na Moses, nawoga wi akala muthu ohumudugurula mwihiyana onna wari vano omporosa mwihiyanaya obe mwaanaya ali mbani okwa, Yehova ookukusa egumi ni egumi. Naari akala muthuya kerilena yapudhave ompa muthu yole, Yehova ookukusa egumi ni egumi. (Omwileri Êxodo 21:22, 23.) Mwaana ali mbani mwa amaye, Yehova onamona ninga muthu. Ela enooniha wi orahila wari yapudhave ethu yabure. Munoonamo avi oliye awonaga ahiyana owinjhiva emothihaga wari yaka dhatedhene?
Sentinela 15/04/10 epaddi 29 ddima 4
Yehova anafuna “ovuluwe ni okalegewove”
Nlamulo na Moses nowoga wodhela mwanenyama avaade amporosa muthu. Ng’ombe yampa muthu muliba ng’ombe ele ompa mwanenyamaye ole wihina abarele athu amodha. Woona wi mwanenyama ole kafwanelela ojhiwa newene ogulihiwa ompa wakale ninga oyelela. Kivano ethu baani yapadduwa ng’ombe ele egamporose muthu mwinnya ohiya, vano nlabo nimodha ng’ombe emodhave ompa muthu? Ng’ombe ele vamodha ni mwinnya yere opiwa. Nlamulo nno nomukavihera muthu wubuwelela pamadhene akala ere opa obe ere ohiya ng’ombaye yamporosa muthu. — Êx. 21:28, 29.
Dhoviteya dhomuzimuni
(Êxodo 21:5, 6) Mbwenye mudhari ole aloba: ‘Miyo ginoomudhivela nabwiya aaga, ginonfuna mwaraga vamodha naanaga, kaginfuna otapuliwa,’ 6 nabwiye amuthukulele vamentoni va Mulugu eebaribari, amusamelihe musiwo obe kaxilu, amutorole nibaru ni nfeelo. Amala anere okala mudharaaye egumaye yatene.
Sentinela 15/01/10 epaddi 4 ddima 4-5
Mwahaya bwaddi ehoweleyaga wivelela wa Yehova?
4 Wivelela wa Yehova muselu wathima, wohikala masika. Winopitha opangana. Wivelela winanikavihera addi? Wihina nonelemo muselu ola kabeni nladdanihe, mareeliho enakumelavo athu abili yapangana wandana. Motajhiha, muthu afunaga wandana ni mukwaye enohoweleya orumedha mutholo wowandana. Enohoweleya olibela obe opangana mwaha onere okanna mutholo wompwatha mukwawo. Bibliya onothethela wandana wa Davidi ni Jonata. Aliwa yahilibela wandana mmodha ni mukwaye. (Omwileri 1 Samuel 17:57; 18:1, 3.) Wandana wula wa Jonata ni Davidi malabo ala a peeno ohurameya, naari dhigarive ndo wandana waathu abili onowunnuwa yapwathanaga mmodha ni mukwaye, ni yeragana dhithu enapanganiwa. — Pro. 17:17; 18:24.
5 Nlamulo Yehova avahiliye amwaana Ezarayeli nowoga wodhela wandana wimodha, nadhana mareeliho athu yapangana wandana. Mudhari unlela omulabagave patarawu aye, yohoweleya oliye werana nipangano nimukalakala ni patarawu aye. Nlamulona nawoga: “Mbwenye mudhaari ole awoga, eera: ‘Miyo ginoomudhivela nabwiya aaga, ginonfuna mwaraga vamodha naanaga, kaginfuna otapuliwa,’ nabwiye amuthukulele vamentoni va Mulugu eebaribari, amusamelihe musiwo obe kaxilu, amutorole nibaru ni nfeelo. Amala anere okala mudharaaye egumaye yatene.” — Êx. 21:5, 6.
(Êxodo 21:14) Muthu ampa mwanddamanaye pudhave mwaha wotakaleliwa, namapa oyo apiwe, naari agathawele waltareni wi ahipiwe.
Perspicaz vol. 1 epaddi 497 ddima 8
Nnyaga
Madhu eli va Êxodo 21:14 podi wera enatapulela wihina namakutha oopiwa ampa muthu. Obe muthu di muthu athamagela wapara manyaga yaari waltareni kaaleveleliwe, mwaha ompa muthu pudhave. — Omoone 1Rs 2:28-34.
Wileriwa wa Bibliya
(Êxodo 21:1-21) Wawaddele malamulo ala: 2 “Wamugula mudhari mu eberewu, oliye anere olaba ninga mudhari ofiyedha yaka tanu nammodha, yafiya yaka yanetanu nabili anere otapuliwa ahilinve ethu. 3 Akala adhile agaali muddiye, atapuliwe agaali muddiye. Akala adhile ni mwariye, atapuliwe ni mwariyeya. 4 Vano nabwiye anvaha mwihiyana, afiyedha wabalana ahima, anaalobwana obe anahiyana, mwariye ole vamodha naanaye banabwiye, atapuliwe yeeka. 5 Mbwenye mudhari ole aloba: ‘Miyo ginoomudhivela nabwiya aaga, ginonfuna mwaraga vamodha naanaga, kaginfuna otapuliwa,’ 6 nabwiye amuthukulele vamentoni va Mulugu eebaribari, amusamelihe musiwo obe kaxilu, amutorole nibaru ni nfeelo. Amala anere okala mudharaaye egumaye yatene. 7 “Muthu amuguliha mwanaye mwana-mwihiyana ninga mudhari, aatapuliwaga anere ohiyana ni mudhari a mulobwana aatapuliwaga. 8 Nabwiye ahimudhivela ni ahifuna omutela, amugulihe, mbwenye kamugulihedhe namavira, mwaha ohumunyoza. 9 Vano anvaha mwanaye wihina amutele, anvahe ofuru wokala mwaana a vaade venvo. 10 Vano mwanaye oyo, amutela mwihiyana mmodha, ahimunyoze mwihiyana owambela ole, anvahege dhowara, dhoojha, ni akaleve mwariye. 11 Mbwenye, ahiya onvaha dhithu ndha tharu, atapuliwe muudharini, ahilinve ethu. 12 “Muthu amporosa mukwaye, afiyedha okwa, ole amporose anere opiwa. 13 Mbwenye ampa ahifunne, vano Mulugu eebaribari eenya wihina dhithu ndho dhipadduwe, muliba ompa athawele elabo ginerimi githome. 14 Muthu ampa mwanddamanaye pudhave mwaha wotakaleliwa, namapa oyo apiwe, naari agathawele waltareni wi ahipiwe. 15 Muthu anaavade ababe obe amaye, apiwe. 16 “Ole anaamwiye muthu adhowa amuguliha, obe anaafwanyiwena muthu owin’yiwa vaade vaye, anere opiwa. 17 “Ole anaawulumele ababe obe amaye, apiwe. 18 “Athu abili yabajha okangana, vano muthu mmodha omporosa mukwaye nlibwe obe nsoko ahikwa, mbwenye obulelaga, enafuna opadduwa siila: 19 Muthu ole aporosiwe awedha ovenya ni weedda ni mukogodho, ole amporosile kanna muladdu. Mbwenye anere omuliva malabo amatene aaparegiye mabasaye ahere akala mugumi, ofiyedha ovulumuwa. 20 “Muthu amporosa mudharaaye amulobwana obe a mwihiyana ni emiri, mudhari ole okwa mmadani mwaaye, muthu oyo anere osinyusiwa. 21 Mbwenye akwa egavinre malabo menli, kasinyusiwe, mwaha amugunle ni korowa dhaye.